Patogeneza,

epidemiologia, teorie

etiologiczne, genetyka

schizofrenii

Ewa Pilaczyńska-Jodkiewicz

Katedra i Klinika Psychiatrii

Collegium Medicum UMK

Definicja i ogólna

charakterystyka

Schizofrenia – zaburzenia, schizofreniczne,

psychoza schizofreniczna

Choroba o dość zróżnicowanym obrazie

( raczej grupa chorób) i różnorodnym
przebiegu klinicznym.

Przesłanką jednoczącą tę różdnorodność to:
podobieństwa symptomatologiczne
( dezintegracja psychiczna)
Podobieństwa rokownicze ( długotrwałość

przebiegu, ryzyko dezadaptacji)

Rys historyczny

• Emil Kraepelin – dementia praecox
• Eugeniusz Bleuler – wprowadził

pojęcie schizofrenii ( 1911)

• Jan Mazurkiewicz – wprowadził

pojęcie objawów pozytywnych i
negatywnych

• Tadeusz Bilikiewicz – pojęcie

schizofrenii „prawdziwej” i zaburzeń
schizofrenoidalnych

Epidemiologia

• Wskaźnik ryzyka zachorowania

( prawdopodobieństwo choroby) wynosi
0,5-1,5% w okresie ryzyka zachorowania
15-45 rok życia
Śmiertelność w populacji chorych na
schizofrenię była 100 lat temu dwukrotnie
wyższa niż w populacji ogólnej ( złe
warunki bytowe w szpitalach), aktualnie
głównie nienaturalne przyczyny zgonów
( samobójstwo)
Ryzyko samobójstwa wynosi w populacji
chorych około 10%

Epidemiologia

• Płodność chorych na schizofrenię

zarówno w grupie kobiet jak i
mężczyzn jest mniejsza niż w
populacji ogólnej

• Współwystępowanie chorób

somatycznych i schizofrenii jest
częste : 50-80% populacji szpitalnej,
20-40% populacji ambulatoryjnej:
wzmożona podatność na infekcje,
gruźlicę, choroby układu krążenia

Demograficzne czynniki

ryzyka

• Częstość występowania schizofrenii

jest dla obu płci jednakowa

• Zachorowania u mężczyzn

przeważają w wieku wcześniejszym

( 15-24 r życia), u kobiet w wieku

późniejszym ( 25-34 r życia)

• Brak różnic w zapadalności na

schizofrenię w zależności od

przynależności etnicznej

• Choroba występuje na całym świecie,

a zapadalność jest zbliżona

Środowiskowe czynniki

ryzyka

• Wyższy odsetek urodzeń przyszłych

chorych w miesiącach zimowych ( do
10%)

Występowanie rodzinne

• Pokrewieństwo z osobą chorą

zwiększa ryzyko zachorowania na

schizofrenię (5-15-krotnie)

• Występowanie rodzinne

( zachorowania nie są homotypowe)

A/ krewni I stopnia – bliźnięta

monozygotyczne około 50%, rodzice

6%, rodzeństwo 9%

B/ krewni II stopnia – 2-6%
C/ populacja ogólna 1%

Co się dziedziczy?

• Przekazywana jest skłonność do

całego spektrum zaburzeń,
przejawiających się trudnościami
przystosowania, cechami lub
zaburzeniami osobowości, a niekiedy
zaburzeniami z pogranicza
schizofrenii, a nawet innymi
psychozami (CHAD)

Jak przekazywana jest

podatność?

• Hipotezy:
Heterogeniczny – różne geny, różne

choroby

Monogeniczny – jeden gen recesywny

lub dominujący o różnej ekspresji i
penetracji

Poligeniczno-wieloczynnikowy – liczne

geny o sumującym się wpływie przy
współudziale czynników
środowiskowych

Badania molekularne

• Dotychczas nie znaleziono genu

schizofrenii

• W ośmiu chromosomach ( 2, 4-6, 8,

9, 11, 22) uzyskano pozytywne

wyniki umiejscowienia wrażliwości

( podatności ) w tych samych

regionach chromosomu

• Badania związku pomiędzy

rozpoznaniem schizofrenii a

polimorfizmem genów

zaangażowanych w procesy o

potencjalnym znaczeniu dla

patogenezy schizofrenii ( geny

kandydujące)

Przesłanki infekcyjno-

immunologiczne

• Czynniki infekcyjne ( wirusowe ) w

patogenezie : neurotropizm,

wieloletnia, bezobjawowa obecność

wirusa w tkance gospodarza,

inkorporacja go genomu komórek i

przekazywania następnym

pokoleniom, wywoływanie zmiany

funkcji komórki bez jej uszkodzenia

• Jaki wirus – „schizowirus” :

neurotropowy (grypy, cytomegalii,

Borna)

• Defekt odpornościowy?

Przesłanki

neuromorfologiczne

• Częste występowanie drobnych

objawów neurologicznych ( 29-80%)

• Badania post mortem – poszerzenie

komór, rowków w niektórych
okolicach, zmniejszenie objętości,
ubytek neuronów ( okolice czołowe
skroniowe, wzgórze

Przesłanki

neurofunkcjonalne

• Dominujące znaczenie układu

dopaminergicznego: dysregulacja czynności DA w
układzie limbicznym i strukturach podkorowych,
relatywnie niska aktywność w okolicach
czołowych

• Rola serotoniny ( głównie we wzajemnym

powiązaniu z DA)

• GABA- główny neuroprzekaźnik hamujący w

mózgu – zmniejszenie liczby neuronów oraz w
konsekwencji aktywności GABA-ergicznej w
schizofrenii

• Kwas glutaminowy i receptory NMDA

Neurofizjologia

• EEG – zmiany w dystrybucji pasm

widma EEG, deficyty w zakresie
właściwości słuchowych potencjałów
wywołanych zarówno wczesnych jak i
późnych

• Zaburzenia płynności śledzących i

szybkich ruchów gałek ocznych

• Badania lateralizacyjne – dysfunkcja

płata czołowego, głównie lewego

Neuropsychologia

• Badanie czynności poznawczych –

deficyt selektywności i trwałości
uwagi, pamięci epizodycznej i
operacyjnej, w tym zwłaszcza w
zakresie tzw. funkcji wykonawczych,
związanych z planowaniem,
inicjowaniem i podtrzymywaniem
działania

Czynniki środowiskowe

• Wczesne doświadczenia

traumatyczne ( bez potwierdzenia
empirycznego)

• Negatywne wydarzenia życiowe

( czynniki wyzwalające)

Współczesne hipotezy

• Model uwrażliwienia (Zubin, 1977):
- trwałe uwrażliwienie w okresie

przedchorobowym ukształtowane pod
wpływem różnych czynników
indywidualnych i środowiskowych
( głównie genetycznych)

-czynniki pośredniczące ( mediatory ) – w

niekorzystnych okolicznościach
( nadmierna wrażliwość, nadmierny stres )
powodują ostry epizod schizofreniczny lub
stany przewlekłe

Hipoteza neurorozwojowa

(Weinbergera, Murraya, Crowa)

• Deficyty strukturalne mózgu oraz

dysfunkcjonalna aktywność obwodów
neuronalnych spowodowane
nieprawidłowościami rozwojowymi
mózgu we wczesnych okresach jego
rozwoju są przyczyną schizofrenii