Pieniądz i system bankowy

1. Pieniądz: definicja, geneza, kreacja pieniądza,

pieniądz w Polsce

2. Banki Centralny jego rola gospodarcza, banki

centralne w Polsce i na świecie

3. Banki komercyjne: ich rola i zadania
4. Parabanki i instytucje pozabankowe
5. Papiery wartościowe
6. Rynek pieniądza
7. Polityka pieniężna

Pieniądz- definicja

Funkcje pieniądza
• Środek wymiany (T-P-T) – nie jest potrzebny

barter i podwójna zbieżność zapotrzebowań

• Środek płatniczy – zwalnianie ze zobowiązań

(alimenty mandaty, grzywny, odsetki od
kredytów)

• Jednostka rozrachunkowa (miernik

wartości?)

• Środek tezauryzacji (gromadzenia skarbu)

Pieniądz to powszechnie akceptowany „towar”

spełniający powyższe funkcje

Pieniądz - geneza

1. Pieniądz wywodzi się ze świata towarów. Pieniądz

towarowy był ucieleśniony w dobrach zaspokajających
najważniejsze potrzeby

Wartość pieniądza= wartość towaru

Płacidłami były najbardziej pożądane towary:

 Np. grzywna (ukraińska hrywna) to 12 skórek kunich

 Yen po chińsku oznacza "życzenie

Pieniądz - geneza

1. Pieniądz wywodzi się ze świata towarów. Pieniądz

towarowy był ucieleśniony w dobrach zaspokajających
najważniejsze potrzeby

Wartość pieniądza= wartość towaru
2. Najczęściej spotykanym pieniądzem towarowym były

kruszce.

a) duża wartość, mała masa, trwałość, podzielność
b) moneta

Pierwsze pieniądze kruszcowe oznaczone pieczęcią lub znakiem graficznym
symbolizującym ich wagę i jakość powstały w VII w p.n.e. w Lidii. Jak
informuje Herodot były wykonane ze złota i kształtem przypominały
spłaszczoną fasolę i były oznaczone znakiem świątyni. Swoje znaki na
monetach umieszczali też kupcy z Lidii. Monety cieszyły się dużym wzięciem
w wymianie międzynarodowej
Nazwa moneta od Junona Moneta gdyż tam była mennica w Rzymie

Wymiana monet według parytetu (parytet zawartość kruszcu w jednostce
monetarnej)

Brak kruszcu oznacza w tym systemie kryzys walutowy

pieniądz kruszcowy oznaczony pieczęcią lub
znakiem

graficznym symbolizującym ich wagę i jakość (zawartość
kruszcu w monecie)

Pieniądz - geneza

1. Pieniądz wywodzi się ze świata towarów. Pieniądz

towarowy był ucieleśniony w dobrach zaspokajających
najważniejsze potrzeby

Wartość pieniądza= wartość towaru
2. Najczęściej spotykanym pieniądzem towarowym były

kruszce.

a) duża wartość, mała masa, trwałość, podzielność
b) moneta
c) system menniczy otwarty i psucie monety (prawo Kopernika

Greshama)

Mikołaj Kopernik (1473 -1543) - astronom, matematyk i duchowny , jako
wieloletni administrator kapituły warmińskiej, żyje jak najbliżej spraw
gospodarczych. Obserwując zjawisko "psucia" pieniądza i wzrostu cen, sam
praktycznie odczuwa skutki tych procesów. W latach 1519, 1523, 1526
Kopernik pisze memoriały o pieniądzu, przeznaczone m.in dla sejmu
pruskiego. Największe znaczenia ma rozprawa "Sposób bicia monety" z 1526
r. (Monetae cudendae ratio).

Kopernik nie nawiązuje do doktryn, nie komentuje obcych myśli, nie sięga do
cytatów Arystotelesa i innych klasyków. Precyzja myślenia Kopernika, jego
definicje wynikają z obserwacji konkretnych zjawisk.

Kopernik rozpoczyna traktat od uogólnienia dotyczącego losu narodów; są
według niego cztery największe klęski, wskutek których państwa, monarchie i
republiki upadają:

niezgoda, śmiertelność, niepłodność ziemi i

spodlenie monety

W swych poglądach Kopernik przeciwstawia się praktykom stosowanym przez
władców, zmniejszania zawartości kruszcu lub zmniejszaniu próby monety.
Jest to negacja - nominalizmu pieniężnego (przypisującego księciu moc
nadawania wartości monecie). Spodlenie monet, zdaniem Kopernika
wywołuje drożyznę złota i srebra, wysokie płace robotników, wysokie zarobki
rzemieślników. Wszystko drożeje - inflacja.

W teorii Mikołaja Kopernika pieniądz ma określone funkcje: pośredniczy w
wymianie, jest miernikiem wartości, środkiem płatniczym. Aby móc je
spełniać, sam w sobie musi być wartością, pieniądzem złotym lub srebrnym.
Szacunek (wartość) monety, jej siła nabywcza zależy przede wszystkim od
ilości zawartego w niej srebra i złota, po dodaniu kosztów bicia monety. Ceny
towarów są proporcjonalne do zawartości kruszcu w monecie. W związku z
tym nie można zmieniać jej wartości, musi być cały czas "zdrowa".

Według Kopernika, władca nie powinien ciągnąć z bicia monet, a
zwłaszcza ze zmniejszania jej wartości żadnej korzyści finansowej. Ci,
co radzą monarsze szukania zysków z bicia monety, chcą jego skarb
powoli wypróżnić, a nie wzbogacić, osłabić, a nie wesprzeć kraj.

Thomas Gresham (1519 - 1579) dyplomata
kupiec, mylnie uznany za twórce ww. prawa

Pieniądz - geneza

1. Pieniądz wywodzi się ze świata towarów. Pieniądz

towarowy był ucieleśniony w dobrach zaspokajających
najważniejsze potrzeby

Wartość pieniądza= wartość towaru
2. Najczęściej spotykanym pieniądzem towarowym były

kruszce.

a) duża wartość, mała masa, trwałość, podzielność
b) moneta
c) system menniczy otwarty i psucie monety (prawo Kopernika

Greshama)

d) najczęściej stosowane było srebro, złoto upowszechniło się

dopiero w19w np.w Anglii od1816, w Niemczech Francji od
1870, w USA od 1873.

e) bimetalizm (kłopoty ze zmianą wartości kruszców np. lata 50

19w złoto do srebra 1:15,5 =1jp a pod koniec wieku 1:22
tj.złoto=1,4jp

Opłaca się monetę złotą przetopić na sztaby dostać za to 1,4 jp w

srebrze wymienić je na 1,4 monety złote i znowu je przetopić

Emisja dolarów rozpoczęła się od bicia monet - półdolarówek i
ćwiartek

Pieniądz - geneza

Pieniądz symboliczny (podwartościowy) tj. taki

którego siła nabywcza (to co możemy nabyć za

jednostkę pieniądza) przekracza koszt jego

wytworzenia (przekracza wartość w

zastosowaniach towarowych). – Chiny 13 w

•

Certyfikaty depozytowe banków/złotników,

•

Wzajemna akceptacja certyfikatów przez grono

banków (giro)

•

Certyfikaty opiewające na okrągłe sumy –BANKNOTY

tj. bezterminowe i nieoprocentowane zobowiązania

na okaziciela emitowane przez banki i płatne za

okazaniem w pieniądzu kruszcowym

•

Emisja certyfikatów ponad zasób złota w skarbcu,

•

Run na bank (panika finansowa)

•

Państwo władza publiczna aby temu zapobiec

reglamentuje emisje banknotów, wprowadza pieniądz

krajowy z pokryciem w złocie i bank emisyjny

odpowiedzialny za jego emisje

Pierwszym publicznym bankiem był utworzony na początku XV wieku
w Genui Bank św. Jerzego.

Pieniądz - geneza

Pieniądz symboliczny (podwartościowy) tj. taki

którego siła nabywcza (to co możemy nabyć za

jednostkę pieniądza) przekracza koszt jego

wytworzenia (przekracza wartość w

zastosowaniach towarowych). – Chiny 13 w

•

Certyfikaty depozytowe banków/złotników,

•

Wzajemna akceptacja certyfikatów przez grono

banków (giro)

•

Certyfikaty opiewające na okrągłe sumy –BANKNOTY

tj. bezterminowe i nieoprocentowane zobowiązania

na okaziciela emitowane przez banki i płatne za

okazaniem w pieniądzu kruszcowym

•

Emisja certyfikatów ponad zasób złota w skarbcu,

•

Run na bank (panika finansowa)

•

Państwo władza publiczna aby temu zapobiec

reglamentuje emisje banknotów, wprowadza pieniądz

krajowy z pokryciem w złocie i bank emisyjny

odpowiedzialny za jego emisje

W końcu banki emisyjne zostały upaństwowione, (gł. w I
połowie XX w) przekształcając się w banki centralne
państw. Wyjątkiem są Stany Zjednoczone, gdzie
przywilej emisji pieniądza posiada 12 regionalnych
banków prywatnych, zrzeszonych w systemie Rezerwy
Federalnej

•Państwo władza publiczna aby temu zapobiec

reglamentuje emisje banknotów, wprowadza pieniądz

krajowy z pokryciem w złocie i bank emisyjny

odpowiedzialny za jego emisje

Wymiana uprzejmości

Bank Anglii został założony w 1694 roku przez Szkota, Williama
Petersona, a Bank Szkocji rok później przez Anglika, Johna Hollanda.

Pieniądz - geneza

3. Pieniądz symboliczny (c.d)
•

Bank Anglii 1694, FED (System Rezerwy Federalnej) 1913,

•

Banki centralne też stosują emisję fiducjarną (bez pokrycia w
kruszcu)

•

1925 w Anglii pieniądz „pozłacany” tj. wymienialny na złoto w
sposób ograniczony np. na sztaby

•

1931 Anglia i Niemcy zawieszają wymienialność walut
krajowych na złoto. USA obniża wartość dolara (20,67 USD za
uncję przed Wojną Światową do 35 USD w 1933 roku ,
wymienialność tylko dla banków zagranicznych , 38 USD za
uncję w 1971) i całkowicie zawiesza wymienialność w 1974

•

Powstaje pieniądz współczesny wymienialny na inne waluty i
nie wymienialny na złoto

•

Pieniądz ten jest umową społeczną, jest oparty na zaufaniu
społecznym do danego pieniądza

Złotówka przed wojną była wymienialna na inne waluty a przez to

na złoto (brak bezpośredniej wymienialności)

Pieniądz - geneza

4. Pieniądz bezgotówkowy tj. taki którego podstawą

jest wierzytelność osoby fizycznej lub prawnej
(wkład w banku)

•

Nie jest prawnym środkiem płatniczym (nie
można nikogo zmusić do jego przyjęcia)

•

Jest najlepszym przykładem pieniądza opartego
na zaufaniu społecznym

•

Pieniądz bezgotówkowy jest dzisiaj dominującą
formą pieniądza symbolicznego

Czeki podróżne wymyślił w 1891 roku Marcellus Berty, pracownik
"American Express".

Jak uważa

Milton Friedman

"pieniądz zawdzięcza

swój fenomen akceptacji pewnej fikcji [wierze] w
wartość danego dobra, która decyduje o
klasyfikacji go jako pieniądza". Każde zachwianie
tego stanu rzeczy musi nieuchronnie odbić się
negatywnie na wartości pieniądza, który
bezwzględnie musi być traktowany jako dobro
narodowe. Działania skutkujące spadkiem jego
wartości uderzają w interes państwa, narodu i
każdego z obywateli. Rosną bowiem wtedy
wydatki na obsługę zadłużenia państwa,
następuje wzrost cen, a tym samym i kosztów
utrzymania.

Pieniądz - geneza

Pierwsze polskie monety pojawiły się za czasów Mieszka I, były to
srebrne denary. Złoty polski pojawia się dopiero pod koniec XV wieku,
a w 1794 roku wyemitowano pierwsze polskie banknoty.

Obowiązujący do dziś system złotowy wprowadzono jednak dopiero w
1924 roku – odtąd jeden złoty dzieli się na 100 groszy. W tym samym
roku określono też parytet, czyli wartość jednego złotego, która
odpowiadała wartości 0,222168 grama czystego złota.

Złoty polski nawiązuje swoją nazwą do długiej tradycji monetarnej.
Złoty polski był bowiem jednostką pieniężną stosowaną w dawnej
Polsce już w końcu XV wieku. Nawet w czasach porozbiorowych, gdy
w obiegu był obcy pieniądz, przywiązanie do złotego było silne. Złoty
polski był np. odpowiednikiem 15 kopiejek w codziennych
rachunkach.

Po wojnie przywrócono system złotowy. W latach 80tych XX wieku
hiperinflacja doprowadziła do znacznej dewaluacji polskiej waluty,
czyli utraty jej wartości. Aby uporządkować sytuację, 1 stycznia 1995
roku Narodowy Bank Polski zdenominował polską walutę,
wprowadzając w miejsce „starego” złotego (kod międzynarodowy
PLZ) nowego złotego (PLN), odpowiadającego 10.000 PLZ.

Pieniądz – w Polsce

Współczesne rodzaje pieniądza

We współczesnej gospodarce występują następujące formy pieniądza:
zdawkowy (zwany bilonem),
papierowy,
bankowy (zwany bezgotówkowym),
wreszcie pieniądz elektroniczny.

Wszystkie są oparte na zaufaniu społecznym,

PIENIĄDZ FIDUCJARNY

Pieniądzem fiducjarnym – oparty jest na zaufaniu społecznym.
Pieniądz taki jest emitowany przez państwo i jest prawnym środkiem
płatniczym na danym terytorium, nie można go jednak wymienić na
złoty kruszec, jak to miało miejsce we wcześniejszych fazach rozwoju
obrotu gospodarczego.

Pieniądz - współczesny

PIENIĄDZ ZDAWKOWY

Pieniądz zdawkowy jest najczęściej zwany bilonem. Są to monety,
wybite z niepełnowartościowego materiału, czyli metali
nieszlachetnych.

Podaż pieniądza - agregaty

Wyróżnia się następujące agregaty

pieniężne

• Mo= pieniądz gotówkowy (w bankach

i poza nimi)

• M1= wkłady płatne na żądanie w

bankach i pieniądz gotówkowy w

obiegu poza kasami banków

• M2=M1+niektóre depozyty (do 2 lat)
• M3 = M2 + papiery wartościowe oraz

operacje z przyrzeczeniem odkupu

(M3 od 2002 jest podstawowym

agregatem liczonym w Polsce)

Miary pieniądza do

2002

Miary pieniądza

dostosowane do wymogów

EBC

Podaż pieniądza - agregaty

Okres

A. PODAŻ

PIENIĄDZ

A (M3)

Pieniąd

gotówk

owy w

obiegu

(poza

kasami

banków

)

Depozyt

y i inne

zobowią

zania

Pozostałe

składniki

Gospodars

twa

domowe

Niemonetar

instytucje

finansowe

Przedsiębio

rstwa

Instytucje

niekomerc

yjne

działające

na rzecz

gosp. dom.

Instytucje

samorządo

Fundusze

ubezpiecze

społecznyc

gru 96 140 428,8 23 563,9

116

474,8

80 397,3

2 822,5

23 460,4

3 668,1

3 575,5

2 551,1

390,1

gru 97 179 602,4 27 255,9

152

122,2 109 366,9

3 399,5

28 732,5

4 789,9

4 594,2

1 239,3

224,3

gru 98 223 913,4 30 225,3

193

452,9 138 206,2

4 698,3

38 406,1

5 872,6

5 779,2

490,4

235,3

gru 99 268 867,8 38 082,7

230

617,9 159 256,9

7 469,9

47 308,8

7 343,6

7 434,2

1 804,4

167,3

gru 00 300 757,3 34 112,7

266

311,4 191 075,7

8 436,1

46 599,6

8 908,6

7 767,9

3 523,5

333,1

gru 01

329 704,7

38 213,5

291

255,6

205 133,3

10 614,3

54 257,8

9 787,8

7 657,1

3 805,3

235,5

gru 02

326 124,9

42 192,8

282

153,7

200 440,7

7 250,0

55 050,9

8 287,5

8 405,6

2 718,9

1 778,5

gru 03

345 144,8

49 417,0

293

443,3

197 453,4

8 941,5

68 257,4

8 639,4

8 791,1

1 360,4

2 284,6

gru 04

377 534,5

50 775,6

317

938,6

198 659,8

11 342,4

85 171,6

9 050,4

11 320,8

2 393,6

8 820,3

gru 05

427 125,4

57 154,7

358

008,8

215 683,7

15 164,3

99 748,7

9 925,2

13 702,4

3 784,5

11 961,9

gru 06

495 309,5

68 767,7

412

442,8

237 691,9

19 217,9

125 591,6

10 707,8

14 564,3

4 669,4

14 099,0

gru 07 561 653,7 77 188,6

472

226,2 263 059,9

23 719,5 143 702,0

11 938,7

17 967,0

11 839,1

12 239,0

sty 08 568 643,0 75 469,2

480

538,5 275 678,7

24 517,3 138 863,2

12 052,4

21 050,4

8 376,5

12 635,2

lut 08
*/

577 954,3 76 088,5

489

491,6 281 253,9

24 631,2 136 883,2

12 307,4

24 448,3

9 967,6

12 374,2

mar 08 **/

581 002,2

77 748,6

491 771,7

285 166,2

24 551,0

133 490,4

12 471,0

25 052,9

11 040,2

11 481,9

Szaleństwo
kredytów

mln
PLN

Pieniądz - kreacja

Załóżmy, że bank centralny wyemitował 100 jp. i udzielił

kredytu firmom a te zapłaciły swoim pracownikom.
Załóżmy także, iż ludzie wszystkie swoje zasoby pieniężne
natychmiast niosą do banku a wszystkie transakcje mają
charakter bezgotówkowy (karty płatnicze)

Wplata

Rezerwa

(10%)

Rezerwa

nadwyżkowa

Kredyt

100

8,1

72,9

72,90

7,29

65,61

….

1000

100

900

Pieniądz - kreacja

1. Obsłużyliśmy transakcje za 1000 jp. W tym 100 jp.

gotówką (wypłacone pensje) i 900 jp. pieniądzem

bezgotówkowym (zakupy kartą płatniczą).

2. W ten sposób nastąpiła kreacja pieniądza.
3. Tak więc zasób pieniądza w obiegu (M1) to suma

pieniądza gotówkowego w obiegu pozabankowym (w

naszym przykładzie założyliśmy jego brak) i wkłady a

vista tj. wkłady płatne na każde żądanie.

