Przestrzeń

osobista i jej

determinanty

Metody badania, determinanty

sytuacyjne, wynikające z różnic

indywidualnych itd..

Metody badania

przestrzeni osobistej

• Badania o charakterze

eksperymentalnym mają różną

metodologię

– Metody laboratoryjne

•

Pomiary taśmą itp.

•

Techniki symulacyjne (manipulacja lalkami itp.)

– Metody terenowe

•

Obserwacje,

•

Eksperymentowanie w warunkach naturalnych

Metody badania

przestrzeni osobistej

• Konsekwencją stosowania różnych

technik pomiaru była możliwość

porównywania wyników pochodzących z

badań o różnej metodolgii

• Okazało się że poziom zbieżności jest

jedynie umiarkowany

• Oznacza to że muszą istnieć jakieś

specyficzne determinanty wpływającej

na przestrzeń pomiędzy osobami

Sytuacyjne determinanty

przestrzeni osobistej

• Wpływ wzajemnej atrakcyjności

– W ujęciu klasycznym (Allgeier i Byrne, 1973) jeśli

kobiety i mężczyźni wzajemnie się sobie
podobają to dystans interpersonalny jest
mniejszy

– Na dystans mogą mieć wpływ podobieństwa na

wymiarach osobowościowych

– Bliskie odległości między przyjaciółmi odmiennej

płci zawdzięczamy inicjatywie kobiet. (Kobiety
reagują skracaniem dystansu silniej niż
mężczyźni)

Sytuacyjne determinanty

przestrzeni osobistej

• Wpływ wzajemnej atrakcyjności

– W parach damsko – damskich

następuje zbliżenie wraz ze wzrostem
sympatii

– W parach męsko – męskich brak jest

zmiany dystansu

Sytuacyjne determinanty

przestrzeni osobistej

• Wpływ innych rodzajów podobieństwa

– Podobieństwo cech osobowościowych

prowadzi do wzajemnej atrakcyjności

– Mniejszy dystans utrzymują ludzie w

podobnym wieku (Latta, 1978)

– Mniejszy dystans utrzymują ludzie tej samej

płci lub rasy, należący do tej samej
subkultury, wyznający tę samą religię, o
podobnym statusie społecznym oraz mający
podobne preferencje seksualne.

Sytuacyjne determinanty

przestrzeni osobistej

• Rodzaj interakcji a dystans
• Sytuacje o zabarwieniu negatywnym

wydłużają dystans

• Kobiety są szczególnie skłonne w

sytuacjach zagrożenia bardzo szybko

zwiększać dystans osobisty

• Są sytuacje wyjątkowe – bardzo

rozgniewane osoby mogą chcieć

skracać dystans – postawa odwetowa

Różnice indywidualne –

determinanty

przestrzeni

osobistej

• Determinanty kulturowe i etniczne

– Kultury kontaktowe (arbabska,

śródziemnomorska) mają zachowują

mniejsze odległości niż kultury

dystansowe (europejska-północna,

amerykańska[nielatynowska])

– Dużo mniej jednoznaczne są badania

subkulturowe – np. w obrębie kultury

północnoamerykańskiej

Różnice indywidualne –

determinanty

przestrzeni

osobistej

• Determinanty biologiczne

– Kobiety utrzymują przeciętnie większą

przestrzeń osobistą w czasie

miesiączki, by skrócić ją do minimum

w okresie owulacji (Gallant, 1991)

– Normy dotyczące przestrzeni

osobistej kształtują się między 4 a 6

rokiem życia, a następnie zmieniają

się wraz z rozwojem i dojrzewaniem.

Różnice indywidualne –

determinanty

przestrzeni

osobistej

Różnice indywidualne –

determinanty

przestrzeni

osobistej

• Determinanty

osobowościowe

– Umiejscowienie kontroli –

„zewnętrzni” utrzymują

większy dystans do

obcych niż „wewnętrzni”

– Wyższy poziom lęku –

większy dystans

– Introwertycy – większy

dystans

– Osoby o niskiej

samoocenie – większy

dystans

– O niskiej potrzebie afiliacji

– większy dystans

• Osoby zależne od pola –

mniejszy dystans

• Schizofrenicy – większy

dystans

• Osobowość typu-

borderline – zaburzenia

dystansu

Architektoniczne

determinanty

przestrzeni osobistej

• Mężczyźni potrzebują więcej przestrzeni gdy sufity

zawieszone są nisko

• Wielkość przestrzeni osobistej rośnie gdy maleje

pomieszczenie

• Ludzie potrzebują więcej przestrzeni w pokojach

podłużnych

• Zainstalowanie przepierzeń osłabia efekt naruszania

przestrzeni.

• Ciemość sprzyja skracaniu dystansu

• Ludzie zachowują większą przestrzeń w rogu pokoju niż

na środku

• Siedzący ma większy dystans niż stojący

• Większy dystans wewnątrz niż na zewnątrz

• W zatłoczeniu większy dystans niż wtedy gdy go nie ma

Pozycja ciała a kontakty

interpersonalne

• Mężczyźni gdy kogoś lubią stają

twarzą w twarz

• Kobiety wolą gdy lubiane osoby są

obok nich

• Współpraca – obok siebie
• Współzawodnictwo – naprzeciw

Realizowany cel a dystans

interpersonalny

• Niezależnie od kultury osoby

nadające przekaz traciły wpływ
społeczny wraz z rosnącą
odległością od odbiorcy (Latane,
Liu, Nowak, Bonevento,
Zheng,1995).

Realizowany cel a dystans

interpersonalny

Prowadzący

Poziom W

Poziom W

Poziom W

Poziom U

Poziom W

Poziom U

Poziom U

Poziom W

Poziom U

Poziom N

Poziom U

Poziom N

Udział w zajęciach a miejsce zajmowane na zajęciach

Zawód a odległość

• U psychologa i psychiatry najlepszy

dystans pośredni (ok1,5m)

• Podobnie w relacji nauczyciel-student
• Gdy chcemy aby ludzie nie wchodzili

w interakcje ustawiamy długie rzędy

krzeseł – poczekalnie, dworce itp.

• Lider grupy powinien siedzieć

naprzeciw

Konsekwencje naruszania

przestrzeni

• Przy naruszaniu przestrzeni

najczęściej występują zachowania
o charakterze ucieczkowym.

• Ludzie w tłoku chodzą szybciej
• Osoby „zaatakowane” odwracają

się, unikały kontaktu wzrokowego,
stawiały bariery.