Polityka
ludnościowa

Historia spojrzenia na
politykę ludnościową

W przeszłości polityka ludnościowa oparta była na

fundamentalnym założeniu, że potęga i

dobrobyt państwa zależy głównie od

zasobów demograficznych, zaś za największe

zagrożenie zgodnie przyjęto agresję

zewnętrzną, czemu najlepiej można było się

przeciwstawić za pomocą własnej licznej armii.

Punktem zwrotnym okazała się eksplozja

ludnościowa, która to spowodowała zmianę tej

perspektywy ku dążeniu do zrównoważenia

zasobów ludnościowych poszczególnych państw z

ich potencjałem materialnym, finansowym i

technologicznym. Oznacza to skupienie się polityki

ludnościowej na wysiłkach zmierzających do

kontroli wzrostu demograficznego.

Definicje polityki
ludnościowej

Przez politykę ludnościową należy rozumieć

oddziaływanie państwa za pomocą

odpowiednich bodźców na kształtowanie

się stosunków ludnościowych w celu

osiągnięcia założonej liczby oraz struktury

ludności według płci i wieku, a także

założonego tempa wzrostu (dodatniego lub

ujemnego) i rozmieszczenia terytorialnego.

J.Z.Holzer

Co powinno
charakteryzować
politykę ludnościową?



celowe dążenia do uzyskania określonych
efektów w sferze stosunków demograficznych



humanizm, oznaczający możliwość wyboru
określonych zachowań



elastyczność, pozwalająca na dostosowanie do
zmieniających się warunków



spójność w różnych ujęciach



długofalowość i niezbędna etapowość celów



konsekwencja w działaniu

Podział polityki
ludnościowej

Polityka odpowiadająca
zapotrzebowaniu ludności

Jest to właściwie polityka społeczno-

ekonomiczna, wymuszana przez procesy

i struktury

demograficzne.

Przede

wszystkim związana z



systemem szkolnictwa



wykształceniem



zatrudnieniem,



budownictwem mieszkaniowym,



dostawą żywności



systemem emerytalnym

Schemat zależności między urodzeniami a
potrzebami człowieka w miarę upływu czasu

Polityka kształtująca
procesy ludnościowe

Jej działania zmierzają do kształtowania
poziomu płodności, umieralności i ruchów
migracyjnych. Dotyczy zarówno działań
związanych ze świadomym planowaniem
wielkości rodziny, jak i programów
zmierzających do obniżania poziomu
umieralności oraz z planowaniem
przestrzennym zmierzającym do pożądanego
rozmieszczenia ludności.

W polityce ludnościowej można
wyróżnić dwa przeciwstawne
kierunki działania:



Polityka pronatalistyczna zmierzająca
do zachowania lub podniesienia
istniejącego poziomu dzietności



Polityka antynatalistyczna
zmierzająca do obniżenia poziomu
dzietności

Polityka
antynatalistyczna

Spopularyzowana w drugiej połowie XX wieku w

krajach o wysokim tempie przyrostu naturalnego,
takich jak Indie i Chiny.

Narzędzia polityki antynatalistycznej:



Polityka „jednego dziecka”



System zachęt i kar finansowych



Przymusowe aborcje i sterylizacje



Obowiązkowe kontrole



Tworzenie baz informatycznych dotyczących
najintymniejszych szczegółów życia kobiet

Polityka pronatalistyczna

Wyraża się w tworzeniu przez państwo różnego

rodzaju zachęt materialnych i moralnych do
powiększania liczby dzieci w rodzinach i otaczaniu
szczególną opieką rodzin wielodzietnych.

Narzędzia polityki pronatalistycznej:



ulgi podatkowe,



specjalne prawa i przywileje dla rodziców



dodatki rodzinne lub jednorazowe dotacje na
urodzone dziecko



popularyzacja idei rodziny wielodzietnej

Środki oddziaływania na
rozwój ludności:

Środki zmierzające do
rozszerzenia i pogłębienia
indywidualnych praw jednostki



Prawo do posiadania dowolnej liczby dzieci



Prawo do swobodnego poruszania się po
kraju i do opuszczania jego granic



Prawo do dowolnego ustalania kalendarza
urodzeń (antykoncepcja)



Prawo do dysponowania własnym ciałem
(możliwość przerywania ciąży)

Środki mające na celu
sprawiedliwość i równość
społeczną, eliminowanie lub
osłabianie różnic między
grupami:



Prawna ochrona matki i dzieci



Pomoc inwalidom



Ulgi podatkowe



Bezpłatne kształcenie



Pomoc rodzinom wielodzietnym w postaci
zasiłków rodzinnych

Bodźce prawne lub
ekonomiczne, które mają
zachęcać lub zniechęcać do
przyjmowania danego wzorca
zachowań:



Opodatkowanie osób samotnych lub
bezdzietnych



Systemy zasiłków rodzinnych
zróżnicowane w zależności od liczby dzieci



Jednorazowe zasiłki wypłacane z tytułu
urodzenia dziecka

Założenia polityki
ludnościowej w
Polsce

Rządowa Rada Ludnościowa

Jest organem doradczym Prezesa Rady Ministrów w sprawach

dotyczących zagadnień demograficznych i polityki ludnościowej.
Do jej zadań należy:



przedkładanie każdego roku raportów o sytuacji demograficznej
kraju dla Rady Ministrów RP



inicjowanie prac legislacyjnych i opiniowanie aktów prawnych w
zakresie polityki ludnościowej



inicjowanie badań naukowych w dziedzinie demografii i polityki
ludnościowej



współpraca z Komitetem Nauk Demograficznych PAN, Polskim
Towarzystwem Demograficznym, Głównym Urzędem
Statystycznym, uczelniami wyższymi i stowarzyszeniami
naukowymi w celu rozwijania badań i upowszechniania wiedzy
demograficznej.

