Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Przedsiębiorczość wg. Schumpetera ma
miejsce wtedy gdy czynniki zostają
połączone po raz pierwszy i obejmuje to pięć
przypadków:
• wprowadzenie całkowicie nowego towaru
• wprowadzenie nowej metody produkcji
• otwarcie nowego rynku
• zdobycie nowego źródła surowców lub
półfabrykatów
• wprowadzenie nowej organizacji przemysłu

Przedsiębiorczość jako spostrzeganie i
wykorzystywanie szans I. Kirznera:

dlaczego, kiedy i jak pojawiają się szanse
na tworzenie dóbr i usług

dlaczego, kiedy i jak ludzie odkrywają i
wykorzystują szanse

dlaczego, kiedy i jak różne sposoby
działania są wykorzystywane przez
przedsiębiorstwa

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Przedsiębiorczość jako spostrzeganie i

wykorzystywanie szans I. Kirznera (cd.)

Szanse – sytuacje w których na rynek mogą być

wprowadzone nowe produkty, usługi, surowce i

metody wytwarzania co wiąże się z możliwością

wprowadzenia wyższych cen

Szanse wprawdzie istnieją w obiektywnym

świecie ale ich postrzeganie ma charakter

subiektywny (nie są znane wszystkim osobom w

danym czasie)

Szanse przedsiębiorcze różnią się od szerszego

zbioru wszystkich szans (np. optymalizacja

produkcji w wyniku oszczędności materiałów)

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Przedsiębiorczość jako spostrzeganie i

wykorzystywanie szans I. Kirznera (cd.)

Asymetria informacji – informacja jest

rozpowszechniana w sposób niedoskonały

Postawy potencjalnych przedsiębiorców są

odmienne w związku z czym

wykorzystywanie szans ma odmienny

charakter

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Zintegrowany model przedsiębiorczości

I d e n t y fi k a c j a s z a n s

O p r a c o w a n i e i

d o p r e c y z o w a n i e k o n c e p c j i

O c e n a i n a b y c i e

n i e z b ę d n y c h z a s o b ó w

W d r o ż e n i e

S z a n s e w o t o c z e n i u

O s o b y
p r z e d s ię b i o r c z e

U n i k a t o w a
k o n c e p c j a fi r m y

U w a r u n k o w a n i a
o r g a n i z a c y j n e

Z a s o b y

F u n k c j o n u j ą c e
p r z e d s i ę b i o r s t w o

T w o r z e n i e w a r t o ś c i

N o w e p r o d u k t y ,
u s ł u g i

Z y s k l u b o s o b i s t e
k o r z y ś c i

Z a t r u d n i e n i e , a k t y w
l u b w z r o s t d o c h o d u

N i e p o w o d z e n i e , s t r a t a

P r o c e s p r z e d s i ę b i o r c z y

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Można ten model przypisać również organizacjom non profit

Rodzaje przedsiębiorczości

Przedsiębiorczość niezależna charakterystyczna dla

osób lub grup osób

In dyw id ualna

Z e sp o ło w a

W ed ług liczby osób

O rygin alna

F ranch ising

N a śla do w cza

W ed ług sto pn ia in no w a cyjn ości

S eryjni

P ortfe low i

P rze dsieb iorcy z d ośw iadcze niem

N o w icjusze

W ed ług d o św ia dczen ia przed się bio rców

P rze dsięb io rczoś c n ie zależna

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

W ew ne trzne przed się w zię cia ko rpo ra cyjne Z e w ne trzn e prze d się w zięcia ko rpo ra cyjne

