Demografia i polityka ludnościowa

Dr E. Dolny

Egzamin: 1 czerwca 8:00 (pytania problemowe)

Literatura:

• J.Z. Holzer, demografia, W-wa 2003

• M. sokólski demografia, podstawowe pojęcia, procesy i teorie w encyklopedycznym zarysie, W-wa 2006

Wykład 1

Przedmiot i zadania demografii w rozwoju spol-gosp

Demografia – 1855 r dzimford ( z gr demos i grapheia)

• Demos – lud

• Grapheia – opis

Opis stanu i rozwoju zbiorowości ludzkich.

Nauka o prawidłowościach rozwoju zbiorowości ludzi danego terytorium w konkretnych warunkach gosp i spol.

Zajmuje się ona statystyczno-analitycznym opisem aktualnego i przewidywanego stanu oi struktury ludności, a także badaniem i ocena ruchu naturalnego i wędrówkowego ludności i wynikających z nich zmian.

(ludność jako potencjał (bogactwo) ważny dla gospodarki, w historii często wyniszczany np. poprzez systemy totalitarne lub Stalin i Hitler. zaprzeczeniem postępu będzie rozwój ekonomiczny który prowadzi do wzrostu wskaźników gosp ale nie służyłby człowiekowi a obracałby się przeciwko niemu. Np. kwestia degradacji środowiska)

Paradygmat

Sposób postrzegania, myślenia i wartościowania – decyduje o tym jak podchodzimy do wszelkich innych problemów. Struktura, liczba ludności itp. Zawsze były ważne jako inf o potencjale danego regionu. Kwestia (lepiej większa liczba ludności czy może lepszy powolny wzrost ludności)

• Demografia opisowa – naukowy opis struktur i procesów demograficznych – analiza demograficzna

• Demometria – metody pomiaru, modelowania i prognozowania procesów demograficznych za pomocą wyspecjalizowanego aparatu statystyczno-matematycznego

Dyscypliny demograficzne

• Demografia historyczna – metody pomiaru oraz opisu struktur i procesów demo w przeszłości.(np. ustalenie liczby ludności która mogła zamieszkiwać dane tereny, na podstawie wielkości uprawy np. zboża – z jednego łanu zboża ile nasion ile mogło potencjalnie wyżywić itd)

• Demografia potencjalna – posługuje się odmiennym systemem pomiaru i oceny procesów demo uzależnionych od wieku, płci i ewentualnie innych cech poszczególnych ludzi (posługujemy się (uzależniamy potencjał ludnościowy) od wieku, płci czy innych cech (reprodukcja ludności – np. inny kobieta 10, 20, 50 letnia)

• Demografia społeczna – społeczne uwarunkowania i konsekwencje procesów demograficznych

• Demografia ekonomiczna – ekonomiczne uwarunkowania i konsekwencje procesów demograficznych

• Doktryny demograficzne – formułowanie teorii rozwoju ludności

Demografie łączą b. silne związki z innymi naukami (jest interdyscyplinarna)

• Statystyka (ludności, społeczna i ekonomiczna) – dostarcza metod badania zjawisk masowych

• Socjologia – zasady formowania rodziny, uwarunkowania płodności, migracje, skutki urbanizacji, mobilność społeczna ludności

• Psychologia – społeczne i kulturowe uwarunkowania postaw prokreacyjnych ludności

• Medycyna – możliwości wydłużania dalszego trwania życia, umieralność niemowląt, przyczyny zgonów, płodność kobiet

• Polityka społeczna – instrumenty oddziałujące na procesy demograficzne, zaspokajanie potrzeb

• Polityka regionalna – zrównoważenie zależności miedzy procesami demograficznymi, środowiskiem i rozwojem społeczno- gospodarczym w skali regionalnej

• Prawoznawstwo – uregulowania trybu zawierania i rozwiązywania małżeństw, kontroli urodzeń , migracji

Analizy demograficzne – podstawa budowy programu społeczno -gospodarczego

Polityka ludnościowa (demograficzna, populacyjna)

• Zespól wewnętrznie spójnych przedsięwzięć zmierzających do wywołania pożądanych zmian w stanie, strukturze i rozmieszczeniu ludności

• Celowe oddziaływanie państwa, za pomocą odpowiednich bodźców (ekonomiczne, moralne, etyczne itd.), na kształtowanie się stosunków ludnościowych w celu osiągnięcia założonej liczny ludności oraz/lub jej struktury wg płci i wieku, a także/lub założonego tempa przyrostu i rozmieszczenia terytorialnego.

