KULTURA I SZTUKA

KULTURA I SZTUKA

W III RZESZY

W III RZESZY

ORAZ PROPAGANDA Z

ORAZ PROPAGANDA Z

NIMI ZWIĄZANA

NIMI ZWIĄZANA

Kultura

Kultura

(z łac. colere = "uprawa, dbać, pielęgnować, kształcenie") –

(z łac. colere = "uprawa, dbać, pielęgnować, kształcenie") –

termin wieloznaczny, pochodzący początkowo od łac. cultus agri

termin wieloznaczny, pochodzący początkowo od łac. cultus agri

("uprawa ziemi"). Kulturę można określić jako ogół wytworów ludzi,

("uprawa ziemi"). Kulturę można określić jako ogół wytworów ludzi,

zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych,

zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych,

symbolicznych (takich jak wzory myślenia i zachowania). Najczęściej

symbolicznych (takich jak wzory myślenia i zachowania). Najczęściej

rozumiana jest jako całokształt duchowego

rozumiana jest jako całokształt duchowego

i materialnego dorobku społeczeństwa. Bywa utożsamiana z

i materialnego dorobku społeczeństwa. Bywa utożsamiana z

cywilizacją. Również charakterystyczne dla danego społeczeństwa

cywilizacją. Również charakterystyczne dla danego społeczeństwa

wzory postępowania, także to, co w zachowaniu ludzkim jest

wzory postępowania, także to, co w zachowaniu ludzkim jest

wyuczone, w odróżnieniu od tego, co jest biologicznie odziedziczone.

wyuczone, w odróżnieniu od tego, co jest biologicznie odziedziczone.

Sztuka

Sztuka

- dziedzina działalności ludzkiej, uprawiana przez artystów. Nie

- dziedzina działalności ludzkiej, uprawiana przez artystów. Nie

istnieje jedna spójna, ogólnie przyjęta definicja sztuki, gdyż jej granice

istnieje jedna spójna, ogólnie przyjęta definicja sztuki, gdyż jej granice

są redefiniowane w sposób ciągły, w każdej chwili może pojawić się

są redefiniowane w sposób ciągły, w każdej chwili może pojawić się

dzieło, które w arbitralnie przyjętej, domkniętej definicji się nie mieści.

dzieło, które w arbitralnie przyjętej, domkniętej definicji się nie mieści.

Sztuka spełnia rozmaite funkcje, m.in. estetyczne, społeczne,

Sztuka spełnia rozmaite funkcje, m.in. estetyczne, społeczne,

dydaktyczne, terapeutyczne, jednak nie stanowią one o jej istocie.

dydaktyczne, terapeutyczne, jednak nie stanowią one o jej istocie.

Sztuka narodziła się wraz z rozwojem cywilizacji ludzkiej. Można

Sztuka narodziła się wraz z rozwojem cywilizacji ludzkiej. Można

przypuszczać, że na początku miała przede wszystkim funkcję

przypuszczać, że na początku miała przede wszystkim funkcję

związaną z obrzędami magicznymi, którą zachowała u ludów

związaną z obrzędami magicznymi, którą zachowała u ludów

pierwotnych.

pierwotnych.

Objęcie władzy przez NSDAP sprowadziło kulturę i sztukę do roli

Objęcie władzy przez NSDAP sprowadziło kulturę i sztukę do roli

narzędzi propagandy. Sztuka nowatorska uznana została za

narzędzi propagandy. Sztuka nowatorska uznana została za

"zwyrodniałą" i dość szybko wyeliminowana z życia publicznego.

"zwyrodniałą" i dość szybko wyeliminowana z życia publicznego.

Różnorodność gustów przedstawiano jako konsekwencję

Różnorodność gustów przedstawiano jako konsekwencję

sprzeczności ideologicznych, a przede wszystkim obcości rasowej -

sprzeczności ideologicznych, a przede wszystkim obcości rasowej -

sztuka nowoczesna, czyli "zwyrodniała" kojarzona była przede

sztuka nowoczesna, czyli "zwyrodniała" kojarzona była przede

wszystkim z "żydowskim gustem".

wszystkim z "żydowskim gustem".

Najbardziej wpływowym kompozytorem niemieckim w I połowie XX

Najbardziej wpływowym kompozytorem niemieckim w I połowie XX

wieku był Paul Hindemith. Grono zwolenników miał też twórca Arnold

wieku był Paul Hindemith. Grono zwolenników miał też twórca Arnold

Schönberg, który w latach dwudziestych nauczał w Berlinie. Dojście

Schönberg, który w latach dwudziestych nauczał w Berlinie. Dojście

do władzy Hitlera

do władzy Hitlera

w 1933 położyło jednak kres wszelkim nowatorskim tendencjom i

w 1933 położyło jednak kres wszelkim nowatorskim tendencjom i

bardzo wielu muzyków, zwłaszcza żydowskiego pochodzenia,

bardzo wielu muzyków, zwłaszcza żydowskiego pochodzenia,

musiało emigrować. Za narodowego kompozytora niemieckiego

musiało emigrować. Za narodowego kompozytora niemieckiego

uznany został Ryszard Wagner (1813-1883), do czego w znacznym

uznany został Ryszard Wagner (1813-1883), do czego w znacznym

stopniu przyczyniło się osobiste upodobanie Hitlera do jego oper.

stopniu przyczyniło się osobiste upodobanie Hitlera do jego oper.