P rze ds ię w zię cia korpo racyjne

In no w a cje

O d no w a stra te g icz na

P rze ds ię b iorczo ść ko rpo ra cyjna

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Przedsiębiorczość korporacyjna to proces w którym

osoba lub grupa osób w powiązaniu z istniejąca

organizacją tworzy nową jednostkę organizacyjna,

przeprowadza odnowę strategiczną, lub wprowadza

innowacje w tej organizacji

Cechy osobowe przedsiębiorcy

Wiara we własne siły – wiara w siebie,

optymizm i entuzjazm, niezależność,

indywidualność

Orientacja na zadania (rezultaty) –

Potrzeba osiągnięć, orientacja na zysk,

wytrwałość, upór, determinacja, energia,

konsekwencja, inicjatywa

Podejmowanie ryzyka – zdolność do

podejmowania ryzyka, chęć podejmowania

wyzwań

Przywództwo – zachowania przywódcze,

dobra współpraca z ludźmi, odpowiadanie

na sugestie i krytykę

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Cechy osobowe przedsiębiorcy cd.

Oryginalność – innowacyjność, kreatywność,

„otwarty umysł”, zaradność,

wszechstronność, dążność do wiedzy

Zorientowanie na przyszłość – umiejętność

przewidywania , spostrzegania

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Orientacja przedsiębiorcza

(rozszerzenie rozumienia

przedsiębiorcy) - cechy:

autonomia działania

innowacyjność

ryzyko działania

proaktywność

agresywność względem konkurencji

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Definicja przedsiębiorcy wg. ustawy O

swobodzie działalności gospodarczej (DzU

2004 nr 73)

Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba

prawna i jednostka organizacyjna nie

będąca osobą prawną, której odrębna

ustawa przyznaje zdolność prawną –

wykonująca we własnym imieniu działalność

gospodarczą

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Definicja przedsiębiorcy wg. Kodeksu

cywilnego.

Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba

prawna i jednostka organizacyjna nie

będąca osoba prawną, prowadząca we

własnym imieniu działalność gospodarczą

lub zawodową

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Definicja ekonomiczna przedsiębiorstwa –

osoba lub zespół osób wyposażonych w

majątek, prowadzących działalność

gospodarczą, wyodrębniony pod względem

ekonomicznym i prawnym.

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Modele przedsiębiorstwa

ekonomiczny

finansowy

produkcyjny

organizacyjny

prawny

socjopsychologiczny

etyczny

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Model ekonomiczny przedsiębiorstwa

– przedsiębiorstwo jest swego rodzaju

urządzeniem przetwarzającym

nakłady w wyniki (efektywność

nakładów). Występują różnice w

różnych szkołach ekonomicznych

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Model finansowy przedsiębiorstwa –

system zasobów określonej wartości,

przekształcanych w strumienie

finansowe. Kapitał przedsiębiorstwa

traktowany jest jako wartość. Celem

jest maksymalizacja zasobów w

średnim i długim okresie.

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Model produkcyjny przedsiębiorstwa

– układ techniczny przetwarzający

nakłady w produkty końcowe.

Zmienne określające – surowce,

półfabrykaty, normy techniczne,

wydajność, materiałochłonność,

pracochłonność, zdolności

produkcyjne itp.

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Model organizacyjny

przedsiębiorstwa – opisywanie od

strony organizacyjnej: funkcje, cele,

misja, etyka biznesu, struktura

organizacyjna, stopień

decentralizacji, proces podejmowania

decyzji, kierownictwo itp.

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Model prawny przedsiębiorstwa –

zakres praw i obowiązków wynikający

z systemu prawnego, formy prawne.

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Model socjopsychologiczny

przedsiębiorstwa – przedsiębiorstwo

jako system społeczny: władza,

przywództwo, autorytet, motywacje,

bodźce, kary i nagrody, styl

zarządzania, lojalność, udział w

podejmowaniu decyzji.

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Model etyczny przedsiębiorstwa –

zachowania ludzi w przedsiębiorstwie

z punktu widzenia norm moralnych i

wzorców zachowań: misja firmy,

wzorce kariery, zwyczaje handlowe,

dobre obyczaje.

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Wyodrębnienie ekonomiczne

przedsiębiorstwa – odgraniczenie pod

względem majątkowym i wynikowym.

Stopień wyodrębnienia - może być

mały do bardzo wyraźnego.

