Henryk Januszek

Henryk Januszek

SOCJOLOGIA

SOCJOLOGIA

Wkłady 2011

Wkłady 2011

WYKŁAD II

WYKŁAD II

GŁÓWNE WSPÓŁCZESNE

GŁÓWNE WSPÓŁCZESNE

TEORIE

TEORIE

SOCJOLOGICZNE

SOCJOLOGICZNE

SOCJOLOGIA

SOCJOLOGIA

Wykład II

Wykład II

GŁÓWNE WSPÓŁCZESNE

GŁÓWNE WSPÓŁCZESNE

TEORIE

TEORIE

SOCJOLOGICZNE

SOCJOLOGICZNE

1. Poj

1. Poj

ę

ę

cie teorii

cie teorii

Teori

Teori

ą

ą

nazywamy powi

nazywamy powi

ą

ą

zany ze

zany ze

sob

sob

ą

ą

zbiór poj

zbiór poj

ęć

ęć

i twierdze

i twierdze

ń

ń

dotycz

dotycz

ą

ą

cych wyja

cych wyja

ś

ś

nienia zjawisk i

nienia zjawisk i

procesów w pewnym obszarze

procesów w pewnym obszarze

rzeczywisto

rzeczywisto

ś

ś

ci.

ci.

Rzeczywisto

Rzeczywisto

ść

ść

badana w

badana w

socjologii

socjologii

Socjologia jest nauk

Socjologia jest nauk

ą

ą

obja

obja

ś

ś

niaj

niaj

ą

ą

c

c

ą

ą

wspó

wspó

łż

łż

ycie społeczne ludzi, ich

ycie społeczne ludzi, ich

zachowania, wzajemne zwi

zachowania, wzajemne zwi

ą

ą

zki

zki

oraz wewn

oraz wewn

ę

ę

trzn

trzn

ą

ą

organizacj

organizacj

ę

ę

.

.

2. Poj

2. Poj

ę

ę

cie teorii

cie teorii

socjologicznej

socjologicznej

Teori

Teori

ą

ą

socjologiczn

socjologiczn

ą

ą

nazywamy

nazywamy

powi

powi

ą

ą

zany ze sob

zany ze sob

ą

ą

zbiór poj

zbiór poj

ęć

ęć

i

i

twierdze

twierdze

ń

ń

dotycz

dotycz

ą

ą

cych

cych

wyja

wyja

ś

ś

nienia wspó

nienia wspó

łż

łż

ycia

ycia

spo

spo

ł

ł

ecznego ludzi;

ecznego ludzi;

Poj

Poj

ę

ę

cie teorii socjologicznej

cie teorii socjologicznej

Teoria socjologiczna dotyczy

Teoria socjologiczna dotyczy

zjawisk i procesów

zjawisk i procesów

spo

spo

ł

ł

ecznych wyst

ecznych wyst

ę

ę

puj

puj

ą

ą

cych

cych

w trakcie wspó

w trakcie wspó

łż

łż

ycia

ycia

społecznego ludzi

społecznego ludzi

Teoria socjologiczna pozwala

Teoria socjologiczna pozwala

odpowiedzie

odpowiedzie

ć

ć

:

:



dlaczego pewne zjawiska czy

dlaczego pewne zjawiska czy

procesy przebiegaj

procesy przebiegaj

ą

ą

w taki wła

w taki wła

ś

ś

nie a

nie a

nie inny sposób?

nie inny sposób?



na tej bazie mo

na tej bazie mo

ż

ż

na sformułowa

na sformułowa

ć

ć

prognoz

prognoz

ę

ę

, jak b

, jak b

ę

ę

dzie w przysz

dzie w przysz

ł

ł

o

o

ś

ś

ci? a

ci? a

tak

tak

ż

ż

e

e



co robi

co robi

ć

ć

aby by

aby by

ł

ł

o tak jak chcemy?

o tak jak chcemy?

Przydatno

Przydatno

ść

ść

teorii

teorii

W tym sensie, ze wzgl

W tym sensie, ze wzgl

ę

ę

du na

du na

odpowied

odpowied

ź

ź

na powy

na powy

ż

ż

sze pytania

sze pytania

nie ma nic bardziej praktycznego

nie ma nic bardziej praktycznego

od dobrej teorii, która mówi:

od dobrej teorii, która mówi:

1) dlaczego tak jest?

