Węglowodory alifatyczne charakterystyka

background image

Podział węglowodorów

węglowodory

alifatyczn

e

aromatyczne

alkany

alkeny

alkiny

cykliczne

węglowodory

alifatyczne

dieny

background image

Nazewnictwo węglowodorów wg

IUPAC

System ten zakłada stosowanie w znacznym stopniu takiego samego schematu dla wszystkich

klas związków organicznych. Dlatego omawiany jest dokładnie dla alkanów.

1.

Jako strukturę podstawową związku wybieramy najdłuższy ciągły łańcuch, a następnie
rozpatrujemy związek jako pochodną tej struktury, uzyskaną przez zastąpienie atomów
wodoru grupami alkilowymi.

2.

Gdy jest to konieczne, jak w przypadku izomerycznych metylopentanów, oznacza się
kolejnym numerem atom węgla, do którego przyłączona jest grupa alkilowa.

3.

Atomy

węgla

w

łańcuchu

podstawowym

numeruje się tak, by atom węgla, przy którym
znajduje się podstawnik, oznaczony był możliwie
jak

najniższą

liczbą.

Dlatego

piszemy

2-metylopentan, a nie 4-metylopentan.

4.

Jeżeli takie same łańcuchy alkilowe występują w
cząsteczce kilka razy jako łańcuchy boczne, to
liczbę tych grup określa się przedrostkiem di-,
tri-, tetra-…

5.

Jeżeli do łańcucha podstawowego dołączonych jest kilka grup alkilowych, to
wymienia się je kolejno w porządku alfabetycznym.

CH

3

CH

CH

2

CH

2

CH

3

CH

3

1

2

3

4

5

2-
metylopent
an

CH

3

CH

2

CH

CH

2

CH

3

CH

3

1

2

3

4

5

3-
metylopent
an

CH

3

CH

3

CH

3

CH

CH

2

C

CH

3

CH

3

1

2

3

4

5

2,2,4-
trimetylopentan

background image

Rzędowość atomów węgla i wodoru

Pierwszorzędowy (1°) atom węgla jest połączony z jednym

atomem węgla

Drugorzędowy (2°) atom węgla jest połączony z dwoma

atomami węgla

Trzeciorzędowy (3°) atom węgla jest połączony z trzema

atomami węgla

Czwartorzędowy (4°) atom węgla jest połączony z czterema

atomami węgla

CH

3

CH

3

CH

3

CH

2

CH

CH

2

C

CH

3

CH

3

background image

Alkany (parafiny)

Otrzymywanie (przemysł)

   Metoda Fischera – Tropscha

CO + H

2

→ CH

4

+ H

2

O (kat., ∆T)

Wyższe alkany (C2-C4) spotykamy również w gazie ziemnym.

Alkany ciekłe są głównymi składnikami ropy naftowej, a alkany

stałe-wosku ziemneg towarzyszącego złożom ropy naftowej.

Wzór ogólny C

n

H

2n+2

; końcówka nazwy: -an

Ułożone są w szeregu homologicznym, różniącym się o stały element

–CH

2

.

background image

Otrzymywanie alkanów

(laboratorium)

1.    Uwodornienie alkenów

C

n

H

2n

+ H

2

→ C

n

H

2n+2

2.    Reakcja Wurtza

2 R–X + 2 Na → R–R + 2 NaX

R = alkil (CH

3

–, C

2

H

5

–, …)

X = chlorowiec (Cl, Br…)

3.     Redukcja halogenków alkilów poprzez związki
metaloorganiczne
(odczynniki Grignarda)

R–X + Mg → R–MgX

R–MgX + H

2

O → R–H + Mg(OH)X

R–X + R’–X + 2 Na → R–R’ + 2 NaX

R’ = alkil (CH

3

-, C

2

H

5

-, …) różny od R

background image

Reakcje alkanów

1.    Halogenowanie – najważniejsza reakcja alkanów, ma charakter
rodnikowy.

Promieniowanie ultrafioletowe dostarcza w niej energii niezbędnej

do

rozerwania wiązań.

X = chlorowiec. Reaktywność Cl

2

> Br

2

> J

2

.

