Wykład 2: O pochodzeniu człowieka

1. Pytanie, Kim jestem?

   1. Różne możliwości rozumienia pytania:

      1. O istotę (jestem osobą) – umysł – ciało, bycie osobą (co mnie określa jako osobę)

      2. O tożsamość jednostkową (co mnie określa jako to oto indywiduum, tożsamość w czasie, co decyduje o mojej charakterystyce – natura? akty mojej woli?)

      3. O przynależność do szerszej wspólnoty (Naród, Religia, Ideologia, Kultura, itd.) – t.j. w jakimś sensie jestem częścią szerszej całości, która mnie w jakimś zakresie dookreśla (M. Sandel)

      4. O historię (jestem tym oto indywiduum, które urodziło się …, dokonało tego a tego, ….).

      5. Jak jeszcze można zinterpretować to pytanie? Które z nich odgrywa istotną rolę?

   2. My, tym razem skupimy się na kwestii historii – mnie teraz określa moja przeszłość. Przez moją przeszłość rozumiem moją przeszłość osobistą, jak przeszłość obejmującą historię procesów, które istniały przede mną a miały wpływ na to, kim jestem, procesów które są nie jako splotem zdarzeń, którego moje indywidualne istnienie jest częścią

2. Ja – określone przez swoją historię – może być na kilku poziomach:

   1. Ja – moja indywidualna historia

   2. Ja – jako część większej całości, która też ma historię:

      1. Rodzina

      2. Naród

      3. Gatunek

      4. ???

3. Ja a indywidualna historia:

   1. Nasze wybory z przeszłości określają naszą teraźniejszość (Hobbit)

   2. Czy wyczerpująca opowieść o naszych dokonaniach z przeszłości wyczerpują opis naszej tożsamości (kim jestem)?

      1. Hobbit rozmawiający ze smokiem (jestem tym, który ….) – właściwie chciał uniknąć odpowiedzi na pytanie, kim jest

      2. Wyobraźmy sobie człowieka, który odzyskawszy świadomość, nie pamięta, kim jest. Ludzie w jego otoczeniu też go nie znają. Tworzy swoją historię od nowa. Po kilku latach będzie mógł opowiedzieć swoją historię (czego dokonał itp.). Ludzie też będą go znali, na pytanie kim on jest, odpowiadając, to jest ten, który ….. Czy to będzie jednak odpowiedź wyczerpująca? Czy nie będzie dla niego tajemnicą, co było przed tem. Czyże owo przed tem nie stanowi także, po części przynajmniej, o tym, kim jest?

      3. Dla zrozumienia powyższego, proponuję pewien eksperyment myślowy pt. czterowymiarowy robak.

         • Wyobraźmy sobie, że jesteśmy istotami dwuwymiarowymi, żyjącymi na płaszczyźnie, przez którą od czasu do czasu przenikają trzywymiarowe istoty. Kiedy wnikają w naszą płaszczyznę, nam ujawnia się tylko ten fragment ich ciał, który właśnie przecina naszą rzeczywistość (plaster). Nie są one w stanie ujawnić się w całości. Pojawia się zatem najpierw jakiś ich czubek (punkcik), potem kolejne warstwy. …

         • Teraz wyobraźmy sobie analogiczną sytuację w rzeczywistości trójwymiarowej. Wyobraźmy sobie nas samych jako istoty czterowymiarowe, które (w aspekcie czwartego wymiaru) ujawniają się tylko po plasterku. Jeśli tym wymiarem będzie czas, to ujawniamy się tylko chwilowo (momentowo). Ja w danym momencie. Ale przecież, kiedy wnikamy w ten świat (prezentujemy się jako mała zygota, embrion) wyglądamy inaczej niż w innych momentach naszego istnienia, prezentujemy tylko pewien wycinek siebie.

      4. Na pytanie kim jestem, nie wystarczy (w takim przypadku) opowiedzieć o sobie, określające się przez treść widoczną jedynie teraz, czy też treść obejmującą jedynie jakiś wycinek czasowy. Konieczne jest objęcie początku i końca.

      5. Początek może obejmować nasze narodziny, ale też może mieć jakiś ciąg wcześniejszy (tu może chodzić o proces, z którego się wyłoniłem – moich przodków, ewolucję życia, istnienie Boga mojego stwórcy.

      6. Ciąg dalszy może być już określony, całkowicie (jak w przypadku czterowymiarowego robaka, lub w przypadku deterministycznej maszyny) lub potencjalnie (to kim jestem teraz wyznacza możliwości, a może i nawet cel – jakiś optymalny efekt, do którego byłoby dla mnie najlepiej dążyć)

   3. Dziś skupiamy się na przeszłości (przyszłość pozostawiając na wykład o sensie życia).

4. Ja określone przez własną historię mojej wspólnoty.

Z pewnością można mówić, że moją tożsamość określa historia mojej rodziny, narodu, języka, kultury. Jak można taką tezę uzasadnić.

1. Język determinuje nasze myślenie

2. Czym jest język i jaka jest jego relacja do historii danej wspólnoty kulturowej?

1. Ja – efekt historii mojego gatunku – jakie pytania w kontekście pochodzenia gatunku (ewolucji) są dla nas interesujące (nie wszystkie będą pytaniami filozoficznymi)?

   1. Skąd się wziąłem (przodkowie, kultura itp.) – to jeszcze nie pytanie o gatunek.

   2. Skąd wzięliśmy się my ludzie (w tym ja, jaki proces poprzedzał moje zaistnienie)?

   3. Na czym polega ewolucja gatunków (w tym mojego gatunku)?

   4. Skąd wzięło się życie na ziemi?

   5. Czy wyjaśnienie naturalistyczne jest możliwe?

   6. Czy możliwe są inne wyjaśnienia?

   7. Jak rozstrzygnąć pomiędzy konkurencyjnymi wyjaśnieniami?

2. Co należy wziąć pod uwagę rozważając pytania 5c-5g?

   1. Jak Ch. Darwin doszedł do postawienia hipotezy o ewolucji gatunków?

   2. Jakie mamy dodatkowe argumenty na rzecz teorii ewolucji?

      1. Paleontologiczne (ślady czaszek homonidów, ślady dinozaurów)

      2. Biologii porównawczej (ssaki wodne, porównanie szkieletów, itd.)

      3. Badania DNA (ludzkie dna zawiera informację o naszej ewolucyjnej historii, porównywanie DNA człowieka do DNA innych zwierząt, spontaniczne manipulacje genetyczne a ….ludzie z płetwami, ogonami itp., porównanie DNA u przedstawicieli tego samego gatunku żyjących w różnych środowiskach)

   3. Problemy dla naturalistycznej teorii ewolucji:

      1. „Wrażenie” celowości (niemożność opisu procesów życiowych bez języka teleologicznego. (opis kodowania DNA, życie komórki – a stacja kosmiczna z Gwiezdnych wojen_

      2. Problem powstania pierwszych form życia.

3. Jakie znaczenie dla naszej tożsamości ma rozstrzygnięcie problemu pochodzenia człowieka?