4. Natomiast pieniądz gotówkowy wyemitowany przez

Bank Centralny to pieniądz wielkiej mocy (baza

monetarna).

5. Baza monetarna stanowi tylko niewielki procent M1

czyli pieniądza w obiegu.

6. Ilość pieniądza w obiegu (M1) jest tym większa im

większa jest baza monetarna i tym mniejsza im

wyższy jest współczynnik rezerw który banki decydują

się trzymać i im więcej transakcji dokonywanych jest

gotówką (stosunek pieniądza gotówkowego do

bezgotówkowego).

7. Wpływ Banku Centralnego na M1 jest więc tylko

pośredni. Bardzo ważną rolę odgrywają banki

komercyjne

Pieniądz - kreacja

8. Pieniądz trafia do gospodarki głównie poprzez kredyt i

wielkość kredytów decyduje o wielkości M1

9. Drugim kanałem, którym trafia i jest wycofywany

pieniądz jest nadwyżka (deficyt) w bilansie

płatniczym.

10. Metody jakimi Bank Centralny wpływa na wielkość

pieniądza w obiegu czyli na jego podaż (M1-M3).

•

Operacje otwartego rynku (zmiana bazy monetarnej).

Uwaga! Nie każda sprzedaż czy skup obligacji skarbu

państwa ma charakter operacji otwartego rynku

•

Zmiana współczynnika rezerw obowiązkowych tj. tych

trzymanych przez banki komercyjne na ich kontach w

banku centralnym.

•

Zmiana stopy procentowej po jakiej bank centralny

udziela kredytów bankom komercyjnym (Stopa

procentowa określa cenę za wypożyczenie kapitału.

Jeśli wynosi 10 proc. w stosunku rocznym, oznacza to,

że za każde pożyczone 100 zł trzeba zapłacić 10 zł –

czyli w sumie należy oddać 110 zł. )

•

Wpływ Banku Centralnego na strukturę pieniądza i

zachowanie konsumentów (np. Zaufanie do czeków i

kart kredytowych).

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU

Operacje otwartego rynku są interwencjami banku
centralnego, który kupuje lub sprzedaje papiery
wartościowe (7 dniowe bony skarbowe) , regulując tym
samym ilość pieniądza w obiegu – są to transakcje,
przeprowadzane z bankami komercyjnymi. Minimalną
rentowność operacji otwartego rynku określa tak zwana

stopa referencyjna.

Jeśli bank centralny skupuje papiery wartościowe,
dostarcza jednocześnie na rynek gotówkę (zwiększa Mo).
Jeśli sprzedaje papiery wartościowe, absorbuje (pochłania)
nadmiar pieniędzy z rynku zmniejszając Mo.

Pieniądz – kreacja, rola BC

REZERWA OBOWIĄZKOWA

Bank centralny nakazuje bankom komercyjnym utrzymywanie tak zwanej
rezerwy obowiązkowej jako procent wartości wszystkich rodzajów depozytów,
które są podstawą naliczania tejże rezerwy. Są to pieniądze, które bank
komercyjny musi utrzymywać na rachunku banku centralnego – wysokość
rezerwy zależy od ilości środków, jakimi dysponuje dany bank.

Za pomocą zmiany wysokości rezerwy obowiązkowej bank centralny może
oddziaływać na rynek pieniężny. Podniesienie stopy wymaganych rezerw
oznacza ściągnięcie z rynku dodatkowych pieniędzy.

Rezerwa obowiązkowa ma także na celu stabilizację systemu bankowego, jej
głównym zadaniem jest łagodzenie skutków ewentualnych wahań płynności w
sektorze.

Od 31 października 2003 r. stopa rezerwy obowiązkowej w Polsce wynosi
3,5% dla wszystkich rodzajów depozytów. Od 30 września 2003 r. wszystkie
banki pomniejszają naliczoną rezerwę obowiązkową o równowartość 500 tys.
euro. Środki rezerwy obowiązkowej od 1 maja 2004 r. są oprocentowane.

Pieniądz – kreacja, rola BC

Najważniejsze stopy procentowe określane przez bank centralny w Polsce:

Stopa lombardowa – podstawowa stopa procentowa banku
centralnego, stopa maksymalna. Według stopy lombardowej
bank centralny udziela krótkookresowego kredytu bankom
komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Stopa
lombardowa określa krańcowy koszt pozyskania pieniądza na
rynku przez banki komercyjne.

Stopa referencyjna, (zwana również stopą repo) –
według niej przeprowadzane są operacje otwartego rynku, przy
czym stopa ta określa minimalne oprocentowanie tych operacji.
Stopa interwencyjna wpływa na oprocentowanie pożyczek
międzybankowych, depozytów i kredytów dla klientów, jak
również na rentowność skarbowych papierów wartościowych;
pokazuje, ile banki zarabiają na środkach, ulokowanych w
banku centralnym.

Stopa redyskontowa – według tej stopy bank centralny
skupuje weksle od banków komercyjnych. Inaczej rzecz
ujmując, jest to stopa procentowa, która jest stosowana w
przypadku redyskonta przez bank centralny papierów
wartościowych (w tym weksli), zdyskontowanych wcześniej
przez banki komercyjne.

Stopa depozytowa – określająca oprocentowanie
jednodniowych depozytów, składanych przez banki komercyjne
w banku centralnym. Lokaty takie mają na celu
zagospodarowywanie nadwyżek, jakimi dysponują od czasu do
czasu banki komercyjne.

Pieniądz – kreacja, rola BC

Stopa referencyjna 4,50 na dzień 2005-09-01
Kredyt lombardowy 6,00 na dzień 2005-09-01
Stopa depozytowa NBP 3,00 na dzień 2005-09-01
Redyskonto weksli 4,75 2na dzień 005-09-01

Pieniądz w Polsce- kreacja

Stopa referencyjna

5,75

na dzień 2008-03-27

Kredyt lombardowy

7,25

na dzień 2006-03-01

Stopa depozytowa NBP 4,25 na dzień 2006-03-01
Redyskonto weksli 6,00 2na dzień 2006-03-01

Od marca
2006 wzrost
o 1,75%

Rentowność 7
dniowych bonów
skarbowych

W lutym i marcu 2008 wzrost o
0,25

Chcąc ratować wzrost gospodarczy , a także by pomóc
swoim kredytobiorcom, Bank Anglii obniżył na początku
lutego 2008 stopy procentowe z 5,50 do 5,25 proc.

Chcąc ratować wzrost gospodarczy , a
także by pomóc swoim
kredytobiorcom, Bank Anglii obniżył
na początku lutego 2008 stopy
procentowe z 5,50 do 5,25 proc.

Podnosząc stopy procentowe, bank centralny zaostrza
politykę pieniężną. Podniesienie stóp procentowych banku
centralnego wywołuje podwyżkę oprocentowania w
bankach komercyjnych; kredyty stają się wówczas
droższe, ale i z drugiej strony wzrasta oprocentowanie
depozytów. Oznacza to, że (przynajmniej teoretycznie)
klienci banków mniej chętnie będą zaciągać kredyty, za to
chętniej będą lokowali swoje pieniądze na wyżej
oprocentowanych lokatach. Banki komercyjne zwiększą
także swoje rezerwy bojąc się zaciągać kredytów w banku
centralnym

Obniżenie stóp procentowych ma dokładnie odwrotny
skutek.

Pieniądz – kreacja, rola BC

Dochód narodowy

Polityka pieniężna wpływa na popyt AD

Podaż
zagregowana
krótkookreso
wa

Polityka pieniężna/monetarna

Popyt
zagregowan
y

Poziom cen
równowagi

Dochód narodowy równowagi

LAS

Podaż
zagregowana
długookreso
wa

Ekspansywna polityka
pieniężna (niskie stopy
procentowe) zwiększa
popyt i przesuwa
krzywą AD w prawo

Produkcja rośnie do Y

a ceny

do P

Wyższe ceny powodują, iż
pracownicy żądają wyższych
wynagrodzeń krzywa AS
przesuwa się w lewo, ceny
rosną do P

a produkcja

wraca do Y

W efekcie ekspansywna
polityka monetarna przynosi
krótkookresowe ożywienie i
długookresową inflację

Dochód narodowy

Polityka pieniężna wpływa na popyt AD

Podaż
zagregowana
krótkookreso
wa

Równowaga Makroekonomiczna

Popyt
zagregowan
y

Poziom cen
równowagi

Dochód narodowy równowagi

LAS

Podaż
zagregowana
długookreso
wa

Restrykcyjna polityka
pieniężna (wysokie
stopy procentowe)
zmniejsza popyt i
przesuwa krzywą AD w
lewo

Produkcja spada do Y

a ceny

do P

Niższe ceny powodują recesję,
pracownicy godzą się na obniżkę
wynagrodzeń (ich płaca realna
pozostaje niezmieniona) krzywa
AS przesuwa się w prawo, ceny
spadają do P

a produkcja wraca

do Y

W efekcie restrykcyjna
polityka monetarna przynosi
krótkookresową recesje i
zwalcza długookresową
inflację

Polityka pieniężna/monetarna

Monetaryści- reguła pieniężna Podaż pieniądza
powinna rosnąć w stabilnym tempie przyrostu PKB.
Przewidywalność!!!

Polityka pieniężna/monetarna

Bank Centralny

Funkcje banku centralnego (nie wszystkie funkcje są

spełniane przez wszystkie banki)

•

Kontrola podaży pieniądza - prowadzenie polityki

pieniężnej (cel inflacyjny ew. także zwalczanie bezrobocia)

- bank centralny jest jedyną instytucją, uprawnioną do

emitowania znaków pieniężnych danego państwa, określa

przy tym nie tylko wielkość emisji, ale też podejmuje

decyzje o wprowadzeniu pieniądza do obiegu.

•

Zarządzanie długiem i finansowanie deficytu sektora

publicznego, bieżące rozliczanie dochodów i wydatków

państwa, obsługa i emisja skarbowych papierów

wartościowych (emitowanych przez państwo).

•

Kredytodawca ostatniej instancji (stabilność systemu

bankowego, zapobieganie panikom finansowym),

•

Nadzór nad systemem bankowym w kraju (certyfikowanie,

audyt),

•

Nadzorowanie jakości waluty,

•

Trzymanie rezerw złota i walut obcych,

•

Ułatwianie rozliczeń wzajemnych między bankami

handlowymi świadczenie usług bankowych na rzecz innych

banków: przyjmowanie ich depozytów oraz udzielanie

kredytów.

Bank centralny pełni w gospodarce trzy ważne funkcje:
jest centralnym bankiem państwa, emitentem pieniądza
oraz bankiem nadrzędnym dla innych banków.

CENTRALNY BANK PAŃSTWA

BANK EMISYJNY

BANK BANKÓW

FUNKCJE STABILIZUJĄCO – KONTROLNE

Bank Centralny

O tym powiedzieliśmy już przy kreacji pieniądza

Stabilizacja systemu bankowego nadzór nad bankami
komercyjnymi

Bank Centralny w Polsce (Narodowy Bank Polski)

działa w oparciu o ustawę o Narodowym Banku Polskim,
uchwaloną przez Sejm w sierpniu 1997 roku.

Zgodnie z ustawą, podstawowym celem działania banku
centralnego RP jest utrzymywanie stałego poziomu cen
oraz umacnianie polskiego pieniądza.

Bank Centralny w Polsce

Od 1999 r. w realizacji polityki pieniężnej wykorzystuje się

strategię bezpośredniego celu inflacyjnego.

W jej ramach Rada

Polityki Pieniężnej określa cel inflacyjny, a następnie
dostosowuje poziom podstawowych stóp procentowych NBP
tak, by maksymalizować prawdopodobieństwo osiągnięcia tego
celu. Od początku 2004 r. Narodowy Bank Polski realizuje ciągły
cel inflacyjny na poziomie 2,5% z dopuszczalnym przedziałem
wahań +/- 1 punkt procentowy. NBP utrzymuje poziom stóp
procentowych spójny z realizowanym celem inflacyjnym,
wpływając na wysokość nominalnych krótkoterminowych stóp
procentowych rynku pieniężnego.

NIEZALEŻNOŚĆ BANKU CENTRALNEGO

Zgodnie z najlepszą wiedzą ekonomiczną ogólny zapis konstytucyjny został
skonkretyzowany w przepisach o banku centralnym w postaci określenia celu,
jakim jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Jednocześnie zapisano, iż
bank centralny może realizować inne cele - także wspierać politykę rządu pod
warunkiem, że nie stoi to w konflikcie z celem nadrzędnym. Sformułowanie
tego celu jest zgodne z traktatem unijnym, który Polska ratyfikowała.

Niezależność banku centralnego można stopniować: może być pełna i
obejmować ustalanie celu finalnego (jak zazwyczaj w krajach UE) albo być
tylko operacyjna i oznaczać swobodę doboru instrumentów, a cel wyznacza
rząd-tak jest w Wielkiej Brytanii.

Zupełna niezależność banku centralnego od polityków rodzi wyzwanie dla
demokracji, w której cała władza jest delegowana przez lud. Ci, którzy ją
otrzymali, muszą się przednim rozliczać z jej wykonywania. Polega to m.in. na
wymogu jawnego prowadzenia polityki pieniężnej przez bank centralny, aby
umożliwić społeczną debatę na jej temat. Temu służą sprawozdania NBP,
komunikaty z posiedzeń RPP i raporty o inflacji. W przypadku rozminięcia się
inflacji z wyznaczonym celem RPP powinna mieć obowiązek pisemnego
wyjaśnienia parlamentowi bądź rządowi, dlaczego tak się stało, jak długo
taka sytuacja może potrwać i co zamierza uczynić, aby jej uniknąć w
przyszłości.

Bank Centralny w Polsce

Prezes NBP

•Powoływanie i odwoływanie Prezesa NBP przysługuje
Sejmowi, ale na wniosek Prezydenta.

•Prezes pełni swoją funkcję przez 6 lat Tylko przez dwie
kadencje może ta sama osoba być Prezesem NBP. Jego
kadencja wygasa: po upływie okresu 6 lat, w razie śmierci,
w razie złożenia rezygnacji oraz w razie jego odwołania
(art. 9 ust.4 ustawy o NBP).

•Odwołanie Prezesa może nastąpić, gdy nie wypełnia on
swych obowiązków wskutek długotrwałej choroby lub gdy
został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za
popełnione przestępstwo lub gdy Trybunał Stanu orzekł
wobec niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk
lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną
odpowiedzialnością w organach państwowych (art. 9 ust. 5
w/w ustawy

Bank Centralny w Polsce

Zadania

Prezesa NBP:

•przewodniczenie Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, Komisji Nadzoru
Bankowego oraz reprezentacja NBP na zewnątrz.

• reprezentowanie interesów Polski w międzynarodowych instytucjach
bankowych oraz w międzynarodowych instytucjach finansowych,

•ustalanie w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji
zasady przechowywania wartości pieniężnych w bankach i przedsiębiorstwach
produkujących znaki pieniężne oraz transportowanie tych wartości przez banki
i te przedsiębiorstwa, także realizuje zadania wynikające z przepisów o
powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (art. 11 ust. 3 i 5
w/w ustawy).

• uczestniczenie w ramach współpracy z władzami państwowymi w
posiedzeniach Sejmu,

•w imieniu Rady Polityki Pieniężnej przedstawianie Sejmowi i Radzie Ministrów
kwartalnych informacji o bilansie płatniczym.

•przekazywanie Radzie Ministrów i Ministrowi Finansów projektów założeń
polityki pieniężnej, opinii w sprawie projektu ustawy budżetowej, projektów
aktów normatywnych z zakresu polityki gospodarczej oraz działalności banków
i mających znaczenie dla systemu bankowego, prognoz bilansu płatniczego
oraz ustaleń Rady Polityki Pieniężnej,

•opracowywanie okresowych informacji o wpłatach i wypłatach z zysku

•wydawanie Dziennika Urzędowego Narodowego Banku Polskiego, w którym
ogłaszane są akty organów NBP i Komisji dotyczące funkcjonowania banków,
bilans oraz rachunek zysków i strat NBP oraz obwieszczenia w sprawie
utworzenia, likwidacji i upadłości banku oraz przejęcia banku przez inny bank.

Bank Centralny w Polsce

Rada Polityki Pieniężnej:

•ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i
przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z
przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy
budżetowej,

•składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń
polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia
roku budżetowego,

•ustala wysokość stóp procentowych NBP,

•ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,

•określa górne granice zobowiązań wynikających z
zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w
zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,

•zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z
działalności NBP,

•przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,

•ustala zasady operacji otwartego rynku.

Bank Centralny w Polsce

Halina Wasilewska-Trenkner
Doktor nauk ekonomicznych
D. CUP i Ministerstwo Finansów
b. Minister finansów

Członkowie Rady Polityki Pieniężnej powoływani są
na 6 lat. Zgodnie z art. 12 Ustawy o NBP,

Sławomir Skrzypek(1963).

Magister nauk ekonomicznych

Prezes NBP, od 10 stycznia 2007 r. (decyzją
Sejmu)

Rada Polityki Pieniężnej składa się z dziewięciu członków:
przewodniczącego (którym jest zawsze prezes NBP), trzech
członków jest mianowanych przez prezydenta, po trzech powołuje
również Sejm i Senat

Bank Centralny w Polsce

Rada Polityki
Pieniężnej zbiera
się na
comiesięcznych
posiedzeniach
począwszy od
1998 roku

Andrzej Wojtyna (1951)
Profesor nauk
ekonomicznych

Instytut Nauk
Ekonomicznych PAN w
Warszawie i AE w
Krakowie

Andrzej Sławiński
(1951)
Profesor nauk
ekonomicznych

SGH w Warszawie,
Przewodniczący Rady
Naukowej PTE.

Stanisław Owsiak
(1946) Profesor nauk
ekonomicznych

Uniwersytet
Jagielloński.

Stanisław Nieckarz
(1941)

w latach 1982-1986
Pierwszy Zastępca
Prezesa NBP.

