Regulacja, dobra
publiczne oraz
analiza kosztów i
korzyści

Małgorzata Miszel

Agnieszka Polejewska

Monika Wnuk

Katarzyna Zadrożniak

Robert Krusiński

Grzegorz

Krzyżanowski

Rozdział nr 14

Ekonomiczne funkcje
państwa

Dystrybucyjna

Makroekonomicz

na

Mikroekonomiczn

a

udostępnianie dóbr
i usług publicznych

dokonywanie
inwestycji
publicznych

regulacja
prywatnych rynków

łagodzenie i
zmniejszanie
częstotliwości
recesji
stymulacja wzrostu
gospodarczego
utrzymywanie
niskiej stopy inflacji
i bezrobocia

zmniejszanie
rozpiętości
dochodowych
zapewnienie
obywatelom
minimalnego
poziomu życia

Przyczyny

zawodności

rynku

Siła

monopolistyczn

a

Efekty

zewnętrzne

Brak pełnej

informacji

Zawodność rynku

Występowanie siły

monopolistycznej

Narzędzia zwalczania

monopolu przez państwo:

Podział monopoli

Zapobieganie
powstawaniu
monopoli

Zapobieganie
połączeniom, które
ograniczają
konkurencję

Zapobieganie
zmowom

Zawodność rynku wywołana
efektami zewnętrznymi

•

Efekt zewnętrzny – to wpływ lub skutek
uboczny działalności jednego podmiotu
gospodarczego odczuwany przez innych.

np. nauka, badania
finansowane przez
państwo;

np. hałas na ruchliwej ulicy

Jak poradzić sobie z
efektami zewnętrznymi?

Twierdzenie Coase'a
Trudności z rozwiązaniem problemu
globalnego ocieplenia
Wspieranie dodatnich efektów
zewnętrznych
Wspieranie badań
Dylemat związany z prawem
patentowym
Reformy regulacyjne i deregulacyjne

Efekty zewnętrzne c.d.

Zawodność rynku
spowodowana niepełną
informacją

1. Niepełna informacja może dotyczyć np.:

- jakości,
- bezpieczeństwa,
- niezawodności produktu

2. Państwo może eliminować ją poprzez:

- zakazy,
- podatki,
- przymus odpowiedniego oznakowania produktów...

...Ale nie zawsze jest to opłacalne!

Zawodność rynku może wynikać także z błędnej

oceny ryzyka

Analiza kosztów i korzyści w
ramach sektora publicznego
dotyczy np.:

Budowy ze środków publicznych

Zwalczania chorób

Wydatków na oświatę i badania naukowe



Wydatków na bezpieczeństwo

publiczne

Dobra publiczne

Definicja: (czyste) dobra publiczne to takie

dobra, które nie podlegają rywalizacji i z
których użytkowania nie można nikogo
wykluczyć.

Przykład – obrona narodowa

Dobra publiczne a efektywność

Korzyści z planowanego przedsięwzięcia muszą przewyższać jego koszty!

Przykład decyzji dot. budowy autostrady:

Podstawy analizy kosztów i
korzyści

Etapy analizy

kosztów i

korzyści

zidentyfikowanie

skutków działania

dla wszystkich

członków

społeczeństwa,

których to

działanie dotyczy

wycena

różnych

korzyści i

kosztów w

kategoriach
pieniężnych

zalecenie
realizacji tego
projektu wtedy i
tylko wtedy, gdy
jego wynikiem
jest korzyść
społeczna netto*

*nadwyżka całkowitych korzyści nad całkowitymi kosztami

Podstawy analizy kosztów i
korzyści

•

Cel analizy: zwiększenie efektywności
ekonomicznej, rozumianej jako najlepszy
sposób wykorzystania zasobów
społeczeństwa.

•

Reguła postępowania: wybór realizacji
programu dokonywany jest między
zachowaniem status quo (nadwyżka netto
= 0) a realizacją przedsięwzięcia.
Projekt powinien zostać podjęty



nadwyżka netto = całkowite korzyści –

nadwyżka netto = całkowite korzyści –

całkowite koszty > 0

całkowite koszty > 0

Krytyka

wycena pieniężna

(II etap analizy)

ocena wartościująca,

stanowiąca podstawę

wyboru między

efektywnością, a

sprawiedliwością (III

etap analizy)

niepewne, niepowstające
na rynku i niematerialne
koszty i korzyści

koszty i korzyści
oczekiwane w odległej
przyszłości

cele w postaci efektywności i
sprawiedliwość nie muszą
pozostawać w sprzeczności,
pod warunkiem, że wchodzące
w grę osoby wypłacają sobie
odpowiednie odszkodowania

podział pracy

skumulowanie wpływu
stosowania zasady kosztów i
korzyści do oceny wielu
projektów
korzyści i koszty wszystkich
grup zostają wyrażone za
pomocą jednakowej miary
pieniężnej.

Wycena kosztów i korzyści

Wycena

rynkowa

Wycena

pozarynkowa

Bezpośrednie

badanie wartości

Pośrednie

ustalanie wartości

Wartości

określone

społecznie

ankietowani
e

możliwość
wpływania
na wynik
ankiety

wycena
wartości
niematerialn
ych, tj. czas

Ile warte
jest
ludzkie
życie?

Podsumowanie

•

Istnieją

trzy

zawodności

rynku:

monopolizacja, efekty zewnętrzne oraz

niedoskonałość informacji,

•

Analiza kosztów i korzyści pozwala

zidentyfikować wszystkie dodatnie i

ujemne skutki społeczne działalności

gospodarczej, a także wycenić lub

oszacować je w wartościach pieniężnych,

•

Państwo działania regulacyjne powinno

uruchomić jedynie w przypadku, gdy

wycena korzyści jest dodatnia.