Rośliny oleiste

Rośliny oleiste

Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin

Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin

Bogdan Kulig

Bogdan Kulig



Do grupy roślin oleistych zalicza się takie

Do grupy roślin oleistych zalicza się takie

gatunki roślin uprawnych, które

gatunki roślin uprawnych, które

gromadzą w swoich organach co najmniej

gromadzą w swoich organach co najmniej

15-20%

15-20%

tłuszczu.

tłuszczu.



Tłuszcz jako materiał zapasowy

Tłuszcz jako materiał zapasowy

magazynowany jest w nasionach lub

magazynowany jest w nasionach lub

mięsistych częściach owocu, niekiedy w

mięsistych częściach owocu, niekiedy w

łodygach, gałęziach, pniach i korze

łodygach, gałęziach, pniach i korze

drzew, a sporadycznie w liściach lub

drzew, a sporadycznie w liściach lub

organach będących ich modyfikacją.

organach będących ich modyfikacją.

Zawartość tłuszczu w roślinach

Zawartość tłuszczu w roślinach

oleistych

oleistych

pestki palmy olejowej 55%,

pestki palmy olejowej 55%,

miąższ 20-40%

miąższ 20-40%

kopra palmy kokosowej 65-70%

kopra palmy kokosowej 65-70%

orzeszki ziemne 30-40%

orzeszki ziemne 30-40%

miąższ oliwki 40-60%

miąższ oliwki 40-60%

nasiona bawełny 15-25%

nasiona bawełny 15-25%

len, konopie 30-45%

len, konopie 30-45%

ziarno kakaowca 45-65%

ziarno kakaowca 45-65%

nasiona sezamu 40-55%

nasiona sezamu 40-55%

kiełki kukurydzy 30-35%

kiełki kukurydzy 30-35%

niełupki krokosza 20-40%

niełupki krokosza 20-40%

Zawartość tłuszczu w roślinach

Zawartość tłuszczu w roślinach

oleistych uprawianych w Polsce:

oleistych uprawianych w Polsce:

rzepak ozimy

rzepak ozimy

47%

47%

typ tradycyjny

typ tradycyjny

44%

44%

typ ulepszony

typ ulepszony

rzepak jary

rzepak jary

40%

40%

rzepik ozimy

rzepik ozimy

44%

44%

gorczyca biała

gorczyca biała

27%

27%

gorczyca sarepska i czarna 34%

gorczyca sarepska i czarna 34%

rzodkiew oleista

rzodkiew oleista

35%

35%

lnianka siewna

lnianka siewna

37%

37%

słonecznik oleisty

słonecznik oleisty

41%

41%

mak lekarski

mak lekarski

44%

44%

dynia oleista

dynia oleista

47%

47%

len oleisty

len oleisty

39%

39%

soja uprawna

soja uprawna

19%

19%

Znaczenie gospodarcze

Znaczenie gospodarcze

Nasiona roślin oleistych są stosowane bezpośrednio w

Nasiona roślin oleistych są stosowane bezpośrednio w

przemyśle spożywczym (w olejarniach). Pozyskuje się z

przemyśle spożywczym (w olejarniach). Pozyskuje się z

nich tłuszcz (olej) poprzez tłoczenie lub ekstrakcję

nich tłuszcz (olej) poprzez tłoczenie lub ekstrakcję

rozpuszczalnikami organicznymi. Pozostające resztki zwane

rozpuszczalnikami organicznymi. Pozostające resztki zwane

makuchami

makuchami

(po

tłoczeniu)

lub

(po

tłoczeniu)

lub

śrutami

śrutami

poekstrakcyjnymi

poekstrakcyjnymi

(po ekstrakcji chemicznej) stanowią

(po ekstrakcji chemicznej) stanowią

wartościową, wysokobiałkową paszę.

wartościową, wysokobiałkową paszę.

Czołowe miejsce pod względem obszaru zasiewów, plonów i

Czołowe miejsce pod względem obszaru zasiewów, plonów i

zbiorów zajmuje

zbiorów zajmuje

rzepak ozimy

rzepak ozimy

(95 - 98%), a olej

(95 - 98%), a olej

rzepakowy jest podstawowym składnikiem większości

rzepakowy jest podstawowym składnikiem większości

wyrobów polskiego przemysłu olejarskiego.

wyrobów polskiego przemysłu olejarskiego.

