MIĘDZYNARODOWE

MIĘDZYNARODOWE

STOSUNKI EKONOMICZNE

STOSUNKI EKONOMICZNE

AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ

IM. BOHATERÓW WESTERPLATTE

WYDZIAŁ DOWODZENIA I OPERACJI

MORSKICH

TEMAT:

Konkurencyjność

gospodarki świata

.

3

Korzyść komparatywna

– zdolność
gospodarki do produkowania
określonego towaru bardziej
efektywnie niż w innych
gospodarkach i wyraża się ona
w kierunkach specjalizacji
eksportowej i
importowej kraju.

4

Korzyść konkurencyjna

– wynika z relatywnej siły danej

gospodarki lub jej gałęzi w stosunku do

zagranicznej konkurencji dostarczającej

towary na rynki międzynarodowe.

Konkurencyjność tą determinują

czynniki makro i

mikroekonomiczne

5

KONKURENCYJNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA W HANDLU

według M.E. Portera (2001)

• głównym celem państwa jest podnoszenie poziomu

życia ludności,

• konkurencyjności narodowa to efektywności

wykorzystania narodowych zasobów pracy i kapitału.

• konkurencyjności na poziomie narodu to efektywność,

• głównym celem narodowym – tworzenie wysokiego i

rosnącego poziomu życia ludności - zależnie od
wydajności pracy i efektywności kapitału.

6

Czynniki konkurencyjności wg

Porter’a

7

Rola rządu

1. Surowość norm jakości

(ochrony środowiska, wyrobów, bezpieczeństwa) – wymusza to
podnoszenie jakości,

2. Poziom wyspecjalizowania czynników produkcji

(edukacja, prace badawcze, infrastruktura) – czynniki
produkcji wiodące do przewagi konkurencyjnej są wyspecjalizowane,

3. Interwencjonizm państwa

(rynki finansowe, czynniki produkcji) –
często działania ukierunkowane na „poprawienie wskaźnika
makroekonomicznego” odnoszą nieprzewidziany, negatywny skutek

4. Współpraca pomiędzy rywalami

– zachęcanie do wspólnych badań czy tworzenia fuzji
pomiędzy rywalami to osłabianie konkurencji i w rezultacie konkurencyjności,

5. Tworzenie barier

(monopole, bariery wejścia, ceny ustawowe) – czynniki te
uniemożliwiają poddanie się sektora zasadom rynkowym,

6. Zachęcanie do inwestycji

– szczególnie ważne są inwestycje długoterminowe.

7. Dotowanie

– zasadność programów strukturalnych

8

Strategia i
struktura
firmy.
Konkurencja

Branże
pokrewne
i
wspierające

Rys. Determinanty przewag konkurencyjnych narodów

Źródło: M. Porter: Competitive advantage of nations.

9

Czynniki produkcji

• Istotne jest natomiast tworzenie warunków

do powstawania czynników produkcji w
różnych branżach, np. poprzez system
edukacji i wspieranie badań.

• Taka polityka prowadzi poszczególne kraje

do określonych specjalizacji,
np. rozwoju przemysłu
spożywczego w Danii, kwiaciarstwa w Holandii.

10

Cechy popytu

• Ten czynnik determinuje, w jaki sposób firmy

dostosowują się do potrzeb nabywców.

• Firmy i kraje uzyskują przewagę konkurencyjną

w tych branżach, w których

istnieją wyraźne sygnały dotyczące

kształtowania się przyszłych kierunków rozwoju

rynku i w których w ten sposób dochodzi

do szybszego wdrażania innowacji.

• Na tendencje te oddziałuje kultura

indywidualnych konsumentów, wymogi

przedsiębiorstw i polityka rządu.

np. rozwój

produkcji sprzętu do ochrony środowiska

w państwach skandynawskich.

11

Strategia i struktura

firmy

• warunki powstawania, organizacji i funkcjonowania

przedsiębiorstw wpływają na szybkość reakcji

przedsiębiorstw na sygnały rynkowe i wdrażanie

innowacji.

1. W Niemczech dominuje organizacja hierarchiczna, a

menedżerami są zwykle osoby o technicznym

wykształceniu.