Festiwale w Bayreuth (wagnerowskie) stały się wzorem dla

Festiwale w Bayreuth (wagnerowskie) stały się wzorem dla

partyjnych uroczystości.

partyjnych uroczystości.

22 VIII 1933 roku Hitler powołał do życia Izbę Kultury - Die

22 VIII 1933 roku Hitler powołał do życia Izbę Kultury - Die

Reichskulturkammer, która miała odtąd sprawować kontrolę nad

Reichskulturkammer, która miała odtąd sprawować kontrolę nad

rasową

rasową

i estetyczną czystością niemieckiej sztuki. Na czele Izby stanął

i estetyczną czystością niemieckiej sztuki. Na czele Izby stanął

Joseph Goebbels. Składała się z 7 oddziałów:

Joseph Goebbels. Składała się z 7 oddziałów:

1.

1.

Reichsschrifttumskammer - zrzeszenie pisarzy

Reichsschrifttumskammer - zrzeszenie pisarzy

2.

2.

Reichsfilmkammer - zrzeszenie filmowców

Reichsfilmkammer - zrzeszenie filmowców

3.

3.

Reichsmusikkammer - zrzeszenie muzyków

Reichsmusikkammer - zrzeszenie muzyków

4.

4.

Reichstheaterkammer - zrzeszenie ludzi teatru

Reichstheaterkammer - zrzeszenie ludzi teatru

5.

5.

Reichspressekammer - zrzeszenie dziennikarzy

Reichspressekammer - zrzeszenie dziennikarzy

6.

6.

Reichsrundfunkkammer - zrzeszenie pracowników radia

Reichsrundfunkkammer - zrzeszenie pracowników radia

7.

7.

Reichskammer der bildenden Künste - zrzeszenie malarzy i

Reichskammer der bildenden Künste - zrzeszenie malarzy i

rzeźbiarzy

rzeźbiarzy

22 do 29 maja 1938 roku w Düsseldorfie odbyły się Dni Muzyki Rzeszy

22 do 29 maja 1938 roku w Düsseldorfie odbyły się Dni Muzyki Rzeszy

pod patronatem i z udziałem Goebbelsa.

pod patronatem i z udziałem Goebbelsa.

Z tej okazji zorganizowano także wystawę "Zwyrodniałej muzyki" -

Z tej okazji zorganizowano także wystawę "Zwyrodniałej muzyki" -

Entartete Musik: nowoczesnej oraz jazzowej.

Entartete Musik: nowoczesnej oraz jazzowej.

Wyeksponowano na niej książki, projekty scenografii do oper, partytury

Wyeksponowano na niej książki, projekty scenografii do oper, partytury

utworów i karykatury artystów potępionych za tworzenie

utworów i karykatury artystów potępionych za tworzenie

„zwyrodniałej sztuki”. Byli wśród nich m.in.:

„zwyrodniałej sztuki”. Byli wśród nich m.in.:

1.

1.

Alban Berg – kompozytor austriacki, jeden z prekursorów muzyki

Alban Berg – kompozytor austriacki, jeden z prekursorów muzyki

atonalnej; współzałożyciel Towarzystwa Muzycznego, którego

atonalnej; współzałożyciel Towarzystwa Muzycznego, którego

celem było wspieranie awangardowych eksperymentów

celem było wspieranie awangardowych eksperymentów

muzycznych

muzycznych

2.

2.

Ernst Bloch – niemiecki filozof marksistowski i teolog ateistyczny.

Ernst Bloch – niemiecki filozof marksistowski i teolog ateistyczny.

Syn żydowskiego pracownika kolei

Syn żydowskiego pracownika kolei

3.

3.

Hanns Eisler – kompozytor niemiecki pochodzenia austriackiego;

Hanns Eisler – kompozytor niemiecki pochodzenia austriackiego;

komunista i żyd

komunista i żyd

4.

4.

Paul Hindemith – niemiecki kompozytor i dyrygent; W latach

Paul Hindemith – niemiecki kompozytor i dyrygent; W latach

dwudziestych uważany był w Niemczech za przywódcę młodego

dwudziestych uważany był w Niemczech za przywódcę młodego

pokolenia awangardowych kompozytorów

pokolenia awangardowych kompozytorów

5.