Dariusz Filar (1950)

Doktor hab. nauk
ekonomicznych

Uniwersytet Gdański

Jan Czekaj(1950)
Profesor nauk
ekonomicznych

AE w Krakowie

Marian Noga(1946)
Profesor nauk ekonomicznych

AE Wrocław

Mirosław Pietrewicz
(1941)
Profesor nauk
ekonomicznych

SGH Warszawa

Członek Rady może pełnić tę funkcję tylko jedną kadencją (w

przeciwieństwie do Prezesa NBP, który może pełnić funkcję
Prezesa przez dwie kadencje).
Członek Rady w okresie swojej kadencji nie może zajmować
żadnych innych stanowisk i podejmować działalności
zarobkowej lub publicznej. Może zajmować się jedynie pracą
naukową, dydaktyczną lub twórczością autorską. Za zgodą
Rady może prowadzić działalność w organizacjach
międzynarodowych. Również na okres kadencji członek Rady
powinien zawiesić działalność w partii politycznej lub związku
zawodowym.
Członek Rady może zostać odwołany jeżeli zrzeknie się swej
funkcji, uniemożliwi mu jej wykonywanie trwała choroba, w
razie skazania prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie
przestępstwa oraz jeżeli nie zawiesi swojej działalności w partii
politycznej lub związku zawodowym (art. 13 ust. 5 z zw. z art.
14 ust. 2 w/w ustawy). W przypadku śmierci członka Rady
wygasa jego mandat, a nie później niż w okresie 3 miesięcy od
odwołania lub stwierdzenia wygaśnięcia mandatu uzupełniany
jest skład Rady.

Bank Centralny w Polsce

Stopy NBP, tj. stopa redyskontowa weksli i stopa kredytu
lombardowego oraz stopa referencyjna zostały w styczniu br.
podwyższone odpowiednio z 5,25% do 5,50% i z 6,50% do 6,75%
oraz 5,0% do 5,25% w skali rocznej.

W styczniu 1998 roku stopa lombardowa wynosiła aż 27 proc., a
redyskontowa 24,5 proc. Innych stóp jeszcze nie było: stopę repo
(interwencyjną) wprowadzono pod koniec lutego 1998 roku
(określając jej poziom na 24 proc.).

Początkowo RPP systematycznie obniżała stopy procentowe – na taki
krok zdecydowała się kolejno siedem razy, aż do stycznia 1999 roku.
Wówczas stopa lombardowa została obniżona do 17 proc., a
redyskontowa do 15,5 proc.

W związku m. in. ze wzrostem inflacji, po okresie obniżania stóp
procentowych nastąpił ciąg podwyżek – pierwsza we wrześniu 1999
roku, ostatnia (czwarta z kolei) w sierpniu 2000 roku. W sierpniu 2000
roku stopa redyskontowa została określona na poziomie 21,5 proc., a
lombardowa – 23 proc.

Począwszy od l 2001 roku, Rada Polityki Pieniężnej obniża stopy
procentowe, przede wszystkim dzięki spadającej inflacji. Najniższy
poziom 4% stopa referencyjna osiągnęła w marcu 2006 roku

Podwyżki zaczęły się w maju 2007 roku i już osiągnęły skale 1,75%

Bank Centralny w Polsce

Stopa referencyjna 4,50 na dzień 2005-09-01
Kredyt lombardowy 6,00 na dzień 2005-09-01
Stopa depozytowa NBP 3,00 na dzień 2005-09-01
Redyskonto weksli 4,75 2na dzień 005-09-01

Pieniądz w Polsce- kreacja

niebieski
lombardowa
czerwony
referencyjna

Stopa referencyjna

5,75

na dzień 2008-03-27

Kredyt lombardowy

7,25

na dzień 2006-03-01

Stopa depozytowa NBP 4,25 na dzień 2006-03-01
Redyskonto weksli 6,00 2na dzień 2006-03-01

Od marca
2006 wzrost
o 1,75%

Rentowność 7
dniowych bonów
skarbowych

Prognozy tempa wzrostu gospodarczego w Polsce nie zmieniły
się znacznie na lepsze (słabsze dane za grudzień
neutralizowane lepszymi za styczeń), tym bardziej że prognozy
tempa wzrostu gospodarczego na świecie zrewidowane zostały
znacząco w dół. Stwarza to możliwość nie tylko dalszego
znacznego poluzowania polityki pieniężnej w Stanach
Zjednoczonych, ale i rozpoczęcia obniżek stóp w strefie euro.
Warto przypomnieć, że członkowie Rady Polityki Pieniężnej,
którzy są istotni z punktu widzenia formułowania większości
podczas głosowania, podkreślali wagę dysparytetu stóp
procentowych, ryzyka nadmiernej aprecjacji złotego oraz
spowolnienia na świecie dla ich decyzji.

Z drugiej strony, dużym zaskoczeniem okazała się inflacja
styczniowa, która zmienia ścieżkę całoroczną. Wspiera to
scenariusz dalszych podwyżek stóp w celu przeciwdziałania
ryzyku wystąpienia efektów drugiej rundy (przy szybkim
wzroście płac). Czy jednak w sytuacji wciąż zwiększającej się
niepewności na świecie inflacja CPI w styczniu na poziomie 4,3
proc. wymusza na Radzie zmianę strategii dokonywania
podwyżek co kilka miesięcy?

Bank Centralny w Polsce

Michał Dybuła „Paribas”

• jeśli w ciągu roku sytuacja na rynkach

finansowych uspokoi się, gospodarka
nieco zwolni, a inflacja wróci na
początku 2009 roku w okolice 2,5%., to
RPP mogłaby zacząć myśleć o obniżce
stóp.

• szanse na obniżkę mogą pojawić się

najwcześniej w 2009 roku. Impuls do
takiego ruchu mogłaby dać kombinacja
słabszego wzrostu gospodarczego i
spadające tempo inflacji

• nie ma co liczyć na więcej niż 50 pkt

bazowych, bo inflacja będzie jednak
powyżej przedziału komfortowego z
punktu widzenia RPP, czyli 1,5-2,5 %

Marcin Mróz Fortis Bank.

• do obniżek stóp w Polsce

może dojść tylko w sytuacji
jakiegoś kryzysu i spadku
tempa wzrostu PKB poniżej 4
%.

• trudno oczekiwać takiego

scenariusza, bo mamy wciąż
bardzo dobrą absorpcję
funduszy UE, dobry napływ
inwestycji zagranicznych,
wysoką konsumpcję, transfery
od emigrantów. To
strukturalne stabilizatory.

Bank Centralny w Polsce

Historia bankowości centralnej w Polsce

Państwo polskie w końcu 1918 r. od niemieckich władz okupacyjnych przejęło
instytucję emisyjną - Polską Krajową Kasę Pożyczkową. Emitowane przez nią
marki polskie stały się tymczasowym, obowiązującym środkiem płatniczym.

Walcząc o ustalenie swych granic i dysponując nikłymi dochodami
skarbowymi, Polska ciągle powiększała swe zadłużenie finansowane drukiem
pieniądza. Szybko rósł jego obieg i podobnie szybko spadał kurs marki
polskiej. W połowie 1923 r. inflacja osiągnęła fazę hiperinflacji.

Ceny rosły z

miesiąca na miesiąc w tempie 50% i wyższym

. Na przełomie lat 1923-1924

katastrofa monetarna była już oczywista.

Miesięczny wzrost cen przekraczał

150%.

W styczniu 1924 r. Sejm uchwalił reformę walutową, która pozwoliła
przezwyciężyć katastrofę hiperinflacji i związany z nią chaos w gospodarce. W
kwietniu 1924 r. w miejsce zniszczonej inflacją marki polskiej wszedł do
obiegu złoty, poprzednik naszej obecnej jednostki pieniężnej. Zajął się tym
utworzony wtedy Bank Polski - poprzednik Narodowego Banku Polskiego.
Bank Polski nawiązywał swą nazwą do instytucji, która od 1828 r. zajmowała
się sprawami monetarnymi i gospodarczymi w okresie krótkotrwałej
autonomii Królestwa Polskiego. Twórcą reformy był polityk (premier i minister
skarbu), ekonomista - Władysław Grabski.

Bank Centralny w Polsce

Historia bankowości centralnej w Polsce

20 stycznia 1924 ustanowiono statut Banku Polskiego i nadano mu wyłączne
prawo emisji banknotów. Zgodnie z ówczesnymi wzorami powstał bank
centralny w formie prywatnej spółki akcyjnej, co miało zapewnić jego
niezależność. Akcje Banku objęło 176 tys. akcjonariuszy. Skarb Państwa miał
tylko 1% akcji. Bank rozpoczął działalność 28 kwietnia 1924 r.

Dokonał

wymiany marek polskich w relacji 1.800.000 marek za 1 złotego. Złoty był
równy frankowi złotemu (czyli szwajcarskiemu)

Jednak sukces reformy okazał się krótkotrwały. W 1924 r. wielki nieurodzaj
zbóż i głęboki kryzys w przemyśle, a w 1925 r. załamanie w bilansie
płatniczym radykalnie osłabiły kurs złotego. Interwencje walutowe Banku
Polskiego były nieskuteczne. Bojąc się spadku skromnych rezerw złota i
dewiz, Bank wycofał się z obrony kursu złotego. Premier Grabski w listopadzie
1925 r. podał się do dymisji. Pod wpływem sytuacji gospodarczej znów pojawił
się deficyt budżetu. Rząd finansował wydatki emisją państwowych znaków
pieniężnych, w tym bilonu. Wróciła inflacja, którą nazwano inflacją bilonową.

Ceny rosły w tempie rocznym przekraczającym 15%. Dopiero poprawa
koniunktury poprawiła budżet i bilans płatniczy oraz zaczęła stabilizować kurs
złotego.
Ustabilizował się on ostatecznie w 1927 r. dzięki pożyczce międzynarodowej.
Złoty pozostał walutą stabilną i silną do końca okresu międzywojennego.

Bank Centralny w Polsce

Historia bankowości centralnej w Polsce

W 1945 r. rozpoczął działalność Narodowy Bank Polski. jako bank
państwowy pod nadzorem ministra skarbu, który przyjął zasady skopiowane
ze statutu Banku Polskiego.

Jednak już w 1946 r. powierzono NBP kontrolę finansową i bezpośrednie
finansowanie górnictwa, hutnictwa i przemysłu włókienniczego. NBP
stopniowo stawał się monobankiem - monopolistą w dziedzinie nie tylko
emisji pieniądza, ale także udzielania kredytu i gromadzenia oszczędności.
Stawał się kolosem, ale zależnym od zewnętrznych decyzji politycznych i
administracyjnych. Złoty przestał pełnić funkcji pieniądza, będąc wyłącznie
walutą wewnętrzną, niewymienialną na inne waluty.

Dopiero koniec lat osiemdziesiątych XX w Narodowemu Bankowi Polskiemu
nadano rolę banku centralnego, odpowiedzialnego za wartość polskiego
pieniądza. Do istotnych zmian doszło po 1997 r. Nowa Konstytucja zapewniła
mocną pozycję Narodowego Banku Polskiego w systemie instytucji
publicznych i związała politykę pieniężną z nowym organem NBP - Radą
Polityki Pieniężnej. Sprawowanie nadzoru nad bankami powierzono Komisji
Nadzoru Bankowego, a jego realizację Generalnemu Inspektoratowi nadzoru
Bankowego, wydzielonemu w strukturze NBP.

Bank Centralny w Polsce

Członkowie Rady Gubernatorów FED (jest ich siedmiu) są
nominowani przez Prezydenta za zgodą Senatu Kadencja
trwa 14 lat. Wymiana następuję pojedynczo, jeden
członek Rady co dwa lata (w lutym roku nieparzystego).
Nie ma możliwości ponownej nominacji po odbyciu pełnej
kadencji. Przewodniczący i vice Przewodniczący Rady są
nominowani przez Prezydenta za zgodą Senatu na cztery
lata i mogą swoją funkcję pełnić przez wiele kadencji.

Bank Centralny w USA

System Rezerwy Federalnej

System jest siecią

12 regionalnych

banków prywatnych, zrzeszonych w
systemie Rezerwy Federalnej (banki w
Bostonie, Buffalo, Nowym Jorku,
Cleveland, Richmond, Atlancie,
Chicago, St. Luis, Minneapolis, Denver,
Dallas i San Francisco).

Europejski Bank Centralny

Dwanaście z 25 państw członkowskich UE posługuje się obecnie wspólną
walutą - euro. Banknoty i monety euro zostały wprowadzone do obiegu 1
stycznia 2002 roku.

Europejski Bank Centralny (EBC) został utworzony w 1998 roku na mocy
Traktatu o Unii Europejskiej, w celu wprowadzenia nowej waluty i zarządzania
nią - przeprowadzania transakcji walutowych i zapewnienia
bezproblemowego funkcjonowania systemów płatniczych.

Bank Centralny w Europie

Jednym z głównych zadań EBC jest utrzymywanie stabilności cen w
obszarze euro, przy jednoczesnym zachowaniu siły nabywczej euro.

Oznacza to utrzymywanie inflacji pod ścisłą kontrolą: EBC chce zapewnić, by
roczny wzrost cen konsumenckich był niższy niż 2%.

EBC jest całkowicie niezależny w wykonywaniu swoich obowiązków.
Ani EBC, ani narodowe banki centralne w eurosystemie, ani żaden członek ich
organów decyzyjnych nie mogą starać się o instrukcje lub przyjmować
instrukcji od jakiegokolwiek innego organu.

Europejski Bank Centralny

Zarząd
Zarząd składa się z Prezesa EBC, Wiceprezesa i czterech pozostałych
członków - wszyscy są mianowani za wspólną zgodą prezydentów lub
premierów państw należących do obszaru euro. Członkowie Zarządu
są powoływani na okres ośmiu lat, a ich kadencja nie podlega
przedłużeniu.

Rada Naczelna
Rada Naczelna jest najwyższym organem decyzyjnym Europejskiego Banku
Centralnego. Składa się z sześciu członków Zarządu oraz prezesów 12
banków centralnych obszaru euro. Na jej czele stoi Prezes EBC. Zasadniczą
misją Rady jest określanie polityki pieniężnej obszaru euro oraz, w
szczególności, ustalanie wysokości stóp procentowych, po których banki
komercyjne mogą uzyskać środki z Banku Centralnego.

Rada Rozszerzona
Rada Rozszerzona jest trzecim gremium decyzyjnym EBC. W jej skład wchodzi
Prezes EBC, Wiceprezes i prezesi narodowych banków centralnych wszystkich
25 państw członkowskich UE. Rada Rozszerzona wnosi wkład w pracę
doradczą i koordynacyjną EBC oraz pomaga w przygotowaniach do
przyszłego rozszerzenia strefy euro.

Bank Centralny w Europie

Główne stopy procentowe Europejskiego Banku
Centralnego :

Stopa interwencyjna – do prowadzenia
operacji refinansowych zapewniających płynność
systemu bankowego, stopa ustalana od 27 06
2000 jako minimalna stopa przetargowa – 4,0 %
Stopa depozytowa określająca
oprocentowanie jednodniowych depozytów,
składanych przez banki komercyjne w
Eurosystemie -3,0 %
Stopa pożyczkowa – udzielanie
krótkookresowego kredytu bankom komercyjnym
-5,0 %

Obniżenie stóp procentowych w USA w styczniu o 125 pkt bazowych w reakcji
na groźbę recesji i możliwa ich dalsza redukcja wywołało oczekiwanie na
cięcie stóp w strefie euro. Wprawdzie Europejski Bank Centralny nie zmienił w
styczniu 2008r. kosztu pieniądza, ale ekonomiści wskazują, że taka obniżka
jest tylko kwestią czasu

Bank Centralny w Europie

cel inflacyjny banku to 2 proc.

2007

13 Jun.

3.00

4.00

5.00

14 Mar.

2.75

3.75

4.75

2006

13 Dec.

2.50

3.50

4.50

11 Oct.

2.25

3.25

4.25

9 Aug.

2.00

3.00

4.00

15 Jun.

1.75

2.75

3.75

8 Mar.

1.50

2.50

3.50

2005

6 Dec.

1.25

2.25

3.25

2003

6 Jun.

1.00

2.00

3.00

7 Mar.

1.50

2.50

3.50

2002

6 Dec.

1.75

2.75

3.75

2001

9 Nov.

2.25

3.25

4.25

18 Sep.

2.75

3.75

4.75

31 Aug.

3.25

4.25

5.25

11 May

3.50

4.50

5.50

2000

6 Oct.

3.75

4.75

5.75

1 Sep.

3.50

4.50

5.50

28 Jun.

3.25

4.25

5.25

9 Jun.

3.25

4.25

5.25

28 Apr.

2.75

3.75

4.75

17 Mar.

2.50

3.50

4.50

4 Feb.

2.25

3.25

4.25

1999

5 Nov.

2.00

3.00

4.00

9 Apr.

1.50

2.50

3.50

22 Jan.

2.00

3.00

4.50

4 Jan.

2.75

3.00

3.25

1 Jan.

2.00

3.00

pożyczko
wa

interwen
cyjna

depoz
ytowa

Teoria ekonomii nie daje szczegółowych odpowiedzi na to, jak powinna być

prowadzona polityka monetarna, oprócz ogólnych wskazówek co do jej
generalnych zasad

Z punktu widzenia prowadzenia optymalnej polityki monetarnej wskazano

na dwie główne metody utrzymywania oczekiwań inflacyjnych na
niskim poziomie:

a) budowanie reputacji banku centralnego jako instytucji przejawiającej

dużą awersję do inflacji

b) lub wybór na szefa tej instytucji osoby przejawiającej większą, niż

wskazują preferencje społeczne, niechęć do wzrostu cen.

Problem polega jednak na tym, że niezwykle trudno jest określić, jak

silna powinna być optymalna społecznie awersja banku centralnego do
inflacji oraz na ile powinien on w swojej polityce zwracać uwagę na
takie parametry, jak wzrost gospodarczy, zmienność oraz poziom kursu
walutowego czy stabilizacja samych stóp procentowych.

Bank Centralny w Europie

Nie tylko cel inflacyjny

Dla NBP parametrami, które w statystycznie istotny sposób wpływały na
kształt polityki gospodarczej, były: dotychczasowy poziom stóp
procentowych oraz bieżąca inflacja. Inne parametry, takie jak potencjał
wzrostu gospodarczego mierzony luką popytową czy kurs walutowy, nie
okazały się istotne.

Czeski bank centralny dodatkowo zwracał uwagę na potencjał przyszłego
wzrostu gospodarczego.

Podobna była również polityka słowackiego banku centralnego, z tą
różnicą, że patrzył on przede wszystkim na bieżący, a nie przyszły poziom
aktywności gospodarczej.

Z kolei węgierski bank centralny przykładał głównie wagę do bieżącego
wzrostu gospodarczego oraz obecnego i przyszłego poziomu kursu
walutowego.

