Krajowa Izba

Rozliczeniowa SA -

pośrednik

międzybankowy

Krajowa Izba Rozliczeniowa S.A. -

pośrednik międzybankowy

SPIS TREŚCI

„ Izba SYBIR
„

Izba ELIXIR

„

Elektroniczny przelew

„

Sesje ELIXIR

„

Technika

„

Historia KR

„ Ciekawostki

„Wstęp

KIR SA jest jedyną w Polsce międzybankową izbą rozliczeniową. W
praktyce oznacza to że przelewy, czeki i inne zlecenia płatnicze
zlecane przez klientów w bankach są obsługiwane przez
KIR. Znaczącym wyjątkiem są rozliczenia związane z kartami
bankowymi, którymi zajmują się w Polsce wyspecjalizowane firmy
oraz banki.

Z usług KIR-u korzystają banki oraz firmy finansowe (np.
PolCard, fundusze emerytalne). KIR istnieje od końca 1991 roku,
kiedy to został założony przez 16 banków, w tym Narodowy Bank
Polski oraz Związek Banków Polskich. W ramach KIR SA działa
Centrala oraz 17 Bankowych Regionalnych Izb Rozliczeniowych
(BRIR), których siedziby mieszczą się w obecnych miastach
wojewódzkich i w Koszalinie.

Za prowadzone usługi na rzecz banków KIR pobiera prowizje.
Mimo, że elektronika pożera mniej zasobów ludzkich, to prowizje
za przelewy elektroniczne są większe niż za papierowe. Jednak
w bankach te prowizje są coraz niższe.

KIR posiada dwie izby rozliczające: SYBIR oraz ELIXIR. Obie izby
pracują tylko w dni robocze, nie pracują w żadne soboty ani święta.
Oznacza to, że przelew zlecony przez klienta w jego banku
elektronicznym w sobotę może być przesłany do innego banku
dopiero w poniedziałek.

Głównym zadaniem KIR-u jest przesyłanie dokumentów
płatniczych (np. przelewy) między bankami oraz wzajemne
rozliczanie banków. Rozliczanie przepływów pieniądza między
bankami odbywa się przez rachunki bieżące prowadzone przez
NBP. Każdy bank musi dbać o to, aby na jego rachunku NBP
znajdowała się wystarczająca ilość środków pieniężnych.

SPIS TREŚCI

W izbie ELIXIR dokumenty płatnicze są przesyłane elektronicznie, banki
nie muszą przesyłać między sobą żadnych papierków. Dzięki temu czas
przesłania dokumentu między dwoma oddziałami banków to
maksymalnie jeden dzień, a w skrajnym przypadku pieniądze
w oddziale docelowym mogą znaleźć się już po 3 godzinach.
Izba ELIXIR przesyła dokumenty 3 razy dziennie (izba nie pracuje on-
line) w ramach tzw. sesji (lub przebiegów). Poszczególne sesje 
przebiegają w odpowiednich porach dnia: porannej, południowej,
popołudniowej. Do czasu rozpoczęcia danej sesji bank może przesyłać
do systemu ELIXIR wszelkie operacje płatnicze. O określonej godzinie
KIR zamyka dostęp do systemu ELIXIR i rozpoczyna się przetwarzanie
zleceń i rozliczanie sesji, co trwa około 1,5h. Po tym czasie banki
zaczynają pobierać z systemu wynik sesji, czyli m.in. przelewy
przesłane na rachunki ich klientów. Pieniądze nie pojawiają się na
rachunkach klientów natychmiast po zamknięciu sesji. Informatyk musi
pobrać pliki z ELIXIR-u i zaimportować operacje do systemu
bankowego. Dopiero po zaksięgowaniu w głównym systemie pieniądze
są dostępne dla klientów.

SPIS TREŚCI

Dokładne czasy sesji ELIXIR znajdują się w dziale Niezbędnik bankowy.
Dla wszystkich zleceń, z wyjątkiem przelewów ZUS, dostępne są trzy sesje
rozliczeniowe dziennie. Polecenia zapłaty są obsługiwane również tylko
sesją poranną. Bank musi obsługiwać co najmniej jedną sesję ELIXIR
dziennie, nie musi brać udziału we wszystkich trzech. Bank musi jednak
odebrać i zaksięgować wyniki każdej sesji.
Każda sesja ma swój początek i koniec. Do czasu rozpoczęcia się sesji bank
może składać w KIR-ze zlecenia swoich klientów. Im bank później wyśle
zlecenia do ELIXIR, tym prowizje pobierane przez KIR są wyższe. Prowizje
rosną na godzinę przed rozpoczęciem się danej sesji. Z tego powodu banki
bardziej oszczędne przesyłają zlecenia nie w ostatniej chwili, lecz około
70 minut przed rozpoczęciem się sesji. Zlecenie są przetwarzane w czasie
sesji i po jej zakończeniu banki mogą odebrać zlecenia wysłane do nich
przez inne banki.
Złożenie przelewu przed złamaniem pierwszej lub drugiej sesji powoduje, że
na rachunku odbiorcy (beneficjent) pieniądze zostaną zaksięgowane
(zwykle) tego samego dnia. Z trzecią sesją jest różnie w zależności od
banku. Część banków nie obsługuje częściowo trzeciej sesji, czyli wówczas
przelew złożony po południu jest przesyłany dopiero pierwszą sesją
następnego dnia roboczego. Inne banki wyniki trzeciej sesji księgują
następnego dnia roboczego. Jeśli bank nadawca obsługuje trzecią sesję, to
pracownicy w banku odbiorcy zaksięgują przelewy tego samego dnia
wieczorem lub następnego dnia.
 