Rodzaje polityku ludnościowej

• Polityka pronatalistyczna – wzmocnienie rytmu reprodukcji ludności (urodzeń) wszelkie działania podejmowane przez państwo aby przyśpieszyć reprodukcje ludności (urodzenia)

• Polityka antynatalistyczna – osłabienie rytmu reprodukcji ludności (urodzeń) (przykład Chin – restrykcyjna polityka antynatalistyczna – rodzina powinna posiadać tylko jedno dziecko (więcej niż jedno to np. nie otrzymują talonów żywnościowych na kolejne dziecko; trzeba zgodę mieć na na urodzenie dziecka; łatwa aborcja; sterylizacja (nawet przymusowa); kobiety z drugim dzieckiem (zakaz piastowania wysokich stanowisk państwowych); można uzyskać zgodę na 2 dziecko jeśli pierwszym jest dziewczynka)

Zasady stosowania Śródków polityki ludnościowej

• Musza jednocześnie służyć dobru ogólnemu i dobru poszczególnych jednostek

• Nie powinny być środkami przemocy (np. przymusowa aborcja, sterylizacja itp.)

• Nie powinny narzucać rozwaizac sprzecznych z interesami obywateli i ich rodzin

Instrumenty polityki ludnościowej – wkraczają w szereg dziedzin życia

• Zmierzające do rozszerzenia, pogłębienia i zapewnienie realizacji indywidualnych praw jednostki:

  • Prado do posiadania dowolnej liczby dzieci i do dowolnego ustalania kalendarza urodzeń (prawo do antykoncepcji)

  • Prawo do dysponowania własnym ciałem (przerywanie ciąży, sterylizacji)

  • Prawo do poruszania się po kraju oraz do opuszczania jego granic (migracje wewnętrzne i zewnętrzne)

• Mające na celu realizacje równości i sprawiedliwości społecznej, eliminowanie lub niwelowanie różnic pomiędzy grupami społecznymi:

  • Prawna ochrona matki i dzieci,

  • Pomoc inwalidom,

  • Pomoc rodzinom wielodzietnym,

  • Ulgi podatkowe,

  • Bezpłatne kształcenie,

  • Ochrona zdrowia,

  • I inne.

• Ekonomiczne i prawne bodźce do przyjmowania określonego wzorca zachowań

  • Systemy zasiłków rodzinnych uwzględniające liczbę posiadanych dzieci

  • Opodatkowanie osób samotnych lub bezdzietnych (kiedyś w Polsce gdy facet nie ożenił się do 26 roku życia to płacił wyższy podatek. jeśli w małżeństwie w ciągu 2 lat nie urodziło się dziecko to tez płacili podatek jakiś)

• Kształtowanie postaw i opinii społecznych dotyczących

  • Pożądanego modelu rodziny (model rodziny 2+1),

  • Zachowania wobec ludzi starych,

  • Akceptacja innych stylów życia.

Do pierwszego wykładu

DEMOGRAFIA W POLSCE

• Sejm czteroletni 1788-1792 0- decyzja o przeprowadzeniu w pl pierwszego spisu powszechnego – organizator FJ Moszczynski

• Koniec XVIII i XIX w – badania demograficzne prowadzili S. Staszic, T Czacki, F Skarbek , T Korzon

• Okres miedzy wojenny IGS (założyciel i kierownik Krzywicki) GUS – dyrektor J Buzek

Okres medzywojenny – instytut gospodarstwa domowego – wnikliwa krytyka teorii malthusa

• S Szulc (1881-1956) – pracownik a po II WW dyrektor GUS – metodologia badan demogra, badanie ruchu naturalnego ludności

• E Rosset (1897-1989) – nurt teoretyczny i analizy empiryczne – wykrywanie i wyjaśnianie praw rządzących rozwojem ludnhosci

• E Szturm de Sztrem (1885-1962) – organizacja i metodologia badan ludnościowych, studia nad rozrodczością i rodzina

• S Borowski (1921-1977) – badania procesów reprodukcji ludności Polski, badania kohortowe

• E Vielrose (1907-1984) – zastosowania metod matematyczno-statystycznych do wnioskowania o procesach demograficznych, wkład w rozwój demometrii, demografii potencjalnej i historycznej

Rozwój myśli demograficznej

1741 rok dzieło Sesmincha pod tytulem pozadek boski – zapoczątkowało to badania nad ludnoscia. W Polsce prof. Gdańskiego Gim akademickiego Hanof ( 3 tomowe dzielo – osobliwości natury i ekonomi 1753 rok)

Instrumenty regulacji stosowane przez ludy pierwotne:

• Dzieciobójstwo (zwłaszcza dziewczynek) –chłopiec bardziej ceniony był, nawet w mitach greckich Edyp (miał zabić ojca i poślubić matkę – wiec ojciec zabić kazał potomka ale mataka przekupując kazala wynieść dziecko gdzies (ono przzylo i później ojca zabilo i poslibulo matke ),

• Eliminacja osób starszych i niedołężnych – skoro jedzenia było za malo to te osoby głodowały i umierały, lub były wypychane z gromady,

• Sztuczne poronienia – muzeum aborcji w Wiedniu; rozne metody jakies rosliny itp.,

• Zapobieganie ciąży - tabletka antykoncepcyjna poczatek lat 60 XX wieku,

• Wędrówki plemion,

• Kult falliczny,

• Magia naśladowcza,

• Ludożerstwo.