Z inicjatywy Rządowej Rady Ludnościowej zostały podjęte prace

nad przygotowaniem „Założeń programu polityki ludnościowej w
Polsce”.

Definicja polityki
ludnościowej

Polityka ludnościowa jest to celowe,

długofalowe oddziaływanie państwa i

podmiotów publicznych na przebieg procesów

ruchu naturalnego i wędrówkowego ludności

w celu ukształtowania pożądanego stanu i

struktury ludności, przez tworzenie warunków

społecznych, ekonomicznych i politycznych

korzystnych dla przebiegu procesów

demograficznych zapewniających biologiczne

przetrwanie narodu i zrównoważony rozwój

społeczno - ekonomiczny.

Współczesna polityka ludnościowa wpływa
na kształtowanie procesów
ludnościowych pośrednio i
bezpośrednio, poprzez stosowanie
odpowiednich instrumentów polityki
społecznej (mieszczących się w obszarach
polityk szczegółowych: rodzinnej,
mieszkaniowej, edukacyjnej, ochrony
zdrowia, zabezpieczenia społecznego,
zatrudnienia) i polityki gospodarczej,
odpowiednich dla pożądanego przebiegu
tych procesów.

Głównym celem polityki ludnościowej

jest oddziaływanie na procesy
związane z:



tworzeniem i funkcjonowaniem rodzin,



rozrodczością,



poprawą stanu zdrowia i ograniczaniem
umieralności



migracjami tak, aby ich przebieg sprzyjał
kształtowaniu optymalnego stanu i struktury
ludności, zapewniających biologiczną ciągłość i
zrównoważony rozwój społeczno-ekonomiczny.

Osiągnięciu celów ogólnych,
wynikających z zaproponowanej
definicji sprzyjać powinna realizacja
celów szczegółowych, takich jak:



zmiany w postawach i zachowaniach

indywidualnych i społecznych wobec zawierania

małżeństw i zakładania rodziny



zmiany w postawach i zachowaniach

prokreacyjnych na rzecz realizacji planów

dotyczących dzietności (świadomego zwiększania

przeciętnego poziomu dzietności)



podnoszenie jakości życia wszystkich pokoleń,

zwłaszcza młodego pokolenia, pozwalającej na jego

rozwój (rozumiany jako poprawa stanu zdrowia i

poziomu edukacji), stwarzający szanse na pełne

uczestnictwo w życiu społeczno-gospodarczym i

kulturalnym kraju i w zintegrowanej Europie



zapewnienie wszystkim pokoleniom aktywnego

uczestnictwa w rozwoju demograficznym i

społeczno-ekonomicznym kraju

Realizacja celów polityki ludnościowej
opierać się ma na następujących
zasadach:



prowadzenia polityki aktywnej, rozumianej jako

działania polegające na „tworzeniu warunków”

sprzyjających lub niezbędnych dla osiągnięcia

danego celu, wykorzystania aktywizujących form i

metod działania, pozwalających na udział różnych

grup ludności w projektowanych działaniach



wielości podmiotów, pozwalających na lepsze

rozpoznanie potrzeb, większą elastyczność działania,

umożliwiającą lepsze dostosowanie środków do

osiągania zamierzonych celów



wielości i różnorodności stosowanych

instrumentów i metod działania, powiązanych z

obszarami szczegółowych polityk o charakterze

bezpośrednim (nastawionych na realizację

określonego celu zmian w procesach

demograficznych) i pośrednim (mających inne cele,

ale przynoszące skutki dla przebiegu tych procesów)

Głównym podmiotem realizującym

cele polityki ludnościowej powinno być
państwo, odpowiedzialne za
tworzenie systemu prawa i
warunków społeczno-
ekonomicznych oddziałujących na
procesy demograficzne.

Państwo dzieli swoje zadania i

uprawnienia między organy rządowe
(centralne) i samorządowe (regionalne
i lokalne) odpowiedzialne za
poszczególne obszary działań.

Innymi podmiotami realizującymi
cele polityki ludnościowej powinny być
również:



organizacje pozarządowe,



kościoły różnych wyznań,



związki zawodowe,



organizacje pracodawców…
Włączenie wielu podmiotów w realizację
celów polityki ludnościowej umożliwia większą
elastyczność działania i dostosowania
środków do osiągania zamierzonego celu.

