Alternatywne formy
życia małżeńsko -
rodzinnego

Wstęp

Przemiany ustrojowe, ekonomiczne i
społeczne zachodzące w Polsce od
kilkudziesięciu lat, spowodowały
zmiany w postrzeganiu roli kobiety i
mężczyzny a także struktury rodziny
oraz relacji i ról łączących jej członków.
W wyniku tych przemian rodzina
tradycyjna przekształciła się w rodzinę
nuklearną.

Wstęp

Normy i nakazy społeczne określające

życie rodziny uległy zmianom, co

przekłada się na podejście do

realizowania ról rodzinnych.
Zawarcie związku małżeńskiego i

posiadanie dzieci przestaje być

powszechnie obowiązującym i

upragnionym modelem życia

rodzinnego.

Wstęp

Przełom lat 60. i 70. ubiegłego wieku przynosi
zintensyfikowanie zainteresowania
stosunkami interpersonalnymi w małżeństwie
i rodzinie. Zaczęto też podejmować dyskusje
dotyczące alternatywnych stylów życia.
Europa wkroczyła w nową fazę swego rozwoju
demograficznego i początek lat 60.
rozpoczyna „drugie przejście demograficzne„,
którego cechą jest wyraźna „rewolucja" w
sferze życia małżeńskiego i rodzinnego.

Małżeństwo

Trzy typy związków małżeńskich:



Formalne (religijne lub świeckie)



Zwyczajowe (common-law
marriage)



Kohabitacyjne (par hetero- i
homoseksualnych)

Rodzina zmienia się...

„Rodzina jest najbardziej podstawowym

związkiem... Rodzina jednakże nie jest i nigdy nie

będzie jedynym powszechnym typem czy

strukturą. Przy tym rodzina zmienia się zarówno w

swoich funkcjach, jak i składzie, zależnie od cyklu

życia. Właśnie dlatego jakakolwiek arbitralna

definicja rodziny jest nieprzydatna i zwodnicza z

uwagi na to, że nie obejmuje różnych form

rodziny, które istnieją w rzeczywistości i które

polityka społeczna i układy społeczne muszą brać

pod uwagę”
[J. Weeks 1991, s. 226, w: A. Kwak, Rodzina w

dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja, s. 81]

Cechy rodziny tradycyjnej a
nietradycyjne alternatywy

Cechy tradycyjnej

rodziny:

Nietradycyjne alternatywy:

prawnie zawarte

małżeństwo

niezamężna kohabitacja, nigdy niezamężne

osoby żyjące samotnie

posiadanie dzieci

dobrowolna bezdzietność

dwoje rodziców

samotne rodzicielstwo (bez małżeństwa w

ogóle, poprzedzona małżeństwem)

trwałość

rozwód, powtórny związek (w tym sytuacja

opieki prawnej nad dzieckiem obojga
rozwiedzionych rodziców, binuklearne
rodziny, rodziny rekonstruowane)

mężczyzna

utrzymuje rodzinę,
posiada autorytet

praca zawodowa obojga małżonków,

małżeństwa „otwarte”, małżeństwa
rozdzielone z powodu pracy („commuter
marriage”)

wyłączność

seksualna

pozamałżeńskie związki (w tym małżeństwa

seksualnie otwarte, modele „wahadłowe”)

heteroseksualność

związki osób tej samej płci

gospodarstwo

dwóch dorosłych
osób

gospodarstwo wielu dorosłych (w tym

komuny, wspólnoty, rozszerzona rodzina,
rodzina z dołączonymi członkami
niespokrewnionymi, „niby rodziny”)

Źródło: Kwak A., Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja, s. 85

Kierunki przemian rodziny w
XX w.



Od rodziny dużej do rodziny małej



Od rodziny biologicznie zdeterminowanej do

rodziny planowanej



Od rodziny produkcyjnej do rodziny

nieprodukcyjnej



Od rodziny patriarchalnej do rodziny

egalitarnej



Od rodziny zinstytucjonalizowanej do

rodziny podporządkowanej treściom

humanistycznym



Od rodziny „otwartej” do rodziny

„zamkniętej”

Alternatywne formy życia

małżeńsko-rodzinnego

Alternatywy dla małżeństwa:



życie w samotności z wyboru (single)



związki homoseksualne



związki kohabitacyjne



związki typu LAT

Alternatywny w małżeństwie:



samotne rodzicielstwo



DINKS



rodziny rekonstruowane



małżeństwa otwarte i wahadłowe

Związki homoseksualne

Związki homoseksualne



Homoseksualizm jest to orientowanie
zachowań seksualnych i uczuć na osobę
tej samej płci i istnieje we wszystkich
kulturach



Homofobia oznacza lęk przed
jednostkami homoseksualnymi i pogardę
w stosunku do nich. Homoseksualizm jest
coraz szerzej akceptowany, jednak i tak
osoby o tej właśnie orientacji są ofiarami
brutalnych ataków i morderstw

Rodzaje homoseksualizmu wg
Kennetha Plummera



Homoseksualizm przygodny- są to
przelotne związki homoseksualne



Aktywność zlokalizowana- to sytuacje
gdy dochodzi do regularnych aktów
homoseksualnych



Homoseksualizm spersonalizowany



Homoseksualizm jako sposób życia

Związki homoseksualne



Nie jest to nowy typ związków, jednak jego

największy rozwój przypada na lata 60-te

wraz z pojawieniem się w tym okresie

rewolucji seksualnej i nowych ruchów

społecznych



Związki i rodziny homoseksualne nie są

jednorodne,różni je wielkość, kształt,

etniczność, religijność, a także praktyki

seksualne.



Obecnie pary homoseksualne coraz częściej

pokazują się publicznie i walczą

o prawo do posiadania dzieci

Pary homoseksualne i dzieci

Psychologiczne badania nie potwierdzają
potocznych opinii, że dzieci wychowywane
przez rodziców tej samej płci posiadają
różne dysfunkcje rozwojowe. Dzieci te
rozwijają się tak samo, jak te
wychowywane w pełnych rodzinach osób
heteroseksualnych, a ich orientacja
seksualna nie jest determinowana przez
orientację seksualna rodziców.

Opinie badanych



31% ankietowanych zdecydowanie zgadza się

na to aby pary heteroseksualne miały możliwość

legalizacji konkubinatu



29% raczej się z tym zgadza



31% ankietowanych sprzeciwia się pomysłowi

legalizacji konkubinatu par heteroseksualnych



76% respondentów uważa, że pary

homoseksualne nie powinny mieć prawa do

legalizowania swoich związków



15% ankietowanych jest przychylnych legalizacji

tych związków

Źródło: http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2002/K_049_02.PDF

Legalizacja związków
homoseksualnych na świecie

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Rejestrowany_zwi%C4%85zek_partnerski

Związki homoseksualne



Obecnie obserwowane działania mają

stopniowo ograniczać homofobię

względem lesbijek i gejów



Familiolodzy badający małżeństwo

i rodzinę w ponowoczesnym świecie

mówią, iż „do tego typu rodzin

będziemy musieli się przyzwyczaić,

ucząc się żyć w jednej społeczności,

jednym miejscu pracy, jednym

osiedlu oraz pod jednym dachem”

Konkubinat- kohabitacja



Związek kobiety z

mężczyzną, związanych

więzami uczuciowymi,

seksualnymi,

gospodarczymi,

towarzyskimi, często

mieszkających razem, ale

bez legalizacji

urzędowej i kościelnej.

"życie na kocią łapę"

Legalizacja



W niektórych krajach świata istnieje możliwość

zarejestrowania konkubinatu, co powoduje podobne

skutki prawne jak ślub (Holandia, Belgia, Luksemburg,

Francja, Szwecja, Finlandia)



W innej grupie państw (USA, Kanada, Australia, Wielka

Brytania i większość pozostałych państw Unii

Europejskiej) nie ma co prawda możliwości

formalnego rejestrowania konkubinatu, ale istnieje

możliwość dziedziczenia po konkubencie



W Polsce, aktualnie, nie ma możliwości rejestrowania

konkubinatów ani praktycznego dochodzenia praw

spadkowych

Dane:



W Europie liderem pod tym względem są kraje

skandynawskie

W Danii w 1994 roku 71% osób w wieku 16-29 lat oraz

28% w wieku 30 - 44 lat żyło w związkach

kohabitacyjnych



W Polsce w spisie z 1978 r. wykazano istnienie 90 tys.

par kohabitujących,

1988 - 125 tys.,
1995 - 148 tys.,
2002 - 198 tys. (nazwano je wówczas partnerskimi)

Fakty:



Rośnie wskaźnik par posiadających dzieci,
pośród związków kohabitanckich.