Bank Centralny w Europie

Banki Komercyjne

Bank komercyjny (handlowy) to certyfikowany

pośrednik pomiędzy depozytariuszami a

inwestorami. Bank ten przyjmuje wkłady i

udziela kredytów

Bank – przedsiębiorstwo usługowe, którego działalność

polega wyłącznie na udzielaniu kredytów i

zdobywaniu środków potrzebnych na udzielanie

kredytów

Funkcje banku komercyjnego

•

Pasywna - przyjmowanie wkładów: a’vista i

terminowych

•

Aktywna - udzielanie pożyczek

•

Pośrednicząca – bank występuje jako instytucja

usługowa wykonująca zlecenia klienta

Są też inni pośrednicy aktywni na rynku usług

finansowych. Są to instytucje para bankowe i poza

bankowe

BANK – z wł. banco – bank, stół. Od średniowiecza handlarze
papierami wartościowymi dokonywali transakcji: za kruszce
wydawano potwierdzenia (transakcje dokonywane były na stołach
podczas imprez handlowych)

W skład usług bankowych wyodrębnionych przez polskie prawo bankowe
wchodzą :
I. Przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub terminowych,
II. Prowadzenia rachunków bankowych,
III. Udzielanie kredytów,
IV. Udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie
akredytyw,
V. Emitowanie bankowych papierów wartościowych,
VI. Przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
VII. Wydawanie, rozliczenie i umarzanie pieniądza elektronicznego,
VIII. Udzielanie pożyczek pieniężnych oraz kredytów konsumenckich,
IX. Operacje czekowe i wekslowe,
X. Wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,
XI. Terminowe operacje finansowe,
XII. Nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
XIII. Przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz
udostępnianie skrytek sejfowych,
XIV. Wykonywanie czynności obrotu dewizowego,
XV. Udzielanie i potwierdzanie poręczeń,
XVI. Wykonywanie czynności zleconych związanych z emisją papierów
wartościowych.

Banki Komercyjne

C
z
y
n
n
o
ś
c
i

w
y
m
i
e
n
i
o
n
e

w

p
u
n
k
c
i
e

I
-
V
I
I

m
o
g
ą

b
y
ć

w
y
k
o
n
y
w
a
n
e

w
y
ł
ą
c
z
n
i
e

p
o
p
r
z
e
z

b
a
n
k
i

w

g
r
a
n
i
c
a
c
h

o
k
r
e
ś
l
o
n
y
c
h

s
t
a
t
u
t
e
m

b
a
n
k
u
.

N
a
t
o
m
i
a
s
t

c
z
y
n
n
o
ś
c
i

o
d

V
I
I
I

d
o

X
V
I

m
o
g
ą

b
y
ć

w
y
k
o
n
y
w
a
n
e

r
ó
w
n
i
e
ż

p
r
z
e
z

i
n
n
e

p
o
d
m
i
o
t
y

(
i
n
s
t
y
t
u
c
j
e
)

a
l
e

w
y
k
o
n
y
w
a
n
e

p
r
z
e
z

b
a
n
k
i
,

s
t
a
j
ą

s
i
ę

f
o
r
m
a
l
n
i
e

c
z
y
n
n
o
ś
c
i
a
m
i

b
a
n
k
o
w
y
m
i
.

Banki Komercyjne

Pasywa banku komercyjnego

•

Wkłady wszelkiego rodzaju w złotych i w walutach obcych

•

Pożyczki zaciągnięte w innych bankach (np. w banku

centralnym),

•

Kapitał własny

Aktywa banku komercyjnego

•

Gotówka w kasie i rezerwy na koncie w banku centralnym

•

Udzielone kredyty (umowy pożyczki) w podziale na krótko i

długoterminowe

•

Papiery wartościowe – to jest także udzielanie pożyczek

•

Bardzo rzadko inne aktywa np. kruszce.

Papiery wartościowe

•

Weksle

•

Bony skarbowe

•

Obligacje

•

Akcje

Dylemat banku komercyjnego: równowaga między płynnością a

rentownością

Aktywa płynne to te łatwo wymienialne na gotówkę

DEPOZYTY

A’Vista – płatne na każde żądanie
(niski lub ujemne
oprocentowanie(ROR)

Terminowe - składane na dłuższy
czas (miesiąc, rok kwartał) z reguły
oprocentowanie przewyższa inflację.

Banki Komercyjne - pasywa

Papiery wartościowe

Definicja: WEKSEL to papier wartościowy o określonej

dokładnie przez prawo wekslowe formie,

charakteryzujący się tym, że złożenie na nim podpisu

stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania

wekslowego podpisującego.

Weksel własny - (inaczej suchy, prosty, sola) zawierający

bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia

określonej sumy pieniędzy we wskazanym miejscu i czasie.

Weksel trasowany - (inaczej ciągniony lub trata) zawierający

skierowane do oznaczonej osoby bezwarunkowe polecenie

zapłacenia określonej sumy pieniędzy w oznaczonym

czasie i miejscu

Atrakcyjność weksla:

•

Uproszczone postępowanie (protest wekslowy) w przypadku

braku zapłaty

•

Łatwość cesji

•

Solidarna odpowiedzialność wszystkich właścicieli weksla.

•

Możliwość dyskonta weksli

Cena weksla

•

Cena weksla = nominał weksla/ (1+ stopa procentowa)

•

Np. nominał weksla 104 PLN stopa procentowa 4% to rok

wcześniej możną za weksel otrzymać 100 PLN minus prowizje

FUNKCJE WEKSLA
Funkcja płatnicza - jako środek płatniczy może

zastępować pieniądz.

Funkcja kredytowa - może być opatrzony klauzulą

odsetkową.

Funkcja obiegowa - może być przekazywany z rąk do rąk

poprzez indos.

Funkcja gwarancyjna - może stanowić zabezpieczenie

kredytu, pożyczki lub operacji gospodarczych.

Funkcja refinansowa - kwotę weksla minus odsetki

dyskontowe można otrzymać przed terminem płatności.

INDOS
sposób przeniesienia praw wekslowych. Wymaga to napisania na
wekslu klauzuli indosowej i podpisania jej. Indosy umieszcza się na
odwrotnej stronie weksla, a z braku miejsca także na przedłużku.
Indos jest bezwarunkowy. Indosant może przenieść na indosatariusza
tylko całość sumy wekslowej. Indos częściowy jest nieważny

Papiery wartościowe

1.Wystawca - osoba fizyczna lub prawna posiadająca zdolność

wekslową. Wystawców weksla może być kilku. Trasant wystawca
weksla trasowanego

2. Płatnik - osoba fizyczna lub prawna zobowiązana do zapłaty. W

wekslu własnym 1=2. Trasat to płatnik weksla trasowanego

3. Remitent - osoba fizyczna lub prawna, na której zlecenie lub na

której rzecz weksel ma być płatny. Kilku remitentów może działać
wspólnie lub oddzielnie.

4. Akceptant - osoba oznaczona przez wystawcę jako płatnik, która

weksel akceptowała. Staje się przez to głównym dłużnikiem
wekslowym (tylko trasowany).

5. Indosant - osoba przekazująca prawa z weksla innej osobie w

drodze indosu. Pierwszym indosantem jest zawsze remitent, 3=5.

6. Indosatariusz - osoba, która nabyła weksel w drodze indosu.
7. Poręczyciel - osoba, która awalizuje weksel. Poręczać można za 1,

4 i 5.

8. Domicyliat - osoba fizyczna lub prawna, w której mieszkaniu lub

siedzibie weksel ma być płatny, np. bank płatnika. Domicyl -
miejsce, w którym ma nastąpić płatność.

9. Wyręczyciel - osoba, która płaci weksel w potrzebie.
10 Regredient - osoba, która weksel wykupiła i dochodzi należności

od poprzedników w drodze protestu.

Papiery wartościowe

Trasat jest dłużnikiem trasanta,
który jego wierzytelność przekazuje wskazanej przez niego w wekslu osobie

Papiery wartościowe

Akcje: formalnie jest to tytuł własności do kapitału danej

firmy.,

Akcje są zwykłe i uprzywilejowane. Te ostatnie dają prawo

decyzji w kwestiach strategicznych (złota akcja) np.

rozwiązania firmy czy jej połączenia lub też dają

pierwszeństwo w zaspokojeniu się z majątku firmy

przed wlascicelami akcji zwykłych

Obecnie akcje są powszechną formą trzymania skarbu,

znacznie rzadziej służą kierowaniu firmą:

•

W 1985 r 20% mieszkańców USA miało akcje gdy w 1965r

tylko 10%

•

Rynek akcji (niedźwiedź ↓i byk↑) nigdy nie śpi

Cena akcji

•

Zależy od czynników obiektywnych (kondycja firmy,

koniunktura) i subiektywnych (np. wiara w dotcomy)

•

W Polsce dużą rolę odgrywają inwestorzy zagraniczni

Papiery wartościowe

Obligacje: długoterminowe papiery z lub bez (konsole) terminu

wykupu,

najczęściej ale nie koniecznie emitowane przez władze

publiczne (centralne, regionalne i lokalne np. obligacje

komunalne)

Ogólnie rzecz biorąc, obligacja jest papierem wartościowym,

który poświadcza zaciągnięcie długu. Dług ten ma być

zwrócony w określonym z góry czasie i na określonych

warunkach, powiększony o odsetki.

Obligacje nie dają prawa własności natomiast ich posiadacze

mają prawo do zaspokojenia roszczeń finansowych przed

posiadaczami akcji.

Obligacje emitowane przez władze publiczne są uznawane za

szczególnie bezpieczne.

Cena obligacji

•

=>Zależy odwrotnie proporcjonalnie od rynkowej stopy procentowej

•

=>Cena obligacji= roczny dochód (procent) z obligacji/rynkowa

stopa procent.

Obligacje mogą być emitowane w różnych nominałach – skarbowe obligacje
detaliczne mają obecnie nominał 100 zł, obligacje hurtowe natomiast – 1000
zł.

Pierwsze obligacje komunalne wyemitowała Genua w 1270 roku. Pożyczka
była zabezpieczona dochodami z akcyzy na sól.

BONY SKARBOWE

Bony skarbowe są dostępne jedynie dla dużych inwestorów – są
sprzedawane na przetargach, organizowanych przez Narodowy Bank Polski.
Zwykły śmiertelnik może je kupić tylko na rynku wtórnym (z prowizją) np. od
banków komercyjnych

Bony skarbowe to papiery dłużne skarbu państwa, emitowane przez
Ministerstwo Finansów. Zobowiązują one emitenta do zapłacenia określonej
kwoty posiadaczowi bonu w dniu jego wykupu. Bony skarbowe są papierami
krótkookresowymi o terminie wykupu od tygodnia do 52 tygodni.
Najpopularniejsze to 13- oraz 52-tygodniowe.

Cena bonu nominalna 10 tys PLN. Bony kupujemy z dyskontem, czyli poniżej
ich ceny. Po wyznaczonym okresie (np. 13 lub 52 tygodniach) bony są
wykupywane po cenie nominalnej. Obecnie rentowność bonów 52-
tygodniowych jest nieco wyższa niż rentowność lokat bankowych i wynosi
4,37 %.

Przykładowo - na przetargu, który odbył się 21 listopada, średnia cena 52-
tygodniowego bonu skarbowego o wartości nominalnej 10 tys. zł wyniosła
nieco ponad 9576 zł. Po roku w dniu wykupu posiadacz bonu uzyska za niego
10 tys. zł. Różnica pomiędzy ceną zakupu, a ceną nominalną będzie jego
zarobkiem.

Papiery wartościowe

Bony skarbowe są obarczone tylko niewielkim ryzykiem, bo dłużnikiem
jest skarb państwa. Mogą one służyć jako zabezpieczenie kredytów czy
gwarancji udzielanych przez banki komercyjne. W przeciwieństwie do
lokaty mogą być również swobodnie przenoszone między rachunkami
powierniczymi należącymi do klienta w różnych bankach.

Dodatkowo, bony skarbowe możemy sprzedać praktycznie w każdym
momencie, likwidując inwestycję w całości lub tylko w części. - Nie
ryzykujemy przy tym utraty zysków, jak to często ma miejsce w
przypadku zerwania lokaty bankowej.

Giełda papierów wartościowych to miejsce, gdzie kupuje się i sprzedaje
papiery wartościowe.

Na giełdzie dochodzi do skojarzenia ofert sprzedających papiery wartościowe
z zapotrzebowaniem, zgłaszanym przez kupujących kursy są określane na
bieżąco, na podstawie popytu i podaży.

W imieniu stron transakcji dokonują pośrednicy (maklerzy giełdowi). A tak
naprawdę oferty są kojarzone w elektronicznym systemie notowań.

Przedmiotem obrotu na giełdzie są przede wszystkim akcje spółek, akcje NFI,
ponadto prawa poboru nowych akcji, obligacje oraz instrumenty pochodne.

Inwestor może składać za pośrednictwem maklera różnego typu zlecenia, w
tym między innymi zlecenia z limitem (określana jest precyzyjnie cena, po
której ma dojść do transakcji), zlecenia PKC (po każdej cenie), zlecenia po
cenie rynkowej na otwarcie i po cenie rynkowej. Możliwe jest też składanie
zleceń z dodatkowymi warunkami realizacji.

Papiery wartościowe

Terminem "blue chip" czyli niebieski żeton, określa się na giełdzie
spółkę, w którą inwestowanie jest stosunkowo bezpieczne. Nazwa
pochodzi od koloru najdroższego żetonu do gry w kasynach Monte Carlo.

Parabanki instytucje działające na podstawie przepisów
szczególnych wobec prawa bankowego i nie poddane
procedurze licencjonowania i nadzorowania.

W Polsce można do nich zaliczyć na przykład:
=> fundusze inwestycyjne,
=>Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe,
=> kasy budowlano-pożyczkowe,
=>bankowe kasy mieszkaniowe,
=> kantory wymiany walut,
=>firmy leasingowe,
=> firmy faktoringowe,
=>firmy doradcze,
=> firmy pośrednictwa kredytowego

Instytucje para bankowe

Sektor pozabankowy

Wkraczanie na rynek usług finansowych instytucji
niebankowych – dużych domów towarowych,
producentów samochodów (na przykład firma Opel) i
komputerów czy sieci supermarketów (oferujących na
przykład własne karty płatnicze sieci Carrefour) ma na
celu przede wszystkim oferowanie ułatwień w
finansowaniu zakupu, często jednak kończy
występowaniem o pełną licencję bankową, przykład
firma Lucas

Instytucje para bankowe

Oferta spółdzielczych kas nie różni się od tego, co proponują
banki. Dostępne są zarówno produkty dla klientów
indywidualnych, jak i przedsiębiorców. Oprócz oferty kredytów i
depozytów, oddziały sprzedają także jednostki funduszy
inwestycyjnych, oferują konta emerytalne i ubezpieczenia.

SKOK są spółdzielniami działającymi na podstawie ustawy o
spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych i ustawy –
Prawo spółdzielcze. Są tworzone przy zakładach pracy,
parafiach i bardzo często przy stowarzyszeniach. Świadczą
usługi wyłącznie swoim członkom, by skorzystać z ich oferty,
trzeba się zapisać np. do stowarzyszenia i wnieść opłatę w
wysokości ok. 100 zł. Podobne do SKOK instytucje działają w 79
krajach, skupiając 118 mln członków.

Instytucje para bankowe

Kasy spółdzielcze jako instytucje finansowe typu non profit korzystają z
ulg podatkowych, ponoszą mniejsze opłaty i nie muszą odprowadzać
rezerw do NBP. Dzięki temu są uprzywilejowane w walce o klientów

Fundusz powiernicze obracają pieniądzem, powierzonym przez
indywidualnych inwestorów, ulokowane przede wszystkim w papiery
wartościowe. Funduszem zarządza wyspecjalizowana firma –
towarzystwo funduszy inwestycyjnych/ powierniczych.

Fundusze powiernicze działają w imieniu małych inwestorów,
korzystają jednak z przywilejów, dostępnych inwestorom
instytucjonalnym. To właśnie za ich pośrednictwem możemy stać się
na przykład (pośrednio) właścicielami bonów skarbowych, które są
kupowane przez dużych inwestorów.

W momencie zakupu tak zwanej jednostki uczestnictwa powierzamy
funduszowi nasze pieniądze, którymi od tej pory zarządza. Nie robi
tego oczywiście za darmo: towarzystwa funduszy inwestycyjnych
pobierają opłaty za zarządzanie.

Fundusze są w miarę bezpieczną formą lokowania oszczędności. Ich
działalność w Polsce reguluje ustawa o funduszach inwestycyjnych,
w której na pierwszy plan została wysunięta kwestia bezpieczeństwa
uczestników, czyli nas – osób, powierzających funduszowi własne
oszczędności.

Instytucje para bankowe

Fundusz

Papiery

Rentowność
roczna

rynku pieniężnego

bony skarbowe
certyfikat depozytowe

Rentowność
bonów
skarbowych(4,85

% w Polsce)

papierów dłużnych

(zapewnia

utrzymanie wartości

kapitału)

bony skarbowe

obligacje

4-6%

stabilnego wzrostu

bony skarbowe

obligacje, akcje (30-
40%)

4-7%

zrównoważone

bony skarbowe
obligacje, akcje (50-

60%)

4-8% w długim
okresie

akcji

akcje

6-10% rocznie w
ciągu 15 lat

Venture capital

Akcje spółek
obarczonych wysokim
ryzykiem

trudno
przewidzieć

Fundusze powiernicze

Zasób pieniądza

Podaż pieniądza MS równa się popytowi na pieniądz MD

Podaż
pieniądza

Równowaga na rynku pieniądza

Popyt na
pieniądz

Poziom stopy
procentowej
równowagi

Podaż pieniądza zapewniająca
równowagę przy stopie r

Gdyby Bank centralny ustalił
stopę r

to popyt na pieniądz

byłby duży a na inne aktywa np.
obligacje mały (nadwyżka popytu
na pieniądz). Bank Centralny albo
musiałby podnieść stopę
procentową aby sprzedać
obligacje (wracamy do r

) albo

zwiększyć podaż pieniądza np.
skupując obligacje (operacje

otwartego rynku)

Zależy odwrotnie proporcjonalnie od stopy
procentowej (motyw spekulacyjny) i wprost
proporcjonalne od dochodu narodowego (motyw
transakcyjny

) – przesuni ęcie krzywej DM w prawo lub

w lewo

Determinują ją pośrednio decyzje banku
centralnego dotyczące operacji
otwartego rynku i rezerw banków
komercyjnych

Stopa procentowa określa cenę za
wypożyczenie kapitału. Jeśli wynosi 10
proc. w stosunku rocznym, oznacza to,
że za każde pożyczone 100 zł trzeba
zapłacić 10 zł – czyli w sumie należy
oddać 110 zł.

