Jan Łazowski

Fizykoterapia

Wykład 8.

Biometeorologia

Lecznictwo uzdrowiskowe

dla 4. semestru fizjoter. dn. 11 i 12 maja 2008 r.

13:21

2



Meteorologia – nauka zjawiskach i procesach

odbywających się w atmosferze ziemskiej,

popularnie mówiąc o pogodzie



Klimatologia – nauka o klimacie o

sezonowych stanach pogodowych zależnych

od położenia na kuli ziemskiej i warunków

geograficznych



Biometeorologia – nauka o wpływie

środowiska atmosferycznego na ustrój

człowieka i innych istot żywych



Klimatoterapia – Nauka o korzystaniu

z klimatu dla poprawy zdrowia.

13:21

3

Bodźce biometeorologiczne



Fizyczne



PROMIENIOWANIE SŁONECZNE



Temperatura



Wilgotność



Ruch powietrza – wiatry



Elektryczność atmosfery



Chemiczne



Azot



Tlen



Ozon



Dwutlenek węgla



Zanieczyszczenia naturalne



Zanieczyszczenia antropogeniczne



Biologiczne



Nasiona



Substancje lotne



Wpływy na elektryczność atmosfery

13:21

4

Średnie i ekstremalne stany
bodźców
biometeorologicznych



Ocenę pogody buduje się na różne
sposoby na podstawie odchylenia
poszczególnych bodźców od stanu
średniego lub zerowego



Te odchylenia, nazywane wskaźnikami
patogenności są odczytane ze specjalnie
opracowanych wzorów i nastepnie
sumowane. W ten sposób uzyskuje się
wspólny wskaźnik patogenności pogody
lub indeks (i) pogody

13:21

5

Wskaźniki patogenności
(biomed)



Suma poniższych wskaźników cząstkowych

tworzy Indeks patogenności pogody (I)



Temperatury (odchylenie od temperatury średniej

– optymalnej w dół lub w gorę)



Zmian temperatury w ciągu doby



Wilgotności liczony od średniej dziennej

wilgotności



Wiatru



Zachmurzenia



Ciśnienia atmosferycznego – bierze się pod uwagę

wielkość zmian w ciągu doby



Dodatkowy indeks



PEM, pola magnetycznego i aktywności słońca

13:21

6

Wielkość patogenności
(biomedu)



Dla pełnego indeksu



0 – 19 pogoda optymalna



20 – 49 pogoda drażniąca



>50 – pogoda ostra



Dla indeksu niepełnego (tylko 6
pierwszych wskaźnikow)



0 – 9 pogoda optymalna



10 – 24 pogoda drażniąca



>25 – pogoda ostra

13:21

7

Rodzaje mas napływającego
powietrza

Najczęściej napływa powietrze polarne morskie

65% w roku – jest wilgotne z chmurami i

opadami ocieplenie w zimie oziębienie w lecie

Powietrze arktyczne 19% w roku – chłodne, mało

chmur, oziębienie

Powietrze polarne kontynentalne 11% w roku –

ocieplenie, mało chmur, mróz w zimie

Zwrotnikowe ok. 3% - gorące, słoneczne, od 8 do

14 dni w roku, głównie latem

Nieokreślone ok. 2%

13:21

8

Meteoropatia



Wrażliwość na zmiany pogody w postaci
nasilenia objawów chorobowych



Około 48% mężczyzn i 70% kobiet jest
meteoropatami



Skłonni do meteoropatii jest dalszych
19% kobiet i 26% mężczyzn



Meteoropatia występuje najczęściej po
35 roku życia

13:21

9

Meteoropatia

13:21

10

Klasyfikacja klimatu



Mikroklimat – pojedynczego pokoju, małego
mieszkania



Topoklimat – samodzielnego budynku lub innego
obiektu



Mezoklimat – (klimat lokalny) dotyczy jednostki
geograficznej jak dolina, kompleksy leśne, miasta,
uzdrowiska



Makroklimat – duże jednostki geograficzne jak
pojezierze, pasmo góskie, wybrzeże itp.