Surowcem dla przemysłu olejarskiego są nasiona

Surowcem dla przemysłu olejarskiego są nasiona

rzepaku

rzepaku

jarego i rzepiku ozimego

jarego i rzepiku ozimego

. Ich znaczenie gospodarcze jest

. Ich znaczenie gospodarcze jest

mniejsze, gdyż łącznie ich zbiory wynoszą zaledwie ok. 1%

mniejsze, gdyż łącznie ich zbiory wynoszą zaledwie ok. 1%

globalnych zbiorów rzepaku. Rzepak jary i rzepik ozimy

globalnych zbiorów rzepaku. Rzepak jary i rzepik ozimy

mają u nas znaczenie tylko jako rośliny uzupełniające

mają u nas znaczenie tylko jako rośliny uzupełniające

uprawę rzepaku ozimego.

uprawę rzepaku ozimego.

Fazy rozwojowe u roślin

Fazy rozwojowe u roślin

krzyżowych

krzyżowych

1 — kiełkowanie i wschody

1 — kiełkowanie i wschody

2 — formowanie rozety

2 — formowanie rozety

3 — formowanie łodygi

3 — formowanie łodygi

4 — pąkowanie i wzrost łodygi

4 — pąkowanie i wzrost łodygi

5 — kwitnienie i formowanie łuszczyn

5 — kwitnienie i formowanie łuszczyn

6 — formowanie nasion i dojrzewanie

6 — formowanie nasion i dojrzewanie

Kiełkowanie epigeiczne

Kiełkowanie epigeiczne

1 – korzonek zarodkowy

2 - kolanko podliścieniowe

3 – łupina nasienna

4 – liścienie

5 - liście

Formowanie rozety

Formowanie rozety

Formowanie rozety

Formowanie rozety

rozpoczyna się z chwilą utworzenia

rozpoczyna się z chwilą utworzenia

między liścieniami pierwszego liścia. Następnie

między liścieniami pierwszego liścia. Następnie

formują się dalsze liście, które są rozdzielone krótkimi

formują się dalsze liście, które są rozdzielone krótkimi

międzywęźlami, tak że powstaje w ten sposób

międzywęźlami, tak że powstaje w ten sposób

rozeta

rozeta

liściowa

liściowa

. Jednocześnie wzrasta i zagłębia się w glebę

. Jednocześnie wzrasta i zagłębia się w glebę

korzeń palowy i rozrastają się korzenie boczne.

korzeń palowy i rozrastają się korzenie boczne.

U roślin w fazie rozety można wyróżnić łodyżkę

U roślin w fazie rozety można wyróżnić łodyżkę

podliścieniową, zwaną także

podliścieniową, zwaną także

szyjką korzeniową

szyjką korzeniową

,

,

oraz łodyżkę nadliścieniową. W zależności od

oraz łodyżkę nadliścieniową. W zależności od

długości międzywęźli i wysokości wyniesienia pąka

długości międzywęźli i wysokości wyniesienia pąka

wierzchołkowego ponad powierzchnię ziemi, rośliny w

wierzchołkowego ponad powierzchnię ziemi, rośliny w

tej fazie rozwoju mogą mieć pokrój zwarty, luźny lub

tej fazie rozwoju mogą mieć pokrój zwarty, luźny lub

wybujały.

wybujały.

Faza rozety

Faza rozety

A-siewka, B- roślina przed zimą

A-siewka, B- roślina przed zimą

1- pąk wierzchołkowy, 2-

1- pąk wierzchołkowy, 2-

miejsce wyrastania liści, 3-

miejsce wyrastania liści, 3-

szyjka korzeniowa, 4-

szyjka korzeniowa, 4-

powierzchnia gleby, 5- korzeń,

powierzchnia gleby, 5- korzeń,

6- łodyga podliścieniowa,

6- łodyga podliścieniowa,

7- łodyga nadliścieniowa

7- łodyga nadliścieniowa

Rzepik

Rzepik

A-siewka, B- roślina przed zimą

A-siewka, B- roślina przed zimą

1- pąk wierzchołkowy, 2- miejsce wyrastania liści, 3- szyjka

1- pąk wierzchołkowy, 2- miejsce wyrastania liści, 3- szyjka

korzeniowa,

korzeniowa,

4- powierzchnia gleby, 5- korzeń, 6- łodyga podliścioeniowa, 7- łodyga

4- powierzchnia gleby, 5- korzeń, 6- łodyga podliścioeniowa, 7- łodyga

nadliścieniowa

nadliścieniowa

Rzepak (A)
Rzepik (B)

