Praca i jej walory w 

perspektywie odbywania 

kary pozbawienia 

wolności

          Praca

Pracę pojmujemy tu jako działalność, w 

wyniku której powstają wytwory kultury, 

dobra materialne i usługi, a 

wydatkowanie przez osobę wysiłku nie 

stanowi kryterium odróżniającego pracę 

od innych rodzajów działalności. 

Kryterium tym natomiast jest rezultat 

pracy, a więc jakiś wytwór lub usługa np. 

kompozycja muzyczna, dzieło literackie, 

wytoczony z metalu przedmiot itp. Zatem 

nie jest pracą ani działalność rekreacyjna, 

ani nauka szkolna.

Rola pracy w rozwoju 

osobowości

Dla ludzi przebywających w zakładzie 

karnym praca nie raz stanowi ucieczkę od 

wszelkich życiowych konfliktów. Znacznie 

częściej jednak jest ona drogą do 

uzyskania przez człowieka różnorodnych 

wartości. To jedna funkcja pracy – 

ekonomiczna. Druga, znacznie ważniejsza 

dla resocjalizacji to funkcja wychowawcza. 

Żadna działalność nie rozwija tak 

człowieka jak praca. Wówczas 

uwidoczniają się zdolności człowieka, jego 

charakter, morale. Praca kształtuje 

poglądy i postawy jednostki wobec tego, co 

robi, wobec współpracowników, 

pracodawcy.

Rola wychowawcy 

1. Uświadomienie

 

wychowankom 

związku pracy z jej skutkami w zakresie 

życia indywidualnego i społecznego. Owa 

świadomość kształtuje się pod wpływem 

oddziaływań różnych środowisk: rodziny, 

szkoły, grupy rówieśniczej itp. Wśród 

więźniów bardzo często zdarzają się 

negatywne przekonania na temat pracy. 

Jednak eliminowanie ich nie jest proste, 

gdyż życie na każdym kroku dostarcza 

przykładów niezasłużonych sukcesów 

osiąganych nieuczciwie. Jednak jeśli praca 

ma się stać środkiem resocjalizacyjnym 

konieczna jest zmiana tych przekonań.

„Po co pracować? Człowiek musi się natyrać i 

za co, za te marce grosze? Lepiej korzystać 

z życia póki się jest młodym. Niech frajerzy 

pracują. Latem jeden dobry skok i można z 

dziewczyną miesiąc pod namiotem 

przepękać” (19 lat)

2. Organizowanie odpowiednich warunków 

pracy w  celu pełnienia przez nią funkcji środka 

resocjalizacji. Warunki te obejmują:

- atrakcyjność pracy

- perspektywy rozwoju osobistego (np. awans)

- zadowalającą płacę

- poczucie przydatności dla zakładu pracy

- odczuwanie zainteresowania sobą ze strony 

zakładu

Należy dbać o zadowolenie pracowników, 

ponieważ kiedy go nie będzie, praca nie będzie 

spełniała swojej roli resocjalizującej. Praca 

charakteryzowana w następujący sposób, z góry 

jest skazana na niepowodzenie:

„Chciałem pracować na dwie zmiany, albo dostać 

nadgodziny, ale nie dali, choć inni tak robili. Brygadzista 

patrzył tylko, czy moja robota zrobiona i na tym koniec. 

Po dwóch tygodniach się zwolniłem” (lat 21)

Kształtowanie przez pracę 

umiejętności współdziałania

Oprócz rozwijania osobowości, wychowanie 

przez pracę służy także kształtowaniu 

umiejętności działania zespołowego, 

współdziałania wychowanków. Żeby jednak 

praca oddziaływała w sposób pozytywny muszą 

być zachowane pewne zasady pracy w zespole:

 praca w zespole musi być podzielona 

równomiernie, by wszyscy jego członkowie 

mogli pracować jednocześnie

 liczebność zespołu powinna być dostosowana 

do zadania tj. do różnorodności i ilości części 

składowych wykonywanego przedmiotu

 przy planowaniu podziału pracy trzeba 

przewidywać i uwzględniać ilość czasu 

potrzebnego do wykonanie danego zadania oraz 

stopień trudności wykonania różnych 

elementów.

