Nazwa

Przyjmuje się, że Republika Weimarska przekształciła się w III Rzeszę wraz z dojściem Adolfa Hitlera do władzy
30 I 1933. Natomiast oficjalna proklamacja III Rzeszy nastąpiła 15 marca 1933 roku w Poczdamie. Nazwa nawiązuje do poprzednich okresów świetności Niemiec (I i II Rzesza).

Samo pojęcie "Trzecia Rzesza" ("Das Dritte Reich") wymyślił Arthur Moeller van den Bruck (1876-1924), arystokrata z niepełnym wykształceniem, jeden z najbardziej wpływowych tzw. "młodych" konserwatystów weimarskich. Z powodu choroby nerwowej niepowołany do wojska, zajął się pisaniem, wysuwając tezę, że świat dzieli się na narody "młode" i "stare", i że młoda nacja niemiecka poniosła w pierwszej wojnie światowej klęskę ze strony "starych" Brytyjczyków i Francuzów, gdyż nie miała ona poparcia "młodych" Amerykanów.

Symbole Państwowe

Od 14 III 1933 do 15 IX 1935 roku flagą państwową była dawna (od 16 IV 1871 do 31 XII 1921) czarno-biało-czerwona flaga II Rzeszy. 14 III 1933 jako flaga państwowa równoprawna z powyższą wprowadzona została czerwono-biało-czarna flaga ze swastyką, która dnia 15 IX 1935 została jedyną oficjalną flagą państwową (proporcje 5:3). Obowiązywała do końca istnienia III Rzeszy.

Polityka III Rzeszy

III Rzesza, której korzenie tkwią w niemieckim demokratycznym wyborze NSDAP, szybko stała się państwem totalitarnym, z dyktaturą narodowosocjalistycznej (władzy nazistowskiej). Władzę w państwie sprawował A. Hitler pełniący funkcję zarówno wodza (niem. Führer), jak i kanclerza. Nieograniczoną władzę zapewniała mu ustawa
o pełnomocnictwach rządu z 1933, wedle której Führer mógł wydawać ustawy sprzeczne z ustawą zasadniczą.

Wprowadzono zakaz prowadzenia działalności partiom i związkom zawodowym niezgadzającym się z ideologią NSDAP, a także likwidowano politycznych przeciwników Hitlera oraz ruch oporu (noc długich noży, działalność Geheime Staatspolizei, Kripo etc.).

rozpoczęto sukcesywne znoszenie podstawowych wolności obywatelskich, rozpoczęto nagonkę na wszelkich faktycznych bądź propagandowych przeciwników reżimu. Po rozpoczęciu II wojny światowej, a w szczególności wojny z Rosją sowiecką uruchomiono olbrzymi program eksterminacji Żydów. W tych celach założono całą sieć obozów koncentracyjnych i zagłady.

Polityka zagraniczna zakładała pierwotnie rozszerzenie terytorium Rzeszy na całą Europę ("Rzesza od Atlantyku, aż po Ural"), zaś później także podbój Rosji i Afryki Północnej. Uznaje się, że politykę ekspansji zapoczątkował Anschluss Austrii w 1938 r. Następnymi krokami było objęcie Protektoratu Czech i Moraw oraz podpisanie antypolskiej tajnej części paktu Ribbentrop-Mołotow.

Zbrojenia od roku 1933

Wkrótce po objęciu stanowiska kanclerza okazało się, że Hitler zamierza przezwyciężyć kryzys gospodarczy nie tylko przez rządowe programy tworzenia nowych miejsc pracy, a również przez wprowadzenie gospodarki zbrojeniowej (Wehrwirtschaft). Było to kształtowanie gospodarki narodowej w czasie pokoju do celów wojennych stosownie do założeń wojskowych.

Realizacja ideologicznych zamierzeń NSDAP w zakresie nowych zdobyczy terytorialnych była uwarunkowana rozbudową sił zbrojnych. Wprowadzenie w życie ideologii przestrzeni życiowej oraz programu samowystarczalności gospodarczej doprowadziło do powstania systemu centralnego planowania, a mianowicie przede wszystkim:

ustalenie zapotrzebowania surowców dla przemysłu zbrojeniowego oraz przemysłu cywilnego, zabezpieczenie zaopatrzenia materiałów pędnych, dopasowanie sieci transportowej do przyszłych zadań wojskowych, uregulowanie finansowania zbrojeń bezpośrednich i pośrednich.

Plan czteroletni (zbrojeniowy)

Po prawie czterech latach narodowosocjalistycznej gospodarki zbrojeniowej uległy wyczerpaniu rezerwy surowcowe
i żywnościowe. Handel zagraniczny zamarł ze względu na trudności eksportowe. Ustał dopływ dewiz z eksportu. Bez dopływu surowców nie były możliwe dalsze zbrojenia w zakresie żądanym przez Hitlera. Wobec tego Hitler na zjeździe partyjnym w roku 1936 ogłosił wprowadzenie planu czteroletniego pod hasłem Poprawa standardu życiowego narodu niemieckiego oraz jako obrona przed bolszewickim zagrożeniem. W związku z ukierunkowaniem wszelkich sił na zbrojenia wymagano od narodu czasowej rezygnacji z artykułów konsumpcyjnych. Wyrzeczenia wymagane przez Hitlera były ceną za skuteczne zwalczanie bezrobocia.

Do realizacji planu 4-letniego powołano osobny urząd kierowany przez pełnomocnika, naczelnego dowódcę lotnictwa Hermanna Göringa, wyposażonego w daleko idące pełnomocnictwa. W ten sposób siły zbrojne uzyskały znaczący wpływ na gospodarkę Niemiec. Hitler postawił następujące zadania:

• niemiecka armia musi w ciągu 4 lat osiągnąć stan gotowości bojowej,

• niemiecka gospodarka musi być w ciągu 4 lat gotowa do wojny.

Dozbrojenie sił zbrojnych miało umożliwić lokalne działania wojskowe celem pozyskania zdobyczy terytorialnych.

Tajne zapiski Hitlera o kluczowych zagadnieniach planu 4-letniego przewidywały zwiększenie wydobycia rud żelaza bez względu na zawartość żelaza oraz dla pozyskiwania surowców i materiałów zastępczych (Ersatzstoff) pomijanie zagadnienia rentowności, co wywołało poważny konflikt z przemysłem hutniczym i ministrem gospodarki Schachtem. Hitler naturalnie nie uwzględniał tych zastrzeżeń, co w listopadzie 1937 doprowadziło do dymisji Schachta.

---