Historia stosunków bilateralnych

wybranych państw

Bezpieczeństwo i współpraca w

Europie Środkowej i Wschodniej

(2)

1

Katarzyna Żukrowska (c)

Polska-Litwa

Katarzyna Żukrowska (c)

2



Więzi między Polską a Litwą mają długą historię



Sięga ona Średniowiecza



Konkretnie XIII wieku – Król Mendog przeniósł

stolicę Litwy z Troków do Wilna (wcześniej

stolica była w Kiermowie)



Wielki Książę Litewski Giedymin przejął część

ziem należących do Rosji i w ten sposób Litwa

uzyskała granicę z Polską



Wzajemne kontakty między Polską i Litwą

poprawiły się



Doprowadziło to do utworzenia Królestwa Polski

i Litwy

Litwa

Katarzyna Żukrowska (c)

3



Terytorium zamieszkiwali Bałtowie



Narody słowiańskie przodkowie Białorusinów i
Ukraińców



Językiem urzędowym był starobiałoruski,
nazywany oficjalnie litewskim



W Wielkim Księstwie Polsko-Litewskim
urzędowym językiem był polski



W XIII wieku Litwa została zjednoczona przez
Mendoga



Litwa szybki jednoczyła małe księstwa w
regionie, czemu sprzyjała rosnąca siła i wielkość
księstwa Moskiewskiego

Katarzyna Żukrowska (c)

4

Królestwo Polskie XIV-XV w

Katarzyna Żukrowska (c)

5

Litwa XII-XV w

Katarzyna Żukrowska (c)

6

1386-1434

Litwa



1320 sojusz Litwy (Giedymin) z Księstwem

twerskim



Litwa wykorzystując słabość księstw ruskich

narzuciła protektorat Smoleńskowi,
Pskowowi, Księstwu Halicko-Wołyńskiemu i
Kijowowi



Lokalni książęta mieli swoją władzę,

podlegali jednak Wielkiemu Księciu Litwy



Wojska WKL doszły 130 km do Moskwy



Oblegano Kreml w 1368 i 1370

Katarzyna Żukrowska (c)

7

W XIV w. Księstwo Litwy
obejmowało:



Litwę etniczną (Litwa Zawilejska, Litwa
Powilejska, Żmudź – łącznie 80 000 km²)



To stanowiło ca 10% terytorium całkowitego
tego kraju



Obejmowało też ziemie ruskie: Księstwo
Kijowskie, Księstwo Czernihowsko-Siewierskie,
Księstwo Wołyńskie, Księstwo Podolskie



To stanowiło pozostałe 90% kraju



Litwa liczyła 300 000 mieszkańców, podczas
gdy ziemie ruskie 1700000 mieszkańców

Katarzyna Żukrowska (c)

8

Litwa



Książę Giedymin miał 7 synów



Kiejstut i Olgierd podporządkowali sobie

resztę rodzeństwa



Kiejstut był ojcem Witolda, a Olgierd

Jagiełły

Katarzyna Żukrowska (c)

9

Litwa



Zakon Krzyżacki sąsiadujący z Litwą dążył do
wprowadzenia w tym kraju wiary katolickiej



Litwa i Polska również odnotowały kilka
konfliktów



Władca Jagiełło, starając się ocalić naród przed
napadami następnymi na Litwę



Jagiełło postanowił przyjąć od Polski chrzest



Na tronie w Polsce zasiadała wtedy
niepełnoletnia Jadwiga Andegaweńska



Oba państwa miały wspólnego wroga: Zakon
Krzyżacki

Katarzyna Żukrowska (c)

10

Litwa



W Krewie koło Wilna zdecydowano si ę na

chrzest i ślub Jadwigi z Jagiełło



Jagiełło przyjął imię Władysław



Jagiełło zaczął rządzić dwoma państwami

jako król Polski i wielki książę Litwy



Zawarto unię personalną (1385 w Krewie

1385)