2. We Włoszech międzynarodową konkurencyjność uzyskały

średniej wielkości firmy rodzinne.

3. W Japonii pracownicy są przez całe życie związani z

jednym pracodawcą na zasadzie więzi rodzinnych, a w

organizacji pokonują po kolei wszystkie szczeble kariery.

4. System amerykański można określić mianem

partnerskiego

• Badania Portera dowiodły, że nie ma systemu zarządzania,

który gwarantowałby sukces.

12

Branże pokrewne i

wspierające

1. Musi istnieć bowiem odpowiednio konkurencyjne

zaplecze, zarówno w postaci technologii, jak i

specjalistów, które umożliwi wysoki poziom

produkcji.

2. Istnienie branż pokrewnych i wspierających

gwarantuje dopływ innowacji od dostawców,

zapewnia także efektywną podaż podzespołów.

3. Poddostawcy mogą wręcz być źródłem przewagi

kon kurencyjnej, szczególnie jeśli są to kooperanci

krajowi, gdyż na takich łatwiej oddziaływać.

• Np.. sukcesy firm japońskich w elektronicznych

instrumentach muzycznych są pochodną rozwoju

elektroniki konsumpcyjnej i

instrumentów muzycznych,

13

W badaniach podjętych przez Grupę Banku

Światowego konkurencyjność identyfikowana

jest z produktywnością.

1. Konkurencyjność odnosi się do wielkości

wytworzonej wartości dodanej na jednostkę
zaangażowanych środków, jaką osiągają
przedsiębiorstwa.

2. Konkurencyjność jest stałym procesem

innowacji, wzmacniania i ulepszania tych
czynników i działań, które
decydują o wielkości wytworzonej wartości
dodanej.

14

1. Posiadanie przewagi konkurencyjnej

nie jest równoznaczne z posiadaniem
przewagi komparatywnej.

2. Wynika to z faktu, iż wiele państw

pomimo przewagi komparatywnej,
wynikającej;

•

np. z niskich kosztów pracy czy dużych
zasobów surowców naturalnych, pogrążonych
jest w biedzie, zaś przed ich
gospodarką nie rysuje się perspektywa wzrostu

15

Czynniki

konkurencyjności

międzynarodowej

16

•

Za gospodarkę konkurencyjną

międzynarodowo należy uznać taką, która w

warunkach wolnego handlu

i swobodnego przepływu czynników

wytwórczych (w tym w

szczególności kapitału) jest w stanie relatywnie

szybko wzrastać i rozwijać się w długim

okresie.

W tym ujęciu analiza konkurencyjności

gospodarki obejmować będzie zarówno ocenę:

1.

konkurencyjności czynnikowej

(zdolność

konkurencyjną).

2.

konkurencyjności wynikowej

(pozycję konkurencyjną),

17

Międzynarodowa konkurencyjność

gospodarki określana jest mianem

konkurencyjności typu czynnikowego

1. Jest to zdolność gospodarki do osiągania

możliwie największych korzyści z

uczestnictwa w międzynarodowym podziale

pracy.

2. Korzyści te związane są z kształtowaniem się

międzynarodowej pozycji konkurencyjnej.

3. Ogólnie konkurencyjność międzynarodowa to

zdolność oraz motywacja danej gospodarki

do długookresowego rozwoju gospodarczego

w warunkach gospodarki otwartej.

18

Ad.1 Czynniki

konkurencyjności

międzynarodowej

• współzależnych czynników

determinujących na poziomie
mikroekonomicznym tworzenie przewagi
konkurencyjnej danego państwa:

1. Czynniki produkcji (zasoby naturalne, zasoby ludzkie,

zasoby kapitałowe, infrastruktura techniczna,
infrastruktura administracyjna, infrastruktura
informacyjna, infrastruktura naukowa i technologiczna);

2. Charakter popytu krajowego (stopień tradycjonalizmu

kupujących, ich zapotrzebowanie na nowoczesne
produkty itp.);

19

Czynniki

konkurencyjności

międzynarodowej

1.