Geoklimat – klimat kontynentu lub jego części,



Klimat planetarny: polarny, zwrotnikowy,
równikowy

13:21

11

Bodźce neurotropowe



Zespół bodźców pogodowych ostry (znaczne

zmiany w ciągu doby kilku składników

pogody) wywołuje nasilenie przykrych

stanów emocjonalnych i ich zmienność



Szczególnie wyraźne działanie

neurotropowe wywołuje niedobór światła –

wieczorne przygnębienia, ustępujące po

zapaleniu silnego światła. Depresje jesienne

i zimowe.



Znaczna część objawów meteorotropowych

jest wywołana meteoropatią psychiczną

13:21

12

Leczenie klimatyczne



Helioterapia – kąpiele słoneczne,

dawkowane leżakowanie z odsłonięciem

stopniowym coraz większej części skóry



Aeroterapia – kąpiele powietrzne,

leżakowanie, werandowanie, spacery,

dawkowana turystyka z kontrolowanym

obciążeniem



Talassoterapia – leczenie klimatem

morskim i kąpielami morskimi, leczenie

silnie bodźcowe z wykorzystaniem

aerozolu przy wietrze od morza.

13:21

13

Klasyczne leczenie
uzdrowiskowe



To postępowanie kompleksowe, na które
składają się:



Kąpiele lecznicze w mineralnych wodach
leczniczych



Krenoterapia – kuracje pitne



Zabiegi z peloidów



Kinezyterapia



Leczenie klimatyczne



Zespół czynników psychoterapeutycznych



Zabiegi fizykoterapii



Leczenie farmakologiczne

13:21

14

Podział uzdrowisk polskich
według klimatu



Nizinne (do 200 mn.p.m.)



Słabo bodźcowe - Polska środkowa



Średnio bodźcowe – Polska połudn-wschod.



Mocno bodźcowe – Polska półn-wschod



Nadmorskie - 3 do 4 km od brzegu morza



Średnio bodźcowe – w głębi zatok



Mocno bodźcowe – nad otwartym morzem



Podgórskie od 200 do 400 m n.p.m.



Górskie od 400 do 750 m n.p.m.



Wysokogórskie powyżej 750 m n.p.m.

13:21

15

Klasyfikacja uzdrowisk



Nadmorskie – Kołobrzeg, Świnoujście,
Sopot, Kamień Pomorski,



Nizinne – Ciechocinek, Busko,
Inowrocław, Połczyn, Konstancin,



Przejściowe (podgórskie) – Szczawno,
Szczawnica, Iwonicz, Rymanów,
Świeradów, Lądek, Polanica, Duszniki



Górskie – Krynica, Kudowa, Żegiestów



Wysokogórskie - Zakopane

13:21

16

Klimat uzdrowiska
(mezoklimat)



Wybierany klimat korzystny lub bardzo
korzystny



Suche podłoże



Dobra ekspozycja słoneczna



Poza zasięgiem zanieczyszczeń



Z bogatą szatą roślinną i



Bliskość zbiorników wody



W górach wyższe partie dolin z niewielkim
nachyleniem, z dobrą wymianą powietrza

13:21

17

Mineralne wody lecznicze



Wody mineralne (źródlane lub z odwiertów) o stałym składzie i

stwierdzonym wpływie terapeutycznym



Rozróżnia się następujące typy wód leczniczych



Mineralne



Wodorowęglanowe (szczawy)



Chlorkowo-sodowo (solanki)



Siarczkowo-siarkowodorowe



Swoiste



Żelaziste



Fluorkowe



Radoczynne



Jodkowe i inne



Termalne



Hipertermalne



Homeotermalne



Hipotermalne

13:21

18

Balneoterapia



Stosowanie kąpieli w leczniczych
wodach mineralnych



Polega ona na wywołaniu odczynów
przystosowawczych



Odczyn uzdrowiskowy jest to
przejściowe nieznaczne zaostrzenie
dolegliwości i różnych nieswoiste
objawów, występujących około 4 dnia
zabiegów, przez dwie lub trzy doby.