Szacuje się ze jedna osoba potrzebowała od 3 do 4 km 2 żeby moc się wyżywić (czyli od 6 do 12 osób na obszarze Torunia mogłoby się wyżywić). Czyli tych ludzi było Malo, wiec po nasyceniu musiała to być liczba stała, bo byłoby za dużo ludzi żeby moc się wyżywić itp. Dlatego tez konieczne było stworzenie mechaniznow które utrzymywałyby liczebność ludzka w granicach. Szacuje się ze około 50 000 ludzi jakies 400 000 lat temu.

Starożytność

• Chiny: Konfucjusz (551-479 p.n.e)

• Grecja: Hippodamos z Miletu, Platon (427-347 p.n.e.), Arystoteles (384-322 p.n.e.)

• Indie Kautilja ( ok. 300 p.n.e.)

Konfucjusz- nie ma sensu, aby ubiegać się o możliwie rytmiczna ludność. Nadmiar ludności szkodliwy, ale także szkodliwy jest niedobór ludności. Zbyt mała l ludności to źródło niemocy finansowej państwa i nie zapenewnia wystarczającej sily roboczj rolnej. Stan ludności powinien odpowidac potrzeba gospodarki (rolnictwa). Szybki wzrost l ludności może doprowadic do spadku ilości pokarmu na osobę a zatem stanu życia. Wladsciwe proporcje miedzy ziemia a zaludnieniem musza być zachowane we właściwych proporcjach. I to rola państwa jest zachowanie tych proporcji. Szereg instrumentów: np. przesiedlenia ludności z terenów niedoludnionych z przeludnionych, ustalenie poziomu wieku na zawieranie małżeństw itp.)

Grecja:

Hippodamus z Miletu – idelnie zorganizowana republika powinna mieć ograniczona (odpowiadajaca warunka ) licznbe obywateli. Miasta nie powinny być zbyt liczne maks 10 000 mieszkancow ( skladali się ludzie wolni rzemieslincy zolnieze i robotnicy (czlonkow rodzin i niewolnikow nie liczyl)

Platon – dziela panstwo i prawo. Wizja idealnego panstwa w którym dzieki interw panstwa we wszystkie dziedziny zycia zachowuje się lad i harmonia. Panstwo musi regulowac dziedziny dzialanosci ludzkiej. Liczba obywateli ni e powinna być za mala ale nie może być za duza. Powina być dostosowana do osiągnięcia najzyzszego dorba jednoczenie liczba ta powinna być wystarczajaca aby miasto dabne czy panstwo moglo się obronic przez wrogiem zew a także powinna być wystarczajaca aby przeciwstawia csie zamieszka wew (npo bunt niewolnikow). Scisle określił liczbe ludności winno zamieszkiwac panstwo (panstwo zamieszkiwac powinno 5040 wolnych obywateli – swieta liczba dla grekow była liczba 7, Platon wyliczyl l mieszkancow licząc 7! = 5040). Panstwo-miasto winno być podzielone na 5040 parceli i każdy obywatel wolny winien posiadac jedna parcele (po śmierci jego może inny obywatel objac taka parcele). Zawsze jedna czesc dla jednego człowieka). Wskazywal srodki jakie należy powziąć aby zapobiec przeludnieniu czy niedoludnieniu

Przeludnienie – zakaz posiadania większej liczby dzieci; emigracja do kolonii

Niedoludnienie – obejmowanie opieka rodzin, młodych małżeństw, poarada jak zyc ; udzielanie nagan, nagrody wyroznienie

Zaleca podzial pracy(każdy powinien robic to co wychodzi mu najlepiej- zapewnia to osiagniecie doskonałości

Wykład 2

Arystoteles – l ludności powinna być na stalym i niezmiennym poziomie a ten poziom powinien być dostosowany do wielkości kraju a atak ze odpowiadac stanowi w którym mieszkancy mogą zażywać maksimum radości i odpoczynku. Wg niego po to aby osiągnąć taki stan ludności żeby ten stan ;l ludności koniecznia jest regulacja urodzin. Za duzo urodzen może doprowadzic do osłabienia potegi kraju i chorob spolecznycn. Narzędziem były aborcja, porzucanie dzieci, Ew emigracja np. uważał ze nie należy wychodzywac zadnego dziecka kalekiego.

