Patogeneza,

epidemiologia, teorie

etiologiczne, genetyka

schizofrenii

Ewa Pilaczyńska-Jodkiewicz

Katedra i Klinika Psychiatrii

Collegium Medicum UMK

Definicja i ogólna

charakterystyka

Schizofrenia – zaburzenia, schizofreniczne,

psychoza schizofreniczna

Choroba o dość zróżnicowanym obrazie ( raczej

grupa chorób) i różnorodnym przebiegu
klinicznym.

Przesłanką jednoczącą tę różdnorodność to:
podobieństwa symptomatologiczne
( dezintegracja psychiczna)
Podobieństwa rokownicze ( długotrwałość

przebiegu, ryzyko dezadaptacji)

Rys historyczny

• Emil Kraepelin – dementia praecox
• Eugeniusz Bleuler – wprowadził pojęcie

schizofrenii ( 1911)

• Jan Mazurkiewicz – wprowadził pojęcie

objawów pozytywnych i negatywnych

• Tadeusz Bilikiewicz – pojęcie

schizofrenii „prawdziwej” i zaburzeń
schizofrenoidalnych

Epidemiologia

• Wskaźnik ryzyka zachorowania

( prawdopodobieństwo choroby) wynosi 0,5-
1,5% w okresie ryzyka zachorowania 15-45 rok
życia
Śmiertelność w populacji chorych na
schizofrenię była 100 lat temu dwukrotnie
wyższa niż w populacji ogólnej ( złe warunki
bytowe w szpitalach), aktualnie głównie
nienaturalne przyczyny zgonów ( samobójstwo)
Ryzyko samobójstwa wynosi w populacji chorych
około 10%

Epidemiologia

• Płodność chorych na schizofrenię

zarówno w grupie kobiet jak i mężczyzn
jest mniejsza niż w populacji ogólnej

• Współwystępowanie chorób

somatycznych i schizofrenii jest częste :
50-80% populacji szpitalnej, 20-40%
populacji ambulatoryjnej: wzmożona
podatność na infekcje, gruźlicę,
choroby układu krążenia

Demograficzne czynniki

ryzyka

• Częstość występowania schizofrenii jest

dla obu płci jednakowa

• Zachorowania u mężczyzn przeważają w

wieku wcześniejszym ( 15-24 r życia), u

kobiet w wieku późniejszym ( 25-34 r

życia)

• Brak różnic w zapadalności na schizofrenię

w zależności od przynależności etnicznej

• Choroba występuje na całym świecie, a

zapadalność jest zbliżona

Środowiskowe czynniki

ryzyka

• Wyższy odsetek urodzeń przyszłych

chorych w miesiącach zimowych ( do
10%)

Występowanie rodzinne

• Pokrewieństwo z osobą chorą zwiększa

ryzyko zachorowania na schizofrenię (5-

15-krotnie)

• Występowanie rodzinne ( zachorowania

nie są homotypowe)

A/ krewni I stopnia – bliźnięta

monozygotyczne około 50%, rodzice 6%,

rodzeństwo 9%

B/ krewni II stopnia – 2-6%
C/ populacja ogólna 1%

Co się dziedziczy?

• Przekazywana jest skłonność do

całego spektrum zaburzeń,
przejawiających się trudnościami
przystosowania, cechami lub
zaburzeniami osobowości, a niekiedy
zaburzeniami z pogranicza
schizofrenii, a nawet innymi
psychozami (CHAD)

Jak przekazywana jest

podatność?

• Hipotezy:
Heterogeniczny – różne geny, różne

choroby

Monogeniczny – jeden gen recesywny lub

dominujący o różnej ekspresji i
penetracji

Poligeniczno-wieloczynnikowy – liczne

geny o sumującym się wpływie przy
współudziale czynników środowiskowych

Badania molekularne

• Dotychczas nie znaleziono genu schizofrenii
• W ośmiu chromosomach ( 2, 4-6, 8, 9, 11,

22) uzyskano pozytywne wyniki

umiejscowienia wrażliwości ( podatności )

w tych samych regionach chromosomu

• Badania związku pomiędzy rozpoznaniem

schizofrenii a polimorfizmem genów

zaangażowanych w procesy o potencjalnym

znaczeniu dla patogenezy schizofrenii

( geny kandydujące)

Przesłanki infekcyjno-

immunologiczne

• Czynniki infekcyjne ( wirusowe ) w

patogenezie : neurotropizm, wieloletnia,

bezobjawowa obecność wirusa w tkance

gospodarza, inkorporacja go genomu

komórek i przekazywania następnym

pokoleniom, wywoływanie zmiany funkcji

komórki bez jej uszkodzenia

• Jaki wirus – „schizowirus” : neurotropowy

(grypy, cytomegalii, Borna)

• Defekt odpornościowy?

Przesłanki

neuromorfologiczne

• Częste występowanie drobnych

objawów neurologicznych ( 29-80%)

• Badania post mortem – poszerzenie

komór, rowków w niektórych
okolicach, zmniejszenie objętości,
ubytek neuronów ( okolice czołowe
skroniowe, wzgórze

Przesłanki

neurofunkcjonalne

• Dominujące znaczenie układu dopaminergicznego:

dysregulacja czynności DA w układzie limbicznym i
strukturach podkorowych, relatywnie niska
aktywność w okolicach czołowych

• Rola serotoniny ( głównie we wzajemnym

powiązaniu z DA)

• GABA- główny neuroprzekaźnik hamujący w mózgu

– zmniejszenie liczby neuronów oraz w
konsekwencji aktywności GABA-ergicznej w
schizofrenii

• Kwas glutaminowy i receptory NMDA

Neurofizjologia

• EEG – zmiany w dystrybucji pasm

widma EEG, deficyty w zakresie
właściwości słuchowych potencjałów
wywołanych zarówno wczesnych jak i
późnych

• Zaburzenia płynności śledzących i

szybkich ruchów gałek ocznych

• Badania lateralizacyjne – dysfunkcja

płata czołowego, głównie lewego

Neuropsychologia

• Badanie czynności poznawczych –

deficyt selektywności i trwałości
uwagi, pamięci epizodycznej i
operacyjnej, w tym zwłaszcza w
zakresie tzw. funkcji wykonawczych,
związanych z planowaniem,
inicjowaniem i podtrzymywaniem
działania

Czynniki środowiskowe

• Wczesne doświadczenia

traumatyczne ( bez potwierdzenia
empirycznego)

• Negatywne wydarzenia życiowe

( czynniki wyzwalające)

Współczesne hipotezy

• Model uwrażliwienia (Zubin, 1977):
- trwałe uwrażliwienie w okresie

przedchorobowym ukształtowane pod
wpływem różnych czynników indywidualnych
i środowiskowych ( głównie genetycznych)

-czynniki pośredniczące ( mediatory ) – w

niekorzystnych okolicznościach ( nadmierna
wrażliwość, nadmierny stres ) powodują
ostry epizod schizofreniczny lub stany
przewlekłe

Hipoteza neurorozwojowa

(Weinbergera, Murraya, Crowa)

• Deficyty strukturalne mózgu oraz

dysfunkcjonalna aktywność obwodów
neuronalnych spowodowane
nieprawidłowościami rozwojowymi
mózgu we wczesnych okresach jego
rozwoju są przyczyną schizofrenii