Liberalizm

Liberalizm

polski

polski

Literatura:

Literatura:



W. Bernacki,

W. Bernacki,

Liberalizm polski 1815 –

Liberalizm polski 1815 –

1939. Studium doktryny politycznej

1939. Studium doktryny politycznej

,

,

Kraków 2004.

Kraków 2004.



W. Bernacki,

W. Bernacki,

Z dziejów polskiego

Z dziejów polskiego

liberalizmu politycznego

liberalizmu politycznego

, Kraków

, Kraków

1994.

1994.



M. Janowski,

M. Janowski,

Polska myśl liberalna do

Polska myśl liberalna do

1918 roku

1918 roku

, Kraków-Warszawa 1998.

, Kraków-Warszawa 1998.

Liberalizm może zaistnieć w

Liberalizm może zaistnieć w

ustroju konstytucyjnym,

ustroju konstytucyjnym,

dopuszczającym minimum

dopuszczającym minimum

swobód politycznych

swobód politycznych



Królestwo Polskie (1815-1831)

Królestwo Polskie (1815-1831)



Autonomia Galicyjska (1867 –

Autonomia Galicyjska (1867 –

1914)

1914)



II RP (1918-1926)

II RP (1918-1926)



Po 1989 roku

Po 1989 roku

Liberalizmowi nie

Liberalizmowi nie

sprzyjały:

sprzyjały:



Brak własnego państwa

Brak własnego państwa



Niedorozwój ekonomiczny

Niedorozwój ekonomiczny



Archaiczna struktura społeczna

Archaiczna struktura społeczna



Negatywny stosunek Kościoła

Negatywny stosunek Kościoła

katolickiego (Pius IX, Syllabus, 1864)

katolickiego (Pius IX, Syllabus, 1864)



Brak absolutyzmu

Brak absolutyzmu

Cechy liberalizmu

Cechy liberalizmu

polskiego

polskiego



Racjonalizm - rozum kontra namiętności

Racjonalizm - rozum kontra namiętności

-

Rozum jednostki jest najlepszym

Rozum jednostki jest najlepszym

narzędziem do poznawania świata

narzędziem do poznawania świata

-

Edukacja najskuteczniejszą drogą do

Edukacja najskuteczniejszą drogą do

przemiany społeczeństwa

przemiany społeczeństwa

-

Racjonalnie pojęty interes własny nie

Racjonalnie pojęty interes własny nie

jest sprzeczny z interesem ogółu ale

jest sprzeczny z interesem ogółu ale

jest motorem postępu

jest motorem postępu

Cechy cd.

Cechy cd.



Stosunek do państwa:

Stosunek do państwa:

-

Niechęć do polityki, do władz zaborczych

Niechęć do polityki, do władz zaborczych

-

Wiara w spontaniczne procesy społeczne, ALE

Wiara w spontaniczne procesy społeczne, ALE

-

Władze najlepszym instrumentem w walce z

Władze najlepszym instrumentem w walce z

zacofaniem

zacofaniem

-

Przeciw represjom ograniczającym swobody

Przeciw represjom ograniczającym swobody

obywatelskie, a wynikające z nienawiści

obywatelskie, a wynikające z nienawiści

narodowej

narodowej

-

Obrona swobód indywidualnych, lecz rząd

Obrona swobód indywidualnych, lecz rząd

powinien aktywnie działać na polu

powinien aktywnie działać na polu

gospodarczym i oświatowym

gospodarczym i oświatowym

Cechy c.d.

Cechy c.d.



Modernizacja

Modernizacja

-

Liberał = modernizator

Liberał = modernizator

-

Zasadnicza niesprzeczność

Zasadnicza niesprzeczność

interesów jednostek i grup

interesów jednostek i grup

-

Modernizacja ważniejsza od

Modernizacja ważniejsza od

swobód jednostek

swobód jednostek

-

Liberalizm bywał spleciony z

Liberalizm bywał spleciony z

etatyzmem

etatyzmem



Związek między ideami

Związek między ideami

narodowymi i liberalnymi. Naród

narodowymi i liberalnymi. Naród

był projektem, który zostanie

był projektem, który zostanie

urzeczywistniony wtedy, gdy

urzeczywistniony wtedy, gdy

nowoczesność zmiecie resztki

nowoczesność zmiecie resztki

ustroju feudalnego

ustroju feudalnego



Postęp – dobroczynny i konieczny

Postęp – dobroczynny i konieczny

Rys historyczny

Rys historyczny



Kongres Wiedeński 1815:

Kongres Wiedeński 1815:

Powołuje do życia:

Powołuje do życia:



Królestwo Polskie,

Królestwo Polskie,



Rzeczpospolitą Krakowską,

Rzeczpospolitą Krakowską,



Wielkie Księstwo Poznańskie,

Wielkie Księstwo Poznańskie,

-które posiadały odrębność terytorialną,

-które posiadały odrębność terytorialną,

autonomię, akty konstytucyjne, ustroje

autonomię, akty konstytucyjne, ustroje

oparte na systemie przedstawicielskim

oparte na systemie przedstawicielskim

Królestwo Polskie

Królestwo Polskie



Wincenty Niemojowski

Wincenty Niemojowski



Bonawentura Niemojowski

Bonawentura Niemojowski



1820 – Towarzystow czytelnicze (m.in.