Łatwość tworzenia rodników 3°>2°>1°

Cl

2

h

2 Cl•

inicjacja

propagacja

Cl• + CH

4

CH

3

Cl + H•

H• + Cl

2

HCl + Cl•

CH

4

+ Cl

2

CH

3

Cl + HCl

2.    Utlenianie

Np. metanu:

CH

4

+ O

2

→ CO

2

+ 2H

2

O

background image

Alkeny(olefiny)

Węglowodory zawierające podwójne lub potrójne wiązanie w cząsteczce są to
węglowodory nienasycone. Węglowodory z wiązaniem podwójnym nazywamy
alkenami.
Wzór ogólny alkenów C

n

H

2n

(identyczny wzór mają również cykloalkany).

Słownictwo:

Podstawowy łańcuch węglowy zawiera zawsze wiązanie podwójne oznaczone
przyrostkiem –en
Lokant określający położenie podwójnego wiązania winien być najniższy.

CH

3

–CH–CH

2

–CH=CH–CH

3

(2-heksen , heks-2-en)

Wiązanie podwójne ma pierwszeństwo przed potrójnym. Gdy jest kilka wiązań
podwójnych

stosujemy

końcówkę -dien, -trien.

CH

2

=CH–C≡C–CH=CH

2

heksa-1,5-dien-3-yn (1,5-heksadien-3-yn)

background image

Otrzymywanie alkenów

1. Eliminacja halogenków alkanów (E 2) (X-

chlorowiec):

C C

C C

X

H

KOH

etanol

HX

+

C C

C C

H

OH

H

2

O

+

T

katalizator

C C

C C

Pd lub Ni

H

2

2. Odwodnienie alkoholi:

3. Redukcja alkinów:

background image

Reakcje alkenów

Najbardziej charakterystyczna dla alkenów jest reakcja

addycji

elektrofilowej.

Przebiega ona wg schematu:

C C

C

+

C

H

C C

X

H

H

+

X

W pierwszym etapie reakcji następuje przyłączenie do alkenu czynnika

elektrofilowego (protonu). Chmura elektronowa z wiązania podwójnego jest łatwo
dostępna. W wyniku tego wytworzone zostaje wiązanie CH.

Atom węgla, w którym występuje niedobór elektronów uzyskuje ładunek

dodatni – powstaje tzw. karbokation.

Jest to cząsteczka reaktywna, mało stabilna, w następnym etapie reakcji łatwo

przyłączalna. Łatwiej tworzą się karbokationy o wyższej rzędowości. Znalazło to
potwierdzenie w empirycznej regule Markownikowa.

W reakcjach jonowej addycji do podwójnych wiązań węgiel-węgiel alkenów, atom

wodoru przyłącza się do tego atomu węgla, z którym związana jest większa

liczba atomów wodoru.

background image

Reakcje alkenów

Reguła Markownikowa

W reakcjach jonowej addycji do podwójnych wiązań węgiel-węgiel alkenów, atom

wodoru przyłącza się do tego atomu węgla, z którym związana jest większa

liczba atomów wodoru.

CH CH

2

C

H

3

HCl

CH CH

3

C

H

3

Cl

C CH

2

C

H

3

C

H

3

HBr

C CH

3

CH

3

Br

C

H

3

C CH

C

H

3

C

H

3

CH

3

HCl

CH

3

C CH

2

Cl

C

H

3

CH

3

background image

Reakcje alkenów

Występują też odstępstwa od reguły Markownikowa.
Przy addycji związków HX, gdy reakcja katalizowana jest przez
nadtlenki (reakcja Kharascha), przyłączenie ma charakter
rodnikowy, a nie jonowy.
Dominuje przyłączenie przy pierwszym węglu alkenu.

C CH

2

C

H

3

C

H

3

HBr

RO

C

H

3

CH CH

2

C

H

3

Br

Przyłączenie wody:

Przyłączenie halogenu
(chlorowca):

C C

C C

X

X

X

2

C C

C C

H

OH

H

2

O

H

+

background image

Reakcje utlenienia i redukcji

W wyniku reakcji uwodornienia powstają

alkany.

Reakcja utlenienia alkenów prowadzi do różnych produktów w zależności
od zastosowanych odczynników.