Indie: Kautilja – Altasistra dzielo; ludności nie powinno być ani za Malo ani za duzo. Wies powinna zamieszkiwac od 100-500 rodzin i taka gromada ludzoi powinny gospodarowac na obszarze 1-2 mili kwadratowej. Panstwo podmiotem który za wszystko odpowiada.

Zakres Kodeksu Hammurabiego ( 2150-2088 p.n.e.)

• Fałszywe świadectwa

• Wykroczenia przeciw własności

• Parcele żołnierzy

• Dzierżawienie ziemi

• Najem domów i usługi kredytowe

• Handlarze i szynkarki

• Skutki zadluzenioa

• Małżeństwo i rodzina

• Adopcja i powinności synowskie

• Odwet i kary pieniężne

• Problem sily roboczej

Prawo rodzinne

• W skład rodziny Krota jest traktowana jako podstawowa Komorka społeczna wchodzą: mąż i zona. Rodzice męża, zony „poboczne” – np. gdy zona główna jest bezpłodna (…) dzieci i ewentualnie niewolnicy

• Synowi, który uderzył swego ojca, należy odrąbać rękę

• Ojciec obowiązany jest zatroszczyć się o to, by syn, gdy tylko dorośnie, zawarł małżeństwo (…)

• Gdy zona jest bezpłodna lub gdy jest dotknięta choroba zakaźna, wolno mężowi mieć konkubinę (…)

• Rozwody są prawnie dopuszczalne

• W przypadku rozwodu, dzieci po winny pozostać przy matce

• Rozwiedziona kobieta nie może wyjść ponownie za mąż, dopóki nie odchowa dzieci

• Niewolnica, która obdarowała swego pana dziećmi, staje się po jego śmierci wolna

• Jeżeli człowiek, pojąwszy kobietę za żonę, nie bierze z nią ślubu, to kobieta ta nie jest zona

• Jeżeli zona będzie przyłapana w sytuacji, kiedy dzieli loże z innym mężczyzną, należy oboje związać i wrzucić do wody; jeżeli władca zony daruje jej Zycie, to król daruje Zycie swemu niewolnikowi

• Specjalne przepisy wymierzone były przeciw szynkarkom i prostytutkom

Księga Manu (1500-1200 p.n.e.)

• Kobiety zostały stworzone po to, by wydawały na świat dzieci, mężczyźni by kontynuowali gatunek

• Zaraz po urodzeniu pierworodnego człowiek staje się ojcem syna i jest on zwolniony od swego długu wobec cieni zmarłych najstarszy syn zasługuje wiec na całość ojcowizny

• Syn którym ojciec spłaca swój dług i któremu zawdzięcza się nieśmiertelność jest dzieckiem obowiązku; inne są dziećmi miłości

• Poprzez syna podbija się światy, zdobywa się nieśmiertelność, a poprzez syna syna zdobywa się świat na słońcu

• Miedzy synem syna a synem córki nie ma na tym świecie różnicy ponieważ również syn córki zbawia dusze swego dziadka w linii macierzystej na tamtym świecie, tak jak to czyni syn syna

Eksponuje się role pierworodnych (głownie płci męskiej) charakterystyczne dla tej epoki i co do dnia dzisiejszego pozostało w kulturze (Indie bliski wschód Chiny).

Obowiązki i wyznawcy mazdaizmu i zoroastryzmu

• Zasadzić drzewo, uprawiać pole i dać Zycie dzieciom

• Zen się młodo, abyś miał następcę i aby łańcuch istnień nie został przerwany

Sparta – nadał je król Likurk(?)

• Prawny nakaz ożenku

• Polityczna i prawna dyskryminacja kawalerów

• Kary za celibat

• Eliminacja osób ułomnych, starszych i zniedołężniałych

Rzym – polityka pronatalistyczna

• Dyskryminacja finansowa nieżonatych mężczyzn i bezdzietnych małżeństw

• Przywileje dla wielodzietnych rodzin:

  • Zwolnienie od podatku spadkowego

  • Pierwszeństwo przy obsadzaniu wysokich stanowisk państwowych

  • Pierwszeństwo przy nadziale ziemi

  • Zdolność prawna dla matek

Judaizm – polityka pronatalistyczna

Bądźcie płodni i rozmnażajcie się

Potomstwo to wyraz bożego błogosławieństwa

• Możliwość rozwodu z bezpłodna zona

• Bezżenność to zdrożność lub tragedia

Średniowiecze chrześcijańskie –

Nastawienie pro populistyczne

Opatrzność pomnoży ilość dóbr stosownie do rosnącej liczny ludności (Bog dal dziecko, da i na dziecko)

Po jakimś czasie zwrot, i uznawali ze nie warto posiadać potomstwa ( ze względu na prześladowania rosnące). Gdy chrześcijaństwo zostało uznane za główną wiarę ( to kolejny zwrot w stronę pro populistyczna ale z sprzeciwem wobec bigamii czy aborcji).