Obecność konkurencyjnych przemysłów

(dostępność i jakość

lokalnych dostawców i kooperantów
konkurencyjnych w skali międzynarodowej);

2.

Strategia firm, sposób zarządzania
i konkurowania

(sposób

tworzenia i zarządzania firmami determinujący
stosowane strategie inwestycyjne, zatrudnienia,
rywalizacji itp.).

20

W roku 2001 zmianę modelu klasyfikacji czynników

konkurencyjności, dzieląc je na cztery grupy:

1. Sytuację ekonomiczną

(gospodarka narodowa, handel międzynarodowy, inwestycje

zagraniczne, zatrudnienie, ceny);

2. Wydajność rządu

(finanse publiczne, polityka fiskalna, struktury

instytucjonalne, struktury biznesowe/sprzyjające uwarunkowania
prawne dla przedsiębiorstw/,edukacja);

3. Wydajność zarządzania

(produktywność, rynek pracy, rynki finansowe, praktyka

zarządzania, wpływ globalizacji);

4. Infrastrukturę

(infrastruktura podstawowa, infrastruktura technologiczna,

infrastruktura naukowa, zdrowie i środowisko, system wartości).

21

Klasyfikacja czynników konkurencyjności

proponowanych przez

Bank Światowy.

1.

Ogólna sytuacja gospodarcza
(ocena wysokości PNB per capita i jego
dystrybucję);

2.

Dynamika gospodarcza
(inwestycje i wzrost produktywności, handel,
konkurencyjność i struktura eksportu, polityka handlowa, rola
rządu w gospodarce);

3.

Dynamika finansowa
(ocena poziomu długu publicznego, poziom zadłużenia
prywatnego, rynek kapitałowy, inflacja);

4.

Infrastruktura i klimat inwestycyjny
(sieci informacyjne i komunikacyjne, infrastruktura
fizyczna, stabilność społeczno-polityczna);

5.

Zasoby ludzkie
(kapitał ludzki, kapitał intelektualny).

22

Na poziomie zdolności

konkurencyjnej gospodarki decyduje pięć grup

czynników:

1.

Wielkość i struktura zasobów produkcyjnych,
która obejmuje takie elementy jak wielkość
zasobów naturalnych oraz poziom infrastruktury ekonomicznej, zasoby
siły roboczej i zasoby kapitałowe oraz zasoby i poziom technologii;

2.

Efektywność wykorzystania zasobów produkcyjnych,
w tym m.in. wydajność pracy,
materiało - i energochłonność produkcji, itp.;

3.

System społeczno ekonomiczny,
obejmujący zespół wartości, celów i zasad
funkcjonowania systemu społeczno-gospodarczego;

4.

Polityka ekonomiczna rządu,
w zakres której wchodzi polityka
makroekonomiczna, polityka konkurencji, polityki sektorowe,
zagraniczna polityka ekonomiczna (w tym polityka handlowa), polityka
kursu walutowego i regulacje w zakresie przepływu kapitału
i inwestycji zagranicznych;

5.

Międzynarodowe otoczenie ekonomiczne,
a w szczególności otwartość
gospodarki i jej zaangażowanie w handel międzynarodowy.

23

w analizie czynników konkurencyjności

uwzględnić należy takie elementy jak:



analizę zasobów ludzkich,

w tym ich dostępności, intensywności wykorzystania, jakości

kapitału ludzkiego, zdolności do wzmacniania tego kapitału a także
zdolności odtworzeniowych populacji

 analizę zasobów kapitałowych,

poziomu inwestycji, ich dynamiki, struktury i źródeł

finansowania

 analizę technologii,

w tym tempa zachodzenia

postępu technologicznego i organizacyjnego, tworzenia nowych
technologii

,

 regulacji i instytucji,

w tym

poziomu i charakteru regulacji rynków, zaangażowaniu państwa
w gospodarkę, cechach polityki gospodarczej

24

międzynarodowe zdolności konkurencyjne

gospodarki

Etapy te obejmują:



konkurencyjność opartą na czynnikach

produkcji;

 konkurencyjność opartą na inwestycjach;
 konkurencyjność opartą na innowacjach;
 konkurencyjność opartą na bogactwie.