Sprowadzało się to do lapidarnego

stwierdzenia państwa nie mogą być
rządzone przez 2 różne osoby

Katarzyna Żukrowska (c)

11

Litwa



Większość ludności Litwy to byli chrześcijanie
tyle, że prawosławni



Brat Jagiełły uzyskał tytuł Wielskiego Księcia
Litwy. To on dowodził w bitwie pod
Grunwaldem w lipcu1410



Księstwo Moskiewskie podążało na Zachód



Łupem stały się: Nowogród Wielki, tereny
położone nad górną Oką i Wiaźmą, a
następnie ziemia czernichowsko-Siewierska i
Smoleńszczyzna



Litwa odzyskała jedynie Homel i Starodub

Katarzyna Żukrowska (c)

12

Litwa



1969 – Unia Realna – Zygmunt August, Sejm w
Lublinie



Sprzeciw magnatów litewskich, wynikający z prób
ochrony interesów



wspólny sejm i władca Korony i Litwy



wspólna polityka zagraniczna



odrębne wojska, prawo, skarby i urzędy



do Korony przyłączono południowe województwa
Wielkiego Księstwa (ziemie dzisiejszej Ukrainy)

Katarzyna Żukrowska (c)

13

Postanowienia Unii lubelskiej



wspólny sejm i władca Korony i Litwy



wspólna polityka zagraniczna



odrębne wojska, prawo, skarby i urzędy



do Korony przyłączono południowe

województwa Wielkiego Księstwa (ziemie
dzisiejszej Ukrainy)

Katarzyna Żukrowska (c)

14

Rzeczpospolita obojga
Narodów



Każde z państw zachowało pewną odrębność



Sejm czteroletni podjął decyzję o połączeniu
Polski i Litwy



Połączono korony, wojska i skarb



Starano się w ten sposób zapobiec rozbiorom



W czasie trzeciego rozbioru ziemie litewskie
włączono do Imperium Rosyjskiego



W 1812 WKL dzieliło się na cztery
departamenty - białostocki, grodzieński,
miński i wileński

Katarzyna Żukrowska (c)

15

Katarzyna Żukrowska (c)

16

Polska-Ukraina

Katarzyna Żukrowska (c)

17



Rozbiory I RP



Rosjanie zajmują obszary na zachód od

Kijowa, Podole, Wołyń



Prowadzą rusyfikację



Austryjacy zajęli tzw. Galicję, gdzie

pozwalali na rozwój ukraińskich organizacji
oświatowych, kulturalnych i
ekonomicznych.

1917



I WŚ w Piotrogradzie wybucha rewolucja



Obalony zostaje carat



Wprowadza się rządy demokratyczne w Rosji



Proklamowane swobody liberalne i demokratyczne, w tym w
szczególności wolność słowa, druku, stowarzyszeń i
zgromadzeń , pochodów i manifestacji, a także amnestię dla
więźniów politycznych z czasów caratu



To sprzyja rozwojowi ukraińskiego ruch narodowego
przyczyniły się do rozwoju ukraińskiego ruchu narodowego, co
znalazło oficjalny wyraz w powołaniu wybranej Ukraińskiej
Centralnej Rady, a w późniejszym czasie w wyodrębnianiu
wojskowych jednostek złożonych z żołnierzy ukraińskich w
ramach armii rosyjskiej. Postulatem ukraińskiego ruchu
narodowego była wówczas autonomia terytorialna Ukrainy w
ramach demokratycznej republiki rosyjskiej.

Katarzyna Żukrowska (c)

18

Rosja-Ukraina



Powołuje się Ukraińską Radę Centralną



Wyodrębnia się jednostki wojskowe złożone

z żołnierzy Ukrainy w ramach armii
rosyjskiej \



Ruch narodowy opowiada się za autonomią

terytorialną Ukrainy w ramach
demokratycznej republiki.