1820 – Towarzystow czytelnicze (m.in.

Niemojowscy) gdzie dyskutowano mi.in. B.

Niemojowscy) gdzie dyskutowano mi.in. B.

Constanta, A. Smitha

Constanta, A. Smitha



1818-1819 – „Gazeta Codzienna, narodowa i

1818-1819 – „Gazeta Codzienna, narodowa i

Obca”, od 1819 – „Orzeł Biały” – liberalizm

Obca”, od 1819 – „Orzeł Biały” – liberalizm

polityczny, przeciw cenzurze, na straży

polityczny, przeciw cenzurze, na straży

praworządności

praworządności



Po wybuchu Powstania Listopadowego,

Po wybuchu Powstania Listopadowego,

liberałowie pełnili wysokie funkcje rządowe

liberałowie pełnili wysokie funkcje rządowe

Królestwo Polskie

Królestwo Polskie



Termin „liberalny” wprowadził Stanisław Kostka Potocki –

Termin „liberalny” wprowadził Stanisław Kostka Potocki –

propagował wolność, podniesienie poziomu wykształcenia,

propagował wolność, podniesienie poziomu wykształcenia,

wyzwolenie spod wpływu kleru katolickiego)

wyzwolenie spod wpływu kleru katolickiego)

-

„

„

Świstek krytyczny” (1816), „Podróż do Ciemnogrodu” (1820)

Świstek krytyczny” (1816), „Podróż do Ciemnogrodu” (1820)



Wawrzyniec Surowiecki „O upadku przemysłu i miast w

Wawrzyniec Surowiecki „O upadku przemysłu i miast w

Polsce” (1810), „Uwagi względem poddanych w Polsce i

Polsce” (1810), „Uwagi względem poddanych w Polsce i

projekt ich uwolnienia” (1817)

projekt ich uwolnienia” (1817)

-

Pełny wykład poglądów liberalnych ekonomicznych i

Pełny wykład poglądów liberalnych ekonomicznych i

politycznych

politycznych

-

Postulował objęcie wszystkich mieszkańców prawem do

Postulował objęcie wszystkich mieszkańców prawem do

własności, nierozerwalnie związanej z wolnością.

własności, nierozerwalnie związanej z wolnością.

-

Ustrój państwa powinien opierać się na systemie

Ustrój państwa powinien opierać się na systemie

przedstawicielskim gwarantującym wolność i własność

przedstawicielskim gwarantującym wolność i własność

indywidualną

indywidualną



Fryderyk hr. Skarbek –ekonomista, autor „Gospodarstwo

Fryderyk hr. Skarbek –ekonomista, autor „Gospodarstwo

narodowe 1820 – 21”

narodowe 1820 – 21”

Rzeczpospolita

Rzeczpospolita

krakowska

krakowska



Obok Królestwa Polskiego – myśl liberalna mogła

Obok Królestwa Polskiego – myśl liberalna mogła

tutaj przyjąć kształt opozycji parlamentarnej

tutaj przyjąć kształt opozycji parlamentarnej



Walery Litwiński – rektor UJ

Walery Litwiński – rektor UJ



Hilary Meciszewski

Hilary Meciszewski

-

Walczyli o zachowanie ustroju konstytucyjnego

Walczyli o zachowanie ustroju konstytucyjnego

-

Zasada nienaruszalności porządku konstytucyjnego

Zasada nienaruszalności porządku konstytucyjnego

(podział władz, gwarancje swobód obywatelskich)

(podział władz, gwarancje swobód obywatelskich)

-

Przeciw nadużyciom władzy wykonawczej

Przeciw nadużyciom władzy wykonawczej

-

Za wolnością słowa i prasy

Za wolnością słowa i prasy

-

Za autonomią uniwersytetu

Za autonomią uniwersytetu

-

Za sprawnym funkcjonowaniem wymiaru

Za sprawnym funkcjonowaniem wymiaru

sprawiedliwości

sprawiedliwości

Wielkie Księstwo

Wielkie Księstwo

Poznańskie

Poznańskie



Według ustaleń Kongresu Wiedeńskiego W.K.P. miało

Według ustaleń Kongresu Wiedeńskiego W.K.P. miało

być autonomiczną częścią Królestwa Pruskiego – ale

być autonomiczną częścią Królestwa Pruskiego – ale

praktyka była inna (procesy germanizacyjne)

praktyka była inna (procesy germanizacyjne)