Począwszy od marca 2002 r. szeroki
pieniądz M3 stał się podstawową
kategorią analityczną i publikacyjną dla
podaży pieniądza w Polsce. Dodatkowo
wyliczany jest również pieniądz wąski
M1 oraz pośrednia kategoria pieniądza
M2.

Zasób pieniądza

Podaż pieniądza MS równa się popytowi na pieniądz MD

Podaż
pieniądza

Równowaga na rynku pieniądza

Popyt na
pieniądz

Poziom stopy
procentowej
równowagi

Podaż pieniądza zapewniająca
równowagę przy stopie r

Gdyby Bank centralny ustalił
stopę r

to popyt na pieniądz

byłby mały a na inne aktywa np.
obligacje duży (nadwyżka popytu
na pieniądz). Bank Centralny albo
musiałby obniżyć stopę
procentową aby zmniejszyć
sprzedaż obligacji (wracamy do
r

) albo zmniejszyć podaż

pieniądza np. sprzedając obligacje
(operacje otwartego
rynku)

Dziekuję

Do samodzielnej
nauki

Bank Centralny w Europie

Największe odchylenia
W tym kontekście okres prowadzenia w Polsce polityki
punktowego celu inflacyjnego trudno oceniać
pozytywnie. Od 2000 do 2003 r. włącznie nie udało się
bowiem ani razu zrealizować celu inflacyjnego, a w
trzech kolejnych latach, licząc od 2001 r., inflacja
ukształtowała się poniżej jego dolnej granicy.

Miara efektywności, jaką jest procentowe odchylenie od
środka przedziału celu inflacyjnego, kształtuje się co
prawda relatywnie nieco lepiej, ale nie wygląda też
imponująco.

Lepiej natomiast wygląda miara oparta na procencie
czasu, w którym inflacja znajduje się w granicach celu.
Wynika to jednak głównie ze zwiększenia liczby
punktów pomiaru (przejście z lat na miesiące).

Bank Centralny w Europie

Największe odchylenia

Polska w analizowanym okresie wykazywała również największe
procentowe odchylenie wzrostu PKB od jego potencjału.
Ponadto zmienność kursu walutowego, jak i stóp procentowych,
była największa.

Pierwsze z tych zjawisk można wyjaśnić utrzymywaniem przez
NBP płynnego kursu walutowego bez jakichkolwiek interwencji
banku centralnego na rynku, podczas gdy inne banki centralne
regionu starały się go stabilizować.

Stosunkowo wysoka zmienność stóp procentowych w okresie
od 2004 r. może być łatwo wyjaśniona poprzez to, że skala
redukcji stóp procentowych w Polsce była największa, gdyż w
2000 r. kształtowały się one na jednym z najwyższych
poziomów w Europie.

Mniejsza zmienność stóp procentowych w Polsce niż w innych
krajach począwszy od 2004 r. może z kolei świadczyć o dosyć
zachowawczym charakterze polityki pieniężnej w tym okresie.

Bank Centralny w Europie

Nadmierna restrykcyjność

W tej sytuacji naturalne wydaje się pytanie, dlaczego w kraju, w którym już
na początku analizowanego okresu stopa bezrobocia należała do
najwyższych w regionie, bank centralny w prowadzeniu polityki
monetarnej przywiązywał wagę tylko do inflacji, pomijając praktycznie
problem wzrostu gospodarczego.

Ktoś może argumentować, że wynikało to z faktu, że na początku lat
dziewięćdziesiątych w Polsce inflacja była największa w regionie. Trudno
jednak oczekiwać, by w okresie 10 lat wpływ przeszłości nie został
skutecznie odseparowany od prowadzonej później polityki monetarnej.

Inną odpowiedzią może być realizowana w tym okresie polityka
bezpośredniego celu inflacyjnego, która w przypadku polskim realizowana
była w swej najczystszej, niemalże podręcznikowej formie. Jednak strategia
bezpośredniego celu inflacyjnego nie wyklucza sama w sobie dbania o
wzrost gospodarczy, jeśli sam cel inflacyjny nie jest zagrożony. A w
analizowanym okresie znacznie więcej było przestrzeleń w dół niż łącznie
trafień lub przestrzeleń celu inflacyjnego do góry.

Bank Centralny w Europie

Polski system bankowy

W czasach gospodarki socjalistycznej w Polsce działało niewiele banków:
obok Banku Handlowego, Pekao S.A. oraz PKO BP działały banki
spółdzielcze, będące wówczas ogniwami Banku Gospodarki Żywnościowej.

Przełom nastąpił w 1989 roku, kiedy to ze struktur Narodowego Banku
Polskiego wyłoniono dziewięć banków komercyjnych, były o: Powszechny
Bank Kredytowy (PBK), Bank Gdański (BG), Bank Śląski (BSK), Bank
Przemysłowo-Handlowy (BPH), Bank Depozytowo-Kredytowy (BDK) ,
Powszechny Bank Gospodarczy (PBG), Wielkopolski Bank Kredytowy
(WBK), Pomorski Bank Kredytowy (PBKS), Bank Zachodni (BZ).

W późniejszych latach na rynku pojawiły się banki prywatne, działalność
rozpoczęły również banki zagraniczne. Równolegle trwała prywatyzacja i
konsolidacja sektora.

Np Pomorski Bank Kredytowy oraz Powszechny Bank Gospodarczy zostały
włączone do grupy Pekao S.A. a teraz rozważa się połączenie tej grupy z
PBH
i w ten sposób powstanie największy pomiot bankowy na polskim rynku

Nadzór nad działalnością banków sprawuje Narodowy Bank Polski, będący
jednocześnie bankiem centralnym państwa.

Banki Komercyjne

OPERACJE KREDYTOWO DEPOZYTOWE (Bank
banków)

W przypadku prowadzenia przez NBP podstawowych
operacji otwartego rynku z 7-dniowym terminem
zapadalności może dochodzić do znacznych wahań
najkrótszych, zwłaszcza jednodniowych, stóp rynku
międzybankowego.

Łagodzeniu tych wahań służą operacje kredytowo-
depozytowe, prowadzone z bankami komercyjnymi z ich
inicjatywy: kredyt lombardowy oraz lokaty terminowe
banków w NBP (tzw.depozyt na koniec dnia).

Operacje te wpływają na wysokość stóp procentowych na
rynku pieniężnym, których górną granicę stanowi
oprocentowanie kredytu lombardowego, a dolną -
oprocentowanie depozytu w Banku centralnym (NBP w
Polsce).

Bank Centralny

OPERACJE KREDYTOWO DEPOZYTOWE (Bank
banków)

Bank centralny udziela bankom jednodniowego kredytu
lombardowego pod zastaw skarbowych papierów wartościowych.
Kredyt ten umożliwia im pokrywanie krótkookresowych niedoborów
płynności.

W Polsce zastawem są skarbowe papiery wartościowe, a
wysokość kredytu nie może przekroczyć 80% ich wartości
nominalnej.

Bank centralny oferuje też bankom możliwość składania
krótkookresowego (jednodniowego) depozytu. Lokaty przyjmowane są
do końca dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu wraz z
należnymi odsetkami następuje w kolejnym dniu operacyjnym. Lokaty
są oprocentowane według stopy depozytowej.

Lokaty te pozwalają bankom komercyjnym na zagospodarowanie
nadwyżek płynnych środków. W efekcie przeciwdziałają spadkowi
krótkookresowych stóp na rynku międzybankowym poniżej stopy
depozytowej

Bank Centralny

POLITYKA KURSOWA

Bank centralny może być również odpowiedzialny za prowadzenie
polityki kursowej państwa. Może określać kursy walut i prowadzić
interwencje na rynku.

Kurs walutowy może być stały (wobec jakiejś waluty lub też wobec
„koszyka” walut). W Polsce system taki obowiązywał w okresie od
maja 1995 roku do kwietnia 2000 roku: ustalanie kursu złotego
odbywało się w oparciu o koszyk obcych walut, przy czym wartość ta
była dewaluowana co miesiąc o określony wskaźnik. W ten sposób
określany był tzw. parytet (kurs parytetowy), wokół którego
wyznaczano pasmo dopuszczalnych wahań kursu złotego. Jeśli kurs
polskiej waluty wychylał się poza dopuszczalne pasmo, na rynku
interweniował bank centralny.

Kurs może być także zmienny. Ale wtedy także BC może
interweniować jeśli coś złego się dzieje z walutą (np.deprecjacja zbyt
wysoka) przez jej np. skup na rynku walutowym.

Bank centralny zarządza także rezerwami dewizowymi kraju oraz
prowadzi rozliczenia międzynarodowe państwa.

Bank Centralny

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU

Operacje otwartego rynku są interwencjami banku centralnego, który kupuje
lub sprzedaje papiery wartościowe, regulując tym samym ilość pieniądza w
obiegu – są to transakcje, przeprowadzane z bankami komercyjnymi.
Minimalną rentowność operacji otwartego rynku określa tak zwana stopa
referencyjna.

Operacje bezwarunkowe to kupno lub sprzedaż przez bank centralny
papierów wartościowych. Jeśli bank centralny skupuje papiery wartościowe,
dostarcza jednocześnie na rynek gotówkę (zwiększa Mo). Jeśli sprzedaje
papiery wartościowe, absorbuje (pochłania) nadmiar pieniędzy z rynku
zmniejszając Mo.

Operacje warunkowe. Jeśli w ramach nich bank centralny kupuje papiery
wartościowe (tzw. repo), zobowiązuje jednocześnie sprzedawcę – bank
komercyjny – do odkupienia tych samych papierów wartościowych, w
określonym terminie i po określonej cenie. Podobnie wygląda transakcja
warunkowej sprzedaży papierów wartościowych przez bank centralny (tzw.
reverse repo) – bank centralny zobowiązuje tu kupującego (bank komercyjny)
do odsprzedaży tych samych walorów w określonym terminie i po określonej
cenie. Warunkowy zakup papierów wartościowych przez bank centralny jest
po prostu kredytem, udzielonym bankowi komercyjnemu. I odwrotnie:
warunkowa sprzedaż jest de facto lokatą, złożoną przez bank komercyjny w
banku centralnym.

Pieniądz – kreacja, rola BC

Fundusze powiernicze

to przede wszystkim propozycja dla

inwestorów długoterminowych.

W krótszym czasie zakup jednostek uczestnictwa w funduszu
okazuje się zwykle nieopłacalny. Fundusz powierniczy to najlepsze
rozwiązanie dla osób chcących ulokować swoje pieniądze na dłuższy
termin, oczekujących na zyski przewyższające oprocentowanie lokat
bankowych.
W przypadku funduszy inwestycyjnych zasada numer jeden brzmi:
uważnie podejmij decyzję, po czym o niej zapomnij.

Starannie dobrać odpowiedni dla siebie fundusz (stopień ryzyka i
dochodowości), Zwróć uwagę na wysokość wszelkich opłat,
pobieranych przez fundusz.

Inwestujący w fundusze muszą być stosunkowo odporni psychicznie:
muszą umieć zaakceptować ewentualne „straty”, czyli bieżące
wahania cen jednostek, nastawiając się na osiągnięcie zysków w
dłuższej perspektywie

Instytucje para bankowe

Fundusze rynku pieniężnego

Dzięki funduszom rynku pieniężnego możemy mieć dostęp do bardziej
wyrafinowanych instrumentów, kupowanych zwykle przez dużych inwestorów
instytucjonalnych: np. bonów skarbowych czy certyfikatów depozytowych.
Fundusze rynku pieniężnego lokują pieniądze swoich uczestników na rynku
pieniężnym, kupując różnego typu instrumenty finansowe, niedostępne
zazwyczaj dla przeciętnego Kowalskiego.

Rentowność inwestycji w tego typu fundusz jest zwykle ściśle związana ze
stopami na rynku pieniężnym. Zazwyczaj benchmarkiem (punktem
odniesienia) jest tu rentowność bonów skarbowych, wysokość stawek na
rynku międzybankowym lub (rzadziej) oprocentowanie określonych
depozytów bankowych.

Instytucje para bankowe

Fundusze papierów dłużnych

Fundusze papierów dłużnych to propozycja dla konserwatystów. Za
pośrednictwem takiego funduszu możemy ulokować pieniądze w
bezpiecznych papierach wartościowych, np. w rządowych obligacjach.
W portfelach inwestycyjnych tego typu funduszy dominują bezpieczne
obligacje i bony skarbowe, nadrzędnym celem inwestycyjnym jest tu
utrzymanie wartości aktywów. Zakładana roczna stopa zwrotu wynosi
w przypadku tego typu funduszy 3-6 procent ponad inflację (jest
uzależniona od wysokości stóp procentowych, które z kolei determinują
rentowność inwestycji w rządowe papiery wartościowe).

Inwestycja w fundusz papierów dłużnych nie powinna być krótsza niż dwa
lata. W krótkich okresach można zauważyć czasem niekorzystne tendencje
(spadek wartości jednostek uczestnictwa), będące pochodną faktu, że
papiery wartościowe w portfelu są wyceniane na bieżąco na podstawie cen
rynkowych.

Fundusz papierów dłużnych posiada zwykle dość zróżnicowany portfel,
stanowiący dodatkowe zabezpieczenie dla uczestników.

Instytucje para bankowe

Fundusze stabilnego wzrostu

Jak sama nazwa wskazuje, celem tego typu funduszy jest zapewnienie
inwestorom stałego wzrostu ich aktywów. Obok dłużnych papierów
wartościowych inwestują one również w akcje przedsiębiorstw.
W portfelach inwestycyjnych funduszy stabilnego wzrostu przeważają
papiery dłużne: obligacje i bony skarbowe. W odróżnieniu od funduszy
papierów dłużnych, udział akcji w aktywach może wynieść nawet 30-40
proc.

Inwestycja w tego typu fundusz powinna zapewniać stały wzrost wartości
powierzonego kapitału, przy czym zakładana roczna stopa zwrotu jest
wyższa niż w przypadku funduszy papierów dłużnych (powinna
wynosić 4-7 proc. rocznie).

Inwestycję w tego typu fundusz można polecić zarówno inwestorom
konserwatywnym, jak i akceptującym wyższy poziom ryzyka. Przy czym w
przypadku tych pierwszych minimalny okres inwestycji to mniej więcej 8-10
lat, w przypadku inwestorów agresywnych może być krótszy nawet o
połowę.

Instytucje para bankowe

Fundusze zrównoważone

Fundusze tego typu starają się ograniczyć ryzyko, maksymalnie różnicując
posiadany pakiet inwestycji. Kupują one zarówno akcje, jak i papiery dłużne,
są też zainteresowane innymi alternatywami, równoważącymi ryzyko z
zyskiem.
Budowa portfela zrównoważonego jest podobna do portfela stabilnego
wzrostu – z tą jednak różnicą, że fundusz zrównoważony lokuje więcej, bo
około 50-60 proc. aktywów w akcjach. Pozostałą część portfela stanowią
zazwyczaj obligacje i bony skarbowe.

Od funduszu zrównoważonego oczekuje się wyższej stopy zwrotu aniżeli w
przypadku funduszy papierów dłużnych czy stabilnego wzrostu. Stopa ta
powinna wynosić średnio około 5-8 proc. rocznie, przy założeniu
dłuższego okresu trwania inwestycji (10 i więcej lat).

Instytucje para bankowe

Fundusze akcji

Fundusze akcji są najbardziej agresywne: w ich przypadku możliwości
zarobku są największe, są jednak przeznaczone dla osób o dużej skłonności
do ryzyka. Fundusze te różnią się znacznie między sobą: jedne inwestują na
przykład w akcje większych spółek, inne wybierają mniejsze firmy, jeszcze
inne inwestują na giełdach zagranicznych lub odwzorowują w swoich
portfelach indeksy giełdowe.
Należy pamiętać, że efektywna inwestycja w tego typu fundusz powinna
trwać minimum 15 lat.

Istnieją również fundusze, specjalizujące się w zakupach akcji na giełdach
zagranicznych. Osobną kategorią są natomiast fundusze indeksowe, które
starają się w swoim portfelu odwzorowywać skład wybranego indeksu
giełdowego.

W przypadku funduszy akcji oczekiwana roczna stopa zwrotu
wynosi zwykle około 6-10 procent. Oczywiście w czasie bessy wyniki
działania będą zdecydowanie niezadowalające, z kolei podczas giełdowej
hossy stopa zwrotu z portfela akcji może być dużo wyższa.

Instytucje para bankowe

Współczesne rodzaje pieniądza

We współczesnej gospodarce występują następujące formy pieniądza:
zdawkowy (zwany bilonem), papierowy, bankowy (zwany
bezgotówkowym), wreszcie pieniądz elektroniczny. Dwa pierwsze
wymienione rodzaje są formami pieniądza fiducjarnego,

PIENIĄDZ FIDUCJARNY

Pieniądz - współczesny

PIENIĄDZ ZDAWKOWY

Pieniądz zdawkowy jest najczęściej zwany bilonem. Są to monety,
wybite z niepełnowartościowego materiału, czyli metali
nieszlachetnych.

Współczesne rodzaje pieniądza

PIENIĄDZ PAPIEROWY

Pieniądz papierowy jest obecnie – podobnie jak bilon –
niewymienialny na złoto, choć w przeszłości był potwierdzeniem
zdeponowania w banku złotych monet.

Pieniądz - współczesny

PIENIĄDZ BANKOWY

Pieniądz bankowy jest nazywany inaczej bezgotówkowym. Ma on
postać zapisu na rachunku depozytowym w banku.

Zapis tego typu zaczyna funkcjonować jako pieniądz w momencie,
gdy jest wykorzystywany do dokonywania płatności – to jest
przesuwania zapisu z jednego konta na drugie. Typowym przykładem
takiej operacji jest polecenie przelewu

Współczesne rodzaje pieniądza

PIENIĄDZ ELEKTRONICZNY

Najnowszą formą jest pieniądz elektroniczny, zakodowany na karcie
magnetycznej w postaci elektronicznych impulsów.

Pieniądz taki może być zamieniany na fizycznie istniejące jednostki –
w specjalnych automatach, zwanych bankomatami. Z drugiej strony
można nim realizować transakcje bezgotówkowe, na przykład płacąc
kartą za zakupione towary w sklepie.