5.

Ernst Krenek - austriacki kompozytor i publicysta pochodzenia

Ernst Krenek - austriacki kompozytor i publicysta pochodzenia

czeskiego; zajmował się muzyką modernistyczną

czeskiego; zajmował się muzyką modernistyczną

6.

6.

Arnold Schönberg – kompozytor austriacki, pionier muzyki

Arnold Schönberg – kompozytor austriacki, pionier muzyki

dodekafonicznej i atonalności; założyciel Towarzystwa Muzycznego

dodekafonicznej i atonalności; założyciel Towarzystwa Muzycznego

7.

7.

Igor Strawiński – rosyjski kompozytor, pianista i dyrygent.

Igor Strawiński – rosyjski kompozytor, pianista i dyrygent.

Propaganda (z łaciny propagandus – przeznaczony do

Propaganda (z łaciny propagandus – przeznaczony do

rozpowszechniania), świadome oddziaływanie na odbiorcę, którym

rozpowszechniania), świadome oddziaływanie na odbiorcę, którym

może być jednostka lub zbiorowość za pomocą środków perswazji

może być jednostka lub zbiorowość za pomocą środków perswazji

intelektualnej i emocjonalnej, np. symboli, słów, skojarzeń oraz

intelektualnej i emocjonalnej, np. symboli, słów, skojarzeń oraz

poprzez systematyczne rozpowszechnianie określonych poglądów,

poprzez systematyczne rozpowszechnianie określonych poglądów,

idei, haseł w celu pozyskania zwolenników jakiejś idei i nakłonienie

idei, haseł w celu pozyskania zwolenników jakiejś idei i nakłonienie

ich do zachowań pożądanych z punktu widzenia nadawcy przekazu

ich do zachowań pożądanych z punktu widzenia nadawcy przekazu

propagandowego.

propagandowego.

Propaganda to wszelkie techniki (wizualne, werbalne, za pomocą

Propaganda to wszelkie techniki (wizualne, werbalne, za pomocą

środków masowego przekazu) sterowania masowymi

środków masowego przekazu) sterowania masowymi

zachowaniami, poglądami, postawami i dążeniami

zachowaniami, poglądami, postawami i dążeniami

W ustrojach totalitarnych propaganda jest narzędziem uzależniania

W ustrojach totalitarnych propaganda jest narzędziem uzależniania

odbiorcy od nadawcy, instrumentem służącym zniewalaniu

odbiorcy od nadawcy, instrumentem służącym zniewalaniu

społeczeństwa i utrwaleniu reżimu m.in. przez zacieranie różnicy

społeczeństwa i utrwaleniu reżimu m.in. przez zacieranie różnicy

między prawdą a fałszem, informacją obiektywną a narzuconą

między prawdą a fałszem, informacją obiektywną a narzuconą

oceną. Istotę tak prowadzonej propagandy oddaje słynna

oceną. Istotę tak prowadzonej propagandy oddaje słynna

wypowiedź ministra oświaty III Rzeszy

wypowiedź ministra oświaty III Rzeszy

J. Goebbelsa „Kłamstwo powtarzane tysiąc razy staje się prawdą”.

J. Goebbelsa „Kłamstwo powtarzane tysiąc razy staje się prawdą”.

Przed dojściem do władzy (1933) Hitler na rozmaitych spotkaniach

Przed dojściem do władzy (1933) Hitler na rozmaitych spotkaniach

wielokrotnie podkreślał, że brzydzi go przemycanie polityki do sfery

wielokrotnie podkreślał, że brzydzi go przemycanie polityki do sfery

sztuki/kultury i że nigdy nie będzie tego robił…

sztuki/kultury i że nigdy nie będzie tego robił…

Marzec 1933 Goebbels (staje się mistrzem propagandy): „Narodowa

Marzec 1933 Goebbels (staje się mistrzem propagandy): „Narodowa

rewolucja nie ograniczy się wyłącznie do spraw polityki, ale obejmie

rewolucja nie ograniczy się wyłącznie do spraw polityki, ale obejmie

również zakres zagadnień gospodarczych, kulturalnych, a przede

również zakres zagadnień gospodarczych, kulturalnych, a przede

wszystkim sprawę filmu. Film stanowi najbardziej nowoczesny i

wszystkim sprawę filmu. Film stanowi najbardziej nowoczesny i

skuteczny środek wpływania na masy, dlatego właśnie rząd nie może

skuteczny środek wpływania na masy, dlatego właśnie rząd nie może

pozostawić kinematografii samej sobie.”

pozostawić kinematografii samej sobie.”

Na IV zjeździe partyjnym w Norymberdze (1934) nie było już

Na IV zjeździe partyjnym w Norymberdze (1934) nie było już

wątpliwości, jak się będą sprawy związane z kulturą kształtować.

wątpliwości, jak się będą sprawy związane z kulturą kształtować.

