Sytuacja epidemiologiczna chorób nowotworowych

w Polsce i na świecie

Choroby nowotworowe są bardzo rozpowszechnione we współczesnym świecie. W krajach rozwiniętych stanowią one, po chorobach układu krążenia, drugą w kolejności przyczynę zgonów.

Niewątpliwie jedną z ważnych przyczyn tego zjawiska jest starzenie się społeczeństw. Istnieje wyraźna epidemiologicznie udokumentowana zależność pomiędzy częstością występowania nowotworów a średnim wiekiem dużej populacji.

Polska pozostaje krajem o średniej częstotliwości zachorowań na nowotwory złośliwe.

W 1999 roku wystawiono w Polsce 46831 świadectw zgonów z powodu nowotworów złośliwych u mężczyzn i 34958 u kobiet. Poziom standaryzowanych współczynników umieralności na nowotwory złośliwe ogółem w Polsce, w1999 roku, wyliczony na podstawie świadectw zgonów wynosił odpowiednio 202/100000 i 105/100.000.

U mężczyzn największy odsetek wśród zgonów z powodu nowotworów stanowiły nowotwory złośliwe płuca (33,2 %), żołądka (8,3%), w dalszej kolejności znajdowały się nowotwory złośliwe gruczołu krokowego (6,2%), jelita grubego (5,5%) i pęcherza moczowego (4,3%). U kobiet największy odsetek stanowiły: nowotwory złośliwe sutka (13,1%), a następnie nowotwory złośliwe płuca (10,5%), jelita grubego (7,1%), żołądka (6%), jajnika (5,7%) i szyjki macicy (5,4%).

W 1999 roku Krajowy Rejestr Nowotworów otrzymał 55.527 pierwszorazowych zgłoszeń nowotworów złośliwych u mężczyzn (57.062 w 1996 r.), i 51.002 u kobiet (50.990 w 1996 r.), łącznie 10.6529 zgłoszeń nowotworów (10.8016 w 1996 r.).

Nowotworami złośliwymi najczęściej rejestrowanymi u mężczyzn były nowotwory płuca - 26,6% i gruczołu krokowego - 7,1%. W dalszej kolejności zgłaszane były nowotwory złośliwe: żołądka - 6,5%, pęcherza moczowego - 6,1% i jelita grubego - 5,5%.

U kobiet w 1999 roku najczęściej rejestrowany był nowotwór złośliwy piersi - 19,7% i płuca 7,2%, a następnie szyjki macicy - 6,9%, trzonu macicy - 6,1% i jajnika - 5,9%.

Spróbujmy porównać wskaźniki zachorowalności na nowotwory złośliwe w Polsce i w USA w roku 1990. U nas wynosiły one dla mężczyzn 264,5/100000, a dla kobiet 184,4/100000. W Stanach odpowiednie współczynniki wyniosły w tym samym okresie 374,4/100000 dla mężczyzn i 284,6/100000 dla kobiet.

Z danych statystycznych wypływają jeszcze inne, bardziej niepokojące wnioski: współczynniki umieralności wynoszą w Polsce odpowiednio 201,3/100000 dla mężczyzn i 107,7/100000 dla kobiet, podczas gdy w USA określa się je liczbą 171,4/100000 dla mężczyzn i 118,2 dla kobiet.

W Stanach Zjednoczonych wykrywalność nowotworów jest najwyższa i możliwości leczenia - najlepsze; najczęściej wykrywanym rakiem u mężczyzn jest rak gruczołu krokowego, a u kobiet rak sutka.

Rak piersi

Rak piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet. W Polsce w 1996 roku zarejestrowano około 10.000 nowych przypadków tego nowotworu oraz 4.700 zgonów z tego powodu. Polska należy do krajów o średnim współczynniku zachorowalności na raka piersi (30/100.000), średnim tempie wzrostu umieralności (około 1,6% rocznie), złej strukturze zaawansowania klinicznego (20% w I0, 80% w II0, III0 i IV0) i związanych z tym złych wyników leczenia.