W związkach tych pozostają głównie młodzi
ludzie (jako forma buntu przeciw ustalonym
normom oraz sposób podkreślenie swojej
prywatności życia osobistego) oraz osoby
starsze mające za sobą związek
małżeński ( celem uniknięcia dezaprobaty
otoczenia, lub ze względów ekonomicznych)



Występują one we wszystkich warstwach
społecznych.

Rodzaje kohabitacji:



Związki czasowe



Trwałe związki uczuciowe



Próbne małżeństwa



Związki przedmałżeńskie



Substytuty małżeństwa

Dobór partnera w związku
kohabitacyjnym



Dwie alternatywne formy wyboru partnera (Oppenheimer):

Model tradycyjny

Model nowoczesny

Szybciej zawierają związki

małżeńskie

Są raczej skłonni kohabitować i

odkładać formalizację na później

Pozycja ekonomiczna mężczyzny

jest oceną jego przydatności

matrymonialnej

Ten model zakłada chęć pracy

partnera przy

utrzymaniu domu i zajęciach

domowych, co ma pozytywny wpływ

na formowanie

związku u negatywny na jego rozpad

Kobiety oceniane są przez pryzmat

przydatności do wykonywania prac

domowych i wypełniania obowiązków

żony

Udział mężczyzny w pracach

domowych nie jest oceniany jako

centralny dla trwania związku

4 typy par kohabitanckich:



Tradycyjny model ról

( kobieta wychowuje dzieci i jest zależna

od mężczyzny)



Model pełnej wspólnoty

( para wykonuje większość spraw razem)



Model z tendencją do niezależności

( seksualnej, finansowej)



Model pełnej niezależności

Funkcjonowanie związków
kohabitankich może się
skończyć…

1.

Rozpadem związku po bardzo
krótkim okresie trwania

2.

Długo trwającymi niezamężnymi
układami.

3.

Małżeństwem.

Living Apart Together – LAT,
czyli „żyć razem, mieszkać
oddzielnie”

Cechy:



Związek emocjonalny bez

wspólnego gospodarstwa

domowego i wspólnego

zamieszkiwania.



Partnerzy współżyją ze sobą, jednak

nie planują ślubu.



Motyw:- lęk przed wspólnotą

majątkową

- niezależność.

Samotne rodzicielstwo.

M o n o p a r e n t a l n o ś ć



Rodziny tego typu tworzą samotne

matki lub samotni ojcowie.



Przyczynami ich powstania może

być: śmierć rodzica, rozwód,

separacja lub urodzenia dziecka

przez samotna kobietę poza

małżeństwem.



Samotnymi rodzicami mogą też być

osoby kohabitujące .

Przyczyny pozamałżeńskich
urodzeń według B. Balcerzak-
Paradowskiej:



Decyzja o urodzenia dziecka została
podjęta, licząc na małżeństwo, które
z różnych powodów nie zostało
zawarte.



Urodzenia z przypadkowych
związków.



Wynik gwałtu.

Dane:



W 2001 r. w 17% polskich rodzin głową

rodziny była kobieta samotnie wychowująca

dziecko, 18,8% w miastach, a na wsi 14,4%.

2,2% rodzin to mężczyźni samotnie

wychowujący dziecko, w miastach 2,3%, na

wsi 2%



Choć liczba takich mężczyzn jest niewielka

(231,8 tys.), to w stosunku do roku 1988

zanotowano ich największy wzrost - o 30,1%

w miastach o 35% na wsi o 22%

Portret polskiej statystycznej
samotnej matki:



- tworzy jednorodzinne gospodarstwo

domowe bez osób trzecich (ponad 80%

samotnych matek)



- posiada jedno dziecko ( 62%) w wieku

7 -24 lat jest w wieku 30-49 lat (66%)



- ma wykształcenie średnie lub zasadnicze

zawodowe (67% w tym średnie 41%)



- jest zamężna lub rozwiedziona (66%)



- pracuje głównie w sektorze publicznym lub

prywatnym, w zawodach nie

związanych z rolnictwem



- mieszka samodzielnie, najczęściej w

mieszkaniu kwaterunkowym, zakładowym

lub spółdzielczym (66%)



Mitem społecznym jest, że samotne

matki to kobiety nigdy niezamężne,

gdyż większość stanowią kobiety

rozwiedzione, separowane i wdowy .



Samotnymi rodzicami kobiety stają

się nie przed urodzeniem dziecka, ale

w trakcie jego dzieciństwa lub

wczesnej adolescencji .