25

Mierniki

konkurencyjności międzynarodowej

26

Mierniki

konkurencyjności międzynarodowej

•

Podstawową grupą mierników pozycji konkurencyjnej
są oceny wielkości i struktury dochodu narodowego,
pozwalają one oszacować poziom rozwoju danej
gospodarki a także etap rozwoju jej konkurencyjności.

•

Do najbardziej podstawowych mierników pozycji
konkurencyjnej zaliczyć należy
Produkt Krajowy Brutto i
Produkt Narodowy Brutto.

1.

Produkt Krajowy Brutto (PKB) odpowiada wielkości produkcji
wytworzonej na terytorium danego kraju niezależnie od
tego, kto jest właścicielem czynników produkcji.

2.

Produkt Narodowy Brutto (PNB) jest miernikiem całości
dochodów osiąganych przez obywateli danego państwa
niezależnie od miejsca ich wytworzenia.

27

28

Miernik wydajności pracy oparty na produkcie

brutto

1. Miernik wydajności pracy oparty na produkcie

brutto mierzony jest na podstawie wartości
produktu brutto przypadającej na jednego
zatrudnionego i pokazuje jak dobrze wykorzystana
praca przypadająca na zatrudnionego.

2. Zmiany wielkości Miernika wydajności pracy

wynikają z łącznych efektów działania
takich czynników jak:

•

kapitał, nakładów pozostałych (energia, materiały,
usługi),

•

zmiany technologiczne,

•

organizacyjne czy

•

korzyści skali

29

Miernik wydajności pracy oparty na

wartości dodanej

•

Miernik wydajności pracy oparty na wartości
dodanej mierzony jest na podstawie wartości
dodanej przypadającej na jednego
zatrudnionego i pokazuje
efektywność wykorzystana pracy w
procesie tworzenia wartości dodanej.

•

Zmiany wielkości Miernika wydajności pracy
wynikają z łącznych efektów działania takich
czynników jak kapitał, zmiany technologiczne,
organizacyjne czy korzyści skali.

30

Mierniki zdolności konkurencyjnej

Zasoby ludzkie i kapitał ludzki

1. Wskaźniki intensywności wykorzystania

zasobów ludzkich to:

•

stopa aktywności zawodowej to stosunek liczby
zatrudnionych i poszukujących pracy do liczby
osób w wieku produkcyjnym (15-64
lata), natomiast wskaźnik zatrudnienia opisuje
stosunek liczby osób zatrudnionych w
relacji do liczby osób w wieku produkcyjnym.

•

stopa zatrudnienia - stopa bezrobocia to
odzwierciedlająca stosunek liczby osób
poszukujących pracy w relacji do liczby osób
aktywnych zawodowo.

31

Miary czynnikowe

• umożliwiają formułowanie wniosków o

stanie i możliwych zmianach potencjału
oraz efektywności danej gospodarki.

• Zalicza się do nich:

– poziom wykształcenia;
– kwalifikacje zatrudnionych;
– stan infrastruktury technicznej;
– stan oraz jakość funkcjonowania

rynków.

32

• Wśród innych wskaźników, które są

pomocniczymi narzędziami do ustalenia

międzynarodowej pozycji konkurencyjnej

wyróżniamy:

1. Indeks Wolności Ekonomicznej Fundacji

Heritage,

2. Wskaźnik Majątku Narodowego Banku

Światowego

3. Indeks Rozwoju Ludzkiego.

• Do oceny konkurencyjności gospodarki

służą również:

1. metody ekonometryczne,
2. metody taksonomiczne,

33

do poprawy miejsca w międzynarodowym rankingu

konkurencyjności gospodarek niezbędne jest spełnienie

kilku postulatów, m.in.:

– stabilne i przewidywalne otoczenie legislacyjne;
– elastyczna struktura gospodarcza;
– inwestowanie w infrastrukturę (tradycyjną i

technologiczną);

– promowanie inwestycji krajowych;
– przyciąganie inwestycji zagranicznych;
– aktywność krajowych przedsiębiorstw na rynkach

międzynarodowych;

– przejrzysta i sprawna infrastruktura administracyjna;
– związek pomiędzy efektywnością produkcji a

poziomem płac;

– inwestowanie w edukację społeczeństwa i kształcenie

siły roboczej.