Mięsaki tkanek miękkich

Epidemiologia

Mięsaki tkanek miękkich stanowią około 1% wszystkich nowotworów złośliwych u dorosłych. Zachorowalność w Polsce w 1996 roku wynosiła 333 (mężczyźni) i 323 (kobiety). Zarejestrowano 135 zgonów u mężczyzn i 113 u kobiet.. MTM występują głównie > 55 r.ż., ale wzrost zachorowań obserwuje się po 40 r.ż.

Pierwotne nowotwory złośliwe kości (MTM)

Występują dość rzadko. Stanowią około 1,5% wszystkich nowotworów złośliwych. W 1996 roku zarejestrowano 540 nowych zachorowań na ten typ nowotworu: 332 u mężczyzn i 208 u kobiet. Umieralność na raka kości w tym okresie wynosiła odpowiednio 323 (mężczyźni) i 210 (kobiety). Szczyt zachorowalności przypada na 2 i 3 dekadę życia. Pomijając szpiczaka mnogiego (myeloma), który stanowi 50% pierwotnych nowotworów kości, najczęstszym nowotworem litym jest mięsak kościopochodny (osteosarcoma), występujący w 20% i chrzęstniakomięsak (chondrosarcoma) - 10%. Następnym pod względem częstości zachorowań jest mięsak Ewinga. Rzadziej występują: guz olbrzymiokomórkowy i włókniakomięsak. Inne mięsaki kości występują sporadycznie.

Rak płuca

Epidemiologia

Rak płuca zajmuje pierwsze miejsce pod względem zachorowalności i umieralności na nowotwory złośliwe na świecie. Charakteryzuje się wysoką śmiertelnością. Ilość zachorowań do śmiertelności wynosi 0,89. Jest to najczęściej występujący nowotwór u mężczyzn.

W Polsce w 1996 roku zachorowalność na raka płuca u mężczyzn umiejscawia się na 1 miejscu (około 17.000 nowych przypadków) i na 2 u kobiet (około 4000 nowych przypadków). Umieralność w tym okresie wynosiła około 16.800 u mężczyzn (1 miejsce) i 3.500 u kobiet (2 miejsce).

W Polsce tempo wzrostu zachorowalności na raka płuca należy do najwyższych na świecie, szczególnie dotyczy to mężczyzn

Nowotwory dzieci i młodzieży

Nowotwory wieku dziecięcego są o wiele rzadziej spotykane aniżeli u dorosłych. Stanowią one zaledwie ok. 2% ogółu rozpoznawanych nowotworów.

W Polsce co roku rejestruje się około 100 nowych zachorowań na 1 milion dzieci przed ukończeniem 17. roku życia.

W 1995 roku Krajowy Rejestr Nowotworów Dziecięcych zanotował 1028 przypadków nowych zachorowań, w 1996 r. - 1036, a w 1997 r. - 1109. Inny jest też rodzaj nowotworów występujących u dzieci: dominuje ostra białaczka limfoblastyczna, a z guzów litych mięsaki, podczas gdy u dorosłych najczęściej rozpoznaje się białaczki szpikowe oraz raki.

W większości przypadków nowotwory wieku dziecięcego są uleczalne. Obecnie szansę na całkowite wyleczenie ma ponad 2/3 dzieci i młodzieży, a w niektórych rodzajach nowotworów odsetek ten sięga ponad 90%.

	Nowe zachorowania	Zgony
ŚWIAT
2000 r.	10.000.000	6.000.000
2020 r. (prognoza)	20.000.000	10.000.000
POLSKA
2000 r.	110.000	80.000
2010 r. (prognoza)	160.000	100.000

2000 r.
EUROPA	USA	POLSKA
1.400.000 (zachorowań rocznie)	1.400.000 (zachorowań rocznie)	110.000 (zachorowań rocznie)
40% wyleczeń	50% wyleczeń	30% wyleczeń
za pomocą chirurgii - 22% za pomocą radioterapii - 18% za pomocą chemioterapii - 5%
Odsetek pacjentów podejmujących leczenie we wczesnej fazie choroby nowotworowej:
80% - w USA i EUROPIE		20% - w Polsce

---