Wyodrębnienie wynikowe – wynika z

konieczności ustalenia opłacalności

(głównie ze względów fiskalnych)

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Wyodrębnienie prawne

przedsiębiorstwa – forma prawna

określa zestaw praw i obowiązków.

Formy prawne – przedsiębiorstwo

osoby fizycznej, spółka prawa

cywilnego, spółka prawa handlowego,

przedsiębiorstwo państwowe,

spółdzielnia......

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Definicja prawna przedsiębiorstwa

Kodeks cywilny art. 55 –

przedsiębiorstwo jest

zorganizowanym zespołem

składników niematerialnych i

materialnych, przeznaczonym do

prowadzenia działalności

gospodarczej.

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Przedsiębiorstwo obejmuje w

szczególności:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo
lub jego wyodrębnione części (nazwa)
2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym
urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów oraz inne
prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości
3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy
nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych
stosunków prawnych
4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i
środki pieniężne
5) koncesje, licencje i zezwolenia
6) patenty i inne prawa własności przemysłowej
7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa
pokrewne
8) tajemnice przedsiębiorstwa
9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem
działalności gospodarczej

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Ekonomiczny statut przedsiębiorstwa
małego:

Za małego przedsiębiorcę uważa się tego, który w
poprzednim roku obrotowym:
1) zatrudniał średnio mniej niż 50 pracowników
2) osiągnął przychód netto nie przekraczający
równowartości 7 mln euro lub suma aktywów jego
bilansu na koniec poprzedniego roku obrotowego nie
przekroczyła równowartości 5 mln euro

Nie uważa się za małego przedsiębiorcy, w którego
przedsiębiorstwie przedsiębiorcy inni niż mali
posiadają:
1) więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji
2) prawa do ponad 25% udziałów w zysku
3) więcej niż 25%głosów w zgromadzeniu wspólników
(akcjonariuszy)

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Ekonomiczny statut przedsiębiorstwa
średniego:

Za przedsiębiorcę średniego uważa się tego, który,
nie będąc małym przedsiębiorcą w poprzednim roku
obrotowym:
1) zatrudniał rocznie średnio mniej niż 250
pracowników
2) osiągnął przychód netto nie przekraczający
równowartości 40 mln euro lub suma aktywów jego
bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku
obrotowego nie przekroczyła równowartości 27 mln
euro

Nie uważa się za średniego tego przedsiębiorcy, u
którego inni przedsiębiorcy średni lub mali
posiadają więcej niż 25% wkładów (udziałów, akcji),
udziałów w zysku, głosów w zgromadzeniu
wspólników (akcjonariuszy)

Istota przedsiębiorstwa i jego

działalność

Cele przedsiębiorstwa

Cel zarobkowy jako jedyny

Cel zarobkowy jako główny i

dodatkowo wiązka innych celów

Wiązka różnych celów, o

zróżnicowanej i zmiennej w czasie

hierarchii wśród których cel

zarobkowy jest jednym z wielu

(niekoniecznie na pierwszym planie)

Istota przedsiębiorstwa - cele

Cel zarobkowy w formie

maksymalizacji zysku

Cel zarobkowy w formie

maksymalizacji wartości

przedsiębiorstwa

Cel zarobkowy w formie

maksymalizacji zwrotu kapitału

Istota przedsiębiorstwa - cele

Cel odnosi się do przedsiębiorstwa

Cel odzwierciedla interesy właścicieli

albo koalicji właścicieli i menedżerów

Cel jest odzwierciedleniem koalicji

właścicieli, menedżerów,

pracowników najemnych, i innych

grup interesariuszy

Istota przedsiębiorstwa - cele

Optymalizacja funkcji celu

przy określonych warunkach

Dopuszczalne odstępstwa od stanów

optymalnych w imię osiągnięcia

innych celów

Wyznaczenie poziomu aspiracji

i traktowanie jako poziomu

satysfakcjonującego

Istota przedsiębiorstwa - cele

W małym prywatnym

przedsiębiorstwie jednoosobowym bez

najmu menedżerów i pracowników

cele są odzwierciedleniem

odczuwalnych potrzeb i interesów.