1) dlaczego tak jest?

2) jak b

2) jak b

ę

ę

dzie?

dzie?

3) co zrobić aby by

3) co zrobić aby by

ł

ł

o tak jak

o tak jak

chcemy?

chcemy?

Teoria socjologiczna w swej strukturze

Teoria socjologiczna w swej strukturze

obejmuje najogólniejsze idee na temat tego:

obejmuje najogólniejsze idee na temat tego:

1) czym jest społecze

1) czym jest społecze

ń

ń

stwo?

stwo?

(społecze

(społecze

ń

ń

stwo to twór analogiczny do organizmów

stwo to twór analogiczny do organizmów

biologicznych, czy im przeciwstawny?)

biologicznych, czy im przeciwstawny?)

Odp. Naturalizm - antynaturalizm

Odp. Naturalizm - antynaturalizm

2) jak społeczeństwo bada

2) jak społeczeństwo bada

ć

ć

? (społeczeństwo nale

? (społeczeństwo nale

ż

ż

y

y

bada

bada

ć

ć

tak samo jak każdy element świata przyrody,

tak samo jak każdy element świata przyrody,

czy przy pomocy metod humanistycznych, nieznanych

czy przy pomocy metod humanistycznych, nieznanych

przyrodoznawstwu?)

przyrodoznawstwu?)

Odp. Pozytywizm - humanizm

Odp. Pozytywizm - humanizm

3) jaki jest zbiór twierdze

3) jaki jest zbiór twierdze

ń

ń

i obserwacji empirycznych

i obserwacji empirycznych

ukazuj

ukazuj

ą

ą

cych charakterystyczne dla

cych charakterystyczne dla

ż

ż

ycia społecznego

ycia społecznego

prawidłowo

prawidłowo

ś

ś

ci.

ci.

Teorie socjologiczne

Teorie socjologiczne



Podstawowe wspó

Podstawowe wspó

ł

ł

czesne teorie

czesne teorie

socjologiczne s

socjologiczne s

ą

ą

wyrazem

wyrazem

uporz

uporz

ą

ą

dkowanego i

dkowanego i

zorganizowanego d

zorganizowanego d

ąż

ąż

enia do

enia do

zrozumienia

zrozumienia

ś

ś

wiata społecznego

wiata społecznego

w kategoriach poj

w kategoriach poj

ęć

ęć

teoretycznych, wspartych

teoretycznych, wspartych

starannie prowadzonymi

starannie prowadzonymi

badaniami empirycznymi.

badaniami empirycznymi.

Teorie charakteryzuje:

Teorie charakteryzuje:



Abstrakcyjno

Abstrakcyjno

ść

ść



Uniwersalno

Uniwersalno

ść

ść



Sprawdzalno

Sprawdzalno

ść

ść

Wiedza socjologiczna obejmuje

Wiedza socjologiczna obejmuje

rozmaite nurty

rozmaite nurty

Wiedza socjologiczna w miar

Wiedza socjologiczna w miar

ę

ę

jej

jej

gromadzenia staje si

gromadzenia staje si

ę

ę

u

u

ż

ż

yteczna i

yteczna i

pozwala na konstruowanie i

pozwala na konstruowanie i

przekształcanie wspó

przekształcanie wspó

łż

łż

ycia

ycia

społecznego w duchu humanizmu.

społecznego w duchu humanizmu.

W socjologii mo

W socjologii mo

ż

ż

na wymienić wiele

na wymienić wiele

szkół i kierunków charakteryzuj

szkół i kierunków charakteryzuj

ą

ą

cych

cych

się ró

się ró

ż

ż

ną warto

ną warto

ś

ś

ci

ci

ą

ą

i si

i si

łą

łą

oddziaływania praktycznego.

oddziaływania praktycznego.

Podstawowe nurty teoretyczne

Podstawowe nurty teoretyczne

współczesnej socjologii to:

współczesnej socjologii to:



Funkcjonalizm

Funkcjonalizm



Teoria konfliktu

Teoria konfliktu



Interakcjonizm symboliczny

Interakcjonizm symboliczny



Teoria wymiany społecznej

Teoria wymiany społecznej

Funkcjonalizm

Funkcjonalizm

Kierunek ukształtowany w latach

Kierunek ukształtowany w latach

20 XX wieku, d

20 XX wieku, d

ążą

ążą

cy do

cy do

wyja

wyja

ś

ś

nienia faktów spo

nienia faktów spo

ł

ł

ecznych

ecznych

poprzez ustalenie funkcji, jakie

poprzez ustalenie funkcji, jakie

pełni

pełni

ą

ą

one w systemie kultury

one w systemie kultury

danego społecze

danego społecze

ń

ń

stwa.

stwa.

