POCHODZENIE

CZŁOWIEKA

Karol Linneusz, szwedzki przyrodnik,
był pierwszym uczonym, który
wyznaczył człowiekowi miejsce w
świecie zwierząt,
a w stworzonej przez niego
klasyfikacji roślin i zwierząt umieścił
go w rzędzie naczelnych.

Królestwo: zwierzęta
Typ: strunowce
Podtyp: kręgowce
Gromada: ssaki
Podgromada: łożyskowce
Rząd: naczelne
Podrząd: małpy człowiekokształtne
Rodzina: człowiekowate (Hominidae)
Rodzaj: człowiek (Homo)
Gatunek: człowiek rozumny (Homo

sapiens)

Co odróżnia człowieka

od innych naczelnych?

• potężny rozwój mózgu umożliwiający

powstanie świadomości, kultury i nauki;

• pionową postawę ciała;
• dwunożny chód;
• posiadanie bardzo sprawnej kończyny

górnej, czyli ręki, zdolnej do precyzyjnego

manipulowania;

• zwolnienie tempa rozwoju osobniczego,

szczególnie wczesnych faz dzieciństwa,

okresu młodzieńczego, a więc opóźnienie

momentu osiągania dojrzałości fizycznej i

psychicznej, a wszystko to wiąże się z

okresem intensywnego uczenia się;

• redukcję owłosienia;

Australopithecus

• Około 3,6-4 mln lat temu pojawiły się w Afryce

australopiteki.

• Jest to najstarsza i najbardziej prymitywna grupa

istot człowiekowatych. Przeciętna objętość ich

mózgu to 500-600 cm

3

. Wyróżniono wśród nich 4

gatunki. Jeden z nich, A. afarensis, był

prawdopodobnie formą wyjściową dla rodzaju Homo.

• Charakterystyczną cechą A. afarensis było

wymieszanie cech "ludzkich„ (dwunożność oraz

związana z tym budowa stóp, kolan i miednicy) i

małpich (mały mózg, duża twarz, dość długie kości

ramieniowe).

• A. afarensis charakteryzowały się niewielkim

wzrostem (około 120 cm) sprawiającym, że w

otwartej przestrzeni były one wolniejsze od dużych

drapieżników i mogły stać się ich łatwym łupem.

Australopithecus

Australopithecus

Cennym źródłem
informacji o tym
gatunku jest
zachowany w 40%
szkielet osobnika
znalezionego w
rejonie Radar w
Etiopii i nazwanego
Lucy.

Rodzaj Homo (człowiek)

Pojawił się prawdopodobnie około 2-2,5 miliona

lat temu. Różnił się on od australopiteków

większym mózgiem, innym kształtem czaszki i

zębów, a także wyższym wzrostem.
Wspólną cechą najwcześniejszych Homo była

zdolność wytwarzania prymitywnych narzędzi

kamiennych, uzupełnianie diety o mięso i, być

może, wytwarzaniem określonych wspólnot

socjalnych pomagających przetrwać w otwartej

przestrzeni sawanny. Mózg Homo charakteryzował się

już "ludzką" budową, tzn. silnym rozwojem płata

czołowego oraz asymetrią anatomiczną i

funkcjonalną (związaną z praworęcznością

człowieka).

Homo habilis (człowiek

zręczny)

• Żył w Afryce, w okresie między 2,5-2 mln

lat temu.

• Objętość jego mózgu wynosiła około 800

cm

3

.

• Miał od ok.100 do ok.125 cm wzrostu i 45

kg masy.

• Nazwa "człowiek zręczny" została mu

nadana, ponieważ uznano go za twórcę

narzędzi kamiennych znalezionych w

złożach sprzed 1,8 mln lat.

• Prawdopodobnie Homo habillis był

padlinożercą. Naukowcy wywnioskowali to

z tego, że narzędzia, którymi się

posługiwał nie nadawały się do polowania.

Homo habilis (człowiek

zręczny)

Homo habilis (człowiek

zręczny)

Jednym z najlepiej

zachowanych

szczątków H. habilis

jest czaszka ER 1 470

odkryta

w dolnej części formacji

Koobi Fora (wsch. brzeg

jez. Turkana) poniżej

warstwy tufu

wulkanicznego

oznaczonego literami

KBS a datowanego

metodą argonowo-

potasową na 1,60-1,54

mln lat. Wiek czaszki

oceniany jest na ok. 2

mln lat.

Homo erectus

(człowiek wyprostowany)

• Pitekantrop zamieszkiwał Afrykę, Azję Pd.

i Europę ok. 2 mln – 250 tys.

• Całkowicie pionowa postawa ciała
• Wzrost człowieka współczesnego
• Pojemność mózgoczaszki 800 -1200 cm

3

• Stosowanie różnorodnych narzędzi

i umiejętność polowania na duże zwierzęta

• Prawdopodobnie dał początek populacji

współczesnej i neandertalskiej

Homo sapiens

neanderthalensis

• Człowiek neandertalski, żył w Europie, zachodniej Azji

i północnej Afryce w okresie od 135 tys. do 30 tys. lat

temu.

• Neandertalczycy mieli nawet o ok. 10% większe mózgi

niż ludzie współcześni, wydatne wały nadoczodołowe,

duży nos, pochyłe czoło i cofniętą bródkę. Byli

niezbyt wysokiego wzrostu (mężczyźni do około

160 cm)

i krępej budowy ciała.

• Neandertalczycy charakteryzowali się życiem

duchowym i obrzędowością. Z całą pewnością

dokonywali pochówku zmarłych (byli pierwszymi

istotami, które to czyniły), prawdopodobnie mieli

swoje wierzenia religijne.

Homo sapiens sapiens

• Człowiek współczesny pojawił się ok.

150 tys. lat temu

W toku antropogenezy
miało miejsce:

•doskonalenie dwunożności,
•pionizacja postawy ciała,
•zwiększenie rozmiarów

mózgu,

•skracanie i spłaszczanie

twarzy,

•ewolucja kulturowa.