34

miara zasobów kapitałowych

1. Miara zasobów kapitałowych odnosi się do

procesu ich tworzenia na poziomie całej
gospodarki i opisywana wartość inwestycji brutto
w relacji do PKB.

2. Oprócz ogólnego wskaźnika opisujące poziom

tych inwestycji istotna jest również ich struktura.

3. Kryteria oceny struktury inwestycji dotyczą

udziału w inwestycjach brutto inwestycji w
maszyny i wyposażenie oraz inwestycji w
budownictwo i budowle.

4. Podział inwestycji na inwestycje publiczne oraz

prywatne.

35

Efektywność wykorzystania kapitału

1.

Efektywność wykorzystania kapitału w danej gospodarce,
jest zasada oddzielenia oceny zasobów kapitałowych
zaangażowanych w działalność produkcyjną od zasobów
zaangażowanych w działalność finansową a także krótko i
długookresowe relacje pomiędzy obydwiema stopami
zysku.

2.

W sytuacji gdy stopa zysku od kapitałów finansowych (a
więc stopa procentowa banku centralnego i oprocentowanie
rządowych papierów wartościowych) kształtuje się powyżej
stopy zysku od kapitału produkcyjnego to przy danej
wielkości zasobów finansowych w gospodarce wystąpi
zjawisko „wypychania” polegające na wysysaniu kapitałów
zaangażowanych w przedsięwzięcia produkcyjne przez
sektor publiczny.

36

wskaźnik postępu

technologicznego

•

wskaźnik postępu technologicznego jest określany na
podstawie liczby patentów czy wzorów przemysłowych,
które zgłaszane są do ochrony przeliczanej w relacji
do liczby mieszkańców i odzwierciedlają stopień
innowacyjności gospodarki i proces tworzenia w niej
nowych technologii.

•

wskaźnik postępu technologicznego jest określany na
podstawie pozycji technologicznej na podstawie tzw.
technologicznego bilansu płatniczego, który opisuje
transakcje handlowe związane z przepływem
technologii.

•

wskaźnik postępu technologicznego pozwala ocenić
czy dana gospodarka jest biorcą technologii netto czy
też sama wytwarza i eksportuje technologie.

37

Determinanty

międzynarodowej zdolności konkurencyjnej

38

Instytucje i regulacje

•

Rząd ma decydujący wpływ na środowisko

funkcjonowania przedsiębiorstw.

•

Długotrwała ochrona krajowego rynku przed

konkurencją zagraniczną prowadzić może do

obniżenia jego konkurencyjności

międzynarodowej, podobny wpływ będzie miało

przeregulowanie rynku pracy.

•

Państwo w oczywisty sposób wpływa też na

funkcjonowanie przedsiębiorstw przez, regulacje

funkcjonowania rynków produktów czy rynków

pracy, a także regulacje dotyczące konkurencji,

politykę podatkową czy regulacje dotyczące rynku

kapitałowego.

39

O konkurencyjności gospodarki decyduje

zdolność do szybkiego wprowadzania
nowoczesnych rozwiązań;

• technologicznych,
• technicznych,
• menedżerskich,
• organizacyjnych oraz przekształcenia ich

w sukces komercyjny.

40

O konkurencyjności gospodarki decyduje;

1. internacjonalizacja gospodarki

– stopień otwartości na handel

międzynarodowy oraz bezpośrednie inwestycje zagraniczne;

2. wewnętrzna siła gospodarcza

– stopień aktywności gospodarczej, atrakcyjność sektorów

gospodarki z punktu widzenia potencjalnego przedsiębiorcy;

3. działalność rządu

– zakres działań rządu sprzyjający

rozwojowi konkurencyjności;

4. infrastruktura

– np. system transportowy,

telekomunikacja;

5. sektor finansowy

- wraz z możliwościami, jakie stwarza on dla

optymalnej alokacji zasobów poprzez oferowanie alternatywnych

sposobów inwestycyjnych i wspieranie inwestycji poprzez system

bankowy;

6. sposób zarządzania

– efektywność zarządzania, orientacja

jakościowa na klienta i produkt;

7. zasoby ludzkie

– np. kwalifikacje siły roboczej,

motywacja do pracy, stosunki pracy, struktura wiekowa, nakłady na

naukę;

8. nauka i technologia

– np. innowacyjność gospodarki, wydatki na badania i

rozwój (innowacje i przedsiębiorczość).