Sw. Tomasz z Akwitu

Francesco Paticziczi – przyjmowal poglady Arystotelesa ale odrzucal z nich te elementy które niezgodne z doktryna chrzescijanska były. Poglady pronatalistyczne ale pod warunkiem ze wzrost ludności nie doprowadzi do przeludnienia( czyli istniejaca ludność nie jest w stanie być wyzywiona). Przeludnienie prowadzi do zaburzen społecznych – można zapobiegac poprzez emigracje lub zakaz imigracji.

IBN KHALDUN – IV lub XIV wiek

• Umiarkowane zagęszczenie ludności

  • Najbardziej odpowiada potrzebom rozwoju i wymaganiom obronności kraju

• Wzrost gęstości zaludnienia umożliwia

  • Lepszy podział pracy

  • Efektywniejsze wykorzystywanie zasobów

  • Ekspansje gospodarcza

  • Większe militarne i polityczne bezpieczeństwo

  • Wyższy poziom życia

• Dobrobyt prowadzi do zjawisk niepożądanych

  • Życia w luksusie i wzrost obciążeń podatkowych -- ekonomiczna depresja i wyludnienie

Wyższy dobrobyt może wywoływać niedobre zjawiska które prowadzić mogą do wyludnienia.

Polityka pronatalistyczna Kościoła – „wzrastajcie, rozmnażajcie się i zaludniajcie Ziemie”

• MALZENSTWO

  • Instytucja potrzebna i pożyteczna

  • Powinna mieć charakter powszechny

• CELIBAT

  • Forma życia bardziej uduchowionego

  • Stan dla jednostek wybranych

Taka dwoistość wynikała z poglądu ze małżeństwo powinno być powszechne a celibat dla wybranych. Polityka kościoła głosiła także ideał czystości związkom małżeńskich, godność rodziny i dążyła do podniesienia roli kobiety w rodzinie i społeczeństwie. Ta polityka z omawianego czasu wydaje się być polityka uzasadniona ( wzrost zaludnienia).

ISLAM – „żeńcie się i rozmnażajcie, abym mógł być z was dumny przed Bogiem” - Mahhomet

• Obowiązek życia w stanie małżeńskim

• Liczna rodzina

• Poligamia

• Płodność – dar Boga

• Liczne potomstwo – wyraz szczególnej łaski bożej

Niccolo Machiavelli

• W interesie kraju leży liczna ludność

• Nadmiar ludności jest szkodliwy

Liczna ludność zapewnia potęgę kraju i bezpieczeństwo militarystyczne. Granica wzrostu ludności jest wyznaczona przez produktywność ziemi i wynikająca z tego wystarczająca ilością pożywienia. Liczna ludność jest wyrazem siły państwa, ale gdy pewien poziom zostanie przekroczony (tai który umożliwia wyżywienie ludności) doprowadza do konieczniesci samo wyczyszczenia się ludności – klęski żywiołowe, zarazy czy tez głody. Rozwiązanie : emigracja ludności do kolonii co prowadzi do zapewnienia metropolia spokoju społecznego

Tomas Morus – idealne miasto- państwo

• Stała liczba ludności – 6 tys osób

• Żadna rodzina nie może liczyć mniej niż 10, a nie więcej niż 16 dorosłych osób

• Liczby dzieci nieletnich nie można z góry ograniczać

• Nadmiar dzieci przydziela się rodzinie uboższej w potomstwo

• nadwyżkę ludności przesuwa się do miast słabiej zaludnionych

założenie optymalnej liczny osob w mieście, ale także optymalizacje wielkości danej rodziny (10-16 osób).

Giovanni Botero (1533-1617)

Uzależnienie wzrostu liczby ludności od zdolności do wytworzenia odpowiedniej ilości żywności

Na proces reprodukcji ludności wpływa:

• nieograniczona zdolność rozrodcza

• ograniczona zdolność żywieniową

liczna ludność to potęga państwa. wzrost hamują wojny, inwazje, kanibalizm, zabójstwa i inne. Trzeba takim sprawa przeciwdziałać. Najlepiej poprzez zahamowanie wzrostu l ludności gdy osiągnie ona wystarczający (optymalny) poziom. Nie należy dopuszczać do zbyt malej ilości osób. Emigracja jako remedium na przeludnienie

Walter Raleigh (1552-1618)

Przeludnienie -> obawa głodu -> wojna

Francis Bacon z Verulam (1561-1626)

