Prawo cywilne

to gałąź

prawa obejmująca przepisy
(zespół norm prawnych), które
regulują

majątkowe

i

niemajątkowe stosunki prawne
między osobami fizycznymi i
prawnymi

Prawo cywilne

• w znaczeniu

przedmiotowym

oznacza zespół

przepisów (norm)

regulujących

określone stosunki

społeczne

(cywilnoprawne) w

pewien właściwy

im sposób

• w znaczeniu

podmiotowym

oznacza

uprawnienie lub

zespół uprawnień

przysługujących

jakiemuś

podmiotowi,

wyznaczonych przez

normy prawne

Prawa majątkowe – z

zasady są zbywalne –

ustawa stwarza możliwość

przenoszenia ich na inne

osoby:

• prawa rzeczowe (prawo własności),

użytkowanie wieczyste, prawa rzeczowe
ograniczone)

• wierzytelności wynikające ze zobowiązań
• prawa

majątkowe

na

dobrach

niematerialnych

(autorskie

prawa

niemajątkowe)

• prawa rodzinne o charakterze

majątkowym (np. prawo do spadku)

Prawa

niemajątkowe

• prawa osobiste przysługujące

osobie fizycznej lub prawnej dla
ochrony jej dóbr osobistych (np.
wolność, zdrowie, nazwisko)

• prawa rodzinne inne niż

majątkowe

Stosunek cywilnoprawny –
powinien

zawierać

dwa

niezbędne elementy: po jednej
stronie prawo podmiotowe, po
drugiej

odpowiadający

mu

obowiązek np. wynajmujący
może żądać od wynajmującego
zapłaty czynszu

SYSTEMTYK

A PRAWA

CYWILNEGO

Poszczególne działy

prawa cywilnego

• Część ogólna – obejmuje instytucje i zasady wspólne

dla całego prawa cywilnego

• Prawo rzeczowe – ujmuje normy, które wyznaczają

bezwzględne prawa podmiotowe (skuteczne wobec

wszystkich), a odnoszące się do rzeczy

• Prawo zobowiązań – zawiera normy regulujące prawa

majątkowe o charakterze względnym, skuteczne wobec

indywidualnie oznaczonych podmiotów

• Prawo spadkowe – reguluje przejście majątku osoby

zmarłej na inne podmioty

• Prawo rodzinne – reguluje stosunki prawne między

małżonkami, rodzicami i dziećmi oraz innymi krewnymi

oraz powinowatymi a także instytucję opieki

OSOBY

FIZYCZNE

Osobą

fizyczną jest

każdy

człowiek

Zdolność prawna - oznacza, że
każdy człowiek może uzyskać
prawa i obowiązki majątkowe i
niemajątkowe od chwili urodzenia.
Zdolność

prawną

ma

każdy

człowiek od chwili urodzenia aż do
śmierci

Zdolność

do

czynności

prawnych – oznacza możność
dokonywania czynności prawnych
(decyzji co do kształtowania
wiążących

ich

stosunków

prawnych)

Z punktu widzenia

zdolności do czynności

prawnych wyróżniamy trzy

kategorie osób:

· Osoby o pełnej zdolności do

czynności prawnych

· Osoby nie mające zdolności do

czynności prawnych

· Osoby o ograniczonej zdolności do

czynności prawnych

Pełna zdolność do

czynności prawnych –

nabywa się ją z chwilą

uzyskania pełnoletności,

osoby takie mogą zawierać

wszystkie umowy,

w pełni rozporządzać swoim

majątkiem są całkowicie

odpowiedzialne za swoje

działania.

Nie ma zdolności do czynności

prawnych – osoba, która nie

ukończyła 13 lat oraz osoba

ubezwłasnowolniona całkowicie,

jeśli na skutek choroby

psychicznej niedorozwoju

umysłowego albo innego rodzaju

zaburzeń psychicznych, w

szczególności pijaństwa i

narkomanii, nie jest w stanie

kierować swoim

postępowaniem. Czynności za

takie osoby podejmują rodzice lub

inni przedstawiciele ustawowi.

Ograniczoną zdolność do

czynności prawnych – mają

małoletni, którzy ukończyli 13 lat oraz

osoby ubezwłasnowolnione częściowo.

Osoba pełnoletnia może być

ubezwłasnowolniona częściowo z

powodu choroby psychicznej,

niedorozwoju umysłowego albo

innego rodzaju zaburzeń

psychicznych, w szczególności

pijaństwa i narkomanii, jeżeli stan tej

osoby nie uzasadnia

ubezwłasnowolnienia całkowitego. Dla

osób ubezwłasnowolnionych

częściowo ustanawia się kuratelę.

OSOBY

PRAWN

E

Osobami

prawnymi są:

• Skarb Państwa
• Organizacje, którym przepisy prawa

przyznają osobowość prawną.