Funkcjonalizm

Funkcjonalizm

Funkcjonali

Funkcjonali

ś

ś

ci traktuj

ci traktuj

ą

ą

ca

ca

łą

łą

rzeczywisto

rzeczywisto

ść

ść

społeczną jako system

społeczną jako system

wzajemnych powi

wzajemnych powi

ą

ą

zanych cz

zanych cz

ęś

ęś

ci, które

ci, które

analizowane s

analizowane s

ą

ą

pod k

pod k

ą

ą

tem ich

tem ich

konsekwencji b

konsekwencji b

ą

ą

d

d

ź

ź

funkcji, jakie pełni

funkcji, jakie pełni

ą

ą

w większym systemie, np. rodzina jest

w większym systemie, np. rodzina jest

podstawow

podstawow

ą

ą

komórk

komórk

ą

ą

społeczn

społeczn

ą

ą

bo

bo

umo

umo

ż

ż

liwia istnienie społecze

liwia istnienie społecze

ń

ń

stwa jako

stwa jako

większej cało

większej cało

ś

ś

ci, reguluje

ci, reguluje

ż

ż

ycie

ycie

człowieka w społecze

człowieka w społecze

ń

ń

stwie itd.

stwie itd.

Funkcjonalizm

Funkcjonalizm

Funkcjonali

Funkcjonali

ś

ś

ci głosz

ci głosz

ą

ą

,

,

ż

ż

e

e

podstawow

podstawow

ą

ą

tendencj

tendencj

ą

ą

systemów

systemów

społecznych jest post

społecznych jest post

ę

ę

puj

puj

ą

ą

ce

ce

zró

zró

ż

ż

nicowanie strukturalne ich

nicowanie strukturalne ich

elementów, podsystemów,

elementów, podsystemów,

instytucji, ról i pozycji.

instytucji, ról i pozycji.

Funkcjonalizm

Funkcjonalizm

Funkcjonalizm polega na

Funkcjonalizm polega na

zrozumieniu, w jaki sposób

zrozumieniu, w jaki sposób

zjawiska społeczne zaspakajaj

zjawiska społeczne zaspakajaj

ą

ą

potrzeby większych struktur

potrzeby większych struktur

społecznych, w ramach których

społecznych, w ramach których

funkcjonują. Czyli jak cz

funkcjonują. Czyli jak cz

ęść

ęść

pracuje

pracuje

na rzecz, lub jak przyczynia się do

na rzecz, lub jak przyczynia się do

powodzenia całości?

powodzenia całości?

Główni przedstawiciele

Główni przedstawiciele

funkcjonalizmu to:

funkcjonalizmu to:



Herbert Spencer,

Herbert Spencer,



Emil Durkheim,

Emil Durkheim,



Ted Turner,

Ted Turner,



Talcot Parsons,

Talcot Parsons,



Bronisław Malinowski,

Bronisław Malinowski,



Wiliam Moor,

Wiliam Moor,



Robert Merton

Robert Merton

Teoria konfliktu

Teoria konfliktu

Teoria konfliktu, zwana czasami

Teoria konfliktu, zwana czasami

te

te

ż

ż

szko

szko

łą

łą

frankfurck

frankfurck

ą

ą

, to

, to

kierunek ukształtowany w latach

kierunek ukształtowany w latach

50 XX w. przez D.C. Arona,

50 XX w. przez D.C. Arona,

ujmuj

ujmuj

ą

ą

cy społeczeństwo jako

cy społeczeństwo jako

cało

cało

ś

ś

ciowy system ulegaj

ciowy system ulegaj

ą

ą

cy

cy

ci

ci

ągł

ągł

ym zmianom wskutek

ym zmianom wskutek

wyst

wyst

ę

ę

puj

puj

ą

ą

cych w nim sprzeczno

cych w nim sprzeczno

ś

ś

ci

ci

i konfliktów.

i konfliktów.