Kształtowanie postaw wobec 

pracy

Kształtowanie pozytywnych postaw jest 

trudne. Powodem tego jest po pierwsze 

to, że resocjalizacyjna młodzież wywodzi 

się ze społeczności rodzinnych, 

sąsiedzkich w których dominuje 

negatywny stosunek do pracy. Po drugie 

w zakładach karnych dostrzega się 

działania wpływające na demoralizację 

młodych pracowników. Dochodzi do tego 

przez rozpijanie młodych pracowników 

przez starszych stażem, zły przykład 

osobisty np. lekceważenie pracy, 

nieróbstwo.

Praca zawodowa

Przez pracę zawodową 

rozumiemy tu aktywność 

związaną z zawodową rolą 

społeczną, a także uczestnictwo 

w określonym systemie 

społecznym zakładu pracy. 

Praca zawodowa polega na 

wykonywaniu czynności 

społecznie użytecznych, za 

które otrzymuje się 

wynagrodzenie w postaci 

pieniędzy lub innych 

przedmiotów użytecznych.

Praca zawodowa obejmuje w Polsce zarówno 

młodzież znajdującą się pod opieką kuratorów 

sądowych, jak i umieszczoną w zakładach 

poprawczych. W zakładach organizuje się tzw. 

grupy półwolnościowe. Do tych grup 

odpowiednio dobiera się wychowanków 

zakładu, których umieszcza się w hotelu 

robotniczym, gdzie mieszkają pod opieką 

wychowawcy. Młodzież równocześnie 

przyucza się do określonego zawodu i pracuje 

zarobkowo. Młodzież zakładów poprawczych 

zatrudniana jest w wielu zawodach. Tak np. 

wychowankowie zakładów półotwartych 

zatrudniani są przy pracach rolniczych, 

ogrodniczych, leśnych, w zawodach 

rzemieślniczych np. ślusarstwie, stolarstwie, 

przy budowie szlaków komunikacyjnych, a 

także na budowie, kopalni, w hutach, 

stoczniach. 

Prace społeczne i porządkowo 

gospodarcze

Wyróżnia się dwie odmiany pracy społecznie 

użytecznej:

 Wykonywanie czegoś, co jest potrzebne samym 

wychowankom np. urządzenie boiska do siatkówki czy 

koszykówki, zrobienie bieżni itp.

 Prace polegające na wykonywaniu czegoś, co jest 

potrzebne osobom spoza grupy np. wybudowanie 

drogi.

 W obu wypadkach wykonywanie pracy nie jest 

związane, na odstawie uprzednio zawartej umowy, z 

otrzymywaniem ustalonego wynagrodzenia. Obie 

odmiany powinny być wykorzystywane w wychowaniu 

resocjalizacyjnym, przyczyniają się bowiem do 

wzrostu spoistości grupy, do identyfikacji jej członków 

z grupą. 

W żadnym wypadku praca społeczna nie może 

być podejmowana wskutek przymusu ze strony 

kierownictwa zakładu i wychowawców.

Walory pracy porządkowo - 

gospodarczej

Jako pracę porządkowo – gospodarczą 

rozumiemy takie czynności jak pomoc w 

kuchni, sprzątanie pomieszczeń, 

przynoszenie odpowiedniego sprzętu itp. 

Także i ta forma pracy może okazać się 

korzystna ze względów wychowawczych, 

jeżeli jest stosowana obok innej formy 

resocjalizacji przez pracę i jeżeli jest 

traktowana jako czynnik integrujący 

grupy wychowawcze. Chodzi bowiem o to, 

aby prace te stawały się czynnikiem 

wzrostu kultury osobistej wychowanków i 

wzrostu zamiłowania do czystości i 

estetyki pomieszczeń.

Pytania

1. Jakie są dwie role wychowawcy w 

wykorzystaniu pracy jako metody 

resocjalizacyjnej?

2. Jaka jest różnica pomiędzy pracą 

zawodową a społeczną w resocjalizacji?