Liście rozetowe i formowanie

Liście rozetowe i formowanie

łodygi

łodygi



W dobrych warunkach wzrostu rzepak przed zimą

W dobrych warunkach wzrostu rzepak przed zimą

wytwarza rozetę złożoną z

wytwarza rozetę złożoną z

6 - 8 liści

6 - 8 liści

rozdzielonych

rozdzielonych

krótkimi międzywęźlami, jego pąk wierzchołkowy

krótkimi międzywęźlami, jego pąk wierzchołkowy

jest wyniesiony ponad powierzchnię ziemi nie

jest wyniesiony ponad powierzchnię ziemi nie

wyżej niż na 3 cm, szyjka korzeniowa osiąga

wyżej niż na 3 cm, szyjka korzeniowa osiąga

średnicę ponad 5 mm, a korzeń palowy długość 15

średnicę ponad 5 mm, a korzeń palowy długość 15

- 20 cm.

- 20 cm.



Formowanie łodygi

Formowanie łodygi

rozpoczyna się z chwilą

rozpoczyna się z chwilą

wydłużenia się międzywęźli pomiędzy nowo

wydłużenia się międzywęźli pomiędzy nowo

tworzonymi liśćmi i trwa do momentu ukazywania

tworzonymi liśćmi i trwa do momentu ukazywania

się na wierzchołku łodygi pąków kwiatowych.

się na wierzchołku łodygi pąków kwiatowych.

Rośliny ozime odbudowują w tej fazie zniszczony

Rośliny ozime odbudowują w tej fazie zniszczony

zimą aparat liściowy z pąka wierzchołkowego lub z

zimą aparat liściowy z pąka wierzchołkowego lub z

pąków bocznych i formują łodygę.

pąków bocznych i formują łodygę.

Łodyga i liście wyższych partii

Łodyga i liście wyższych partii

łodygi

łodygi

Łodyga rzepaku jest wysoka, sztywna, u

Łodyga rzepaku jest wysoka, sztywna, u

podstawy zdrewniała, rozgałęziająca się i obficie

podstawy zdrewniała, rozgałęziająca się i obficie

ulistniona. Pędy boczne odchylone od pędu

ulistniona. Pędy boczne odchylone od pędu

głównego pod kątem zwykle większym niż 45°.

głównego pod kątem zwykle większym niż 45°.

Rozgałęzienie się łodyg następuje z kątów liści.

Rozgałęzienie się łodyg następuje z kątów liści.