Osobami prawnymi są między innymi: *

województwa, powiaty, gminy, * spółki

kapitałowe, * partie polityczne, *

związki zawodowe, * przedsiębiorstwa

państwowe, * uczelnie wyższe, *

spółdzielnie, * fundacje

PRZEDMIOT

STOSUNKÓW

CYWILNOPRAWNYC

H

Przedmiotem stosunków cywilnoprawnych są różne

dobra, pogrupowane w przepisach prawa cywilnego w

określone klasy przedmiotów.

Wyróżnia się:

•

Rzeczy

–

to

przedmioty

będące

:

a)

materialną

częścią

przyrody,

b)

występujące w stanie naturalnym lub przetworzonym, c) przedstawiające wartość majątkową,

d) na tyle wyodrębnione, że w stosunkach gospodarczych mogą być traktowane samodzielnie

-

ruchomości to rzeczy, które mogą być przenoszone z miejsca na miejsce bez istotnego

uszkodzenia

-

nieruchomości to części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności

(grunty) oraz budynki trwale związane z gruntem lub części takich budynków(lokale), jeśli z

mocy prawa mogą być odrębnym od gruntu przedmiotem własności

-

nieruchomości rolne (grunty rolne) są to nieruchomości, które są lub mogą być

wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji

roślinnej i zwierzęcej (także ogrodniczej, sadowniczej i rybnej)

•

Przedmioty inne niż rzeczy czyli przedmioty materialne nie będące rzeczami, wśród nich

ciecze, gazy, kopaliny, zwierzęta w stanie wolnym

•

Różne postacie energii

•

Dobra niematerialne (dobra intelektualne i dobra osobiste)

•

Pieniądze jako kategoria ekonomiczna nie są rzeczami; jest natomiast rzeczą ruchomą

konkretny pieniądz mający jedynie wartość numizmatyczną. Pieniądzem jest wszystko co w

obrocie może pełnić funkcję miernika wartości i pozwala na umarzanie zobowiązań

•

Papiery wartościowe to dokumenty, które stanowią potwierdzenie istnienia pewnych praw

majątkowych i podstawę do wykonywania tych praw. Są to między innymi akcje, obligacje,

czeki, weksle, listy zastawne, książeczki oszczędnościowe itp.

•

Zorganizowane kompleksy majątkowe jak przedsiębiorstwa (czyli zespół składników

materialnych i niematerialnych stanowiących pewien zorganizowany kompleks i

przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych) i gospodarstwa rolne (to

grunty rolne wraz z gruntami leśnymi budynkami lub ich częściami urządzeniami i

inwentarzem oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego

CZYNNOŚCI

PRAWNE

Czynności prawne to takie

czynności podmiotów prawa

(działania lub zaniechania),

których dokonanie powoduje

konsekwencje prawne. Jedynym

elementem koniecznym dla

dokonania czynności prawnej jest

oświadczenie woli.

Zachowanie może być

uznane za oświadczenie

woli, jeśli:

•Jest zrozumiałe i da się

ustalić jego sens

•Nie jest wymuszone
•Jest złożone na serio

Wady oświadczenia woli:

•Brak

świadomości

lub

swobody

•Pozorność
•Błąd
•Groźba

WŁASNOŚ

Ć I INNE

PRAWA

RZECZOW

E

Przez własność należy

rozumieć uprawnienia

do:

•Władania

rzeczą

(posiadanie)

•Korzystania z rzeczy
•Rozporządzania rzeczą

PRAWO

WŁASNOŚCI

JEST

BEZWZGLĘDNY

M PRAWEM

PODMIOTOWYM

Sposoby nabycia

własności:

•Pierwot

ny

•Pochod

ny

WSPÓŁWŁASNOŚĆ powstaje wtedy,

gdy prawo własności do tej samej

rzeczy należy do kilku osób.

Wyróżniamy dwa typy

współwłasności:

•Współwłasność

w

częściach

ułamkowych

•Współwłasność łączną

OGRANICZONE PRAWA

RZECZOWE

•Użytkowanie

•Służebność

•Zastaw

•Hipoteka

•Spółdzielcze

własnościowe

prawo
do lokalu

•Prawo

do

domu

jednorodzinnego
w spółdzielni mieszkaniowej

ZOBOWIĄZANIA

Zobowiązaniem – jest stosunek

cywilnoprawny zachodzący

pomiędzy dwoma lub więcej

osobami, gdzie jedna z nich –

nazywana wierzycielem

(uprawnionym) może żądać od

drugiej – nazywanej dłużnikiem

(zobowiązanym) – spełnienia

pewnego świadczenia, czyli może

żądać określonego zachowania się

lub zaniechania działania przez

dłużnika

Uprawnienie wierzyciela

nazywamy wierzytelnością, a

obowiązek dłużnika określamy

jako dług. Stosunek łączący

obie strony jest stosunkiem

zobowiązaniowym

 

Wierzytelność jest

prawem mającym

charakter względny,

przysługuje bowiem nie

wobec wszystkich, lecz

tylko wobec dłużnika.

Umowa jest aktem

stanowienia treści stosunku

prawnego przez strony. Jest to

dwustronne, zgodne

oświadczenie woli, mające na

celu powstanie stosunku

zobowiązaniowego.