Hitler nawołuje do związuje do związania sztuki z rzeczywistością.

Hitler nawołuje do związuje do związania sztuki z rzeczywistością.

Sztuka idealna to sztuka,

Sztuka idealna to sztuka,

w której wszystko jest jednoznaczne.

w której wszystko jest jednoznaczne.

W ustawie o sztuce zdegenerowanej wymieniono m.in. ekspresjonizm –

W ustawie o sztuce zdegenerowanej wymieniono m.in. ekspresjonizm –

który potępiono i zabroniono.

który potępiono i zabroniono.

W 1934 roku została powołana do życia ustawa filmowa, która

W 1934 roku została powołana do życia ustawa filmowa, która

sprowadzała się do kilku punktów całkowicie zamykających usta

sprowadzała się do kilku punktów całkowicie zamykających usta

krytyków.

krytyków.

Sztuka miała służyć propagandzie. Pojawiały się filmy ewidentnie propagandowe –

Sztuka miała służyć propagandzie. Pojawiały się filmy ewidentnie propagandowe –

służyły rozsiewaniu narodowo-socjalistycznej ideologii. Część z tych filmów była

służyły rozsiewaniu narodowo-socjalistycznej ideologii. Część z tych filmów była

kiepska. Krytycy, którzy opowiedzieli się za Hitlerem, tłumaczyli to w następujący

kiepska. Krytycy, którzy opowiedzieli się za Hitlerem, tłumaczyli to w następujący

sposób: „Leonardo da Vinci namalował Chrystusa w 1500 lat po jego śmierci.

sposób: „Leonardo da Vinci namalował Chrystusa w 1500 lat po jego śmierci.

A zatem kto wie, ile czasu upłynie, zanim gigantyczna walka o losy Niemiec

A zatem kto wie, ile czasu upłynie, zanim gigantyczna walka o losy Niemiec

znajdzie genialne odbicie w sztuce.”

znajdzie genialne odbicie w sztuce.”

Bardzo istotne było to, że zaostrzona została cenzura filmowa. Wprowadzono urząd

Bardzo istotne było to, że zaostrzona została cenzura filmowa. Wprowadzono urząd

Głównego Dramaturga Rzeszy. Oczywiście stał się nim Goebbels, który był

Głównego Dramaturga Rzeszy. Oczywiście stał się nim Goebbels, który był

„panem życia i śmierci” każdego filmu – na każdym etapie produkcji. Był wielkim

„panem życia i śmierci” każdego filmu – na każdym etapie produkcji. Był wielkim

entuzjastą kina. Ustalił hierarchię, skalę ocen dla każdego filmu, co miało bardzo

entuzjastą kina. Ustalił hierarchię, skalę ocen dla każdego filmu, co miało bardzo

istotne znaczenie nie prestiżowe, ale finansowe. W zależności od oceny zależało

istotne znaczenie nie prestiżowe, ale finansowe. W zależności od oceny zależało

to, czy film mógł liczyć na kolejne dotacje. Jeśli film był źle oceniany, to twórca

to, czy film mógł liczyć na kolejne dotacje. Jeśli film był źle oceniany, to twórca

nie mógł liczyć na pieniądze także przy tworzeniu następnego filmu.

nie mógł liczyć na pieniądze także przy tworzeniu następnego filmu.

Najwyższa ocena to film określony jako bardzo wartościowy z punktu widzenia

Najwyższa ocena to film określony jako bardzo wartościowy z punktu widzenia

państwowo-politycznego (najwyższe kredyty, kasa). Wysoko notowany był też

państwowo-politycznego (najwyższe kredyty, kasa). Wysoko notowany był też

film określany jako bardzo wartościowy. Już niższą ocenę otrzymywał film

film określany jako bardzo wartościowy. Już niższą ocenę otrzymywał film

wartościowy dla młodzieży. Kiepską oceną była: wartościowy z punktu widzenia

wartościowy dla młodzieży. Kiepską oceną była: wartościowy z punktu widzenia

artystycznego. Bardzo niska ocena to wartościowy ze względu ludowości. Bardzo

artystycznego. Bardzo niska ocena to wartościowy ze względu ludowości. Bardzo

niska to warty uznania – co właściwie było wyrokiem. Jeśli w ogóle doszło do

niska to warty uznania – co właściwie było wyrokiem. Jeśli w ogóle doszło do

zakończenia produkcji takiego filmu. Bardzo wiele filmów Goebbels przerwał w

zakończenia produkcji takiego filmu. Bardzo wiele filmów Goebbels przerwał w

trakcie produkcji, zmieniał reżyserów, aktorów. Sprawował rolę jedynego władcy.

trakcie produkcji, zmieniał reżyserów, aktorów. Sprawował rolę jedynego władcy.