Cała roślina ma barwę błękitnozieloną. Liście

Cała roślina ma barwę błękitnozieloną. Liście

środkowej i górnej partii łodyg są lancetowate,

środkowej i górnej partii łodyg są lancetowate,

niepodzielne, w ok. 1/3 długości nieco

niepodzielne, w ok. 1/3 długości nieco

przewężone, siedzące. Obejmują one dolną

przewężone, siedzące. Obejmują one dolną

częścią blaszki łodygę do połowy lub najwyżej

częścią blaszki łodygę do połowy lub najwyżej

do 2/3 i są zazwyczaj nieowłosione

do 2/3 i są zazwyczaj nieowłosione

System korzeniowy rzepaku

System korzeniowy rzepaku

Jest bardzo silny i głęboko sięgający; korzeń palowy z

Jest bardzo silny i głęboko sięgający; korzeń palowy z

licznymi drobnymi korzeniami bocznymi wzrasta w

licznymi drobnymi korzeniami bocznymi wzrasta w

glebę w czasie wegetacji roślin do głębokości

glebę w czasie wegetacji roślin do głębokości

120 -

120 -

200 cm

200 cm

(nawet do 290 cm). Nad korzeniem roślina

(nawet do 290 cm). Nad korzeniem roślina

tworzy łodygę podliścieniową

tworzy łodygę podliścieniową

(

(

hypocotyl

hypocotyl

),

),

nazywaną

nazywaną

także rolniczo

także rolniczo

szyjką korzeniową

szyjką korzeniową

(w pojęciu botanicznym szyjką korzeniową jest tylko

(w pojęciu botanicznym szyjką korzeniową jest tylko

strefa przejścia łodygi podliścieniowej w korzeń).

strefa przejścia łodygi podliścieniowej w korzeń).

Liście rzepaku

Liście rzepaku

Górne liście rzepaku (A) i rzepiku

Górne liście rzepaku (A) i rzepiku

(B)

(B)

Kwiatostan

Kwiatostan



Kwiatostanem rzepaku jest luźne,

Kwiatostanem rzepaku jest luźne,

wydłużone grono,

wydłużone grono,

pąki kwiatowe położone

pąki kwiatowe położone

są wyżej niż rozwinięte kwiaty lub na

są wyżej niż rozwinięte kwiaty lub na

równym poziomie. Kwitnienie rozpoczyna się

równym poziomie. Kwitnienie rozpoczyna się

od dolnej części gron i postępuje ku górze.

od dolnej części gron i postępuje ku górze.



U rzepaku i rzepiku, oprócz obcozapylenia,

U rzepaku i rzepiku, oprócz obcozapylenia,

może występować samozapylenie.

może występować samozapylenie.

Pąki i kwiaty rzepaku (A),

Pąki i kwiaty rzepaku (A),

rzepiku (B)

rzepiku (B)

Łuszczyny rzepaku (A) i rzepiku (B)

Łuszczyny rzepaku (A) i rzepiku (B)

Owoce

Owoce



Owocem

Owocem

rzepaku jest gładka lub guzowata

rzepaku jest gładka lub guzowata

łuszczyna

łuszczyna

,

,

słabo wygięta, odstająca od osi

słabo wygięta, odstająca od osi

owocostanu, o krótkim dziobie. Łuszczyna

owocostanu, o krótkim dziobie. Łuszczyna

zawiera 20 - 30 nasion.

zawiera 20 - 30 nasion.

Nasiona

Nasiona

rzepaku mają

rzepaku mają

kształt kulisty, zabarwienie ciemnobrunatne,

kształt kulisty, zabarwienie ciemnobrunatne,

prawie czarne z lekkim odcieniem

prawie czarne z lekkim odcieniem

niebieskawym.

niebieskawym.



Masa 1000 nasion wynosi

Masa 1000 nasion wynosi

4 - 6 g

4 - 6 g

.

.

Skład chemiczny nasion

Skład chemiczny nasion

:

:



tłuszcz surowy

tłuszcz surowy

— 40 - 51%

— 40 - 51%



białko surowe

białko surowe

— 20 - 26%

— 20 - 26%



włókno surowe

włókno surowe

— 6 - 7%

— 6 - 7%



bezazotowe związki wyciągowe — 18 - 22%

bezazotowe związki wyciągowe — 18 - 22%



popiół surowy — 4,0 - 4,5%

popiół surowy — 4,0 - 4,5%



U

U

odmian tradycyjnych

odmian tradycyjnych

w oleju rzepaku

w oleju rzepaku

przeważa

przeważa

kwas erukowy

kwas erukowy

, przy niewielkiej

, przy niewielkiej

zawartości kwasu linolowego. U odmian

zawartości kwasu linolowego. U odmian

bezerukowych

bezerukowych

(„O”)

(„O”)

przeważa kwas oleinowy,

przeważa kwas oleinowy,

przy czym zawartość kwasu linolowego jest

przy czym zawartość kwasu linolowego jest

nieco większa. Odmiany

nieco większa. Odmiany

„OO”

„OO”

– cechuje

– cechuje

obniżona zawartość glukozynolanów, a

obniżona zawartość glukozynolanów, a

„OOO”

„OOO”

– jasna łupina nasienna i obniżona zawartość

– jasna łupina nasienna i obniżona zawartość

włókna

włókna



W białku rzepaku aminokwasy egzogenne

W białku rzepaku aminokwasy egzogenne

stanowią ok. 45% przy stosunkowo wysokiej

stanowią ok. 45% przy stosunkowo wysokiej

zawartości cystyny i metioniny i przy

zawartości cystyny i metioniny i przy

zawartości aminokwasów egzogennych

zawartości aminokwasów egzogennych

podstawowych ok. 36,5%.

podstawowych ok. 36,5%.