Pieniądz - współczesny

Pierwszy bankomat uruchomiono w 1969 roku w Nowym Yorku

DEPOZYTY - jak wybrać bank i rodzaj depozytu

Wiarygodność banku. Składając depozyt, powierzamy bankowi nasze
pieniądze, dlatego też ważna jest wiarygodność banku. Czy Bank posiada
gwarancje Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.

Czas trwania lokaty. Czas trwania lokaty to drugi istotny parametr, który
musimy wziąć pod uwagę. Nie jest opłacalne trzymanie pieniędzy na
rachunku typu a vista (płatnym na każde żądanie) w przypadku, gdy nie
będziemy ich potrzebowali przez najbliższy rok. Z drugiej strony nie można
też się przeliczyć – za przedwczesne zerwanie lokaty większość banków
pozbawi nas części lub nawet całości odsetek.

Oprocentowanie. Ważnym parametrem jest również oprocentowanie – czyli
wysokość przyszłych odsetek. Tabele zawierające zestawienie
oprocentowania depozytów i lokat można znaleźć w Internecie lub w prasie
finansowej.

Sposób naliczania odsetek. Równie ważny jest sposób naliczania odsetek:
jak często są kapitalizowane (doliczane do wkładu). Kapitalizacja odsetek jest
bardzo ważna: jeśli zdeponujemy na przykład 100 złotych na 10 proc. rocznie,
po roku będziemy mieli już 110 zł. W następnym roku oprocentowanie
wyniesie znów 10 proc., ale już nie od 100 zł, ale od 110 zł – tak działa tak
zwany procent składany.

Banki Komercyjne - pasywa

Bank Centralny w Polsce (Narodowy Bank Polski)

działa w oparciu o ustawę o Narodowym Banku Polskim,
uchwaloną przez Sejm w sierpniu 1997 roku.

Zgodnie z ustawą, podstawowym celem działania banku
centralnego RP jest utrzymywanie stałego poziomu cen
oraz umacnianie polskiego pieniądza.

NBP wykonuje swoje funkcje poprzez swoje organy:

•Prezes NBP,

•Rada Polityki Pieniężnej

•Zarząd NBP.

Bank Centralny w Polsce

Zarząd NBP kieruje bieżącą działalnością banku.
Do jego zadań należy między innymi realizacja
uchwał, podejmowanych przez Radę Polityki
Pieniężnej

Europejski Bank Centralny

EBC przygotowuje i wprowadza w życie, w ścisłej współpracy z
narodowymi bankami centralnymi, decyzje podjęte przez organa
decyzyjne w ramach eurosystemu - Radę Naczelną, Zarząd i Radę
Rozszerzoną.

Zarząd jest odpowiedzialny za realizację polityki pieniężnej w sposób
określony przez Radę Naczelną (zob. poniżej) oraz za udzielanie
instrukcji narodowym bankom centralnym. Przygotowuje on również
posiedzenia Rady Naczelnej i odpowiada za bieżące zarządzanie EBC.

Bank Centralny w Europie

Europejski Bank Centralny

Rada Naczelna
Rada Naczelna jest najwyższym organem decyzyjnym Europejskiego
Banku Centralnego. Składa się z sześciu członków Zarządu oraz
prezesów 12 banków centralnych obszaru euro. Na jej czele stoi
Prezes EBC. Zasadniczą misją Rady jest określanie polityki pieniężnej
obszaru euro oraz, w szczególności, ustalanie wysokości stóp
procentowych, po których banki komercyjne mogą uzyskać środki z
Banku Centralnego.

Rada Rozszerzona
Rada Rozszerzona jest trzecim gremium decyzyjnym EBC. W jej skład
wchodzi Prezes EBC, Wiceprezes i prezesi narodowych banków
centralnych wszystkich 25 państw członkowskich UE. Rada
Rozszerzona wnosi wkład w pracę doradczą i koordynacyjną EBC oraz
pomaga w przygotowaniach do przyszłego rozszerzenia strefy euro.

Bank Centralny w Europie

Europejski Bank Centralny

Czym zajmuje się Bank?

Jednym z głównych zadań EBC jest utrzymywanie stabilności cen
w obszarze euro, przy jednoczesnym zachowaniu siły nabywczej
euro.

Oznacza to utrzymywanie inflacji pod ścisłą kontrolą: EBC chce
zapewnić, by roczny wzrost cen konsumenckich był niższy niż 2%.
EBC dąży do tego w dwojaki sposób:

Po pierwsze, kontrolując podaż pieniądza. Jeśli podaż pieniądza
jest zbyt duża w porównaniu do podaży towarów i usług, powstaje
zjawisko inflacji.

Po drugie, monitorując tendencje cenowe i oceniając ryzyko,
jakie stwarzają dla stabilności cen w obszarze euro.

Kontrolowanie podaży pieniądza polega, między innymi, na
ustalaniu stóp procentowych w całym obszarze euro. Jest to
prawdopodobnie najbardziej znane działanie wykonywane przez ten
Bank.

Bank Centralny w Europie

Do samodzielnej
nauki

Narzędzie finansowe jakim jest weksel nie zmieniło się od

czasów międzywojennych. W Polsce nadal obowiązuje
prawo wekslowe ustanowione w latach trzydziestych.
(Chyba w tej kwestii górę wziął rozsądek, bo co jest
dobre, to lepiej nie poprawiać).

Standardowy blankiet wekslowy o nominale 1 zł
wygląda właśnie tak....

Papiery wartościowe

Bank Centralny podniósł stopy procentowe o 0,25 punktu
procentowego, czyli zgodnie z oczekiwaniami. Koszt pieniądza jest
teraz najwyższy od trzech lat
To druga podwyżka oprocentowania w strefie euro w ostatnich trzech
miesiącach. W grudniu ubiegłego roku Europejski Bank Centralny podniósł
stopy pierwszy raz od pięciu lat. Obecnie podstawowa stopa wynosi 2,5
proc., ale to nie koniec zaostrzania polityki pieniężnej w Europie. Zdaniem
ekspertów w czerwcu główna stopa referencyjna będzie wynosić 2,75 proc.
Decyzja EBC i przewidywanie dalszych podwyżek spowodowały, że euro
zyskało na wartości wobec dolara.
Wczorajsza decyzja nie była zaskoczeniem, gdyż większość ekonomistów
spodziewała się jej. Uzasadnieniem podniesienia stóp jest poprawa sytuacji
gospodarczej w Europie, co jednak rodzi niebezpieczeństwo wzrostu inflacji
w przyszłości. Inflacja w strefie euro wynosi 2,4 proc., a cel inflacyjny banku
to 2 proc.
Bank podniósł swoją prognozę inflacji na 2007 rok, do 1,6 - 2,8 proc., z 1,5 -
2,5 proc. Jak podkreślił Jean-Claude Trichet, prezes EBC, jest to rezultat
wyższych cen ropy.
Gospodarka strefy euro wyraźnie przyspiesza. Według badań instytutu NTC
Research produkcja przemysłowa w lutym była najwyższa od 19 miesięcy,
bezrobocie spadło do 8,3 proc., a nastroje niemieckich biznesmenów są
najlepsze od blisko 14 lat.- To sugeruje dalsze podwyżki - powiedział Agencji
Reutera Mitul Kotecha z banku Calyon w Londynie.
Z takich perspektyw nie wszyscy są zadowoleni. Przeciwko podwyżkom stóp
zaprotestowali europejscy przedsiębiorcy.
- Polityka pieniężna jest właściwa, ale zalecamy, by bank centralny był
ostrożny przy podejmowaniu kolejnych decyzji, gdyż ożywienie gospodarcze
ma na razie kruche podstawy - uważa UNICE, organizacja zrzeszająca
pracodawców.
Wyższy poziom stóp procentowych oznacza wzrost kosztów kredytów dla
europejskich firm i osób fizycznych. Taki trend może mieć również wpływ na
nasz rynek. Prawdopodobnie w połowie marca po raz kolejny stopy
procentowe podwyższy szwajcarski bank centralny, przez co zmaleje
atrakcyjność najpopularniejszych w Polsce kredytów mieszkaniowych we
frankach szwajcarskich.
SZYMON KARPIŃSKI

podwojenie podaży pieniądza oznacza więc ich podwojenie (nazywa
się to neutralnością pieniądza).
Zgodnie z najlepszą wiedzą ekonomiczną ogólny zapis
konstytucyjny został skonkretyzowany w przepisach o banku
centralnym w postaci określenia celu, jakim jest utrzymanie
stabilnego poziomu cen. Jednocześnie zapisano, iż bank centralny
może realizować inne cele - także wspierać politykę rządu pod
warunkiem, że nie stoi to w konflikcie z celem nadrzędnym.
Sformułowanie tego celu jest zgodne z traktatem unijnym, który
Polska ratyfikowała. Co ważniejsze, w teorii i praktyce gospodarczej
na świecie nie pojawiły się żadne nowe fakty, które uzasadniałyby
zmianę tak sformułowanego celu.
Niezależność banku centralnego można stopniować: może być pełna
i obejmować ustalanie celu finalnego (jak zazwyczaj w krajach UE)
albo być tylko operacyjna i oznaczać swobodę doboru
instrumentów, a cel wyznacza rząd-tak jest w Wielkiej Brytanii.
Zupełna niezależność banku centralnego od polityków rodzi
wyzwanie dla demokracji, w której cała władza jest delegowana
przez lud. Ci, którzy ją otrzymali, muszą się przednim rozliczać z jej
wykonywania. Polega to m.in. na wymogu jawnego prowadzenia
polityki pieniężnej przez bank centralny, aby umożliwić społeczną
debatę na jej temat. Zmiany stóp procentowych bowiem wywierają
głęboki wpływ na życie obywateli i działanie firm, są więc
przedmiotem publicznego zainteresowania. Temu służą
sprawozdania NBP, komunikaty z posiedzeń RPP i raporty o inflacji.
W przypadku rozminięcia się inflacji z wyznaczonym celem RPP
powinna mieć obowiązek pisemnego wyjaśnienia parlamentowi
bądź rządowi, dlaczego tak się stało, jak długo taka sytuacja może
potrwać i co zamierza uczynić, aby jej uniknąć w przyszłości.

Z perspektywy dwunastu miesięcy widać wyraźnie, że obniżka
oprocentowania w lutym 2005 roku spowodowała na Słowacji istotne
koszty inflacyjneWśród krajów, które krytycy polityki pieniężnej w Polsce
zwykli stawiać za wzór do naśladowania, wielokrotnie wymieniano ostatnio
Słowację. Wzór ten jednak wydaje się problematyczny. Jest tak przede
wszystkim dlatego, że Słowacja już w 2004 roku dokonała głębokiej reformy
finansów publicznych. Jednolitą stopą podatkową (19 proc.) objęto dochody
osobiste, dochody przedsiębiorstw, a także wartość dodaną towarów i usług
(VAT). Towarzyszyło temu zniesienie podatków od dochodów kapitałowych i
dywidendy, a także eliminacja zdecydowanej większości ulg i wyłączeń
podatkowych (m. in. wakacji podatkowych dla nowo zakładanych firm).
Zbudowanie prostej i przejrzystej strony dochodowej budżetu połączono z
uporządkowaniem jego strony wydatkowej - ograniczono świadczenia
chorobowe, wprowadzono częściową odpłatność za usługi medyczne i leki,
zmieniono zasady przyznawania zasiłków dla bezrobotnych i rodzin o
dochodach poniżej granicy ubóstwa (wprowadzono "programy aktywizacji",
które uzależniają przyznanie pomocy od własnego wysiłku na rzecz poprawy
sytuacji materialnej, np. przez udział w szkoleniu zawodowym albo w różnych
formach wolontariatu).
Te reformy umożliwiły Słowacji obniżenie w latach 2004 i 2005 deficytu
finansów publicznych do poziomu bardzo bliskiego kryterium fiskalnego z
Maastricht (odpowiednio 3,1 i 3,2 proc. PKB); w tym roku oczekuje się
zmniejszenia tego wskaźnika do 2,9 proc. Stan finansów publicznych Słowacji
doceniły światowe agencje ratingowe - zarówno S&P, jak i Fitch przyznały jej
rating A, czyli dwie klasy powyżej Polski (nasz rating w obu agencjach to
BBB+). Zgodnie z regułą "policy mix" (współzależności polityki fiskalnej i
pieniężnej), kraj o uporządkowanych finansach publicznych ma znacznie
większe możliwości obniżki podstawowej stopy procentowej banku
centralnego niż państwo, w którym finanse publiczne wykazują dość głęboką
nierównowagę, i które mogą być nawet narażone na jej dalsze pogłębienie
wskutek posunięć pomnażających wydatki.
Poza tym najnowsze dane statystyczne (za okres od października 2005 do
stycznia 2006) dowodzą, że nawet w kraju o finansach publicznych tak
zdrowych jak w Słowacji, idące zbyt daleko redukcje stopy procentowej mogą
przynieść niepokojące konsekwencje.
Głębokie cięcie
Zaledwie rok temu podstawowa stopa procentowa Narodowego Banku
Słowacji (NBS) była niemal identyczna z dzisiejszą stopą NBP (4,25 proc.). Ten
poziom osiągnięto po dwóch obniżkach (30 czerwca 2004 roku - z 5 do 4,5
proc., i 26 listopada 2004 - z 4,5 do 4 proc.). Po trzech miesiącach, na
posiedzeniu 28 lutego 2005 zarząd NBS zdecydował się na jej kolejne,
głębokie cięcie - z 4 do 3 proc.
Wydaje się, iż głównym motywem tej decyzji było dążenie do
przeciwdziałania umacnianiu się słowackiej korony. Proces rozszerzenia Unii
Europejskiej wpłynął na nią w taki sam sposób jak na złotego - zwiększył się
jej kurs wobec euro. W przededniu przystąpienia Słowacji do UE za euro
płacono 42 korony, dziesięć miesięcy później, w styczniu i lutym 2005 roku,
niespełna 38 koron. Słowacka waluta wzmocniła się zatem o ponad 10 proc. i
wiele wskazywało, że ten proces może się utrzymać. Warto wspomnieć, że
NBS próbował przeciwdziałać wzmocnieniu kursu także za pośrednictwem
interwencji na rynku walutowym, co pociągnęło za sobą znaczne koszty, ale
nie przyniosło spodziewanych rezultatów.
Jeśli nawet motyw kursowy najsilniej zaważył na decyzji zarządu NBS, to
przecież nie mogło temu towarzyszyć lekceważenie celu inflacyjnego.
Ustawiony jest on na poziomie identycznym jak w Polsce (2,5 proc.) i na
początku 2005 roku wydawał się w zasięgu ręki. Przez cały rok 2004 inflacja
szybko spadała - z ponad 8 proc. w pierwszym półroczu do poniżej 6 proc. na
koniec roku - a od początku 2005 roku proces ten przyspieszył. Podejmując w
lutym 2005 roku decyzję o redukcji stóp procentowych, zarząd NBS znał już
styczniowy wskaźnik inflacji (3,2 proc.). Inflacja w lutym - jej wskaźnik znany
był dwa tygodnie po tej decyzji - okazała się jeszcze mniejsza: 2,7 proc.
Szybki spadek inflacji bieżącej odzwierciedlił się w prognozach inflacyjnych -
wskazywały na spokojną realizację celu w perspektywie wielu miesięcy, a
nawet na możliwość okresowego obniżenia się inflacji poniżej jej celu.
Uspokajająco musiała też oddziaływać wspomniana wcześniej znakomita
sytuacja finansów publicznych.
W odniesieniu do kursu walutowego efekty głębokiego cięcia stopy okazały
się korzystne, chociaż nie były przesadnie duże - najpierw osłabł on o
niespełna dwie korony (do nieco ponad 39 koron za euro, choć poziomu 40
koron nie osiągnął), później zaczął się wahać w wąskim przedziale 38 - 39
koron. Z perspektywy dwunastu miesięcy widać już natomiast wyraźnie, że
decyzja zarządu NBS z lutego 2005 roku spowodowała istotne koszty
inflacyjne. Pogorszyły się także inne wskaźniki równowagi
makroekonomicznej Słowacji.
Koszty ujawniają się później
Przez pierwsze pół roku mogło się wydawać, że stopa procentowa na
poziomie 3 proc. zapewnia ustabilizowanie inflacji w pobliżu przyjętego celu.
Był on realizowany - latem 2005 roku nawet z naddatkiem. Równocześnie
spadała inflacja bazowa (z której wyłączone są ceny żywności i paliw), co było
dodatkowym potwierdzeniem braku napięcia inflacyjnego w gospodarce. We
wrześniu inflacja bazowa spadła do 0,9 proc., była zatem niższa od
ówczesnego (1,3 proc.) i obecnego (1,1 proc.) jej poziomu w Polsce. Zaledwie
więc przed czterema miesiącami w Słowacji rysował się idylliczny wręcz obraz
inflacji.
Sygnał o tym, że zaczyna dziać się coś niepokojącego, pojawił się dopiero w
listopadzie, gdy opublikowano dane za październik. Inflacja zaczęła wyraźnie
"uciekać" ponad cel - wzrosła z 2,2 do 3,3 proc. Sygnał ten potraktowano z
pewną rezerwą, gdyż inflacja bazowa wzrosła nieznacznie (z 0,9 proc. do 1,1
proc.), co pozwalało żywić nadzieję, że bieżący jej wskaźnik rośnie na skutek
opóźnionego wpływu drogiej ropy i drożejącego właśnie gazu, natomiast
"rdzeń" procesu cenotwórczego pozostaje zdrowy. Ta nadzieja stała się
znacznie mniej uzasadniona w grudniu (dane za listopad pokazywały dalszy
wzrost obu rodzajów inflacji), a w styczniu i zwłaszcza w lutym 2006 roku nie
było już raczej miejsca na jakiekolwiek wątpliwości. Na skutek zbyt
odważnych cięć stopy procentowej w listopadzie 2004 roku i lutym 2005 roku
(łącznie o 1,5 proc.) po kilku kwartałach Słowacja stanęła w obliczu realnego
zagrożenia fazą tzw. odbicia inflacyjnego. Wciąż jeszcze można się bronić
przed tą oceną za pomocą odniesień do statystycznego "efektu bazy", ale i ta
linia obrony zdaje się słabnąć.
Konsumpcyjny wzrost
Jest kilka dowodów na to, że za zwiększeniem inflacji kryją się głębsze zmiany
w sytuacji makroekonomicznej. Od końca 2003 roku Słowacja przez wiele
kwartałów cieszyła się zdrowym wzrostem gospodarczym, który w ujęciu
dwunastomiesięcznym systematycznie przekraczał 5 proc. W trzecim
kwartale 2005 roku PKB zwiększył się o ponad 6 proc., a w czwartym - o 7,5
proc.
Przyspieszenie wzrostu gospodarczego może się oczywiście wydawać
korzystne, ale satysfakcja z tego osiągnięcia znacznie słabniepo uważniejszej
analizie, gdy okazuje się, że głównym motorem gospodarki było spożycie
indywidualne. Jego dynamika, w kolejnych kwartałach 2004 roku oscylująca w
przedziale 3 - 4 proc., od drugiego kwartału 2005 - a więc już po głębokim
cięciu stopy procentowej - wzrosła do prawie 6 proc., a w drugim półroczu
2005 roku była wyraźnie większa niż 6 proc. Towarzyszyło temu znaczne
nasilenie przywozu z zagranicy artykułów konsumpcyjnych - w efekcie w
grudniu 2005 roku wzrost importu (w skali dwunastu miesięcy) sięgnął 36
proc. Znacznie pogorszył się deficyt handlowy Słowacji, a w konsekwencji -
deficyt obrotów bieżących. Rok 2004 Słowacja zamknęła deficytem obrotów
bieżących na bezpiecznym poziomie 3,5 proc. PKB; pierwsze wyliczenia dla
2005 roku wskazują, iż wzrósł on do 5,2 proc. PKB. Choć więc tempo wzrostu
gospodarczego jest w Słowacji większe niż rok temu, równocześnie nastąpiło
pogorszenie wewnętrznej i zewnętrznej równowagi makroekonomicznej w
skali, którą trudno bagatelizować.
Z powrotem do góry
Widoczny w listopadzie 2005 r. (czyli w danych za październik) wzrost inflacji
nie wzbudził jeszcze zaniepokojenia NBS. Gdy jednak udostępniono dane za
listopad, było już inaczej - na posiedzeniu 20 grudnia trzech (spośród
dziesięciu) członków zarządu NBS głosowało za podwyżką stopy procentowej.
W komentarzach doczekali się uszczypliwych uwag o "nalocie jastrzębi", ale
na posiedzeniu 31 stycznia 2006 ta grupa powiększyła się do pięciu osób.
Decyzja o podwyżce - jak tłumaczył prezes NBS - nie zapadła właściwie tylko
ze względów proceduralnych: pięciu członków zarządu głosowało za, dwóch
było przeciw, a trzech nie przybyło na posiedzenie (zmianę stopy musi
poprzeć co najmniej sześciu członków zarządu, nawet jeśli nie wszyscy
uczestniczą w głosowaniu).
Na następnym posiedzeniu "względy proceduralne" nie stanowiły już
przeszkody i 28 lutego - niemal dokładnie w rocznicę głębokiego cięcia stóp -
NBS podniósł je o 0,5 punktu, do 3,5 proc. Czas pokaże, czy proces podwyżek
zatrzyma się - jak przewidywali analitycy - na poziomie 3,75 proc.
Powstrzymanie wzrostu inflacji, a następnie jej ponowne zredukowanie do
poziomu celu ma dla Słowacji szczególne znaczenie, bo od listopada 2005 jej
waluta znajduje się już w "przedsionku" strefy euro, czyli w systemie ERM2 (z
parytetem centralnym 38,4550 korony za euro).
Byłoby bardzo niekorzystne, gdyby, mimo całego wysiłku, jaki poniesiono w
celu stabilizacji kursu walutowego, to inflacja okazała się czynnikiem
blokującym wprowadzenie euro. Trudno jednak nie dostrzec, że od wejścia do
ERM2 korona nadal się umacnia, a obecny cykl podwyżek stopy procentowej
może ten proces dodatkowo nasilić. Wejście do ERM2 z inflacją pewnie
"zakotwiczoną" na poziomie celu bez wątpienia zapewniłoby NBS znacznie
korzystniejsze warunki działania, ale takiego scenariusza nie udało się
niestety zrealizować.
DARIUSZ FILAR, Profesor Uniwersytetu Gdańskiego, członek RPP