13:21

19

Kąpiele kwasowęglowe



W wodzie mineralnej



Temperatura 32 do 35

0

C



Trwanie 10 do 20 min



3 do 5 razy w tygodniu



Działanie przeciwstresowe



Suche kąpiele w CO

2



W pełnym ubraniu



Indywidualne i zbiorowe



Temperatura od 22 do 29

0

C



Trwanie 20 min



Zwiększa ukrwienie w kkd

13:21

20

Wody chlorkowo-sodowe



W wannie o stężeniu NaCl od 3 do 6 %,
temperatura 37 do 40

0

C



Częściowe, nasiadowe, półkąpiele, kończyn
górnych lub dolnych, temp. Jak wyżej.



W basenach kąpielowych o różnych
wymiarach, ułatwiają kinezyterapie w
wodzie.



Inhalacje solankowe



Płukanie przyzębia



Płukanie pochwowe

Działanie wód solankowych



Obniżanie pobudliwości receptorów
skórnych i pobudliwości ogólnej



Działanie przeciwbólowe zwłaszcza w
chorobach reumatycznych



Zmniejszenie odczynów alergicznych



Wzmaganie odporności na infekcje



Ułatwiają kinezyterapię w wodzie



Działanie kosmetyczne na skórę

13:21

21

13:21

22

Wody siarczkowo-
siarkowodorowe i siarczanowe
(Busko, Swoszowice, Lądek



Obok związków siarczanowych występuje

siarkowodór, trujący w powietrzu

oddechowym powyżej 15mg/dm

3



Rozpuszczony w wodzie ma wartość

leczniczą, występuje w stężeniach:



Silne powyżej 100mg/dm

3



Średnie od 50 do 100 mg/dm

3



Słabe poniżej 50 mg/dm

3

Wanny należy szczelnie przykrywać

mokrym prześcieradłem

13:21

23

Działanie



Wzrost procesów oksydacyjnych w

komórkach



Zwiększa poziom przeciwciał



Zmniejsza zwiększony poziom kwasu

moczowego



Poprawia stan chrząstek i aparatu

wiązadłowego



Wody siarczanowe są najsilniej

działającymi na organizm i mogą częściej

niż inne kapiele wywoływać odczyny

balneologiczne

Kuracja pitna -
Krenoterapia



Picie leczniczych wód mineralnych w
uzdrowisku może być zabiegiem



podstawowym



uzupełniającym



oryginalnym dodatkiem do kuracji



Wody pitne działają



miejscowo na przewód pokarmowy



i ogólnie na cały organizm

13:21

24

Cechy fizyczne wód pitnych
i dawkowanie



Termiczne



wody zimne 20-25

0

C, średnie 35-39

0

C i gorące 40-50

0

C



Osmotyczne i wchłanianie



hypoosmotyczne mniej niż 280 mOsm/L



hyperosmotyczne powyżej 280 mOsm/L



Dawka wody, dzienna:



kuracja oszczędzająca ok. 750 ml



kuracja podstawowa 750 do 1500 ml



kuracja intensywna1200 do 2500



Dzielenie (frakcjonowanie) dawki



na jedną, dwie, trzy lub więcej porcji dziennie. 30 do 60%
na czczo, 20-30% przed obiadem, resztę przed kolacją

13:21

25

Działanie krenoterapii



Na motorykę i wydzielanie w przewodzie
pokarmowym



Regulujące gospodarkę wodną – ważne u
osób pijących zwykle zbyt mało płynów
hipotonicznych (norma 1500 ml/dobę)



Adaptogenne – przestrojenie gospodarki
wodnej na przyjmowanie i wydalanie
zwiększonej ilości wody



Moczopędne – płuczące drogi moczowe

13:21

26

Biochemiczne działanie
krenoterapii



Wód wodorowęglanowych ─ alkalicznych
(Krynica, Vichy)



hipotonicznych ─ moczopędnych (kamica
moczowa, przewlekłe zapalenia dróg
moczowych)



hiperosmotycznych ─ alkalicznych
(nadkwasota, choroba wrzodowa,
nieżyty przewodu pokarmowego)



średniej mineralizacji ─ cukrzyca,
miażdżyca, choroby wątroby, nefropatie.