Wśród bezazotowych związków wyciągowych dla

Wśród bezazotowych związków wyciągowych dla

nasion rzepaku charakterystyczna jest zawartość

nasion rzepaku charakterystyczna jest zawartość

związków fenolowych oraz

związków fenolowych oraz

glukozynolanów

glukozynolanów

, które

, które

stanowią 1 - 6% suchej masy nasion. W rzepaku są

stanowią 1 - 6% suchej masy nasion. W rzepaku są

to głównie

to głównie

progoitryna i glukonapina

progoitryna i glukonapina

.

.



Mogą powodować u zwierząt uszkodzenie błon

Mogą powodować u zwierząt uszkodzenie błon

śluzowych, wpływać na skład mikroflory żołądka

śluzowych, wpływać na skład mikroflory żołądka

dzięki działaniu bakteriostatycznemu lub działać

dzięki działaniu bakteriostatycznemu lub działać

wolotwórczo albo uszkadzać wątrobę. Lotne

wolotwórczo albo uszkadzać wątrobę. Lotne

izotiocyjaniany łatwo usunąć ze śruty przez jej

izotiocyjaniany łatwo usunąć ze śruty przez jej

parowanie, natomiast obecność nitryli

parowanie, natomiast obecność nitryli

izitiocyjanianów nielotnych stwarza konieczność

izitiocyjanianów nielotnych stwarza konieczność

umiarkowanego dawkowania wysokobiałkowej śruty

umiarkowanego dawkowania wysokobiałkowej śruty

rzepakowej w żywieniu zwierząt. Przy długotrwałym

rzepakowej w żywieniu zwierząt. Przy długotrwałym

żywieniu tolerują ją zasadniczo tylko przeżuwacze.

żywieniu tolerują ją zasadniczo tylko przeżuwacze.

Etapy dojrzewania

Etapy dojrzewania



W stadium

W stadium

dojrzałości technicznej

dojrzałości technicznej

nasiona

nasiona

zmieniają barwę zarumieniając się po bokach,

zmieniają barwę zarumieniając się po bokach,

łuszczyny (łuszczynki) żółkną, liście w środkowych

łuszczyny (łuszczynki) żółkną, liście w środkowych

partiach łodygi żółkną i opadają. Procesy syntezy

partiach łodygi żółkną i opadają. Procesy syntezy

tłuszczu i białka w nasionach zostają

tłuszczu i białka w nasionach zostają

ukończone,przyrasta jeszcze nieco masa 1000 nasion.

ukończone,przyrasta jeszcze nieco masa 1000 nasion.



W stadium

W stadium

dojrzałości pełnej

dojrzałości pełnej

ponad 90% nasion

ponad 90% nasion

przybiera typowe zabarwienie na całej powierzchni,

przybiera typowe zabarwienie na całej powierzchni,

wszystkie łuszczyny są już pożółkłe, liście na całej

wszystkie łuszczyny są już pożółkłe, liście na całej

długości łodygi żółkną i opadają. Masa 1000 nasion

długości łodygi żółkną i opadają. Masa 1000 nasion

ustala się.

ustala się.



W stadium

W stadium

dojrzałości martwej

dojrzałości martwej

całe rośliny

całe rośliny

zasychają, suche łuszczyny intensywnie pękają,

zasychają, suche łuszczyny intensywnie pękają,

nasiona silnie osypują się, słoma czernieje.

nasiona silnie osypują się, słoma czernieje.