Pieniądze banku centralnego, zamiast na zagranicznych kontach,
powinny spocząć w polskich bankach. Dzięki nim gminy
budowałyby szkoły czy kanalizację. Inwestycjami zarządzać
miałyby specjalnie powołane fundusze

Takie zapisy chce wprowadzić do ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej Samoobrona - jeden z sygnatariuszy paktu stabilizacyjnego,
podpisanego także przez PiS i LPR. - Jednym pociągnięciem zamierza
zniszczyć ustawę, na którą z niecierpliwością czekają przedsiębiorcy, i
zdyskredytować na międzynarodowych rynkach naszą walutę - uważa
Jeremi Mordasewicz z Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych.
Eksperci partii widzą to inaczej. - Rozruszamy inwestycje w gminach, a
przede wszystkim otworzymy furtkę dla pieniędzy unijnych, by te
finansowały samorządowe przedsięwzięcia - mówi Kazimierz Zdunowski z
Samoobrony. - Gminy są zadłużone. Nie mają nawet pieniędzy na
przygotowanie dokumentacji technicznej, która jest warunkiem do starania
się o dotacje z Unii. Trzeba więc postarać się o to, aby wójt lub burmistrz
miał środki na start - dodaje.
Skoro jednak gminne kasy świecą pustkami, skąd miałyby wziąć pieniądze?
Na to także Samoobrona ma receptę. - Nie ma powodów, aby nasze
państwo trzymało rezerwy za granicą, wszystkie powinny być przeniesione
do polskich banków, aby te mogły prowadzić akcje kredytowe dla
samorządów - twierdzi poseł. Chodzi o rezerwy banku centralnego, które
częściowo zdeponowane są za granicą - na koniec stycznia 2006 r. było to
ok. 32,4 mld euro.
Dlaczego gminną inwestycją ma zarządzać specjalnie do tego powołany
fundusz, a nie samorząd? Fundusz pod wybudowany obiekt mógłby
zaciągać kredyty i rozpoczynać następną inwestycję. W gminie wreszcie by
się coś działo, do kasy wpływałyby pieniądze z podatków, a ludziom żyłoby
się lepiej.
Zapis o funduszach - jak twierdzi Samoobrona - ma się znaleźć w ustawie o
swobodzie gospodarczej na mocy paktu stabilizacyjnego. Wątpliwości co do
tego ma jednak Jerzy Molak z Departamentu Przedsiębiorczości
Ministerstwa Gospodarki, który czuwa nad powstawaniem ustawy. -
Pracujemy nad założeniami do ustawy, ale zajmujemy się głównie
uproszczeniem przepisów dotyczących działalności przedsiębiorców,
określeniem, kiedy i w jaki sposób firmy mogą być kontrolowane,
przeniesieniem informacji o towarze na kwit kasowy itp. - wyjaśnia Jerzy
Molak. - To, o czym mówi Samoobrona, bardziej pasuje do ustaw
samorządowych.
Waldy Dzikowski, kiedyś wójt gminy Tarnowo Podgórne, dziś poseł
Platformy Obywatelskiej, nie widzi potrzeby powoływania dodatkowych
instytucji. - Gminy jakoś sobie radzą, składają projekty w ramach
programów unijnych i dostają pieniądze - twierdzi Waldy Dzikowski. - Po co
powoływać dodatkową agendę, która będzie żyła z publicznej kasy?

W końcu stycznia wartość kredytów udzielonych przez banki
firmom wzrosła o prawie 2,5 mld zł, do 127,4 mld zł. W tym samym
okresie suma depozytów przedsiębiorstw zmalała o 3,66 mld zł, do
95,76 mld zł.
- Od siedmiu miesięcy utrzymuje się pozytywna tendencja wzrostu
dynamiki kredytów dla przedsiębiorstw, ale nie można mówić
jeszcze o prawdziwym przełomie - twierdzi Jacek Wiśniewski,
główny ekonomista Raiffeisen Bank Polska. W styczniu w ujęciu
rocznym suma zobowiązań przedsiębiorstw wobec banków wzrosła
o 3,4 proc. i był to najwyższy przyrost od połowy 2003 roku.
Zdaniem Wiśniewskiego dopiero gdy taka tendencja utrzyma się w
kolejnych miesiącach, będzie można mówić o wyraźnym ożywieniu
w działalności przedsiębiorstw. Gdyby tak się stało, to
niewykluczone, że doczekamy się wreszcie dwucyfrowej dynamiki
inwestycji.
Analitycy przestrzegają także, że styczniowe dane mogą być
obarczone pewnym błędem. Oprócz tego, że bank centralny zmienił
metodologię obliczeń, możemy mieć do czynienia ze zmianami
wynikającymi z czynników sezonowych. Podobne zmiany wystąpiły
w danych za styczeń ubiegłego roku. Szczególnie może to dotyczyć
informacji o wahaniach wartości depozytów przedsiębiorstw.
Do mniejszych zmian doszło w części danych opisujących sytuację
gospodarstw domowych. Jak wskazuje Jacek Wiśniewski, pewną
zagadką może być spadek wartości depozytów bankowych osób
fizycznych. Ich suma w ubiegłym miesiącu zmalała o ponad 700
mln zł, do 202,8 mld zł. W ostatnich miesiącach suma lokat
bankowych Polaków minimalnie rosła, co tłumaczono przede
wszystkim poprawą sytuacji na rynku pracy. Najbliższe miesiące
powinny jednak pokazać, czy nasila się odpływ oszczędności z
banków do funduszy inwestycyjnych.
Po stronie kredytów dla ludności utrzymuje się tendencja
wzrostowa. Wartość kredytów dla gospodarstw domowych wzrosła
w styczniu o 1,22 mld zł, do 142,5 mld zł. Warto zauważyć, że stało
się tak mimo kilkuprocentowego umocnienia złotego. Wzrost
wartości naszej waluty wpływa na przeszacowanie w dół sumy
kredytów walutowych po przeliczeniu ich na złote. Kredyty w
walutach obcych stanowią około 1/3 wartości zobowiązań
gospodarstw domowych.

przekonać, że inflacja w 2006 roku nie przekroczy 2,5 proc. i że
"stwarza to możliwość dalszego łagodzenia polityki pieniężnej".

ANDRZEJ RZOŃCA

PIOTR CIŻKOWICZ
Obie części tego twierdzenia budzą duże wątpliwości. Autorzy przedstawili
trzy czynniki, które, ich zdaniem, będą miały największy wpływ na
kształtowanie się inflacji w tym roku: niższe niż w 2005 roku ceny paliw i
ceny mięsa (zwłaszcza wieprzowiny) oraz wyższą dynamikę popytu
krajowego.

Paliwa, wieprzowina i szybszy rozwój
Ceny paliw mogą rzeczywiście w istotny sposób zaważyć na przyszłej
inflacji nie tylko przez bezpośredni wpływ na wskaźnik wzrostu cen
towarów i usług (waga paliw w CPI wynosi 3,8 proc.), lecz także na skutek
oddziaływania na koszty transportu i energii, a przez to - na ceny innych
towarów i usług. Obecne prognozy wyspecjalizowanych instytucji (takich
jak np. Departament Energii Stanów Zjednoczonych) nie wskazują przy tym
na istotny spadek cen ropy naftowej w najbliższym czasie, raczej na ich
stabilizację na wysokim poziomie, znacznie wyższym niż zakładano np.
jeszcze pół roku temu.
Upatrywanie natomiast znaczącego czynnika hamującego przyszłą inflację
w tzw. świńskiej górce wydaje się nam przesadzone, gdyż wieprzowina ma
tylko 1,6 proc. udziału w "koszyku", na podstawie którego oblicza się
inflację. Gdyby jej ceny spadły nawet o 10 proc., dałoby to jedynie 0,16 pkt
proc. obniżki inflacji. A jak wynika z najnowszych przewidywań Agencji
Rynku Rolnego, spadek cen wieprzowiny nie powinien w tym roku
przekroczyć (średnio) 6 proc.: ta prognoza różni się od dostępnej pół roku
temu o około 3 pkt proc.
Zgadzamy się natomiast z poglądem autorów, iż w tym roku można
oczekiwać przyspieszenia tempa wzrostu gospodarki, które - ze względu na
popytową naturę - będzie stanowić zagrożenie dla niskiej inflacji. Trudno
bowiem, patrząc np. na zły stan finansów publicznych (nadmierne wydatki
publiczne, a wskutek tego zbyt wysokie podatki i duży deficyt), spodziewać
się, że w ślad za rzeczywistym PKB szybciej niż dotychczas zacznie rosnąć
także PKB potencjalny, czyli zdolności wytwórcze gospodarki.
Płace będą rosły
Nie możemy natomiast się zgodzić z ich twierdzeniem o braku innych
poważnych zagrożeń. Autorzy zbagatelizowali możliwe proinflacyjne
oddziaływanie kosztów pracy w 2006 roku. Za wystarczające uzasadnienie
swojej oceny w tym względzie uznali niskie, ich zdaniem, tempo wzrostu
płac w sektorze przedsiębiorstw w ubiegłym roku (wyniosło ono w skali
całego roku 3,2 proc.).
Ale dla przyszłego tempa wzrostu cen dużo większe znaczenie niż
przeciętna dynamika płac w sektorze przedsiębiorstw w całym zeszłym
roku ma jej przyspieszenie w ostatnich kilku miesiącach (por. wykres). Jest
ono bardzo wyraźne, nawet jeśli wyeliminować czynniki jednorazowe
(głównie przesunięcia wypłat premii w górnictwie i usługach pocztowych i
telekomunikacyjnych). Nominalna dynamika płac po wyeliminowaniu tych
czynników wzrosła z 1,4 proc. w lutym do 4,5 proc. w listopadzie ub.r.
Koszty pracy rosły jeszcze szybciej, bo wzrostu dynamiki płac nie
hamowało ograniczenie liczby pracowników. Przeciwnie: silna dyscyplina
płac, utrzymująca się do początku 2005 roku, skłoniła przedsiębiorstwa do
jego zwiększenia. W 2005 roku coraz szybciej rosło więc i zatrudnienie, i
płace. W rezultacie nominalny przyrost funduszu płac (po uwzględnieniu
wspomnianej korekty) zwiększył się z 3,0 proc. w lutym do 7,3 proc. w
listopadzie. Taki jego poziom notowano ostatnio w lutym 2000 r.,
alewówczas inflacja wynosiła 10,4 proc., a nie 0,7 proc. jak obecnie!
Sądzimy ponadto, że w tym roku należy spodziewać się dalszego
przyspieszenia wzrostu płac. Przyczynią się do niego m.in. coraz częściej
sygnalizowane przez firmy problemy ze znalezieniem wykwalifikowanych
pracowników, wynikające z podejmowania przez nich pracy w krajach
"starej" Unii. Te powody już w 2005 roku "podbijały" dynamikę
wynagrodzeń w niektórych sektorach (np. w budownictwie w ostatnim
półroczu wynosiła ona średnio ponad 6 proc.), a w najbliższym czasie
można oczekiwać ich nasilenia. Kolejni pracownicy będą bowiem
poszukiwać zajęcia za granicą, a im więcej ich wyjedzie, tym łatwiej będzie
opuścić kraj następnym (choćby dlatego, że będzie maleć znaczenie
bariery językowej).
Okazuje się więc, że w Polsce - inaczej niż w krajach rozwiniętych -
globalizacja nie musi hamować dynamiki wynagrodzeń, a może ją
zwiększać. Rosnąca emigracja zarobkowa nie stanowi przy tym jedynego
źródła dodatkowej, wywołanej globalizacją, presji na wzrost wynagrodzeń w
kraju. Podobny skutek może mieć nasilenie zjawiska przenoszenia do Polski
produkcji towarów eksportowych z państw "starej" Unii. Wywołany tym
szybki wzrost wydajności pracy w sektorze eksportowym może zwiększać
presję na wzrost wynagrodzeń w całej gospodarce.
Liczy się przyszła inflacja
Gdyby jednak nawet przyjąć, że inflacja - jak zakładają autorzy - nie
przekroczy w tym roku 2,5 proc., nie stanowiłoby to wystarczającej
przesłanki do dalszych obniżek stóp procentowych, już teraz znajdujących
się na historycznie najniższym poziomie.
Po pierwsze, badania wskazują, że zmiany stóp procentowych banku
centralnego oddziałują na inflację najsilniej w horyzoncie 6 - 10 kwartałów.
Dla ewentualnych decyzji w tej sprawie istotną przesłanką powinien być
przewidywany poziom inflacji w horyzoncie dłuższym niż rok.
Po drugie, dla takich decyzji ważne jest źródło ewentualnej niskiej inflacji.
Według Stanisława Kluzy i Wojciecha Kuryłka mają nim być niższe niż w
ubiegłym roku ceny paliw i ceny mięsa, zwłaszcza wieprzowiny, czyli tzw.
wstrząsy podażowe. Z teorii ekonomii i badań empirycznych wynika, że
polityka pieniężna powinna reagować na takie wstrząsy tylko wtedy, gdy
mogą one prowadzić do tzw. efektów drugiej rundy, czyli utrwalenia zmian
w stopie inflacji na skutek zmian oczekiwań inflacyjnych i - w ślad za tym -
żądań płacowych. Ale ryzyko pojawienia się tych efektów jest
asymetryczne. Może być spore, gdy wstrząsy podażowe powodują
zwiększenie inflacji; gdy ją hamują, jest najczęściej znikome. Nie znamy ani
jednej znaczącej pozycji w literaturze ekonomicznej, która zalecałaby
bankowi centralnemu obniżenie stóp procentowych w reakcji na spadek
inflacji spowodowany dodatnim wstrząsem podażowym.
Oczekiwania łatwiej rosną, niż maleją
Asymetria reakcji banku centralnego na wstrząsy pro- i antyinflacyjne ma
dwie główne przyczyny.
Przede wszystkim oczekiwania inflacyjne szybciej idą w górę niż w dół.
Ludzie są przyzwyczajeni do ciągłego wzrostu cen. Gdy następują większe
niż w przeszłości ich podwyżki, wiele osób spodziewa się dalszych,
podobnych posunięć, a mało kto oczekuje, że za chwilę pojawią się obniżki.
Gdy natomiast zdarzą się obniżki, dla wielu ludzi oznacza to (przynajmniej
początkowo), że za chwilę nastąpią podwyżki.
Ta skłonność do szybkiego wzrostu oczekiwań inflacyjnych pod wpływem
wstrząsów i do ostrożności w obniżaniu jest tym większa, im krótsza jest
historia zdrowego pieniądza. A Polska należy przecież do tych krajów, w
których ta historia jest bardzo krótka.
Poza tym, drugie: płace nominalne są bardziej podatne na ruch w górę niż
w dół. Gdy ceny zaczynają rosnąć szybciej niż w przeszłości,
przedsiębiorcom trudno oprzeć się żądaniom podwyżek, które mają
zrekompensować pracownikom wzrost cen. Ale gdy inflacja spada,
przedsiębiorcy trudno przekonać pracowników do ograniczenia skali
podwyżek płac. Ponadto, gdy wstrząsy, które powodują obniżenie inflacji,
poprawiają jednocześnie (w krótkim okresie) sytuację samych
przedsiębiorców, większość z nich nie będzie miała bodźca do nakłonienia
pracowników, żeby ograniczyli żądania płacowe.
Do kwestii właściwej reakcji polityki pieniężnej na wstrząsy podażowe
można także podejść w bardzo "mechaniczny" sposób (nam on nie
odpowiada, ale przedstawiamy go dla porządku) i nie zmieni to głównego
wniosku. Dodatni wstrząs podażowy, z jednej strony, hamuje inflację, a z
drugiej, powoduje zwiększenie tempa wzrostu PKB. Niższa inflacja powinna
skłaniać bank centralny do redukcji stóp procentowych, zaś wyższa
dynamika PKB - do ich podniesienia. W rezultacie, stopy procentowe
powinny pozostać mniej więcej na tym samym poziomie. Tym bardziej że
samo ograniczenie zmienności stóp może stabilizować zarówno inflację, jak
i dynamikę PKB - pod warunkiem, że oczekiwania gospodarstw domowych
są chociaż trochę racjonalne (więcej na ten temat można przeczytać np. w
pracach J. Taylora).
Podsumowując: chcielibyśmy, żeby Wojciech Kuryłek i Stanisław Kluza mieli
rację i żeby inflacja w 2006 roku zawierała się w przedziale 1,5 - 2,5 proc.
Niski jej poziom tworzy bowiem najlepsze warunki podejmowania
racjonalnych decyzji ekonomicznych przez gospodarstwa domowe i
przedsiębiorstwa. Istnieją jednak pewne przesłanki, by sądzić, że już w tym
roku inflacja przekroczy poziom 2,5 proc. Gdyby nawet okazało się, że
dodatnie wstrząsy podażowe są na tyle silne, że inflacja w 2006 nie
powróci do poziomu celu, nie powinno stanowić to przesłanki do dalszego
łagodzenia polityki pieniężnej. W takiej bowiem sytuacji postulowana przez
autorów obniżka stóp procentowych zwiększyłaby ryzyko "wybicia" inflacji
powyżej celu w kolejnych latach, a to z kolei zmusiłoby bank centralny do
podniesienia stóp. Wzrosłaby