Do reakcji utlenienia zaliczamy również proces ozonolizy.

C C

C C

O

H

OH

KMnO

4

H

2

O

KOH

MnO

2

+

+

+

+

3

2

3

2

2

4

Reakcja ta służy w analizie organicznej do wykrywania związków z
wielokrotnymi wiązaniami (tzw. test Bayera – odbarwienie roztworu KMnO

4

pod

wpływem

alkenów).

Dalsze utlenianie prowadzi do rozpadu cząsteczki:

C C

C

H

3

C

H

3

CH

3

H

KMnO

4

C O

C

H

3

C

H

3

O C

CH

3

OH

+

C C

C

H

3

C

H

3

CH

3

H

O

3

C O

C

H

3

C

H

3

O C

CH

3

H

+

background image

Izomeria

Podstawowe rodzaje izomerii to:
1.  Izomeria strukturalna

• Izomeria łańcuchowa, polegająca na różnym ukształtowaniu szkieletów

węglowych w cząsteczce

• Izomeria położenia podwójnego wiązania

2.    Stereoizomeria (izomeria przestrzenna), tzw. izomeria cis-trans

Izomerią nazywamy zjawisko występowania związków, które

mimo identycznego składu pierwiastkowego i identycznej masy

cząsteczkowej różnią się właściwościami fizycznymi,

chemicznymi i biologicznymi.

C C

H

C

H

3

H

CH

3

C C

H

C

H

3

CH

3

H

cis (Z)

trans (E)

Ma to miejsce w przypadku, gdy każdy z atomów węgla tworzących
podwójne wiązanie połączony jest z dwoma różniącymi się od siebie
podstawnikami.
Wówczas dla każdej pary podstawników (związanych z tym samym
atomem węgla) wybieramy podstawnik preferowany
, zgodnie z
regułami Cohna, Ingolda, Preloga.

background image

Stereoizomeria

Reguły Cohna, Ingolda,

Preloga

Jeśli atomy podstawników połączone z węglami wiązania podwójnego
różnią się masą atomową, pierwszeństwo ma ten o większej masie:

I > Br > Cl > S > O > N > C > H

COOH > CH=O > CH

2

OH > C

N > CH

2

NH

2

> C

CH > CH=CH

2

>

CH

2

CH

3

C

O

H

C O

O

H

C

C C H

C C H

C

C

C

C

C N

C N

N

N

C

C

Jeśli atomy podstawników połączone z węglami wiązania podwójnego są
identyczne, rozpatruje się kolejno dalsze sąsiedztwo:

CH

2

Br > CHCl

2

> CH

2

OH > CH

2

NH

2

> C(CH

3

)

3

> CH(CH

3

)

2

> CH

2

CH

3

>

CH

3

Wiązanie podwójne traktujemy w świetle reguł pierwszeństwa jako dwa
wiązania pojedyncze C–C:

background image

Typy odczynników chemicznych

odczynnik elektrofilowy - odczynnik, który w reakcji chemicznej pobiera
elektrony z zewnątrz lub tworzy wiązanie kowalencyjne z atomem kosztem
pary elektronów tego atomu. Odczynnik elektrofilowy może być:

a) anionem, który w reakcji chemicznej pobiera jeden lub dwa elektrony z

zewnątrz

S

2

O

8

2–

+ 2e

 2SO

4

2–

[Fe(CN)

6

]

3–

+ e

 [Fe(CN)

6

]

4–

C O

–

+

C N

–

+

O

N

O

–

+

b) elektrycznie obojętną cząsteczką, posiadającą na jakimś atomie lukę

elektronową (typowy kwas Lewisa) np.:AlCl

3

, FeBr

3

, BF

3

c) elektrycznie obojętną, spolaryzowaną cząsteczką, przy czym

centrum elektrofilowe tej cząsteczki stanowi dodatnio naładowany koniec
dipola. Są to związki zawierające w cząsteczce spolaryzowanej wiązanie
wielokrotne.