Katarzyna Żukrowska (c)

19

Zbrojny zamach stanu w Rosji



7.11.1917 – zbrojny zamach w

Piotrogradzie



Władzę obejmują bolszewicy



Obala się demokratyczny rząd tymczasowy



Wprowadza się dyktaturę partyjną i

policyjny terror



Wybucha wojna domowa o władzę i ustrój

Katarzyna Żukrowska (c)

20

Ribentrop-Mołotow



Aneksja po wkroczeniu do Polski 17.09 1939



Armia czerwona okupuje następujące
województwa: stanisławowskie, tarnopolskie,
wołyńskie i wschodnią część lwowskiego.



Następuje formalna aneksja okupowanych
tere4nów RZP II. Sowieckie władze okupacyjne
po przeprowadzeniu pseudowyborów dokonały
w październiku 1939 formalnej



Postępuje sowietyzacja i systematyczne
represje policyjne NKWD.

Katarzyna Żukrowska (c)

21

Atak Niemiec na ZSRR



Wymordowanie przez NKWD kilkudziesięciu

tysięcy więźniów.



Największe akcje tego typu we Lwowie,

Drohobyczu, Czortkowie, Łucku, Równem i
innych



Następuje rozkułaczenie



Wysyłanie na Sybir



Głód po kolektywizacji

Katarzyna Żukrowska (c)

22

1944 Stalin



Decyduje o deportacji Tatarów krymskich na
Syberię i do Kazachstanu



Jest to kara za kolaborację z II Rzeszą w
czasie okupacji niemieckiej



Maj 1944



Miejsce Tatarów zajmują osadnicy rosyjscy



Zmienia się nazwy miejscowości na rosyjskie



Obok Tatarów deportacją objęto Czeczenów,
Inguszy, Kałmuków, Niemców
Nadwołażańskich

Katarzyna Żukrowska (c)

23

Wysiedlanie Ukraińców



Wg Nikity Chruszczowa planowano wysiedlenie
wszystkich Ukraińców na Syberię



Stalin nie wykonał tego zadania ze względu na
skalę przesiedleń



Po IIWŚ do Ukraińskiej SRR włączono
wschodnie ziemie IIRP ze Lwowem



1944–49 wysiedlono z ZSRR do Polski ok 790
tys Polaków,



1955-1959 kolejne 76 tys,



Z Polski do ZSRR wysiedlono ok. 480 tys.
Ukraińców.

Katarzyna Żukrowska (c)

24

Po 1945

Włącza się do Ukraińskiej SRR Ruś

Zakarpacką



w 1953 przywódcą ZSRR został Nikita

Chruszczow Przenosi Krym spod jurysdykcji
RFSRR do jurysdykcji Ukraińskie SRR.



Głos w ONZ: Ukraina, Rosja i Białoruś

Katarzyna Żukrowska (c)

25

Białoruś

Katarzyna Żukrowska (c)

26



Do końca X w. prawie całe terytorium

Białorusi zasiedliły plemiona słowiańskie
(Krywicze, Dregowicze, Radymicze),



Stopniowo zasymilowały dotychczasowych

mieszkańców — Bałtów.



Najwcześniejsze organizacje państwowe,

m.in. księstwo połockie w X w., znalazły się
w składzie Rusi Kijowskiej, a po jej upadku
były XIII–XIV w. stopniowo włączane do
Wielkiego Księstwa Litewskiego.

998 - chrzest



Przyjęcie chrześcijaństwa wschodniego (988)
włączyło ziemie białoruskie do kręgu kultury
bizantyńskiej.



Podstawą ustawodawstwa Wielkiego Księstwa
Litewskiego stało się białoruskie prawo
zwyczajowe i pisane, skodyfikowane w statutach
litewskich (1529, 1566, 1588), obowiązujących do
połowy XIX w.



Język ruski, ukształtowany pod przemożnym
wpływem języka starobiałoruskiego, był na Litwie
językiem państwowym (do XVII w.) i do końca XVI
w. — literackim.