• jakość ludności jest ważniejsza od jej liczby

wzrost l ludności jest pożądany ale do ludzi zdrowych i zdolnych do noszenia broni

Tomasso Campanella (1561-1632)

Troska o jakość populacji ludzkiej – „… zajmujemy się ulepszaniem rasy psow i koni – całkowicie lekceważymy ulepszenie rasy ludzkiej”

Potrzeba roztoczenia opieki nad dzieckiem

Pierwsze doktryny gospodarcze to merkantylizm i fizjokratyzm:

1. Merkantylizm ( t. Mun, w. Temple, J. child)

Celem polityka państwa jest potęga I bogactwo osiągane przez:

• rozwój handlu zagranicznego

• rozwój manufaktur

podstawowym warunkiem umacniania potęgi i bogactwa państwa jest duża i rosnąca liczna ludności

merkantylizm to pierwsze pieniadze i pierwszy interwencjonizm panstwa. źródłem potegi panstwa jest duza i rosnaca liczba ludnosci. Uzależniona powinna być od rozmiarow produkcji i importu, inny zas uwazali ze stan liczebności kraju powinien zależeć od możliwości zatrudnieniowych)

W. Temple (1696)

• Mała gęstość zaludnienia -> łatwo uzyskać środki egzystencji -> ludzie staja się leniwi

• Duża gęstość zaludnienia -> ludzie musza ciężko pracować -> postawy aktywne

T. Mun oray J. Child

Środki pobudzające wyrost liczby ludności

• Popieranie małżeństw i duyzch rodzin

• Dbałość o zdrowie publiczne

• Sterowanie ruchami migraczjnzmi

• Liberalizacja życia politycznego, religijnego i kulturalnego

1. Fizjokratyzm XVIII w – A.R.J Turgot, F. Qesney, R. Cantillon

• Źródłem bogactwa jest produkcja

• Najbardziej strategicznym działem gospodarki jest rolnictwo

• Zwolennicy „porządku naturalnego”

• Przeciwstawiają się interwencjonizmowi państwa w dziedzinie handlu i produkcji

• Wzrost liczby ludności powinien być dostosowany do rozwoju produkcji rolniczej

R. Cantillon

• Najkorzystniejszy jest taki stan ludności, który zapewnia maksymalna stopę życiową

• Relacja miedzy liczba żywicieli a liczba żywionych; praca 25 osób pozwala na utrzymanie 100 innych osób

• Środki przeciwdziałające nadmiernemu wzrostowi liczby ludności: późne małżeństwa, celibat

• Czynniki hamujące rozmnażanie się maja charakter socjalno-ekonomiczny

J. Condorcet

Postęp ludzkości -> wydłużenie się przeciętnego trwania życia

Śmierć = albo skutek wypadku albo powolny zanik sil życiowych

Zaludnienie świata nie może rosnąc w nieskończoność -> rozumna regulacja

Uznal ze zaludnienie nei może rosnac w nieskończoność, ze będzie trzeba poddac jakiejs regulacji w pprzyszlosci, polegającej na okresleniu pozadanej liczby ludnosci i tempa wzrostu tel liczby.

Giammaria Ortes (1713-1790) – trudny do zakwalifikowania do którejś z ideologii

Liczba ludności rośnie w postępie geometrycznym, a wzrost Śródków żywności nie wychodzi poza granice postępu arytmetycznego

Pojecie ludności naturalnej (optymalnej) jako dostosowanie liczby ludnosci do odpowiedniego poziomu dochodu na glowe, zapewnienia pokoju i bardziej sprawiedliwego rozdzialu dochodu, zalecla umiarkowany wzrost ludnosci ( a wzrost ten nie może być w nieskończoność).ludnosc podwaja się mniej wiecej co 30 lat ( ale może on trwac bardzo krotko). Obliczyl ze ludnosc istnieje od 6 tys lat i przy wzroście geometrycznym pozostaloby miejsce do stania tylko gdyby natura sama nie stworzyla przeszod do tak szybkiego wzrostu. Dla danego kraju liczba powinna być stala czyli l urodzen powinna być rowna l zgonow. Wg niego wiek 18 to 1 mld ludzi i wzrost do 3 mld w przyszłości ale to liczba maksymalna

EKONOMIA KLASYCZNA –

Petty (1623-1687), Smith (1723-1790), Ricardo (1772-1823), Malthus (1766-1834)

Zalozenia teorii Malthusa

• Żywność jest potrzebna do utrzymania człowieka

• Namiętność w pozyciu miedzy osobnikami roznej plci jest konieczna i będzie trwala mniej więcej w obecnym napieciu

Siła wzrostu ludności jest nieskończenie większa aniżeli zdolność ziemi do produkowania srodkow utrzymania

Ludnosc jeśli nie ma przeszkod w rozwoju to rosnie w postepie geometrycznym, natomiast srodki utrzymania zwiększają się jedynie w postepie arytmetycznym. Wg niego ludnosc podwaja się co 25 lat. Po 200 latach relacja wynosilaby 256 do 9!!!!