Założenia programu polityki
ludnościowej w Polsce



Poprawa warunków powstawania i
funkcjonowania rodzin oraz podnoszenie
liczby urodzeń



Tworzenie warunków sprzyjających
integracji w starzejącym się
społeczeństwie



Poprawa stanu zdrowia ludności i
ograniczanie umieralności

Poprawa warunków powstawania i
funkcjonowania rodzin oraz
podnoszenie liczby urodzeń



Tworzenie warunków sprzyjających powstawaniu
rodzin (zawieraniu małżeństw) i decyzjom
prokreacyjnym



Tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi
młodego pokolenia w rodzinie i środowiskach
pozarodzinnych jako czynnik poprawy jakości
kapitału ludzkiego



Pomoc rodzinom w trudnych sytuacjach: rodzinom
niepełnym, wielodzietnym

Działanie szczegółowe



Zwiększenie dostępu młodzieży do kształcenia na różnych
szczeblach



Utrzymanie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego o charakterze
prozatrudnieniowym



System wspierania rozwoju małych i średnich firm.



Powołanie wyspecjalizowanych agend na szczeblu lokalnym i
programów wspierających przedsiębiorczość



Rozwój budownictwa mieszkaniowego



Stopniowe (rozłożone w czasie) wydłużenie urlopów macierzyńskich.



Weryfikacja zasad korzystania z zasiłku wychowawczego (na rzecz
zwiększenia zainteresowania urlopem wychowawczym).



Rozwój usług opiekuńczych w innych formach (usługi sąsiedzkie,
dorywcze usługi kobiet niepracujących).



Zapewnienie stabilności finansowej rodzinom zastępczym.



Rozwój poradni małżeńskich.



Uelastycznienie form zatrudnienia i organizacji pracy sprzyjających
godzeniu obowiązków zawodowych z rodzinnymi.

Tworzenie warunków sprzyjających
integracji w starzejącym się
społeczeństwie



Tworzenie warunków sprzyjających godnej i
aktywnej starości (funkcjonowaniu rodzinom osób
starszych i z osobą starszą)



Pomoc rodzinom z osobą niepełnosprawną (jako
czynnik ograniczania skutków starzenia się i
pogarszania się stanu zdrowia społeczeństwa)

Działanie szczegółowe



Rozwój usług medycznych i opiekuńczych sprzyjających podtrzymanie
aktywności i samodzielności osób starszych



Rozwój form pomocy w okresowym wyręczania opiekunów rodzinnych



Możliwość decydowania o momencie wycofania się a aktywności
zawodowej (elastyczny wiek emerytalny



Rozwijanie różnych form zatrudnienia i aktywności osób starych



Rozwój budownictwa dostosowanego do potrzeb osób starszych
(„mieszkania bez barier”, „mieszkanie z opieką”)



Tworzenie systemu edukacji i oświaty dla dorosłych uwzględniającego
potrzebę aktywizacji osób starszych



Inicjowanie, wspieranie, propagowanie działań samopomocowych w
środowisku osób starszych



Rozwój usług wspomagających wejście osób niepełnosprawnych na
rynek pracy



Dofinansowanie usług rehabilitacyjnych dla dzieci niepełnosprawnych
z ubogich rodzin.



Utrzymanie ulg podatkowych związanych z celami rehabilitacyjnymi



Propagowanie społecznej akceptacji i integracji osób
niepełnosprawnych w miejscu zamieszkania i w szerszym środowisku.

Poprawa stanu zdrowia ludności i
ograniczanie umieralności



Poprawa opieki medycznej nad matką i
dzieckiem



Ograniczanie zachorowań i umieralności z
powodu chorób układu krążenia



Ograniczanie zachorowań i umieralności z
powodu chorób nowotworowych



Promocja zdrowia jako czynnik poprawy
zdrowia ludności i związanej z nim jakości
życia

Działanie szczegółowe



Poprawa dostępności i jakości świadczeń profilaktyczno-leczniczych dla
kobiet w ciąży, podczas porodu i połogu



Zapewnienie kompleksowej opieki medycznej noworodkom o niskiej masie
i wcześniakom



Pełna realizacja powszechnych badań profilaktycznych w placówkach
podstawowej opieki zdrowotnej i w placówkach oświatowo-wychowawczych



Upowszechnienie systemu dożywiania w szkołach



Rozwój sieci szkół promujących zdrowie



Walka z otyłością, nadciśnieniem tętniczym, stresem



Poprawa bazy łóżkowej dla potrzeb intensywnej opieki kardiologicznej i
rehabilitacji kardiologicznej oraz wyposażenia ośrodków kardiologicznych



Rozwijanie umiejętności odczytywania zdrowia (Health Literacy)



Upowszechnianie populacyjnych badań przesiewowych dla wykrywania
stanów przedrakowych i nowotworów we wczesnej fazie rozwoju



Upowszechnienie nowoczesnych metod wczesnej diagnostyki nowotworów



Upowszechnienie metod rehabilitacji po leczeniu onkologicznym oraz
wdrożeniu nowych metod leczenia objawowego i walki z bólem.

Dziękujemy za uwagę!!

Asia & Żaneta