WIEDZA O

SPOŁECZEŃSTWIE

TEMAT: Prawo i jego

funkcje

Definicja prawa

„ Oddajemy się w
niewolę prawa, aby
zachować wolność”

Cyceron

Prawo to zespół norm wydanych lub
usankcjonowanych przez państwo i
zagwarantowanych przymusem państwa.

Personifikacją prawa jest grecka bogini
sprawiedliwości – TEMIDA. Zwykle przedstawiana z
opaską na oczach – symbolem bezstronności (prawo
nie patrzy na osoby, ale słucha argumentów).

Waga – symbol obiektywnej oceny dowodów
Miecz – symbol władzy sędziowskiej i kary

Prawo w znaczeniu przedmiotowym

jest to zespół

norm prawnych, wyróżniających się wśród ogółu norm społecznych, do
których należą także normy obyczajowe i normy moralne, których
naruszenie grozi sankcjami.

Cechami charakteryzującymi prawo w znaczeniu
przedmiotowym są:

oznacza „dolegliwość” (karę), jak zostaje
zastosowana wobec każdego, kto
zachowaniem swoim naruszył obowiązującą
normę prawną.

oznacza, że ustawodawca
i organy stosujące przepisy
prawne przyjmują, że z
chwilą ich ogłoszenia mamy
obowiązek je znać.

Oznacza, że ustawodawca i organy
stosujące przepisy prawne przyjmują, że
z chwilą ich ogłoszenia mamy obowiązek
je znać.

Prawo w znaczeniu podmiotowym

to uprawnienia przyznawane jednostce przez
obowiązujące akty prawne, czyli np. „mam prawo
do…” (np. prawo do nauki).

Prawo w sensie podmiotowym daje
możliwość dopiero z chwilą ich naruszenia
przez osoby trzecie.

Np. (art. 198 k.c. mówi, że „ każdy ze
współwłaścicieli może rozporządzać swoim
udziałem bez zgody pozostałych
współwłaścicieli”) – z przepisu tego wynikają
przysługujące uprawnienia każdemu
współwłaścicielowi.

Treścią prawa podmiotowego może być również
możliwość domagania się określonego
zachowania się pewnych osób. Przykładem takiego
stanu prawnego jest norma art. 342 k.c., która
brzmi : „ nie wolno naruszać samowolnie
posiadania (np. rzeczy), chociażby posiadacz był w
złej wierze (np. złodziej)”.

Akt prawny

Akt prawny – to rezultat tworzenia prawa przez właściwy organ
państwowy lub samorządowy.

Akty prawne zawierają:

-nazwę,

-określenie organu wydającego,

-datę publikacji i datę wejścia w życie,

-preambułę oraz pogrupowane w artykuły i paragrafy przepisy
prawne.

Budowa aktu prawnego

Część nieartykułowana

1.Określenie rodzajowe aktu.
2. Data uchwalenia.
3. Nazwa. Tytuł.
4. W wypadku ustawy zasadniczej – preambuła.

Część artykułowana

5.Przepisy ogólne – określają zakres stosunków społecznych
normowanych przez dany akt.
6.Przepisy szczegółowe – zawierają konkretne normy regulujące stosunki
społeczne.
7.Przepisy przejściowe i dostosowujące – regulują wpływ nowego prawa
na stosunki powstałe w wyniku działania starego prawa.
8.Przepisy końcowe – m.in. przepisy dotyczące wejścia aktu w życie i
wygaśnięcia mocy prawnej.

Pochodzenie współczesnych
systemów prawa

System prawa stanowionego
Polega przede wszystkim na stanowieniu prawa przez organ
ustawodawczy z uwzględnieniem ogólnych norm oraz
zachowaniem formalnych procedur.
Taki system występuje w państwach Europy kontynentalnej,
w tym w Polsce, oraz w niektórych państwach Ameryki
Południowej.

System prawa precedensowego
Tworzony jest poprzez orzeczenia sędziów. Głównym
zadaniem sędziego jest rozstrzygnięcie konkretnego
przypadku, a nie sformułowanie normy prawnej.
Uzasadniając orzeczenie, sędzia w rzeczywistości formułuje
normę prawną, która od tego momentu obowiązuje i może
być podstawą do wydawania kolejnych wyroków. System
ten, ukształtowany w Anglii i Walii, upowszechnił się w
Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Indiach oraz Australii.