Kontrowersje
monoparentalności



Rodziny takie mają często problemy
finansowe i są klientami pomocy
społecznej.



Dzieci z takich rodzin postrzegane
są jako pozbawione właściwego
wzorca rodziny i cechujące się"
wyuczoną bezradnością"

„Double income no kids”-
DINKS
„Podwójny dochód, zero dzieci”

Dual career family



rodziny ,w których zajęci
własnymi karierami
zawodowymi małżonkowie
nie chcą posiadać dzieci i
zawierają między sobą
odpowiednią, nieformalną
umowę, nie przewidującą
potomstwa nawet w
dalekich planach

Bezdzietność jako osobisty wybór i styl
życia.



Radość z posiadania potomstwa
zastępowana jest radością
samorealizacji i osiągania sukcesu
zawodowego lub twórczego.



Dzięki massmediom trwa proces
społecznego „oswajania” z tym
zjawiskiem.

Na bezdzietność mają wpływ
czynniki:



Ekonomiczne



Praca zawodowa kobiet



Opóźnianie zawierania małżeństw



Regulacja poczęć

Dlaczego ludzie wybierają taki styl
życia?



Bezdzietne pary okazują sobie więcej miłości

i mają dla siebie więcej czasu.



Mają oni większą możliwość rozwoju

intelektualnego.



Niektórzy nie decydują się one na posiadanie

własnego potomstwa ze względu na

istniejące przeludnienie świata, czy problemy

ekologiczne.



Są też i tacy, którzy sądzą , iż istniejący

dookoła nas patologiczny świat jest

nieodpowiednim środowiskiem do prokreacji i

wychowania dzieci.

Rodziny rekonstruowane

Rodzina rekonstruowana

Rodzina rekonstruowana tworzy się

w wyniku połączenia dwóch

partnerów, z których chociaż jeden

wprowadza swoje dziecko bądź

dzieci z poprzedniego związku.

Przynajmniej dla jednego z

partnerów obecny związek był

poprzedzony związkiem

zakończonym rozwodem lub

śmiercią partnera.

Cechy strukturalne rodziny

rekonstruowanej:



jeden z biologicznych rodziców dziecka jest poza

rodziną



wszyscy członkowie w poprzedniej rodzinie

doświadczyli przerwania pierwotnych więzów



gospodarstwo domowe prowadzi dorosła para



jeden z rodziców (przybrany) nie jest połączony

więzami krwi z dzieckiem (pasierbem)



związek między jednym z rodziców a dzieckiem

jest wcześniejszy w stosunku do aktualnego

związku



dzieci mogą być członkami więcej niż jednego

gospodarstwa domowego

Proces tworzenia rodziny nuklearnej:



Małżeństwo



Urodzenie dzieci



Indywidualizacja członków rodziny



Odchodzenie dzieci



Integracja po stracie współmałżonka

Proces tworzenia rodziny rekonstruowanej:



Otwarcie się na nowe kontakty



Konceptualizacja i planowanie nowego małżeństwa i

rodziny



Drugie małżeństwo i rekonstrukcja rodziny

Rodzic - Nierodzic



Biologiczny rodzic istnieje (w
rzeczywistości lub świadomości
dziecka)



Rodzica przybranego i pasierba nie
łączą więzy krwi



Naturalny rodzic ma prawa wobec
własnego dziecka i może z nich
korzystać

Trzy sposoby pełnienia roli

rodzicielskiej przez nowego

rodzica :



Jako prawdziwy rodzic



Jako drugi rodzic



Jako nierodzic

Konflikt lojalności

Rodzic biologiczny,

z którym dziecko mieszka

Dziecko

Rodzic biologiczny,

Rodzic przybrany

Z którym dziecko nie mieszka

Rodziny zrekonstruowane-

wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań
2002 z dnia 20 maja 2002 roku



W 107,7 tys. rodzin przynajmniej jedno z dzieci

nie było dzieckiem wspólnym aktualnych

opiekunów



W miastach żyło 70,3 tys. (tj. 65,2%) rodzin

zrekonstruowanych, a na wsi 37,4 tys.



W rodzinach wychowywało się 226,7 tys. dzieci w

wieku poniżej 18 lat, z tego 130,6 tys. (tj. 57,6%)

stanowiły dzieci, dla których była to rodzina

zrekonstruowana



Największą grupę dzieci żyjących z jednym

rodzicem naturalnym i drugim przybranym –

56,3% stanowiły dzieci w przedziale wieku 7-14

lat oraz w wieku 15-17 lat – 25,7%.