d) kationem może być proton H

+

lub kation metalu np.: Ag

+

, Li

+

ewentualnie jon kilkuatomowy np.: jon nitoniowy NO

2

+

ArH + NO

2

+

 Ar–NO

2

+ H

+

background image

Typy odczynników chemicznych

odczynnik nukleofilowy - odczynnik, który w reakcji chemicznej oddaje
elektrony do centrum atakowanego lub tworzy z tym centrum wiązanie
kowalencyjne kosztem własnych elektronów.

a) cząsteczki, w których atomy piątej lub szóstej grupy układu okresowego

posiadają wolne pary elektronów, takie jak np.: aminy, fosfiny, alkohole,
etery i merkaptany

R

H

N

H

R

H

O

R

R

O

R

H

S

b) jony ujemne, np.: X

, OH

, RO

, S

2–

, karboaniony

c) cząsteczki, w których orbitale cząsteczkowe typu [

] tworzą wiązanie

wielokrotne pomiędzy atomami węgla np.: alkeny, alkiny, węglowodory
aromatyczne.

background image

Polimeryzacja alkenów

Polimeryzacją-nazywamy łączenie się ze sobą wielu (100 i więcej)
cząsteczek monomerów z utworzeniem makrocząsteczki polimeru.

Polimeryzacja

winylowa

jest

najczęściej

procesem

rodnikowym, inicjowanym przez termiczny rozkład
nadtlenków organicznych lub związków azowych

CH CH

2

A

C CH

2

A

B

Procesy polimeryzacji dzielimy na:

-polimeryzację addycyjną- polegająca na łączeniu się bez reszty
n cząsteczek monomeru z utworzeniem polimeru.

-polimeryzację kondensacyjną-w której polimer tworzy się z
wydzieleniem n cząsteczek prostych związków, np..wody
,amoniaku itp.

Polimeryzacja addycyjna zwana winylową ulegają jej monomery
typu winylowego o strukturze.

A = B lub A 

B

background image

Mechanizm rodnikowej polimeryzacji

winylowej

Inicjacja

R

O

R

O

CH

2

CH

CH

3

CH

2

CH

CH

3

CH

CH

R

O

CH

2

CH

3

CH

2

CH

3

CH

2

CH

CH

3

+

+

Propagacja (wzrost łańcucha)

Terminacja (zakończenie wzrostu długości łańcucha)

Np.; Połączenie dwóch rosnących rodników (koligacja)

O

O

R

R

O

R

2

CH

CH

3

CH

CH

3

CH

CH

CH

3

CH

3

+

O

C

O

np.
:

background image

Właściwości polimerów mogą zależeć od sposobu

polimeryzacji
Polimeryzacji koordynacyjnej-katalizatory Zieglera-Natty

np.:TiCl

4

+R

3

Al

Polimeryzacja kationowa- katalizatory kwasy Lewisa
Polimeryzacja anionowa-katalizatory anionowe np.;Bu Li

Przykłady polimeryzacji

*

CH

2

CH

2

*

n

CH

2

CH

2

n

polietyle
n

*

CH

CH

2

*

n

CN

CH

2

CH

CN

n

poliakrylonitryl

CH

2

CH

O

C

CH

3

O

O

C

CH

3

O

*

CH

CH

2

*

n

n

poli(octan
winylu)

*

CH

2

*

n

CH

CH

2

CH

n

polistyren

C

CH

2

C

O

CH

3

O

CH

3

C

O

O

CH

3

*

C

CH

2

*

n

CH

3

n

poli(metakrylan
metylu)

background image

Metateza

Yves Chauvin (Institut Francais du Petrole)
Robert H. Grubbs (California Institute of Technology)
Richard R. Schrock (Massachusetts Institute of Technology)

Nagroda Nobla z chemii w 2005 roku za:

„Taniec odbijany dwóch cząsteczek chemicznych”

CH

CH

CH

2

CH

2

CH
CH

2

CH

CH

2

+

+

katalizator

background image

Alkiny

acetyl
en

hybrydyzacja
sp
cząsteczka
liniowa

Słownictwo

-podstawowy łańcuch węglowy zawierający wiązanie potrójne oznaczamy
przyrostkiem –yn

-położenie wiązań określamy najniższym lokantem

-w przypadku gdy istnieje możliwość wyboru,położenie wiązania podwójnego
określa się niższym lokantem

przykłady

CH C CH

2

CH

3

1-butyn

(but-1-yn)