Cel nie zawsze jest uświadamiany i

wyrażany, pojawia się i zmienia w

sposób spontaniczny.

Duże znaczenie ma sytuacja osobista i

rodzinna przedsiębiorcy. Mniejsze

znaczenie parametrów

ekonomicznych.

Istota przedsiębiorstwa - cele

W przedsiębiorstwie dużym będącym

własnością znacznej liczby

akcjonariuszy uprzywilejowaną

pozycję posiada szczebel

menedżerski. Zachodzi konieczność

godzenia interesów różnych grup

interesariuszy. Cele są precyzyjnie

opisane.

Istota przedsiębiorstwa - cele

Właściciele

KONTRA

Interesariusze

Shareholders
Stakeholders

Grupa właścicieli zainteresowanych realizacją
własnych celów jest łatwa do zidentyfikowania.
Interesariusze są rozproszeni i trudni do
identyfikacji.
Oczekiwania właścicieli są oczywiste i
jednorodne.
Spełnienie oczekiwań interesariuszy jest
praktycznie niemożliwe.
Próby zabezpieczenia interesów wszystkich
stron prowadzi do nieefektywnego
inwestowania.
Osłabienie dążenia do kreowania wartości
może prowadzić do zagrożenia interesów
wszystkich zainteresowanych podm.

Istota przedsiębiorstwa - cele

Przedsiębiorstwo prywatne bez najmu

siły roboczej

Nie istnieje podział na grupy

właścicieli, pracowników, menedżerów.

Podział funkcji na zarządcze i

wykonawcze ma charakter wtórny.

Wszystkie czynności są traktowane

równorzędnie.

Istota przedsiębiorstwa - cele

Przedsiębiorstwo prywatne

jednoosobowe

Nie ma zazwyczaj rozdzielenia

własności od zarządzania.

Właściciele i pracownicy mają

przeciwstawne interesy.

Właściciele maksymalizują zysk w

długim okresie czasu, zaś pracownicy

są zainteresowani maksymalizacją

płac. Może to być łagodzone poprzez

uzależnienie płac od wyników

ekonomicznych.

Istota przedsiębiorstwa - cele

Przedsiębiorstwo prywatne (mała grupa

udziałowców)

Właściciele pełnią w przedsiębiorstwach

aktywne funkcje (rady nadzorcze,

zarządy).

Kadra menedżerska jako najemna siła

robocza o wyższych kwalifikacjach.

Konflikty płacowe pomiędzy kadrą

menedżerską i pracownikami.

Ścisłe uzależnienie płac menedżerów od

wyników ekonomicznych przedsiębiorstw.

Istota przedsiębiorstwa - cele

Przedsiębiorstwo prywatne

(korporacja)

Odmienne interesy właścicieli,

menedżerów i pracowników.

Inwestorzy aktywni - często posiadają

pakiet kontrolny i zasiadają w radach

nadzorczych (maksymalizacja stopy

zwrotu kapitału oraz wynagrodzenie i

wpływ na wybór zarządców).

Inwestorzy pasywni - są

zainteresowani maksymalizacją stopy

zwrotu kapitału.

Kadra menedżerska w znacznym

stopniu uzależniona od inwestorów

aktywnych.

Istota przedsiębiorstwa - cele

Spółka pracownicza

Sprzeczność interesów teraźniejszych

i przyszłych – płace i zysk w długim

okresie.

Uzależnienie przyszłych dochodów od

przyszłej wartości udziałów.

Istota przedsiębiorstwa - cele

Przedsiębiorstwo państwowe i

komunalne

Niemożliwe określenie grupy

właścicieli środków produkcji

(własność wspólna).

Skłonność do maksymalizacji płac

pracowników.

Brak naturalnego celu

maksymalizacji zysku w długim

okresie czasu.