Teoria konfliktu

Teoria konfliktu

Teoria konfliktu wskazuje,

Teoria konfliktu wskazuje,

ż

ż

e

e

społecze

społecze

ń

ń

stwo jest zró

stwo jest zró

ż

ż

nicowane

nicowane

według zasady podporz

według zasady podporz

ą

ą

dkowania

dkowania

jednych grup społecznych innym

jednych grup społecznych innym

grupom. Interesy poszczególnych

grupom. Interesy poszczególnych

grup s

grup s

ą

ą

z natury sprzeczne, jedne

z natury sprzeczne, jedne

grupy d

grupy d

ążą

ążą

do utrzymania i

do utrzymania i

utrwalenia istniej

utrwalenia istniej

ą

ą

cego

cego

podporządkowania a inne do zmiany

podporządkowania a inne do zmiany

tej sytuacji.

tej sytuacji.

Teoria konfliktu

Teoria konfliktu

Teoria konfliktu kładzie nacisk na

Teoria konfliktu kładzie nacisk na

konfliktotwórcze skutki różnic

konfliktotwórcze skutki różnic

społecznych mi

społecznych mi

ę

ę

dzy lud

dzy lud

ź

ź

mi, ze względu

mi, ze względu

na: pieniądze, władz

na: pieniądze, władz

ę

ę

, presti

, presti

ż

ż

,

,

mieszkania, opiekę zdrowotną, własno

mieszkania, opiekę zdrowotną, własno

ść

ść

,

,

itd. Różnice te doprowadzają do napi

itd. Różnice te doprowadzają do napi

ęć

ęć

i

i

wybuchu różnych konfliktów w postaci:

wybuchu różnych konfliktów w postaci:

zamieszek, protestów, demonstracji,

zamieszek, protestów, demonstracji,

strajków społecznych, agresji biednych

strajków społecznych, agresji biednych

wobec bogatych, kobiet wobec mężczyzn,

wobec bogatych, kobiet wobec mężczyzn,

pracowników wobec kierowników itd.

pracowników wobec kierowników itd.

Teoria konfliktu

Teoria konfliktu

Zasadnicze

Zasadnicze

ź

ź

ród

ród

ł

ł

o konfliktów

o konfliktów

przedstawiciele tego kierunku

przedstawiciele tego kierunku

upatruj

upatruj

ą

ą

w strukturze

w strukturze

własno

własno

ś

ś

ci lub władzy

ci lub władzy

Główni przedstawiciele teorii

Główni przedstawiciele teorii

konfliktu to:

konfliktu to:



Karol Marks,

Karol Marks,



Georg Simmel,

Georg Simmel,



Max Weber,

Max Weber,



Ralph Dahrendorf,

Ralph Dahrendorf,



Lewis Coser

Lewis Coser

Interakcjonizm symboliczny

Interakcjonizm symboliczny

- to teoria, która usiłuje wyja

- to teoria, która usiłuje wyja

ś

ś

ni

ni

ć

ć

całokształt wspó

całokształt wspó

łż

łż

ycia

ycia

społecznego za pomoc

społecznego za pomoc

ą

ą

procesów

procesów

wzajemnych oddziaływa

wzajemnych oddziaływa

ń

ń

mi

mi

ę

ę

dzyludzkich tzw. interakcji

dzyludzkich tzw. interakcji

Interakcjonizm symboliczny

Interakcjonizm symboliczny

Interakcjoni

Interakcjoni

ś

ś

ci zwracaj

ci zwracaj

ą

ą

uwag

uwag

ę

ę

na

na

konkretnych ludzi, wchodz

konkretnych ludzi, wchodz

ą

ą

cych ze

cych ze

sob

sob

ą

ą

w bezpo

w bezpo

ś

ś

rednie kontakty w

rednie kontakty w

trakcie, których za pomoc

trakcie, których za pomoc

ą

ą

ró

ró

ż

ż

nych

nych

symbolicznych gestów, znaków

symbolicznych gestów, znaków

przekazuj

przekazuj

ą

ą

sobie swoje nastroje,

sobie swoje nastroje,

zamiary, sposób postępowania i

zamiary, sposób postępowania i

odwrotnie odczytuj

odwrotnie odczytuj

ą

ą

c gesty innych

c gesty innych

ludzi dowiadujemy si

ludzi dowiadujemy si

ę

ę

, co inni my

, co inni my

ślą

ślą

i

i

jak się b

jak się b

ę

ę

d

d

ą

ą

zachowywać

zachowywać

Interakcjonizm symboliczny

Interakcjonizm symboliczny

Postrzega spo

Postrzega spo

ł

ł

ecze

ecze

ń

ń

stwo jako

stwo jako

zbiór jednostek, a cz

zbiór jednostek, a cz

ł

ł

owieka jako

owieka jako

jednostk

jednostk

ę

ę

aktywn

aktywn

ą

ą

maj

maj

ą

ą

c

c

ą

ą

refleksyjny stosunek do siebie i

refleksyjny stosunek do siebie i

swoich czynów, selektywnie i

swoich czynów, selektywnie i

twórczo odnosz

twórczo odnosz

ącą

ącą

si

si

ę

ę

do sytuacji,

do sytuacji,

w której si

w której si

ę

ę

znajduje.

znajduje.

Główni przedstawiciele

Główni przedstawiciele

interakcjonizmu:

interakcjonizmu:



G.H. Mead

G.H. Mead



E. Goffman

E. Goffman



H. Blumer

H. Blumer



C.H. Coley

C.H. Coley

Teoria wymiany społecznej

Teoria wymiany społecznej

Teoria wymiany społecznej (zwana te

Teoria wymiany społecznej (zwana te

ż

ż

czasami utylitarn

czasami utylitarn

ą

ą

) wychod

) wychod

zą

zą

c od idei

c od idei

człowieka racjonalnego (Adama Smitha),

człowieka racjonalnego (Adama Smitha),

ujmuje wspó

ujmuje wspó

łż

łż

ycie społeczne jako sie

ycie społeczne jako sie

ć

ć

wzajemnych mi

wzajemnych mi

ę

ę

dzyludzkich oddziaływa

dzyludzkich oddziaływa

ń

ń

w trakcie, których zachowanie każdego

w trakcie, których zachowanie każdego

człowieka jest wyuczon

człowieka jest wyuczon

ą

ą

reakcj

reakcj

ą

ą

na

na

zachowanie innego człowieka, kierowan

zachowanie innego człowieka, kierowan

ą

ą

d

d

ąż

ąż

eniem do maksymalizacji nagród i

eniem do maksymalizacji nagród i

minimalizacji kar.

minimalizacji kar.

Teoria wymiany społecznej

Teoria wymiany społecznej

Wszystkie relacje między ludzmi s

Wszystkie relacje między ludzmi s

ą

ą

po

po

prostu wymianą pomiędzy ich

prostu wymianą pomiędzy ich

uczestnikami okre

uczestnikami okre

ś

ś

lonych kosztów i

lonych kosztów i

korzyści w osiąganiu celów. Całokształt

korzyści w osiąganiu celów. Całokształt

życia społecznego traktowany jest jako

życia społecznego traktowany jest jako

swoisty rynek ekonomiczny, na którym

swoisty rynek ekonomiczny, na którym

dokonuje si

dokonuje si

ę

ę

rozmaitych transakcji

rozmaitych transakcji

wymiany warto

wymiany warto

ś

ś

ci związanych z

ci związanych z

nagrodami i karami.

nagrodami i karami.

Teoria wymiany społecznej

Teoria wymiany społecznej

Społecze

Społecze

ń

ń

stwo i jego kultura powstaj

stwo i jego kultura powstaj

ą

ą

,

,

poniewa

poniewa

ż

ż

przynosz

przynosz

ą

ą

kieruj

kieruj

ą

ą

cym si

cym si

ę

ę

rozumnym wyborem ludziom korzy

rozumnym wyborem ludziom korzy

ś

ś

ci,

ci,

takie jak: dobre samopoczucie, miło

takie jak: dobre samopoczucie, miło

ść

ść

,

,

duma szacunek, kontrola, i inne

duma szacunek, kontrola, i inne

elementy, które cementuj

elementy, które cementuj

ą

ą

spo

spo

ł

ł

ecze

ecze

ń

ń

stwo.

stwo.

Główni przedstawiciele teorii

Główni przedstawiciele teorii

wymiany społecznej:

wymiany społecznej:



A.Smith

A.Smith



J. Coleman

J. Coleman



G. Hommans

G. Hommans



P. Blau

P. Blau



R. Emerson

R. Emerson



D.F. Skiner

D.F. Skiner