Samoczynne pękanie łuszczyn

Samoczynne pękanie łuszczyn

Rozpoczyna się już w pełni dojrzałości technicznej

Rozpoczyna się już w pełni dojrzałości technicznej

i nasila się w dojrzałości pełnej, przybierając

i nasila się w dojrzałości pełnej, przybierając

katastrofalne rozmiary w dojrzałości martwej.

katastrofalne rozmiary w dojrzałości martwej.

Sprzyja mu przemienne nawilżanie łuszczyn od

Sprzyja mu przemienne nawilżanie łuszczyn od

rosy wieczorem i rano oraz wysychanie

rosy wieczorem i rano oraz wysychanie

intensywnie w dzień pod wpływem

intensywnie w dzień pod wpływem

bezpośredniego nasłonecznienia. Silne wiatry i

bezpośredniego nasłonecznienia. Silne wiatry i

burze po pełnym dojrzeniu nasion oraz

burze po pełnym dojrzeniu nasion oraz

wstrząsanie roślinami w czasie ich koszenia

wstrząsanie roślinami w czasie ich koszenia

zwiększa rozmiary strat. Totalne straty może

zwiększa rozmiary strat. Totalne straty może

spowodować gradobicie.

spowodować gradobicie.

Przerwa spoczynkowa u roślin

Przerwa spoczynkowa u roślin

ozimych

ozimych

W rozwoju

W rozwoju

ozimych

ozimych

roślin krzyżowych wyróżnia się

roślin krzyżowych wyróżnia się

przerwę spoczynkową.

przerwę spoczynkową.

Rozpoczyna się ona z

Rozpoczyna się ona z

chwilą zahamowania wegetacji jesiennej, kiedy

chwilą zahamowania wegetacji jesiennej, kiedy

średnie temp. dobowe spadają poniżej wymagań

średnie temp. dobowe spadają poniżej wymagań

wzrostowych roślin (

wzrostowych roślin (

5 - 6°C

5 - 6°C

).

).

Na przedzimiu rośliny przechodzą zasadnicze procesy

Na przedzimiu rośliny przechodzą zasadnicze procesy

hartowania uodporniające je na działanie niskich

hartowania uodporniające je na działanie niskich

temperatur, w czasie zimy następują wewnętrzne

temperatur, w czasie zimy następują wewnętrzne

zmiany fizjologiczno-biochemiczne prowadzące do

zmiany fizjologiczno-biochemiczne prowadzące do

inicjacji zawiązków generatywnych, wreszcie na

inicjacji zawiązków generatywnych, wreszcie na

przedwiośniu w miarę ocieplania się zostają

przedwiośniu w miarę ocieplania się zostają

rozbudzone do dalszego wzrostu i rozwoju, a po

rozbudzone do dalszego wzrostu i rozwoju, a po

ustaleniu się średnich temperatur dobowych

ustaleniu się średnich temperatur dobowych

powyżej 5°C wznawiają wegetację wiosenną.

powyżej 5°C wznawiają wegetację wiosenną.

Ocena przezimowania

Ocena przezimowania



Wczesną wiosną konieczne jest dokonanie

Wczesną wiosną konieczne jest dokonanie

przeglądu pola i określenie stanu przezimowania

przeglądu pola i określenie stanu przezimowania

plantacji. Prawidłowej oceny szkód można

plantacji. Prawidłowej oceny szkód można

dokonać gdy gleba jest rozmarznięta i nastąpiło

dokonać gdy gleba jest rozmarznięta i nastąpiło

wznowienie wegetacji.

wznowienie wegetacji.



W tym celu idąc po przekątnej pola wyznacza się

W tym celu idąc po przekątnej pola wyznacza się

losowo powierzchnie 1m

losowo powierzchnie 1m

2

2

plantacji, na których

plantacji, na których

liczy się rośliny zdrowe i z lekkimi uszkodzeniami

liczy się rośliny zdrowe i z lekkimi uszkodzeniami

(tj. zdrowa szyjka korzeniowa i korzeń, a

(tj. zdrowa szyjka korzeniowa i korzeń, a

ewentualnie przemrożonymi liśćmi bocznymi i

ewentualnie przemrożonymi liśćmi bocznymi i

częściowo wierzchołkowymi liśćmi rozety)

częściowo wierzchołkowymi liśćmi rozety)



Stan przezimowania rzepaku cenia się jako dobry,

Stan przezimowania rzepaku cenia się jako dobry,

gdy na badanej powierzchni jest równomiernie

gdy na badanej powierzchni jest równomiernie

rozmieszczonych więcej niż

rozmieszczonych więcej niż

50 roślin/m

50 roślin/m

2

2



gdy

gdy

40 roślin/m

40 roślin/m

2

2

plantacja nieco przerzedzona,

plantacja nieco przerzedzona,

nie ma obawy spadku plonu.

nie ma obawy spadku plonu.