C C CH

2

CH CH

3

CH

3

CH

3

5-metylo-2-

heksyn

(5-metyloheks-2-

yn)

C C CH

CH

3

CH CH

CH

3

CH

3

4-metylo-2-hepten-5-

yn

(4-metylohept-2-en-

5-yn)

background image

Otrzymywanie Alkinów

Otrzymywanie przemyslowe

1)Przez kontrolowane utlenianie CH

4

6CH

4

+ O

2

 2 C

2

H

2

+2 CO + 10H

2

(temperatura 1500°C)

2)Przez działanie wody na karbid
CaO + 3C  CaC

2

+ CO

CaC

2

+ 2 H

2

O  HCCH

+ Ca (OH)

2

Otrzymywanie laboratoryjne

1) Dehydrohalogenacja dihalogenoalkilów

C C

C

H

3

Na

+

CH

2

CH

CH

3

CH

3

Cl

CH

2

CH

CH

3

CH

3

C

C

C

H

3

+

C

H

3

C

C

CH

3

Cl

H

H

Cl

C

H

3

C

C

CH

3

Cl

H

C C

C

H

3

CH

3

KOH

NaNH

2

C

H

3

C

C

CH

3

Br

Br

Br

Br

C C

C

H

3

CH

3

Zn

2) Dehalogenacja tetrahalogenoalkilów

3) Reakcje acetylenków sodowych z pierwszorzędowymi halogenkami alkilów

background image

Reakcje alkinów

O właściwościach chemicznych alkinów decyduje
1) potrójne wiązanie

C C

C

H

3

CH

3

C

H

3

C

C

CH

3

H

H

H

H

C

H

3

C

C

CH

3

H

H

H

2

H

2

C

H

3

C

C

CH

3

Br

Br

C

H

3

C

C

CH

3

Br

Br

Br

Br

Br

2

Br

2

C

H

3

C

C

CH

3

Cl

H

C

H

3

C

C

CH

3

Cl

Cl

H

H

HCl

HCl

C

H

3

C

C

CH

3

OH

H

C

H

3

C

CH

2

CH

3

O

H

2

O

forma enolowa

forma ketonowa

2) podwyższona kwasowość atomów wodoru związanych z węglem

C CH

CH

2

CH

2

C

H

3

Ag

+

C C

CH

2

CH

2

C

H

3

Ag

+

background image

Alkadieny

Alkadieny- są węglowodorami nienasyconymi o wzorze ogólnym C

n

H

2n-2

zawierającymi w cząsteczce dwa wiązania C=C.

CH

2

C

CH

CH

2

CH

3

CH

2

CH

CH

CH

CH

3

CH

2

CH

CH

2

CH

CH

2

Słownictwo –reguły identyczne jak dla alkenów,przy czym przyrostek –en
zamieniamy na –dien który poprzedzamy dwoma lokantami

CH

2

CH

CH

CH

2

1,3-

butadien

(but-1,3-

dien)

CH

2

C

CH

CH

2

CH

3

2-metylo-

1,3-

butadien

(izopren)

CH

3

CH

C

CH

2

C

CH

2

CH

3

C

H

3

3-etylo-2-metylo-1,3-

pentadien

Podział

-uklady skumulowane

-układy sprzężone

-uklady izolowane

background image

Otrzymywanie alkadienów

Synteza izoprenu

Synteza butadienu

-w procesie krakingowym

-poprzez dehydratację alkoholu zawierającego w cząsteczce dwie grupy
wodorotlenowe

C

H

2

CH

CH

CH

2

O

H

CH

2

CH

2

CH

2

CH

2

OH

– 2 H

2

O

C

H

CH

C

H

C K

+

O C

CH

3

CH

3

C

CH

3

CH

3

OH

C

C

H

C

CH

3

CH

3

OH

CH

CH

2

C

CH

2

CH

3

CH

CH

2

KOH





H

2

kat.