Pochodzenie współczesnych
systemów prawa

System prawa oparty na panującej religii
Pozostaje w ścisłym związku z religią islamską oraz Koranem
(Iran, Pakistan, Arabia Saudyjska, Sudan). Jest to prawo
obowiązków wobec Allacha, władzy i rodziny, w znacznej
mierze faworyzujące mężczyzn. Nieprzestrzeganie norm
prawa jest grzechem lub herezją. Nie stosuje się go do osób
żyjących w państwie islamskim, ale niebędących
wyznawcami tej religii.

System hybrydalny (mieszany)
Został stworzony zarówno pod wpływem prawa
stanowionego, jak i procesowego. Funkcjonuje między innymi
w Egipcie, Szkocji, Japonii oraz RPA.

Zdarzenia prawne

Zmiana istniejącego stosunku prawnego – np.

zmiana czynszu, zmiana umowy o pracę

Zaistnienie stosunku prawnego – np. urodzenie

dziecka, zawarcie małżeństwa, zawarcie umowy

Wygaśnięcie istniejącego stosunku
prawnego – np. śmierć małżonka, rozwód .

Funkcje prawa

Funkcja regulacji życia społecznego (stabilizacyjna) – prawo
pozwala zapewnić obywatelom poczucie bezpieczeństwa w państwie.
Eliminuje niepożądane zachowania. Utrwala istnienie ładu
społecznego, gospodarczego, politycznego.

Funkcja wychowawcza – prawo kształtuje pozytywne zachowania
wobec przepisów prawnych, np. przestrzeganie przepisów ruchu
drogowego. Mówimy wówczas o charakterze prewencyjnym. Prawo
pełni także funkcję resocjalizacyjną, kiedy zastosowana kara działa
tak, że osoba, której to dotyczy nie jest skłonna pogwałcić istniejące
normy prawne.

Prawo pełni w państwie różnorodne funkcje, zarówno wobec
obywatela

jak

i wobec całej zbiorowości. Prawo reguluje życie polityczne, społeczne,
gospodarcze i kulturalne w państwie, występuje również jako czynnik
kontrolujący powyższe dziedziny.

Funkcje prawa

Funkcja ochronna – prawo ma za zadanie chronić te wartości, które
są ogólnie przyjęte i ważne ze społecznego punktu widzenia.

Funkcja dynamizująca – prawo jest narzędziem zmiany różnych
dziedzin życia, np. prawo oświatowe regulujące przepisy związane z
Nową Maturą.

Funkcja dystrybutywna – prawo rozdziela dobra i obciążenia,
wynikające z funkcjonowania państwa, np. przez podatki.

Funkcje prawa

Funkcja kontrolna – prawo określa postawy jednostek, grup
społecznych, narodu i instytucji państwowych. Wyznacza jakie
postępowanie jest zabronione , a jakie dozwolone.

Funkcja represyjna – prawo ma za zadanie określić wymiar kary za
dokonanie przestępstw, działać odstraszająco na sprawców, a także
realizować zasadę nieuchronności poniesienia kary za dokonane
przestępstwo.

Funkcja organizacyjna – prawo tworzy ramy działania organów
władzy publicznej oraz organizacji społecznych.

Funkcje prawa

Funkcja kulturotwórcza – prawo integruje ludność zamieszkującą
na danym terenie, np. działający zgodnie z prawem samorząd.
Wpływa na kultywowanie określonych przez daną społeczność
wartości. Znajomość przepisów prawnych określa poziom kultury np.
politycznej danej zbiorowości. Prawo decyduje o ciągłości historycznej
danego narodu i państwa . Jego rozwiązania są zdobyczami
cywilizacyjnymi, mają wartość kulturową.

Funkcja gwarancyjna – prawo wyznacza granice pomiędzy
uprawnieniami państwa a wolnością jednostki. Wyznacza granice
działania państwa wobec jednostki.

Założenie idealnego
prawodawcy

Jest to idealistyczne założenie, które pozwala każdemu, kto
dokonuje wykładni prawa, na odrzucenie wątpliwości, czy dany
akt prawotwórczy został skonstruowany poprawnie. Dzięki temu
można od razu przejść do interpretacji przepisów prawnych.

Idealny ustawodawca stanowi tylko te normy, które chce
ustanowić i wyłącznie w takiej formie, w jakiej chce to uczynić.
Poza tym idealny ustawodawca ma idealną wiedzę:

• językową i znajomość języka,

• na temat systemu prawa (wie, jakie normy obowiązują, jakie
są relacje między nimi),

• na temat systemu aksjologicznego (wartości), zwłaszcza
wartości społecznych (umie je w najlepszy sposób
zhierarchizować).