W roku 1934 pojawiła się też dramatyczna ustawa, która mówiła o

W roku 1934 pojawiła się też dramatyczna ustawa, która mówiła o

tym, że w branży filmowej mogą pracować tylko ludzie

tym, że w branży filmowej mogą pracować tylko ludzie

pochodzenia niemieckiego

pochodzenia niemieckiego

. Sprawdzano ich do trzeciego

. Sprawdzano ich do trzeciego

pokolenia wstecz.

pokolenia wstecz.

W wyniku tego na bruku znalazło się 3,5 tysiąca ludzi – tragedią

W wyniku tego na bruku znalazło się 3,5 tysiąca ludzi – tragedią

było to tez dla ich rodzin.

było to tez dla ich rodzin.

W najtrudniejszej sytuacji znaleźli się aktorzy, których

W najtrudniejszej sytuacji znaleźli się aktorzy, których

małżonkowie byli obciążeni anatemą żydowskiego

małżonkowie byli obciążeni anatemą żydowskiego

pochodzenia. Sytuacja ta dawała możliwość wywierania na nich

pochodzenia. Sytuacja ta dawała możliwość wywierania na nich

presji. Aktorów namawiano lub zmuszano wręcz do rozwodów.

presji. Aktorów namawiano lub zmuszano wręcz do rozwodów.

W 1936 Goebbels zabronił krytykom filmowym oceniania dzieł.

W 1936 Goebbels zabronił krytykom filmowym oceniania dzieł.

Zostali zrównani w prawach i obowiązkach z urzędnikami

Zostali zrównani w prawach i obowiązkach z urzędnikami

państwowymi – nie mogli wyrażać własnego zdania. Można było

państwowymi – nie mogli wyrażać własnego zdania. Można było

opisywać, ale bez sądów i wartościowania – o wartości filmu

opisywać, ale bez sądów i wartościowania – o wartości filmu

decydował urząd. Cały przemysł filmowy został

decydował urząd. Cały przemysł filmowy został

znacjonalizowany. Także kina.

znacjonalizowany. Także kina.

Goebbels chciał aby w filmach propagowane były takie wartości jak:

Goebbels chciał aby w filmach propagowane były takie wartości jak:

•

szczęście rodzinne

szczęście rodzinne

•

jeden dom

jeden dom

•

antydekadentyzm

antydekadentyzm

•

wierność

wierność

I właśnie w wielu filmach sam Goebbels był tak ukazywany. Piękna żona o

I właśnie w wielu filmach sam Goebbels był tak ukazywany. Piękna żona o

blond włosach u jego boku oraz gromadka ślicznych, zdrowych, a przede

blond włosach u jego boku oraz gromadka ślicznych, zdrowych, a przede

wszystkim zdolnych dzieci, wiodących szczęśliwe życie. Wprost życie

wszystkim zdolnych dzieci, wiodących szczęśliwe życie. Wprost życie

wzorowego aryjczyka. Jednak Goebbels nie był taki jak na filmach.

wzorowego aryjczyka. Jednak Goebbels nie był taki jak na filmach.

Podobały mu się ciemnowłose kobiety, a ponadto miał romans z czeską

Podobały mu się ciemnowłose kobiety, a ponadto miał romans z czeską

aktorka.

aktorka.

Goebbels jeszcze w marcu 1945 roku podjął próbę zorganizowania nowej

Goebbels jeszcze w marcu 1945 roku podjął próbę zorganizowania nowej

kampanii propagandowej związanej ze zbrodnią katyńską i liczył, że dzięki

kampanii propagandowej związanej ze zbrodnią katyńską i liczył, że dzięki

niej zostanie rozbita Koalicja Antyhitlerowska.

niej zostanie rozbita Koalicja Antyhitlerowska.

Od roku 1969 znana jest końcowa liczba filmów wyprodukowanych w

Od roku 1969 znana jest końcowa liczba filmów wyprodukowanych w

Niemczech w latach 1939 – 1945, jest ich 1094. 48% z nich to komedie,

Niemczech w latach 1939 – 1945, jest ich 1094. 48% z nich to komedie,

27% melodramaty, 11% filmy akcji a tylko 14% to polityczne filmy

27% melodramaty, 11% filmy akcji a tylko 14% to polityczne filmy

propagandowe. Nie jest to przypadek, minister Goebbels stawiał raczej na

propagandowe. Nie jest to przypadek, minister Goebbels stawiał raczej na

politycznie kontrolowane kino, dostarczające widzom przeżyć i emocji.

politycznie kontrolowane kino, dostarczające widzom przeżyć i emocji.