13:21

27

Biochemiczne działanie
krenoterapii



Wody słone



używane w stężeniu hipotonicznym –
pobudzenie apetytu (Ciechocinek)



Wody swoiste



żelaziste – niedokrwistość (Kudowa)



arsenowe – niedokrwistość (Kudowa)



radonowe ─ cukrzyca, miażdżyca (Lądek)

13:21

28

Wziewania - inhalacje



Aerozol podaje się wraz z powietrzem
oddechowym



Przyczyniają się do przywrócenia prawidłowych
czynności wydzielniczej i motorycznej dróg
oddechowych



Rozróżnia się inhalacje aerozolem



grubokroplistym - powyżej 50 μm (gardło i krtań)



Średniokropelkowym - od 10 do 50 μm (krtań i
oskrzela)



Drobnokroplistym - mniejszy niż 10 μm (oskrzeliki i
płuca)

13:21

29

Rodzaje wziewania



Podział wg organizacji wziewania



indywidualne ustnikowe



indywidualne celkowe



zbiorowe



przytężniowe (Ciechocinek, Inowrocław,
Konstancin)



subterraneoterapia (Wieliczka, Bochnia)



Podział wg stosowanych środków



solankowe (Ciechocinek, Iwonicz i in.)



alkaliczne (Szczawnica, Szczawno, Polanica)



lekowe

13:21

30

Peloidy (tworzywa organiczno-
mineralne)



Peloidy torfowe – borowiny



wysokie, przejściowe, niskie



Osady wód zmineralizowanych



morskie



słonych jezior



Peloidy nieorganiczne



iły, gliny, lessy, fango (wulkaniczny)

13:21

31

Borowinowe zabiegi
lecznicze



Tworzywo borowinowe



gęste 150 kg/200 l wody



średnie 100 kg/200 l wody



rzadkie 75 kg/200 l wody



Rodzaje zabiegów



kąpiele całkowite



półkąpiele



nasiadówki



fasony



zawijania



tampony



jonoforeza i fonoforeza

13:21

32

Wskazania



Choroba zwyrodnieniowa stawów i
kręgosłupa



Późne zaburzenia pourazowe



Niektóre choroby ginekologiczne



Choroby reumatyczne mięśni



Neuralgie obręczy barkowej i biodrowej



Działanie kosmetyczne na skórę –
ujędrnia, wygładza, oczyszcza.

13:21

33

Przeciwwskazania do
leczenia balneologicznego



Wszystkie ostre i podostre stany zapalne



Niewydolność krążeniowa, oddechowa i
nerkowa nawet niewielkiego stopnia



Niedokrwistość większego stopnia



Choroby naczyń krwionośnych z ograniczeniem
wydolności (serca, mózgu, kkd i in.)



Zakrzepowe zapalenie żył



Choroby psychiczne



Zaburzenia troficzne i zapalne skóry oraz
zaburzenia czucia

13:21

34

Uzdrowiska pediatryczne



W leczeniu astmy dziecięcej – Rabka



W chorobach reumatycznych i
neurologicznych – Rymanów



W młodzieńczym RZS – sanatorium w
Cieplicach



W niesprawności pourazowej i w
chorobach neurologicznych -
Ciechocinek

13:21

35

13:21

36

Zeszyt ćwiczeń



Student jest zobowiązany prowadzić
zeszyt ćwiczeń, w którym opisuje zabiegi
wykonywane osobiście lub obserwowane.



Zeszyt powinien zawierać 10 opisów na
każdy semestr z różnych rodzajów
zabiegów. W sumie trzydzieści opisów.
Jest to warunek dopuszczenia do
egzaminu z fizykoterapii.



Jakość zeszytu może zaważyć na stopniu
z egzaminu

13:21

37

Rubryki zeszytu ćwiczeń

O pacjencie

O zabiegu

Dat

a

Inicjał

y lub
nr ew.

Rozpo

znani
e lub

objaw
y

Rodzaj

zabieg
u

Lokal

izacj
a

Para

metr
y

ener
gii

Czas

trwani
a/

liczba
kolejn

a

Skutk

i i
uwag

i

13:21

38

KONIEC

WYKŁADU