Prawo Ludności Malthusa

Ludność – w razie braku przeszkód – wzrasta w postępie geometrycznym, środki utrzymania wzrastają jedynie w postępie arytmetycznym

Liczba ludności rośnie wraz ze wzrostem ilości jedzenia (lepsze okresy urodzaju to liczba ludności wzrastała szybciej).

Przeszkody w rozwoju ludności

• Prewencyjne – wpływają na zmniejszenie stopy urodzeń, do przeszkód zaliczamy:

  • Opóźnienie zawierania małżeństw

  • Celibat

  • Zycie w czystości do czasu małżeństwa

  • Prostytucja

  • Nienaturalne namiętności

  • Pogwałcenie łoża małżeńskiego

  • Aborcja

• Pozytywne – zwiększają stopę zgonów, przeszkody pozytywne to:

  • Zajęcia szkodzące zdrowiu

  • Ciężka praca

  • Niekorzystne warunki przyrodnicze

  • Skrajne ubóstwo – skrajnie niskie dochody, prowadzi do umieralności

  • Złe wychowanie dzieci

  • Wielkie miasta

  • Choroby

  • Głód

  • Epidemie

  • wojny

Prewencyjne – wynikają z rozumu ludzkiego, czyli z możliwości zrozumienia warunków egzystencji i umiejętności przewidywania skutków swoich własnych działań.

Pozytywne wynikaja z nedzy lub występku

Wykład 3

Znaczenie teorii

• Maltuzjanizm – pogląd, wg których hamowanie przyrostu ludności może odbywać się poprzez działanie przeszkód represyjnych (pozytywnych) i prewencyjnych. Oddziaływanie na przyrost ludności może odbywac się przy szastosowaniu srodkow prewencyjnych i pozytywnych (dzis podglądy te SA ganione)

• Neomaltuzjanizm – poglady wg których regulacja liczby ludności powinna odbywac się w drodze oddziaływania na procesy rozrodczości poprzez stosowanie srodkow antykoncepcyjnych regulacja powinna odbywac się wna drodze oddziaływania na możliwości rozrodcze (antykoncepcja itd.)

Hipoteza A Smitha

q=f(H,h)

q- wielkość produktu na glowe

H – liczba ludności

h- gęstość zaludnienia

im wieksza l ludności i zaludnienia gęstość tym wiekszy będzie produkt na glowe.jezeli popyt na sile robocza będzie rosl to wtedy wynagrodzenia będzie rosl co będzie wzmagalo procesy ludnościowe (l ludności będzie rosla). Malejace wynagrodzenia prowadza do spadku lub zatrzymania wzrostu l ludnosci (AUTOMATYZM).

MALTHUS CD

• Zajecia szkodzące zdrowiu

• Ciezka praca

• Niekorzystne…………………

• …………..

Ubóstwo zalezy od ind cech człowieka i jego zachowan. Zalezy od tego czy podejmuje właściwe decyzje: czy dobrze się ozenil, czy oddaje się nalogom, hazardowi, czy nie popada w zle towarzystwo. Te czynniki popychaja ludzi w ubóstwo, dlatego ubodzy nie maja prawa zadac wsparcia.

Zasada ludnościowa Malthusa

Wzrost ludności ->wyczerpanie dostępnych zasobów -> mniej żywności -> min egzystencji -> stacjonarny stan ludności -> autonomiczna inwencja -> usprawnione technologie -> więcej żywności

Zalety teorii

• Oparta na jasno wyspecyfikowanych założeniach precyzyjnym toku wnioskowania

• Uwzględnia dynamiczne relacje miedzy zmiennymi

• Docenia sile zmian struktur społecznych w ksztaltoewaniu procesów demogr

• Dostrzega możliwość propagacji postaw prokreacyjnych pod warunkiem upowszechnienia swobod obywatelskich i wykształcenia\

• Widzi możliwość regulacji liczby ludności nie tylko przez wahania umieralności wynikające ze zmian poziomu zycia, ale również przez zmiany rozrodczości pod wpływem postepu społecznego i gospodarczego

Teoria ostro krytykowana. Jednakowoz w jakis sposób tkwi w świadomości. Znajduje oddźwięk w teorii optimum zaludnienia. Wpłynęła na powolanie klubu rzymskiego (szereg raportow o wpływie środowiska na Zycie gosp, zasoby itd.). teraz tez się przejawia w momencie gdy gdzies tam powoli coraz wiecej jedzenia brak (kleski żywiołowe itd.). wzrost cen itd.