Kadra menedżerska występuje

bardziej w roli związkowców niż

właścicieli środków produkcji.

Celem przedsiębiorstwa jest misja.

Kadra menedżerska motywowana

koniecznością osiągania określonych

celów.

Istota przedsiębiorstwa - cele

Społeczna odpowiedzialność

przedsiębiorstwa w:

płaszczyźnie prawnej – działanie zgodnie z

prawem

płaszczyźnie etycznej – działanie bez oszustw

płaszczyźnie ekologicznej –ograniczenie emisji

zanieczyszczeń

płaszczyźnie ekonomicznej – miejsca pracy,

zatrudnienie

płaszczyźnie socjalnej – nieodpłatne świadczenie

usług

płaszczyźnie socjologicznej – oddziaływanie na

intelektualny i emocjonalny rozwój jednostek,

troska o zintegrowany rozwój lokalnych

społeczności

Istota przedsiębiorstwa - cele

Nadzór korporacyjny

Nadzór korporacyjny

(corporate

governance) – sieć relacji między

kadrą zarządzającą spółek a ich

organami nadzorczymi,

akcjonariuszami i innymi grupami

zainteresowanymi działaniem spółki.

Istota przedsiębiorstwa – nadzór

korporacyjny

pracownicy z uwzględnieniem segmentacji –
menedżerowie, kierownicy, pozostali pracownicy;

związki zawodowe i ich centrale;

główni dostawcy i odbiorcy

rząd;

agencje regulacyjne;

organizacje i stowarzyszenia.

Istota przedsiębiorstwa – nadzór

korporacyjny

Grupy interesariuszy:

Typy przedsiębiorstw

o orientacji monistycznej –
przedsiębiorstwa zorientowane głównie
na właściciela (USA, GB)

o orientacji dualistycznej –
przedsiębiorstwa zorientowane na
właścicieli i pracowników (Europa)

o orientacji pluralistycznej –
przedsiębiorstwa zorientowane na
wszystkie grupy interesów
(przedsiębiorstwa japońskie)

Istota przedsiębiorstwa – nadzór

korporacyjny

Zasady nadzoru korporacyjnego
(zgodnie z zaleceniami OECD):

ochrona podstawowych praw
wspólników/akcjonariuszy;

jednakowe traktowanie wszystkich
wspólników i
akcjonariuszy w tym mniejszościowych i
zagranicznych;

respektowanie praw osób należących do
poszczególnych grup interesów w zakresie
wyznaczonym przez przepisy prawa
(wierzyciele, pracownicy, klienci itp..) oraz
sprzyjanie aktywnej współpracy z nimi w
tworzeniu wartości, miejsc pracy, solidnych
podstaw finansowych przedsiębiorstw;

Istota przedsiębiorstwa – nadzór

korporacyjny

Zasady nadzoru korporacyjnego
(zgodnie z zaleceniami OECD) cd.:

zapewnienie jawności i przejrzystości
informacji o wszystkich istotnych
sprawach spółki, dotyczących celów, praw
własności, sytuacji finansowej, wyników
działalności, struktur zarządzania i
nadzoru, czynników ryzyka;

nadanie spółce właściwego kierunku
strategicznego, efektywne monitorowanie
pracy zarządzających przez organy
nadzoru, w tym zapewnienie rzetelności
systemów rachunkowości i
sprawozdawczości finansowej.

Istota przedsiębiorstwa – nadzór

korporacyjny

Modelowe rodzaje rad nadzorczych

Istota przedsiębiorstwa – nadzór

korporacyjny

Rada –

reprezentant

interesów

społecznych

Rada – team

zarządczy

Quasi-rada

nadzorcza

Tradycyjna

rada nadzorcza

Duży

Duż

y

Mał

y

Mał

y

Nacisk na skuteczność

zarządzania

N

a

c

is

k

n

a

in

te

re

sy

u

d

zi

a

ło

w

c

ó

w

Istota przedsiębiorstwa – nadzór

korporacyjny