Począwszy od tego roku zmieniły się zasady omawiania prognozy inflacji
przez radę. Raport banku centralnego, zawierający prognozę
kształtowania się cen, nadal omawiany będzie co kwartał, ale jego
publikację poprzedza teraz specjalne robocze posiedzenie RPP.
Przypomnijmy, że decyzję o zmianie harmonogramu prac rada podjęła
pod koniec zeszłego roku. Nie doszło wtedy do przedstawienia
listopadowej prognozy, ale przyspieszono termin publikacji obecnego
raportu. Zgodnie ze starym harmonogramem doszłoby do tego dopiero
pod koniec lutego. Dzięki tej zmianie członkowie rady będą mieli wgląd
w bardziej aktualne dane statystyczne publikowane przez GUS, na
przykład dotyczące wzrostu gospodarczego.
Piotr Kalisz, ekonomista Banku Handlowego, uważa, że projekcja inflacji
będzie podobna do sierpniowej. Wskaże na stopniowy powrót inflacji do
celu inflacyjnego NBP, czyli 2,5 proc., co powinno nastąpić w III kwartale
2007 roku. - Na tej podstawie sądzimy, że rada obniży w przyszłym
tygodniu stopy procentowe o 0,25 punktu. Możliwa jest także obniżka w
lutym, ale to będzie zależeć od sytuacji politycznej - powiedział "Rz"
Piotr Kalisz.
Przypomnijmy, że w 2005 r. inflacja w Polsce wyniosła zaledwie 0,7
proc., a podstawowa sto

Po styczniowej 2006 rok obniżce o 0,25 pkt proc. podstawowa
stopa procentowa w Polsce jest najniższa w historii i wynosi
4,25 proc. Główna stopa procentowa NBP jest od kilku tygodni
pierwszy raz mniejsza niż główna stopa procentowa w Stanach
Zjednoczonych. Nasze stopy są jednak znacznie wyższe od
ustalonych przez Europejski Bank Centralny dla strefy euro.
Wedługpremiera argumentem za dalszymi obniżkami stóp w
Polsce jest rekordowo niski poziom inflacji.
Tydzień temu członek RPP Halina Wasilewska-Trenkner
powiedziała, że kolejna obniżka stóp procentowych mogłaby
być ryzykowna w obliczu zagrożenia wzrostem inflacji przy
jednoczesnym wątpliwym wpływie na polepszenie sytuacji
kredytobiorców czy inwestorów.
- Byłabym daleka od opinii, że jeżeli obniżyliśmy stopy w
styczniu,to będziemy je dalej obniżać - stwierdziła Wasilewska-
Trenkner.
W ostatnią środę premier powiedział, że zapis o Radzie Polityki
Pieniężnej trzeba usunąć z konstytucji. - Ona jest ciałem Polsce
niepotrzebnym, zbędnym i kiedyś to zrobimy - powiedział
Kazimierz Marcinkiewicz na czacie w portalu onet.pl. Projekt
nowelizacji ustawy o NBP autorstwa Samoobrony jest wpisany
do tzw. paktu stabilizacyjnego, podpisanego przez PiS,
Samoobronę i LPR.

Podaż pieniądza (M3) obejmuje:

— zasoby pieniądza gotówkowego w obiegu (poza kasami
banków),
— depozyty i inne zobowiązania złotowe i walutowe systemu
bankowego wobec gospodarstw domowych, niemonetarnych
instytucji finansowych, przedsiębiorstw, instytucji
niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw
domowych, instytucji samorządowych oraz funduszy
ubezpieczeń społecznych:

•

bieżące (łącznie z rachunkami inwestycyjnymi w bankowych

biurach maklerskich oraz depozytami jednodniowymi typu
overnight),

• terminowe i zablokowane (depozyty z terminem pierwotnym
do 2 lat włącznie, zobowiązania bankуw z tytułu zabezpieczeń
pieniężnych oraz kredyty i pożyczki otrzymane od funduszy i
fundacji niefinansowych),
- pozostałe składniki, tj. dłużne papiery wartościowe z
terminem pierwotnym do 2 lat włącznie wyemitowane przez
banki, a zakupione przez podmioty niebankowe oraz
zobowiązania banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem
odkupu.

Podaż pieniądza - agregaty

Dziękuję

Dobrych pogodnych Świąt
Bożego Narodzenia

Podaż pieniądza (M3) obejmuje:

•

bieżące (łącznie z rachunkami inwestycyjnymi w bankowych

biurach maklerskich oraz depozytami jednodniowymi typu
overnight),

• pozostałe składniki, tj. dłużne papiery wartościowe z
terminem pierwotnym do 2 lat włącznie wyemitowane przez
banki, a zakupione przez podmioty niebankowe oraz
zobowiązania banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem
odkupu.

Podaż pieniądza - agregaty

Podaż pieniądza (M2) obejmuje:
—

zasoby pieniądza gotówkowego w obiegu (poza kasami

bank ów),
— depozyty i inne zobowiązania złotowe i walutowe systemu
bankowego wobec gospodarstw domowych, niemonetarnych
instytucji finansowych, przedsiębiorstw, instytucji
niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw
domowych, instytucji samorządowych oraz funduszy
ubezpieczeń społecznych:

•

bieżące (łącznie z rachunkami inwestycyjnymi w bankowych

biurach maklerskich oraz depozytami jednodniowymi typu
overnight),

Podaż pieniądza - agregaty

- Nasz bazowy scenariusz przewiduje, że w przyszłym
roku stopy wzrosną - mówi Agnieszka Decewicz,
ekonomistka Pekao. Jej zdaniem podstawowa stopa NBP
może wzrosnąć o 0,5 punktu procentowego, do 5 proc.
Na zaostrzenie polityki pieniężnej będzie miećwpływ
wzrost inflacji do poziomu 3 proc., w pierwszym
półroczu tempo wzrostu cen w skali roku może osiągnąć
2,5 proc. Ale scenariusz ten może się nie zrealizować,
gdyż wiele zależy od podstawowych czynników
przeciwdziałających przyspieszeniu inflacji. Byłoby to
możliwe, gdyby złoty pozostał rekordowo silny, a ceny
ropy spadały.
- Możliwa jest redukcja stóp w grudniu lub na początku
przyszłego roku - uważa Wojciech Kuryłek, główny
ekonomista Kredyt Banku. W jego opinii inflacja jeszcze
w grudniu spadnie poniżej dolnego ograniczenia celu
inflacyjnego 1,5 proc.
W takiej sytuacji istotna jest jakość komunikacji banku
centralnego z rynkiem finansowym, a z tym nie jest
najlepiej. Przyszły rok przyniesie kolejne zmiany. Od
stycznia Rada Polityki Pieniężnej rezygnuje z podawania
nastawienia w polityce pieniężnej, które powinno
wskazywać na dalsze jej decyzje. Na przykład
nastawienie łagodne oznacza, że obniżki stóp są
bardziej prawdopodobne niż podwyżki. W tym roku
jednak częste zmiany nastawienia (tak jak między
kwietniem a czerwcem) wprowadzały sporo zamieszania
na rynku finansowym, choć w zamierzeniu miało to
służyć poprawie komunikacji i ułatwieniu
przewidywania decyzji Rady.
- Ostatnie trzy komunikaty brzmiały tak, że gdyby nie
sformułowanie o łagodnym nastawieniu, nie byłoby
wiadomo, jakich decyzji oczekiwać - mówił "Rz" Maciej
Reluga, główny ekonomista BZ WBK. Jego zdaniem
Rada rezygnując z podawania nastawienia, musi
poprawić jakość komunikatów, aby lepiej porozumiewać
się z uczestnikami rynku. Wpływ na jakość odbioru
decyzji RPP miał też konflikt i zmiany w zarządzie NBP
w nadzorze nad departamentami analiz i badań
makroekonomicznych. Wiceprezesa Krzysztofa
Rybińskiego zastąpił tam prezes Leszek Balcerowicz.
W "Założeniach polityki pieniężnej na 2006 rok" bank
centralny pisze, że najważniejszymi instrumentami w
komunikacji pozostają raporty o inflacji, komunikaty i
konferencje prasowe po posiedzeniach RPP. - Rada
dołoży należytej staranności w dążeniu do
przejrzystości i jednoznaczności tych instrumentów -
czytamy w założeniach. Ekonomiści podkreślają, że
nawet jeżeli członkowie różnią się w swoich poglądach,
to opinie Rady (jako całości) i uzasadnienia decyzji
powinny być bardziej jednoznaczne.
Od nowego roku NBP zmienił również terminarz
publikacji projekcji inflacji, aby nie pokrywało się to z
danymi o PKB prezentowanymi przez GUS. Dzięki temu
raport o inflacji będzie bardziej aktualny. W odróżnieniu
od założeń na poprzednie lata tym razem we wstępie
dokumentu Rada nie wykluczyła prowadzenia
interwencji na rynku walutowym.

Szok na rynku złota. Jego cena w tym roku wzrosła o ponad 20 procent do 515 dolarów za uncję. Wkrótce może sięgnąć tysiąca dolarów.

Złoto tradycyjnie jest najpewniejszą lokatą w trudnych czasach. W tej chwili gospodarka rozwija się, ale jest wiele zagrożeń. Dlatego banki centralne, klienci indywidualni, a także spekulanci giełdowi kupują właśnie złoto.

Pieniądz i system bankowy

1. Pieniądz: definicja, geneza, kreacja pieniądza,

pieniądz w Polsce

2. Banki Centralny jego rola gospodarcza, banki

centralne w Polsce i na świecie

3. Banki komercyjne: ich rola i zadania
4. Parabanki i instytucje pozabankowe
5. Papiery wartościowe
6. Rynek pieniądza
7. Polityka pieniężna

Ostatnie decyzje Rady Polityki Pieniężnej

Przy takim wzroście gospodarczym (w III kwartale 2005 o
3,7 proc.) nikt nie oczekiwał, że Rada może podjąć inną
decyzję niż pozostawienie stóp bez zmian - mówił agencji
Reutera Marcin Mróz, główny ekonomista Société
Générale. W II kwartale 2005 tempo wzrostu PKB
wyniosło 2,8 proc.

Dane wskazują na umocnienie ożywienia gospodarczego,
któremu sprzyja stopniowe przyspieszenie popytu
krajowego, w tym inwestycji - napisała Rada Polityki
Pieniężnej w swoim komunikacie. Za obniżką stóp mógłby
przemawiać jednak brak poważnego zagrożenia
inflacyjnego.

Bank Centralny w Polsce

Ostatnie decyzje Rady Polityki Pieniężnej

Zdaniem większości ekspertów nie grozi nam szybko
znaczny wzrost inflacji, choć tempo wzrostu PKB
przyspiesza. Ostatnie komunikaty po posiedzeniach Rady
sugerowały, że cykl obniżek stóp procentowych dobiegł
końca. Na ich podstawie można było nawet wnioskować,
że wkrótce stopy zaczną rosnąć.

Opinie ekonomistów są rozbieżne. Brak jednomyślności
jest uzasadniony, gdyż poszczególni członkowie Rady
dosyć wyraźnie różnią się w ocenie, kiedy inflacja osiągnie
poziom celu inflacyjnego, czyli 2,5 proc. w skali roku.

Bank Centralny w Polsce

Ostatnie decyzje Rady Polityki Pieniężnej

Od stycznia Rada Polityki Pieniężnej rezygnuje z
podawania nastawienia w polityce pieniężnej, które
powinno wskazywać na dalsze jej decyzje. Na przykład
nastawienie łagodne oznacza, że obniżki stóp są bardziej
prawdopodobne niż podwyżki. W tym roku jednak częste
zmiany nastawienia (tak jak między kwietniem a
czerwcem) wprowadzały sporo zamieszania na rynku
finansowym, choć w zamierzeniu miało to służyć poprawie
komunikacji i ułatwieniu przewidywania decyzji Rady.

- Ostatnie trzy komunikaty brzmiały tak, że gdyby nie
sformułowanie o łagodnym nastawieniu, nie byłoby
wiadomo, jakich decyzji oczekiwać - mówił "Rz" Maciej
Reluga, główny ekonomista BZ WBK. Jego zdaniem Rada
rezygnując z podawania nastawienia, musi poprawić
jakość komunikatów, aby lepiej porozumiewać się z
uczestnikami rynku..

Bank Centralny w Polsce

LOKATY TERMINOWE – na co zwrócić uwagę

Jeśli posiadamy więcej pieniędzy, korzystniejszym sposobem niż ROR jest
lokata bankowa. Najczęściej banki oferują lokaty o zmiennym lub stałym
oprocentowaniu, uzależnionym od poziomu stóp procentowych.

Warto wreszcie zabezpieczyć się na wszelkie ewentualności i sprawdzić, jakie
konsekwencje poniesiemy w przypadku, gdy będziemy zmuszeni do
przedwczesnej likwidacji terminowej lokaty. Banki z reguły zabierają
należne odsetki lub ich część w przypadku przedwczesnego
rozwiązania lokaty (warto się o to dopytać).

Inną kwestią jest wybór takiej oferty, która będzie nas satysfakcjonować –
mowa tu oczywiście o wysokości odsetek. Warto przy okazji podkreślić, że w
przypadku mniejszych kwot o wiele ważniejsze mogą okazać się na przykład
kwestie, związane z dostępnością banku.

Banki Komercyjne- pasywa

Bank Centralny stopy na świecie

Złoto tradycyjnie jest
najpewniejszą formą aktywów w
trudnych czasach. W tej chwili
gospodarka rozwija się, ale jest
wiele zagrożeń. Dlatego banki
centralne, klienci indywidualni, a
także spekulanci giełdowi kupują
właśnie złoto. Szok na rynku złota.
Jego cena w tym roku wzrosła o
ponad 20 procent do 515 dolarów
za uncję. Wkrótce może sięgnąć
tysiąca dolarów.

Aktywa Banków komercyjnych

Najważniejszą formą osiągania zysków przez banki
komercyjne jest udzielanie pożyczek gospodarstwom
domowym, firmom i jednostkom samorządu
terytorialnego a także zakup i sprzedaż papierów
wartościowych .

Niektóre banki komercyjne mogą jednak prowadzić
spekulacje walutowe czy też zyskiwać na zmianie cen
metali szlachetnych lub towarów giełdowych tzw. opcje

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72
Slide 73
Slide 74
Slide 75
Slide 76
Slide 77
Slide 78
Slide 79
Slide 80
Slide 81
Slide 82
Slide 83
Slide 84
Slide 85
Slide 86
Slide 87
Slide 88
Slide 89
Slide 90
Slide 91
Slide 92
Slide 93
Slide 94
Slide 95
Slide 96
Slide 97
Slide 98
Slide 99
Slide 100
Slide 101
Slide 102
Slide 103
Slide 104
Slide 105
Slide 106
Slide 107
Slide 108
Slide 109
Slide 110
Slide 111
Slide 112
Slide 113
Slide 114
Slide 115
Slide 116
Slide 117
Slide 118
Slide 119
Slide 120
Slide 121
Slide 122
Slide 123
Slide 124
Slide 125

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prezentacja42 wyklad parwo pieniadz
prezentacja wykład parwo bezrobocie 2009 rok
prezentacja wykład parwo inflacja2009 rok
prezentacja27 wyklad parwo(2)
Strategie marketingowe prezentacje wykład
Prezentacja wykłady I IV
percepcja wzrokowa - prezentacja, Wykłady
PREZENTACJA wyklad TI 4
Mikroekonomia wyklad-Begg, Pieniądz - jest to pewien powszechnie akceptowany towar, za pomocą które
prezentacja wyklad 3
Prezentacja wykłady
Wyklad 7 Rynek pieniadza
prezentacja wykład VI
prezentacja wyklad 5
terapia pedagogiczna - prezentacja, Wykłady
FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW wykład 1 WARTOŚĆ PIENIĄDZA W CZASIE

więcej podobnych podstron

Prezentacja42 wyklad parwo pieniadz2008

Document Outline