Mając to na uwadze nie jest zaskakujące, że wręcz zafascynowany był

Mając to na uwadze nie jest zaskakujące, że wręcz zafascynowany był

filmem

filmem

Przeminęło z wiatrem

Przeminęło z wiatrem

: „To trzeba oglądać częściej. Musimy wziąć z

: „To trzeba oglądać częściej. Musimy wziąć z

tego przykład”

tego przykład”

Hitlerjunge Quex, reż. Hans

Hitlerjunge Quex, reż. Hans

Steinhoff, 1933 (premiera

Steinhoff, 1933 (premiera

1934)

1934)

Jeden z najlepiej zrealizowanych filmów

Jeden z najlepiej zrealizowanych filmów

początku propagandy. Film cieszył

początku propagandy. Film cieszył

się ogromnym powodzeniem. Mówił

się ogromnym powodzeniem. Mówił

o walce, jaka toczyła się między

o walce, jaka toczyła się między

berlińskimi nazistami a

berlińskimi nazistami a

komunistami. Środowisko

komunistami. Środowisko

proletariackie zostało odtworzone z

proletariackie zostało odtworzone z

dużym realizmem, ale starych

dużym realizmem, ale starych

komunistów pokazano jako bandę

komunistów pokazano jako bandę

pijaków i przestępców. Syn pary

pijaków i przestępców. Syn pary

komunistów Heinrich, przezywany

komunistów Heinrich, przezywany

Quex, oddaje swoje życie za

Quex, oddaje swoje życie za

narodowo-socjalistyczne ideały.

narodowo-socjalistyczne ideały.

Zostaje zabity przez komunistyczną

Zostaje zabity przez komunistyczną

bojówkę, co stanowi wielki wstrząs

bojówkę, co stanowi wielki wstrząs

dla ojca.

dla ojca.

Film propagował starannie ukrytą

Film propagował starannie ukrytą

tezę, że z uczciwego komunisty

tezę, że z uczciwego komunisty

może być jeszcze dobry nazista.

może być jeszcze dobry nazista.

Postać chłopca miała stać się

Postać chłopca miała stać się

wzorem dla młodzieży wywodzącej

wzorem dla młodzieży wywodzącej

się z proletariackiego

się z proletariackiego

i studenckiego otoczenia.

i studenckiego otoczenia.

Zbiegowie, reż. Gustaw Ucicky,

Zbiegowie, reż. Gustaw Ucicky,

1934

1934

Bohaterami była grupa

Bohaterami była grupa

nadwołżańskich Niemców dążąca

nadwołżańskich Niemców dążąca

z oddalonego miasteczka nad

z oddalonego miasteczka nad

Wołgą do swojej ojczyzny. Droga

Wołgą do swojej ojczyzny. Droga

powrotna była trudna, bo

powrotna była trudna, bo

towarzyszyły im walki i

towarzyszyły im walki i

rewolucyjne wstrząsy. Uciekinierzy

rewolucyjne wstrząsy. Uciekinierzy

mieli doskonałego przywódcę,

mieli doskonałego przywódcę,

którego żelazna konsekwencja i

którego żelazna konsekwencja i

bezwzględność w postępowaniu

bezwzględność w postępowaniu

gwarantowały powodzenie całej

gwarantowały powodzenie całej

akcji. Na kanwie bardzo

akcji. Na kanwie bardzo

sensacyjnej fabuły film zawierał

sensacyjnej fabuły film zawierał

szereg akcentów

szereg akcentów

propagandowych. Mówił o

propagandowych. Mówił o

cierpieniach i wyjątkowym

cierpieniach i wyjątkowym

bohaterstwie niemieckich

bohaterstwie niemieckich

emigrantów.

emigrantów.

Przede wszystkich chwalił idee

Przede wszystkich chwalił idee

wodzostwa – ta idea przewijała się

wodzostwa – ta idea przewijała się

przez wszystkie filmy o

przez wszystkie filmy o

uciekinierach.

uciekinierach.

Wieczny Żyd, reż. Fritz Hippler,

Wieczny Żyd, reż. Fritz Hippler,

1940

1940

Film "dokumentalny" opisujący

Film "dokumentalny" opisujący

fragmenty kultury i

fragmenty kultury i

mentalność narodu

mentalność narodu

żydowskiego, jego

żydowskiego, jego

pochodzenie, sposób,

pochodzenie, sposób,

w jaki rozwija się na danym

w jaki rozwija się na danym

terenie. Film niewątpliwie

terenie. Film niewątpliwie

antysemicki. Żydzi ukazani są

antysemicki. Żydzi ukazani są

jako naród dążący do

jako naród dążący do

ekspansji na świecie i

ekspansji na świecie i

stanowiący zagrożenie dla

stanowiący zagrożenie dla

innych nacji. Niektóre sceny

innych nacji. Niektóre sceny

mogą być zbyt drastyczne dla

mogą być zbyt drastyczne dla

normalnego widza (np. scena

normalnego widza (np. scena

rytualnego mordu zwierząt).

rytualnego mordu zwierząt).