Ze względu na funkcje gospodarcze umowy zobowiązaniowe
dzielimy na:

•Przenoszące własność lub inne prawa

- umowa sprzedaży (sprzedawca, kupujący)
- umowa zamiany
- umowa dostawy
- umowa kontraktacji
- umowa darowizny
- umowa o przeniesienie praw autorskich
- umowa licencyjna

•Pozwalające na korzystanie z cudzych rzeczy

- umowa najmu (wynajmujący, najemca)
- umowa dzierżawy (wydzierżawiający, dzierżawca)
- umowa użyczenia
- umowa leasingu
- umowa czarteru statku morskiego

•Pozwalające na korzystanie z cudzej pracy lub
usług

- umowa zlecenia (zleceniodawca, zleceniobiorca)
- umowa o dzieło (zamawiający, przyjmujący zamówienie)
- umowa agencyjna
- umowa przechowania
- umowa składu

PRAWO

SPADKOW

E

Prawo spadkowe dotyczy

przejścia cywilnych praw

majątkowych

i obowiązków zmarłego na inne

osoby

Spadek jest to ogół majątkowych

praw

i obowiązków zmarłego

(spadkodawcy), który z chwilą

jego śmierci przechodzi na inne

osoby (spadkobierców)

 

Przejęcie praw do

spadku nazywamy

dziedziczeniem

Testament jest jednostronną

czynnością prawną,

dokonywaną tylko osobiście, na

mocy której spadkodawca

rozporządza majątkiem na

wypadek śmierci.

Przesłanki ważności

testamentu:

• Sporządzenie

go

przez

osobę

mającą pełną zdolność do czynności

prawnych

• Brak wad w oświadczeniu woli (czyli

nie działanie pod wpływem błędu

lub groźby)

• Sporządzenie

testamentu

w

przewidzianej prawem formie

• Zgodność testamentu z prawem i

zasadami współżycia społecznego

Dopuszczalne są trzy

formy testamentu:

•Testament własnoręczny

(holograficzny)

•Testament notarialny
•Testament allograficzny

PRAWO

RODZINN

E

Podstawowe zasady

prawa rodzinnego i

opiekuńczego:

·        Zasada dobra dziecka – art. 72 Konstytucji

RP

·        Zasada ochrony rodziny – art. 18

Konstytucji RP

·        Zasada monogamii
·        Zasada trwałości zawiązku małżeńskiego
·        Zasada równego traktowania małżeństw

zawartych w formie świeckiej i wyznaniowej

·        Zasada równości małżonków

W rozumieniu KRO

rodzina składa się z:

• małżonków
• ich wspólnych małoletnich dzieci
• dzieci pełnoletnie, które jeszcze

się nie usamodzielniły

• dzieci przysposobionych przez

małżonków

Do tak rozumianej rodziny nie
należą:
- dzieci jednego małżonka
(nawet wychowywanych przez
nich we wspólnie założonej
rodzinie)
- dzieci wzięte na wychowanie,
a

nie

przysposobione

(wychowańcy)

W linii prostej spokrewnione
są ze sobą osoby pochodzące
jedna

od

drugiej

bądź

wspólnego przodka np. ojciec z
córką, babka z wnukiem
W linii bocznej spokrewnione
są osoby, które pochodzą od
wspólnego przodka, ale nie od
siebie

np.

rodzeństwo,

bratanek, brat cioteczny

W ramach pokrewieństwa w
linii prostej rozróżnia się
wstępnych (ojciec, dziadek) i
zstępnych (córka, syn, wnuki,
prawnuki)

 

Powinowactwo powstaje

poprzez zawarcie małżeństwa

między małżonkami a

krewnymi drugiego małżonka

(jest wyłącznie węzłem

prawnym) i trwa pomimo

zawarcia małżeństwa.

Powinowaci w linii prostej nie

mogą zawrzeć małżeństwa ze

sobą.

Małżeństwo jest prawnym

związkiem mężczyzny i kobiety,

mającym cechy trwałości (ale

nie jest związkiem

nierozerwalnym), powstałym z

woli obu równoprawnych stron

w celu wspólnego pożycia,

realizacji dobra małżonków,

dobra założonej rodziny

i jej celów społecznych.

Przesłanki

unieważnienia

małżeństwa:

• jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński zostało

złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała

się w stanie wyłączającym świadome wyrażanie woli

• jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński zostało

złożone pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej strony

(tzw. Tożsamości cywilnej, tj. co do stanu cywilnego

współmałżonka lub jego właściwości osobowych, tj. alkoholizm,

narkomania, homoseksualizm, niemoc płciowa, transseksualizm)

• jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński zostało

złożone pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub

osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składający

oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej

osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste

Przesłanki orzeczenia

rozwodu:

zupełny (gdy wszelkie więzy

łączące małżonków zostają

zerwane) i trwały (rozkład

przedłuża się) rozkład pożycia

między małżonkami

KONIEC