Al

2

O

3

T

background image

Rezonans w dienach sprzężonych

Struktura butadienu

CH

CH

2

CH

CH

2

+

CH

CH

2

CH

CH

2

CH

CH

2

+

CH

CH

2

(I)

(II)

(III)

Udział struktury(1)w opisie stanu elektronowego hybrydy rezonansowej jest
największy , ale dzięki pewnemu udziałowi również struktur(2) i (3) wiązanie
C2-C3 jest skrócone i ma częściowy charakter wiązania podwójnego.

Analogiczna ,jak w przypadku butadienu delokalizacja wiązań podwójnych
jest przyczyną stabilizacji wszystkich dienów sprzężonych

background image

Addycja elektrofilowa do dienów sprzężonych

Elektrofilowej addycji

do dienów sprzężonych ulegają te same

oddczynniki, które przyłączają się do alkenów:H

2

/kat, X

2

,HX (X=Cl,Br,J )

Addycja prowadzi zawsze do utworzenia mieszanin

1,2-adduktów i

1,4-

adduktów

CH

CH

2

CH

CH

2

CH

CH

2

CH

CH

2

Br

Br

CH

CH

2

CH

CH

2

Br

Br

Br

2

+

CH

CH

2

CH

CH

2

CH

CH

2

CH

CH

3

Cl

CH

CH

2

CH

CH

3

Cl

HCl

+

background image

Izopren a reguła izoprenowa

Jednostka izoprenowa jest jedną z ulubionych przez przyrodę „cegiełek
budowlanych” występuje ona nie tylko w kauczuku ,lecz także w wielu
związkach wyodrębnionych z materiałow roślinnych.

Na przykład prawie wszystkie TERPENY (wykryte w olejkach eterycznych
wielu roślin) mają szkielety węglowe zbudowane z jednostek izoprenowych
połączonych w regularny sposób –”głowa do ogona”.

Poznanie tej zależności,zwanej

Regułą izoprenową,

w znacznej mierze

ułatwiło ustalenie struktury terpenów.

OH

cytronelol

(w olejku geraniowym)

-terpinen

(w olejku kolendrowym)

OH

witamina A

skwalen

O

H

lanosterol

O

H

cholesterol

background image

Cykloalkany

Odrębną grupę węglowodorów nasyconych stanowią związki cykliczne,
tzw

.cykloalkany

,o wzorze ogólnym C

n

H

2n

.

Nazwy związków jednopierścieniowych tworzy się z nazw
odpowiednich alkanów przez dodanie przedrostka cyklo-.

CH

2

CH

2

CH

2

CH

CH

3

CH

2

CH

2

Br

Br

Zn

CH

2

CH

CH

2

CH

2

CH

2

CH

2

CH

3

H

H

H

H

H

H

C

C

CH

3

H

H

C

C

H

C

H

H

C

H

CH

3

H

H

H

H

H

C

C

H

H

C

C

H

C

H

H

C

konformacja łódkowa

konformacja krzesełkowa

metylocykloheksan


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Porównanie węglowodorów alifatycznych
WYKLAD5.DOC, Nitrowanie węglowodorów alifatycznych (alkanów)
Węglowodory alifatyczne
Węglowodory alifatyczne 2
Ćwiczenia – węglowodory alifatyczne, Studia, Biotechnologia, Chemia, Chemia organiczna, Wykłady II
Węglowodory alifatyczne, Chemia
Referat Chemia- Węglowodory alifatyczn i inne, chemia, chemia organiczna
Węglowodory alifatyczne (1), Chemia
14b Węglowodory alifatyczne alkany i cykloalkany
Porównanie węglowodorów alifatycznych
Węglowodory alifatyczne
weglowodory charakterystyka alkanow
Nanorurki węglowe charakterystyka i zastosowanie w medycynie
chemia, Alkeny, Alkeny są to alifatyczne węglowodory, które zawierają jedno wiązanie podwójne C=C
Klasa II, Zasady żywienia - Podział na grupy produktów spożywszych i ich charakterystyka, PRODUKTY Z
mieszanina alkoholi alifatycznych, BHP KARTA CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNEJ
OTRZYMYWANIE I CHARAKTERYSTYKA NANOKOMPOZYTÓW POLIMEROWYCH PBT NANORURKI WĘGLOWE
7 Biomateriały charakterystyka; bioceramiczne i weglowe

więcej podobnych podstron