Karol Marcinkowski – działalność organizacyjna,

Karol Marcinkowski – działalność organizacyjna,

tworzenie organizacji społeczno-gospodarczych

tworzenie organizacji społeczno-gospodarczych

konsolidujących żywioł polski, przeciw konspiracji

konsolidujących żywioł polski, przeciw konspiracji



Karol Libelt – działalność pisarska, spiskowa,

Karol Libelt – działalność pisarska, spiskowa,

posłował do Wrocławia, Pragi, Frankfurtu i Berlina,

posłował do Wrocławia, Pragi, Frankfurtu i Berlina,

poseł do parlamentu pruskiego

poseł do parlamentu pruskiego

-

Doktrynę liberalną łączył z wątkiem narodowym

Doktrynę liberalną łączył z wątkiem narodowym



August hr. Cieszkowski – poseł do parlamentu

August hr. Cieszkowski – poseł do parlamentu

pruskiego, współtwórca Ligii Polskiej

pruskiego, współtwórca Ligii Polskiej

-W 1857 był współzałożycielem Poznańskiego

-W 1857 był współzałożycielem Poznańskiego

Towarzystwa Przyjaciół nauk i pierwszym prezesem.

Towarzystwa Przyjaciół nauk i pierwszym prezesem.

Galicja

Galicja



Franciszek Smolka – zachęcił młode pokolenie do

Franciszek Smolka – zachęcił młode pokolenie do

działalności w ramach istniejącego systemu politycznego

działalności w ramach istniejącego systemu politycznego



Józef Supiński

Józef Supiński

-prekursor pozytywizmu polskiego i koncepcji liberalizmu

-prekursor pozytywizmu polskiego i koncepcji liberalizmu



„

„

Kraj” – m.in.. Ludwik Gumplowicz, Mieczysław Pawlikowski,

Kraj” – m.in.. Ludwik Gumplowicz, Mieczysław Pawlikowski,

Michał Bałucki

Michał Bałucki



1882 założono „Reformę”, a następnie „Nową Reformę” –

1882 założono „Reformę”, a następnie „Nową Reformę” –

organ liberalny i demokratyczny

organ liberalny i demokratyczny

-

Redaktorami byli m.in.. Tadeusz Romanowicz, Adam Asnyk,

Redaktorami byli m.in.. Tadeusz Romanowicz, Adam Asnyk,

Michał Konopiński

Michał Konopiński



W latach 80 i 90 XIX wieku udało się wprowadzić posłów do

W latach 80 i 90 XIX wieku udało się wprowadzić posłów do

Sejmu Krajowego we Lwowie, gdzie utworzyli Klub Lewicy

Sejmu Krajowego we Lwowie, gdzie utworzyli Klub Lewicy

Sejmowej, a następnie do Rady Państwa w Wiedniu

Sejmowej, a następnie do Rady Państwa w Wiedniu



1900 – zjazd demokratyczny we Lwowie, który powołał do

1900 – zjazd demokratyczny we Lwowie, który powołał do

życia Stronnictwo Demokratyczne Polskie

życia Stronnictwo Demokratyczne Polskie

Zabór rosyjski

Zabór rosyjski



Aleksander Świętochowski

Aleksander Świętochowski

-

za reformami społecznymi, reforma oświaty

za reformami społecznymi, reforma oświaty

i poprawą obyczajów

i poprawą obyczajów

-

Przeciw klerykalizmowi, konserwatyzmowi,

Przeciw klerykalizmowi, konserwatyzmowi,

pozostałościom feudalnym

pozostałościom feudalnym

-

Program pracy organicznej

Program pracy organicznej

-

Po I wojnie przeszedł na pozycje

Po I wojnie przeszedł na pozycje

nacjonalistyczne

nacjonalistyczne



Bolesław Prus

Bolesław Prus

-

Komplementarność interesów jednostki i

Komplementarność interesów jednostki i

wspólnoty

wspólnoty

-

Wokulski „self-made man”

Wokulski „self-made man”

II Rzeczpospolita

II Rzeczpospolita



Krakowskie Towarzystwo

Krakowskie Towarzystwo

Ekonomiczne

Ekonomiczne



Adam Krzyżanowski

Adam Krzyżanowski



Adam Heydel

Adam Heydel



Ferdynand Zweig

Ferdynand Zweig

Liberalizm po 1945

Liberalizm po 1945

roku

roku



Stefan Kisielewski

Stefan Kisielewski



Mirosław Dzielski

Mirosław Dzielski



Bronisław Łagowski

Bronisław Łagowski



Janusz Korwin Mikke

Janusz Korwin Mikke



Emigracja:

Emigracja:



Wiadomości - Mieczysław Grydzewski

Wiadomości - Mieczysław Grydzewski



Kultura – Jerzy Giedroyć

Kultura – Jerzy Giedroyć

Liberalizm po 1989

Liberalizm po 1989

roku

roku