25-35 roślin/m

25-35 roślin/m

2

2

i większość siewek z wyraźnymi

i większość siewek z wyraźnymi

uszkodzeniami – można niezaorywać pola, pod

uszkodzeniami – można niezaorywać pola, pod

warunkiem, że rośliny są dobrze rozwinięte i

warunkiem, że rośliny są dobrze rozwinięte i

równomiernie rozmieszczone, zwykle niższe plony.

równomiernie rozmieszczone, zwykle niższe plony.



poniżej

poniżej

20 roślin/m

20 roślin/m

2

2

„łysiny” po wymarzniętym

„łysiny” po wymarzniętym

rzepaku- zaoranie plantacji

rzepaku- zaoranie plantacji

Struktura plonu rzepaku

Struktura plonu rzepaku

Podstawowe dane

Podstawowe dane

agrotechniczne

agrotechniczne

Rzepak ozimy

Rzepak ozimy



Ilość wysiewu: 4-6 kg/ha

Ilość wysiewu: 4-6 kg/ha



Rozstawa rzędów: 12-15 lub 35-45 cm

Rozstawa rzędów: 12-15 lub 35-45 cm



Głębokość siewu: 1-2 cm

Głębokość siewu: 1-2 cm



Termin siewu: do 25 sierpnia

Termin siewu: do 25 sierpnia



Termin zbioru: pierwsza połowa lipca

Termin zbioru: pierwsza połowa lipca

Rzepak jary siejemy wiosną w podobnej ilości

Rzepak jary siejemy wiosną w podobnej ilości

jak ozimy.

jak ozimy.

Przedplon

Przedplon



Przedplon wcześnie schodzący z pola,

Przedplon wcześnie schodzący z pola,

pozostawiający rolę czystą, sprawną i zasobną w

pozostawiający rolę czystą, sprawną i zasobną w

składniki pokarmowe.

składniki pokarmowe.

Do najlepszych należą: wczesne odmiany grochu i

Do najlepszych należą: wczesne odmiany grochu i

koniczyna czerwona, mieszanki koniczyn z trawami,

koniczyna czerwona, mieszanki koniczyn z trawami,

lucerna, bobik, a także ziemniaki, ozime i jare

lucerna, bobik, a także ziemniaki, ozime i jare

mieszanki pastewne.

mieszanki pastewne.

Słabymi są: jęczmień i żyto ozime, pszenica jara i

Słabymi są: jęczmień i żyto ozime, pszenica jara i

owies, gdyż zbyt późno schodzą z pola.

owies, gdyż zbyt późno schodzą z pola.



Często uprawiany po zbożach, traktowany jako

Często uprawiany po zbożach, traktowany jako

roślina przerywająca następstwo zbóż i

roślina przerywająca następstwo zbóż i

powiększająca wartość stanowiska.

powiększająca wartość stanowiska.



Dobrze znosi uprawę w monokulturze

Dobrze znosi uprawę w monokulturze

(nawet przez 4 lata), nasila się jednak

(nawet przez 4 lata), nasila się jednak

występowanie szkodników (słodyszek

występowanie szkodników (słodyszek

rzepakowy, chowacz brukwiaczek) i

rzepakowy, chowacz brukwiaczek) i

chorób oraz sprzyja rozwojowi mątwika

chorób oraz sprzyja rozwojowi mątwika

burakowego.

burakowego.