Katarzyna Żukrowska (c)

27

Białoruś

Katarzyna Żukrowska (c)

28



Do końca X w. prawie całe terytorium

Białorusi zasiedliły plemiona słowiańskie
(Krywicze, Dregowicze, Radymicze), które
stopniowo zasymilowały dotychczasowych
mieszkańców — Bałtów.



Najwcześniejsze organizacje państwowe,

m.in. księstwo połockie w X w., znalazły się
w składzie Rusi Kijowskiej, a po jej upadku
były XIII–XIV w. stopniowo włączane do
Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Rozbiory Polski



Białoruś wchodzi do struktur Rosji (1772-

95)



Władze carskie nie uznawały odrębności

narodowej Białorusinów, brutalnie, krwawo,
rozprawiały się z unitami,



zmuszają do wyboru: kultura i narodowość

rosyjska a polska.



Na Białorusi zachowano też

przedrozbiorowe stosunki społeczne, z
pańszczyzną włącznie.

Katarzyna Żukrowska (c)

29

Białoruś



Stan rycerski, rozwinięty w Polsce, wchłonął

bojarów litewskich i ruskich, tworząc
szlachtę z różnym etnicznym rodowodem,
jednolitą kulturowo (głównie wzory
łacińsko-polskie).



W 1596 część ludności wraz z hierarchią

prawosławną przeszła do powstałego po
unii brzeskiej Kościoła unickiego.

Katarzyna Żukrowska (c)

30

Białoruś



Zniesienie pańszczyzny (1861),

wyzwoleńcze hasła powstania styczniowego
1863–64 oraz stopniowe upowszechnianie
się elementarnej oświaty ludowej stwarzały
przesłanki do ukształtowania się ruchu
narodowej.

Katarzyna Żukrowska (c)

31

Białoruś



Szczególny wpływ na rozbudzenie aspiracji
narodowych i społecznych wywarły wydarzenia I
wojny światowej:



Klęska armii rosyjskiej, obalenie caratu (1917) i
okupacyjna polityka Niemiec na Białorusi (1915–
17).



Niemcy jako pierwsze wielkie mocarstwo uznały
odrębność narodu i języka białoruskiego,
sprzyjały rozbudowie szkolnictwa, działalności
kulturalnej, aczkolwiek ziemie białoruskie
traktowały jako część państwa rosyjskiego.

Katarzyna Żukrowska (c)

32

Białoruś



Liczne wojny Wielkiego Księstwa

Litewskiego z Moskwą, dwa ośrodki
pretendujące do zjednoczenia dawnych
ziem ruskich, nie tylko przyczyniały
zniszczeń, ale stworzyły swoisty, etnicznie
nieokreślony element na ziemiach
spornych, zwłaszcza na Smoleńszczyźnie.
Od XVI–XVII w. powoli rodziła się białoruska
świadomość narodowa, pobudzana m.in.
przez powstania kozackie.

Katarzyna Żukrowska (c)

33

Białoruś



W czasie III 1919 wojny polsko-

bolszewickiej znaczną część ziem
białoruskich zajęły wojska polskie,



Odezwa J. Piłsudskiego Do narodów

Wielkiego Księstwa Litewskiego wzbudziła
nadzieje wielu białoruskich ugrupowań
politycznych



Zaczęto liczyć na odbudowę państwowości

przy poparciu Polski.

Katarzyna Żukrowska (c)

34

Białoruś



Cd znamy z historii Litwy i jej stosunków z

Polską

Katarzyna Żukrowska (c)

35

Wnioski



Bliska relacje w kręgu czterech państw



Przesuwanie granic



Język urzędowy



Nazwy miast, miasteczek i wsi



Polska powinna się zaangażować w zmiany

w analizowanych państwach



Jest to jednak problem niezwykle trudny,

wymagający dobrej dyplomacji, ciężkiej
pracy i perswazji

Katarzyna Żukrowska (c)

36

Wnioski



Czy Polska ma na tych obszarach interesy



Czy te państwa akceptują polską pomoc, na

ile i na jakich warunkach



Czy to problem konfliktogenny z Rosją?

Katarzyna Żukrowska (c)

37