Film został nakręcony na

Film został nakręcony na

zamówienie Hitlera.

zamówienie Hitlera.

Żyd Suss, reż.

Żyd Suss, reż.

Veit Harlan

Veit Harlan

,

,

1940

1940

Film opowiada biografię Josepha Süß

Film opowiada biografię Josepha Süß

Oppenheimera, niemieckiego kupca

Oppenheimera, niemieckiego kupca

żydowskiego, związanego z dworem

żydowskiego, związanego z dworem

wirtemberskim na początku XVIII

wirtemberskim na początku XVIII

wieku. Podstawą scenariusza były dwa

wieku. Podstawą scenariusza były dwa

literackie utwory biograficzne o tym

literackie utwory biograficzne o tym

samym co film tytule. Autorzy

samym co film tytule. Autorzy

filmowego scenariusza, opierając się

filmowego scenariusza, opierając się

na literackich biografiach i danych

na literackich biografiach i danych

historycznych, stworzyli daleki od ich

historycznych, stworzyli daleki od ich

neutralnej wymowy propagandowy

neutralnej wymowy propagandowy

obraz pełen przeinaczeń i manipulacji,

obraz pełen przeinaczeń i manipulacji,

by ilustrował rasistowskie założenia

by ilustrował rasistowskie założenia

nazistowskiej ideologii. Obraz

nazistowskiej ideologii. Obraz

żydowskich bohaterów filmu stanowi

żydowskich bohaterów filmu stanowi

dokładne odzwierciedlenie

dokładne odzwierciedlenie

antysemickich stereotypów, którym

antysemickich stereotypów, którym

hołdowała III Rzesza. Cechy takie jak

hołdowała III Rzesza. Cechy takie jak

chciwość, skąpstwo, mściwość,

chciwość, skąpstwo, mściwość,

przestępcze skłonności, obyczajowe

przestępcze skłonności, obyczajowe

dewiacje oraz fizyczna brzydota noszą

dewiacje oraz fizyczna brzydota noszą

w filmie wyłącznie Żydzi. Niemieccy

w filmie wyłącznie Żydzi. Niemieccy

bohaterowie są bez wyjątku uczciwi

bohaterowie są bez wyjątku uczciwi

i kierują się szlachetnymi pobudkami,

i kierują się szlachetnymi pobudkami,

a jeżeli popełniają niedobre uczynki,

a jeżeli popełniają niedobre uczynki,

to tylko w wyniku intryg Żydów.

to tylko w wyniku intryg Żydów.

Powrót, reż. Gustaw Ucicky,

Powrót, reż. Gustaw Ucicky,

1941

1941

Propagandowy film niemiecki z czasów II wojny

Propagandowy film niemiecki z czasów II wojny

światowej, szkalujący i atakujący Polaków,

światowej, szkalujący i atakujący Polaków,

a gloryfikujący Niemców; wydarzenia

a gloryfikujący Niemców; wydarzenia

przedstawione w tym filmie są całkowicie

przedstawione w tym filmie są całkowicie

nieprawdziwe, a sam obraz miał na celu

nieprawdziwe, a sam obraz miał na celu

wzmożenie nastrojów antypolskich na

wzmożenie nastrojów antypolskich na

terenie Generalnego Gubernatorstwa i w

terenie Generalnego Gubernatorstwa i w

Rzeszy.

Rzeszy.

Film przedstawia losy niemieckiej

Film przedstawia losy niemieckiej

mniejszości na Wołyniu tuż przed wybuchem

mniejszości na Wołyniu tuż przed wybuchem

II wojny światowej. Główna bohaterka, Marie,

II wojny światowej. Główna bohaterka, Marie,

składa skargi do sądu, które zostają

składa skargi do sądu, które zostają

odrzucone, w związku z likwidacją

odrzucone, w związku z likwidacją

niemieckiej szkoły. Udaje się ona wraz z

niemieckiej szkoły. Udaje się ona wraz z

mężem Fritzem do kina. Dochodzi tam do

mężem Fritzem do kina. Dochodzi tam do

antyniemieckiego wystąpienia - po tym, jak

antyniemieckiego wystąpienia - po tym, jak

bohaterowie odmawiają zaśpiewania hymnu

bohaterowie odmawiają zaśpiewania hymnu

polskiego, zostają brutalnie pobici. Polacy

polskiego, zostają brutalnie pobici. Polacy

odmawiają przyjęcia rannego Fritza do

odmawiają przyjęcia rannego Fritza do

szpitala, wskutek czego mężczyzna umiera.

szpitala, wskutek czego mężczyzna umiera.