Odmiany mieszańcowe

Odmiany mieszańcowe

Rzepak jest jedyną rośliną oleistą uprawianą w

Rzepak jest jedyną rośliną oleistą uprawianą w

naszym kraju na tak szeroką skalę. Nie ustają

naszym kraju na tak szeroką skalę. Nie ustają

prace nad ulepszaniem odmian w celu

prace nad ulepszaniem odmian w celu

stworzenia wysoko wydajnej i opłacalnej

stworzenia wysoko wydajnej i opłacalnej

produkcji.

produkcji.

Efektem jest wyhodowanie i wdrożenie do

Efektem jest wyhodowanie i wdrożenie do

uprawy odmian

uprawy odmian

mieszańców złożonych

mieszańców złożonych

rzepaku ozimego

rzepaku ozimego

. Jest to następny, po

. Jest to następny, po

odmianach podwójnie ulepszonych, sukces w

odmianach podwójnie ulepszonych, sukces w

hodowli rzepaku. I to ze względu na

hodowli rzepaku. I to ze względu na

zwiększenie poziomu plonowania przy

zwiększenie poziomu plonowania przy

zachowaniu cech jakościowych odmian

zachowaniu cech jakościowych odmian

podwójnie ulepszonych, co niezwykle

podwójnie ulepszonych, co niezwykle

poprawia opłacalność.

poprawia opłacalność.



Odmiany Kaszub i Mazur są odmianami

mieszańcowymi, które wykorzystują efekt heterozji w

postaci

zwiększonego plonu około 15%

w stosunku

do odmian tradycyjnych. Odmiany oprócz wysokiego

plonu charakteryzują się wysoką zawartością tłuszczu i

białka oraz obniżoną zawartością włókna.

Charakterystyczną cechą dla mieszańców jest

wczesność początku kwitnienia. W latach z

wiosenną suszą mieszańce mają znacznie większą

szansę uzyskać wyższy plon niż odmiany późne. Dzięki

szybko rozwijającemu się systemowi korzeniowemu

lepiej wykorzystują zastosowane nawożenie mineralne

oraz wodę. Dzięki szybkiemu wzrostowi rzepaku

mieszańcowego znacznie słabiej rozwijają się chwasty,

które zagłuszane są przez dobrze rozwiniętą rozetę

liściową.



Kwitnąca część grona jest bardziej zwarta, w postaci

Kwitnąca część grona jest bardziej zwarta, w postaci

baldachogrona

baldachogrona

.

.



Łuszczyny

Łuszczyny

krótkie, węższe, łukowato wygięte, o

krótkie, węższe, łukowato wygięte, o

długim dziobie są wyprostowane ku górze. Na

długim dziobie są wyprostowane ku górze. Na

krawędzi dzioba w miejscu graniczącym z klapą

krawędzi dzioba w miejscu graniczącym z klapą

występuje charakterystyczna wypustka, której brak u

występuje charakterystyczna wypustka, której brak u

rzepaku. Dzięki temu łuszczyny rzepiku są

rzepaku. Dzięki temu łuszczyny rzepiku są

odporniejsze na pękanie niż łuszczyny rzepaku.

odporniejsze na pękanie niż łuszczyny rzepaku.



Liczba nasion w łuszczynie wynosi 15 - 25. Nasiona są

Liczba nasion w łuszczynie wynosi 15 - 25. Nasiona są

jaśniejsze, wiśniowobrunatne, mniejsze, zawierają

jaśniejsze, wiśniowobrunatne, mniejsze, zawierają

także mniej tłuszczu niż nasiona rzepaku. Podobnie jak

także mniej tłuszczu niż nasiona rzepaku. Podobnie jak

u rzepaku głównymi glukozynolami występującymi w

u rzepaku głównymi glukozynolami występującymi w

nasionach rzepiku są glukonapina i progoitryna.

nasionach rzepiku są glukonapina i progoitryna.

Podstawowe dane

Podstawowe dane

agrotechniczne

agrotechniczne

Rzepik ozimy:

Rzepik ozimy:

Termin siewu: 7-14 dni później niż rzepak

Termin siewu: 7-14 dni później niż rzepak

Ilość, głębokość siewu i rozstawa rzędów:

Ilość, głębokość siewu i rozstawa rzędów:

podobnie jak u rzepaku

podobnie jak u rzepaku

Rzepak jary

Rzepak jary