SPIS TREŚCI

Przekazywanie danych między bankiem a systemem EILXIR znajdującym
się w siedzibie KIR może następować na jeden ze sposobów:

•transmisja plików w protokole FTP

•przesyłanie plików pocztą elektroniczną X.400

•pliki na dyskietce 3,5'' przekazywane do BRIR
Transmisja danych odbywa się po wydzielonej sieci pakietowej TELBANK
niepodłączonej bezpośrednio do Internetu. Zlecenia płatnicze są
zabezpieczone podpisem elektronicznym RSA oraz w czasie transmisji są
szyfrowane. Każdy uczestnik ELIXIR posiada swój klucz prywatny
wykorzystywany w podpisie. Podpisy elektroniczne są generowane
sprzętowo na komputerze wyposażonym w specjalną kartę
kryptograficzną firmy Setec.

SPIS TREŚCI

•1991-11-22  powstanie firmy KIR SA

•1993-04-05  formalny początek działania papierowej izby SYBIR

•1994-04-17  początek działania elektronicznej izby ELIXIR

•1998-06-01  wprowadzenie polecenia zapłaty (ang. direct debit)

•1998-06-30  od tej chwili każdy uczestnik (i jego wszystkie oddziały)
KIR SA musi wchodzić w skład zarówno systemu SYBIR jak i ELIXIR

•1999-01-25  początek obsługi przelewów ZUS przez izbę ELIXIR
2003-12-31  planowany koniec działania izby SYBIR

SPIS TREŚCI

Osiągnięty cykl rozliczeń (maksymalnie 1 dzień w ELIXIR-ze) dla
dokumentów płatniczych należy do najkrótszych w porównaniu do
analogicznych systemów w krajach Unii Europejskiej. Był on o 45%
krótszy od średniego w UE. Przykładowe długości cyklu rozliczeniowego
w różnych krajach: Francja - 7 dni, Niemcy - 3 dni, Holandia - 2 dni
(źródło: BARCLAYS BANK).
Udział systemu ELIXIR w ogólnej liczbie transakcji rozliczanych za
pośrednictwem KIR wzrastał z ok. 22% w styczniu do ok. 45% w grudniu
1999 r. i 50,7% w grudniu 2000r., natomiast w ogólnej wartości obrotów
generowanych za pośrednictwem Izby wzrastał z 72% w styczniu 1999 r.
do 81% w grudniu 1999 i 90,4% w grudniu 2000.
KIR jako jedyna firma z Europy Wschodniej i Centralnej została
zaproszona do Global Test of Payment Systems (światowy test zgodności
Y2K) organizowanego przez Nowojorską Izbę Rozliczeniową. Miało to
także wpływ na wymienienie polskiego sektora bankowego w rankingu
światowym, jak też wewnętrznie w kraju, jako najlepiej przygotowanego
do Y2K.
Dokumenty papierowe między BRIR-ami przewożone są w nocy
z wykorzystaniem 4 węzłów przeładunkowych Poczty Polskiej: Warszawa,
Katowice, Poznań, Bydgoszcz. Długość tras pokonywanych przez
przewoźników międzyregionalnych i regionalnych wynosi każdego dnia
ok. 50 tys. km.

SPIS TREŚCI

W izbie SYBIR dokumenty płatnicze są przesyłane papierowo. Oddział
banku musi mieć wszystkie dokumenty w formie papierowej podzielone
na odpowiednie paczki. Wszystko jest wkładane do worka
i plombowane, dołączana jest dyskietka z danymi zbiorczymi.
Następnie worek jest transportowany przez kuriera do najbliższego
oddziału KIR, czyli BRIR-u. W BRIR-ach paczki są dzielone na
poszczególne oddziały docelowe. Jeśli oddział banku, do którego ma
być przesłana dana paczka, znajduje się w obszarze danego BRIR-u, to
następnego dnia paczka zostaje dostarczana do oddziału banku
docelowego. W przeciwnym wypadku najpierw paczka jest przewożona
do odpowiedniego BRIR-u, a ten następnie dostarcza ją do oddziału
banku docelowego.

 

W ramach systemu SYBIR działa również poczta bankowa, za pomocą

której dwa dowolne oddziały banku mogą między sobą przesyłać

dowolne dokumenty papierowe, niekoniecznie finansowe. W ten sposób

np. przesyłane są umowy otwarcia konta między oddziałem

elektronicznym (ePKO BP, Telepekao24) a oddziałem pośredniczącym.

SPIS TREŚCI

POWRÓT

POWRÓT