Źródło: Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 z dnia 20 maja 2002
roku

Sytuacja prawna członków rodzin

zrekonstruowanych:

Pasierb- każde dziecko małżonka, którego drugi

małżonek nie jest rodzicem biologicznym

Konsekwencje:



Przynależność pasierba do rodziny



Przeszkoda zawierania małżeństw pomiędzy

powinowatymi pierwszego stopnia



Obowiązek alimentacyjny między macochą lub

ojczymem, a pasierbem



Możliwość nadania pasierbowi nazwiska ojczyma

Małżeństwa otwarte i
„swingujące”

Małżeństwa otwarte i seksualnie

otwarte



Małżeństwa otwarte odrzucają założenie, że jeden

partner będzie w stanie zaspokoić wszystkie

potrzeby drugiego- emocjonalne, społeczne,

seksualne, ekonomiczne, intelektualne

Małżeństwo otwarte jest kompromisem między

byciem w pojedynkę a byciem w związku. Poza

związkiem znajdują się istotne źródła

emocjonalnego wsparcia



Małżeństwa seksualnie otwarte są wariantem

małżeństw otwartych. Charakterystyczną cechą

jest podjęcie przez parę decyzji przyzwalającej

małżonkowi lub obojgu małżonków na

utrzymywanie stosunków seksualnych z innymi

osobami, poza ich domem

Małżeństwa otwarte i seksualnie

otwarte

Podstawowe cechy:



„życie tu i teraz” połączone z realistycznymi

oczekiwaniami- odrzucono cechy tradycyjnego

małżeństwa z długoterminowymi celami i zaspakajaniem

potrzeb jednostki w obrębie małżeństwa



większy szacunek dla prywatności niż w tradycyjnym

małżeństwie



otwarta i uczciwa komunikacja z dzieleniem fantazji,

ujawnianie siebie



elastyczność ról



otwarte życie towarzyskie, które pozwala nawet na

rozwój relacji seksualnych z innymi osobami płci

przeciwnej



równość władzy i odpowiedzialności



nacisk na szukanie tożsamości



wzajemne zaufanie (nic nie jest ukrywane)

Małżeństwa „wahadłowe”-
swingersi

Model wahadłowy małżeństwa
(swinging)- wymiana seksualna
partnerów małżeńskich z innymi
parami małżeńskimi o podobnych
upodobaniach

Małżeństwa „wahadłowe”-

swingersi

Wymienia się kilka kategorii
swingersów [C. Varni 1972, za

E.D. Macklin 1980]:



pozbawionych zaangażowania

emocjonalnego



z naciskiem na pełne

zaangażowanie emocjonalne



preferujących posiadanie stałego

związku z inną parą

Małżeństwa „wahadłowe”-

swingersi

B.I. Murstein 1978, za S.A. Peabody 1982

wyróżnił dwa typy osób realizujących

model wahadłowy:



takich, dla których liczą się tylko

doświadczenia seksualne, którzy unikali

związania emocjonalnego z innymi

realizującymi taki styl życia



takich, którzy łączą doznania seksualne z

pewną dozą intymności. Dla nich taki styl

życia ma służyć zwiększeniu liczby

przyjaciół i partnerów seksualnych

Małżeństwo w satyrze



Czym jest małżeństwo??

Na zawsze razem

Wspólne plany

Pieszczotliwe przezwiska

Wspólne zakupy

Demokracja przy wyborze programu TV

Spokojne omawianie problemów

Ona podaje mu kapcie kiedy on wraca do domu

On myśli tylko o niej

Częste nadgodziny

Ona na niego czeka

Wspólne kąpiele

Bibliografia



D. Gębuś, „Rodzina: tak, ale jaka?”, Warszawa 2006



A. Kwak, „ Rodzina i jej przemiany”



A.Kwak, „ Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacjia”,

Warszawa 2005



K.Slany, „ Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w

ponowoczesnym świecie”, Kraków 2002



Z. Tyszka, „Rodzina w ponowoczesnym świecie”, Poznań 2003



http://pl.wikipedia.org/wiki/Ma%C5%82%C5%BCe%C5%84stwo_

homoseksualne



http://pl.wikipedia.org/wiki/Rejestrowany_zwi%C4%85zek_partne

rski



http://pl.wikipedia.org/wiki/Rodzicielstwo_lesbijek_i_gej%C3%B3

w



http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2002/K_049_02.PDF