Polityka ludnościowa i
rodzinna

Kwestia ludnościowa

Sytuacja demograficzna w świecie i w

Polsce



ogromne zróżnicowanie kwestii w skali
świata i kontynentów.



Związana z ruchem naturalnym

– przyrostu naturalnego
- przestrzennego – migracji wewn. i zewn.



Procesy ludnościowe – problem globalny

Eksplozja demograficzna

„bomba demograficzna”



III świat – ograniczanie przyrostu
naturalnego



Planowanie rodziny



Spadek śmiertelności niemowląt

Polityka ludnościowa



Polityka ludnościowa jest to
system świadomych
przedsięwzięć, których celem
jest wywoływanie pożądanych
zmian w rozwoju i ruchu
ludności /Podoski/

Polityka ludnościowa



to domena Państwa – określa zasady i
cele tej polityki



Wynikają one z oceny przeszłości,
teraźniejszości i prognoz



PL obejmuje dziedziny i formy
oddziaływania, które wpływają na:

- stan i strukturę ludności
- pożądane zmiany w jej ruchu i rozwoju

Polityka ludnościowa



uruchamianie bodźców i
antybodźców popierających lub
ograniczających liczbę ludności



to proces zmienny w czasie

i zróżnicowany w przestrzeni

Polityka ludnościowa
a demografia



teoretyczna podstawa dla polityki
ludnościowej /badania, instytucje/



Prognozy demograficzne –
ważny element rozważań



Tablice wymieralności

Cele i zadania PL

Koncentracja PL na uruchamianiu:



czynników wzrostu liczby ludności



czynników ograniczania liczby
ludności



sterowanie rozwojem ludności w
celu zachowania równowagi
demograficzno – ekonomicznej

Cele i zadania PL



Równowaga demograficzno –
ekonomiczna – ważna kategoria
polityki ludnościowej

Typy polityki ludnościowej



pronatalistyczna



antynatalistyczna



neutralna

Polityka pronatalistyczna



cel: zwiększenie liczby urodzeń



pomijanie jakościowej strony
procesów ludnościowych



rozszerzona reprodukcja ludnođci

Polityka antynatalistyczna



Cel: ograniczenie liczby urodzeń



Utrzymanie reprodukcji zawężonej

Polityka neutralna



Cel: dążenie do zachowania
istniejącej sytuacji



dbałość o jakościową stronę
procesów ludnościowych



prokreacja – sprawą rodziny i
wyspecjalizowanych organizacji



w ramach reprodukcji prostej

Kwestia reprodukcji
ludności



Współczynnik reprodukcji ludności



Przyrost naturalny ludności

Współczynnik reprodukcji
ludności



Współczynnik dzietności –
oznacza liczbę dzieci, które
urodziłaby przeciętnie kobieta w
ciągu całego okresu rozrodczego /
15 – 49 lat/



WD reprodukcja prosta ogółem – 2,1



WD kobiet rodzących – 2,6

Przyrost naturalny ludności



Stanowi różnicę między liczbą
urodzeń żywych i zgonów w danym
okresie.



Wskaźnik przyrostu naturalnego –
stosunek liczby urodzeń żywych do
liczby urodzeń /promille/

Spadek liczby ludności

Etapy rozwoju
ludnościowego w Polsce



1945 – 1955 – okres znacznego przyrostu

liczby urodzeń „kompensacja powojenna”



1956 – 1970 – okres ograniczania liczby

urodzeń



1970 - 1980 – okres polityki

pronatalistycznej



Lata 80 – te okres stabilizacji urodzeń



Lata 90 i obecnie – te okres nowej polityki

pronatalistycznej, a jednocześnie okres

spadku liczby urodzeń

Instrumenty polityki
ludnościowej 1

1. administracyjno prawne:



promocja, zakazy lub ograniczenia

dot. środków antykoncepcyjnych



przepisy dotyczące aborcji określenie

wieku zawierania małżeństw



prawne warunki rozwodu



ochrona prawna kobiety ciężarnej



ochrona kobiety z małym dzieckiem;

Instrumenty polityki
ludnościowej 2

2. ekonomiczne



zasiłek macierzyński



zasiłek rodznny



zasiłek z tytułu urodzenia dziecka



zasiłek wychowawczy



ulgi podatkowe



dofinansowanie żłobków i przedszkoli



zasiłek na dziecko chore i niepełnosprawne



preferencje mieszkaniowe dla rodzin wielodzietnych



rozwój oświaty i systemu ochrony zdrowia



stypendia

Instrumenty polityki
ludnościowej 3

3. wychowawcze



zabieganie o wyższy prestiż
macierzyństwa i rodziny
wielodzietnej



wychowanie seksualne



dostęp do literatury z dziedziny
życia rodzinnego i seksuologii

Postulaty dotyczące
prowadzenia polityki
ludnościowej:



ciągłość



długookresowość

Polityka migracyjna



część polityki ludnościowej



pochodna rozwoju gospodarczego



PM – wynika m. in. z analizy
bilansu siły roboczej

Współczesne problemy
ludnościowe



Ogromny przyrost ludności –
wysoka dynamika wzrostu /6-ty
mld – 9 lat/



Wzrost wiedzy nt społeczeństwa,
mechanizmów społecznych, ekon



Spadek dzietności /problem
światowy/

Szczegółowe problemy
ludnościowe



umieralność i czas przeciętnego trwania

życia,



zmiany wielkości rodziny kwestia kontroli

urodzin



wzrost liczby ludności a napięcia społeczne

i gospodarcze



pauperyzacja, III świata



zmiany warunków bytowych: miasto – wieś,

polaryzacja dochodowa rodzin



zasoby terytorialne i żywnościowe: liczba

ludności a głód – nadmiar żywności

Kwestie demograficzne w
Polsce



spadek liczby zawieranych małżeństw



wzrost absolutnej i względnej liczby rozwodów,



nadumieralność mężczyzn



zdecydowanie większa umieralność mężczyzn w por. z

większością krajów Europy,



spadek liczby urodzeń



brak prostej zastępowalności pokoleń /wskaźniki

dzietności/



systematyczny wzrost udziału urodzeń dzieci

pozamałżeńskich

Polska – ok. 10%, Szwecja – 50%, W. Brytania 35%/



zmiany liczby i struktury rodzin