41

Kierunki zmian w gospodarce kraju z punktu widzenia dynamiki

oraz tendencji realnych zmian PKB, dynamiki i kierunków zmian

inwestycji, oszczędności krajowych oraz konsumpcji;

– tendencje zmian w zakresie umiędzynarodowienia i stanu

stosunków gospodarczych z zagranicą

(np. tendencje zmian w równowadze

handlowej, na rachunku bieżącym, strukturze eksportu i importu);

– ocena zmian w zakresie zaangażowania państwa w działalność

gospodarczą

(np. zmiany w polityce fiskalnej, subsydia,

regulowanie rynku pracy, korupcja) ;

– finanse

(np.: ocena kosztu kapitału, rating kredytowy kraju,

dynamika rynku kapitałowego);

– poziom i kierunki rozwoju infrastruktury gospodarczej

(np.: stan i kierunki rozwoju transportu,

infrastruktura techniczna);

– nauka i technologia

(np.: informacje o efektywności zarządzania,

system praw intelektualnych);

– zmiany w poziomie i kierunkach wydajności, produktywności

czynników produkcji, efektywność zarządzania;

– tendencje rozwoju rynku pracy, zatrudnienia, bezrobocia oraz

rozwoju kapitału ludzkiego.

42

• Międzynarodowa zdolność konkurencyjna

danego kraju zdeterminowana jest przez

czynniki zewnętrzne, do których należą:

1. zmiany zdolności konkurencyjnej innych krajów,
2. zmiany w międzynarodowej polityce handlowej,
3. zmiany w charakterze międzynarodowej

konkurencji

4. zmiany w czynniki wewnętrzne - zmiany

efektywności gospodarowania,

5. zmiany potencjału ekonomicznego, adaptacyjność

i innowacyjność gospodarki.

• Zależności pomiędzy czynnikami

zewnętrznymi i wewnętrznymi,

wpływającymi na międzynarodową

konkurencyjność danej gospodarki, określają

stan równowagi ekonomicznej.

43

Do miar wynikowych zaliczane są:

1. wskaźniki ujawnionej przewagi konkurencyjnej

(relacja udziału eksportu

poszczególnych produktów z danego kraju do określonej

grupy lub wybranego kraju do udziału eksportu wszystkich

innych krajów do tej grupy krajów lub kraju);

2. wskaźniki kosztów zasobów krajowych

(relacja kosztów krajowych zasobów liczonych

w cenach światowych do wartości dodanej w cenach

światowych lub wartości dodanej w cenach krajowych do

wartości dodanej w cenach światowych);

3. wskaźniki pokrycia importem

(udział importu w zaspokojeniu krajowego

popytu);

4. wskaźniki udziału w obrotach handlu światowego.

44

wnioski

z konkurencyjności we współczesnej gospodarce

światowej

1. Żaden kraj nie może być konkurencyjny w każdej

dziedzinie.

2. Konkurencyjność raczej się zdobywa, a nie posiada.
3. Paradoksalne jest też to, że czynniki, które pierwotnie

są impulsami rozwoju, później stają się jego balastem.

4. Anglia, najsilniejsze gospodarczo państwo świata w

XIX wieku, szybko utraciła konkurencyjność, gdy stalą

się krajem rentierskim.

5. Rozpowszechnianie się konsumpcyjnego stylu życia

zagraża też innym krajom, które osiągnęły

bezsprzeczny sukces gospodarczy: Japonii, Tajwanowi

i Korei południowej.

6. Nie istnieją też stałe mierniki i czynniki

konkurencyjności

DZIĘKUJĘ

ZA

UWAGĘ