W tym samym czasie w całym kraju trwają

W tym samym czasie w całym kraju trwają

przygotowania do wojny, a wystąpienia

przygotowania do wojny, a wystąpienia

antyniemieckie są coraz częstsze. W

antyniemieckie są coraz częstsze. W

momencie rozpoczęcia konfliktu wszyscy

momencie rozpoczęcia konfliktu wszyscy

Niemcy zostają aresztowani

Niemcy zostają aresztowani

i przetrzymywani w nieludzkich warunkach.

i przetrzymywani w nieludzkich warunkach.

Nazajutrz Polacy chcą ich rozstrzelać.

Nazajutrz Polacy chcą ich rozstrzelać.

Więźniów podtrzymuje przy życiu jedynie

Więźniów podtrzymuje przy życiu jedynie

myśl o nadciągających wybawicielach -

myśl o nadciągających wybawicielach -

niemieckich żołnierzach.

niemieckich żołnierzach.

Kołobrzeg, reż. Wolfgang

Kołobrzeg, reż. Wolfgang

Liebeneiner, Veit Harlan, 1945

Liebeneiner, Veit Harlan, 1945

Ostatnia wielka produkcja III Rzeszy. Ukończony

Ostatnia wielka produkcja III Rzeszy. Ukończony

kilkanaście dni przez końcem II wojny

kilkanaście dni przez końcem II wojny

światowej. Monumentalny jak na ówczesne

światowej. Monumentalny jak na ówczesne

czasy i możliwości film niósł ze sobą jasne

czasy i możliwości film niósł ze sobą jasne

przesłania oparte o historię bohaterskiej

przesłania oparte o historię bohaterskiej

obrony twierdzy Kołobrzeg przez wojsko

obrony twierdzy Kołobrzeg przez wojsko

pruskie i mieszkańców przed potężną armią

pruskie i mieszkańców przed potężną armią

napoleońską w 1807 r. Posłużono się przy

napoleońską w 1807 r. Posłużono się przy

tym manipulacją historyczną, gdyż

tym manipulacją historyczną, gdyż

w rzeczywistości waleczność obrońców

w rzeczywistości waleczność obrońców

Kołobrzegu nie zmieniła całościowego

Kołobrzegu nie zmieniła całościowego

obrazu wojny - miasto zostało później

obrazu wojny - miasto zostało później

wydane Francuzom bez walki na mocy

wydane Francuzom bez walki na mocy

traktatu pokojowego. Bohaterstwo

traktatu pokojowego. Bohaterstwo

kołobrzeskich Niemców miało więc wymowę

kołobrzeskich Niemców miało więc wymowę

wyłącznie moralną. W celu uzyskania

wyłącznie moralną. W celu uzyskania

odpowiedniego efektu propagandowego,

odpowiedniego efektu propagandowego,

manipulowano także chronologią wydarzeń.

manipulowano także chronologią wydarzeń.

Film imponuje rozmachem (setki statystów,

Film imponuje rozmachem (setki statystów,

sceny batalistyczne).

sceny batalistyczne).

Kolberg

Kolberg

jako film

jako film

propagandowy nie odniósł zamierzonego

propagandowy nie odniósł zamierzonego

celu ukazując się w czasie gdy wizyty w

celu ukazując się w czasie gdy wizyty w

kinie były jedną z ostatnich rzeczy o jakiej

kinie były jedną z ostatnich rzeczy o jakiej

myśleli rozpaczliwie broniący się na

myśleli rozpaczliwie broniący się na

wszystkich frontach Niemcy. Jego wymowę

wszystkich frontach Niemcy. Jego wymowę

osłabił też fakt, że w trakcie emisji miasto

osłabił też fakt, że w trakcie emisji miasto

upadło.

upadło.

BIBLIOGRAFIA

http://pl.wikipedia.org/wiki/III_Rzesza#Kultura_i_sztuka

http://pl.wikipedia.org/wiki/Propaganda

http://www.sciaga.pl/tekst/10706-11-propaganda_polityczna

http://historiafilmu.wordpress.com/2007/11/06/propaganda-filmowa-iii

-rzeszy/

http://www.trzeciarzesza.info/poziom-%C5%BCycia-w-iii-rzeszy-przed-

wojn%C4%85-r117.htm

http://www.filmweb.pl/f36474/Powr%C3%B3t,1941/opisy

http://www.filmweb.pl/f183350/Wieczny+%C5%BByd,1940

http://historiafilmu.wordpress.com/2007/11/06/propaganda-filmowa-

iii-rzeszy-filmy/

http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BByd_S%C3%BCss_(film_1940)

http://blogmedia24.pl/node/22066

POLECANE LEKTURY

WIESŁAWA CZAPLIŃSKA „ARTYŚCI W III

RZESZY”

IGOR WITKOWSKI „PROPAGANDA

TRZECIEJ RZESZY”

IGOR WITKOWSKI „HITLER - STALIN:

OBLICZA PROPAGANDY”