Krytyka teorii

• Proporcje wzrostu liczny ludności i środków wyżywienia oparto na wyrywkowych inf

• Przyczynowa interpretacja prawa wzrostu

• Dopatrywanie się przyczyn ubóstwa w nadmiernej rozrodczości klas nizszych

• Proponowanie niezgodnych z natura i niemoralnych środków powstrzymywanie wzrostu l ludności

• Niedocenianie roli postępu technologicznego, technicznego i społecznego w przezwyciężaniu bariery wzrostu środków utrzymania

Hipoteza ludnościowa Smitha

Wzrost ludności prowadzi do

• Indukowana inwencja -> usprawnione technologie

• Mniej żywności -> minimum egzystencji

Więcej żywności (1 i 2 kropka daja to )

K. Marks (1818-1883)

Relacje miedzy akumulacja kapitału a popytem na sile robocza -> rezerwowa armia pracy

Nie istnieje naturalne i uniwersalne (wieczne) prawo rozwoju ludności (prawa rozwoju ludności maja wiec charakter historyczny) -> rozwój ludności jest uwarunkowany przez czynniki spol-ekon wynikające z określonego stadium rozwoju spoleczenswa

F. Engels (1820-1895)

Analiza wzajemnych zależności miedzy reprodukcja ludności a rozwojem gospodarczym i naukowym

W warunkach gospodarki planowej możliwość oddziaływania na reprodukcje ludności

• Zgodność rozwoju ludności z produkcja

stale podnoszenie warunków bytu ludności

• Koniecnosc wprowadzenia świadomego planowania wielkości rodziny

( 1 strzalka w prawo do 2 i strzalka w dol do 4. 2 strzalka w dol do 3 i od 3 w dol do 4)

Wg amerykanow maks ilczebosci ziemii to (przy zalozeniu ze zuzywamy tylko zasoby odnawialne) to ziemia pomieścić może Pol miliarda ludzi.

2 mld 170 mln (jacys inni mniej restrykcyjni)

OPTYMALNE ZALUDNIENIE ZIEMII

Niektórzy mowia ze optymalne to to co jest maksymalne

Wloski demograf Colombo – 130 mld osob to na 1 km kwadratowy żyłoby 1000 oosb srednia gęstość przypadajaca w mocno zaludnionych dzielnicach wielkich miast (perspektywa mroku i absurdu)

Wykład

TEORIA LUDNOSCI OPTYMALNEJ

Ludność, której stan ilościowy i jakościowy mozliwue najpełniej odpowiada potrzebom urzeczywistniania celow społecznych jakie stawia sobie kraj

Należy pamiętać o tym zxe w ciagu wiekow cele te ulegaly zmiana. Okres zarania dziejow to celem było przetrwanie. Pozniej dazono do wzmocnienia organizacji panstwowej (odpowiednio liczna armia do obrony, administrowania zagarnietych terenow itp.). z czasem cele spoleczne które maja być reazliwane ulegaja humanizacji i przedmiotem staje się dobrobyt ludności ( wykres poniżej). Od zawsze czynnik ludzki był najważniejszy. Od zarania dziejow ziemia mogla wyzywic tylko ograniczona l ludności (dosc mala). 4 jezdcy apokalipsy (glod, zaraza, śmierć i wojna) w pozniejszych czasach gdy zaczynalo brakowac jedzenia to pojawiali się 4 jezdzcy apokalipsy).

Historyczna zmienność celów

• Przetrwanie

• Wzmocnienie organizacja państwowej

• Dobrobyt ludności i realizacja idei równości i sprawiedliwości spolecznej

Tworcy teorii

• Anglik Edwin Cannan ( 1861-1935)

• Szwed Knut Wicksell 1851-1926

• Niemiec Julius Wolf

E Cannan

Polityka ekonomiczna powinna dążyć do takiego stanu ludności, któremu odpowiada maksymalna w danych warunkach wydajność przemysłu. Uważał ze należy prznoscic ludzi z obszarów przeludnionych do niedoludnionych

• Istnieje taki stan liudnosci przy którym produktywność przemyslu jest najwyzsza

• Nie można dokładnie wyznaczyć granicy oddzielającej przeludnienie od nieludnienia

Ludność optymalna jest wielkością dynamiczna. Podlega zmiana wraz z cala gospodarka narodową. Formuowal tezę ze ludność optymalna jest kategoria która odpowiada bardziej gosp. zamkniętej niż otwartej.

K Wicksell 1909

• Należy dążyć do optymalnej gęstości zaludnienia takiej przy której pomyślność gospodarcza kształtuje się najkorzystniej

• Osiągnięty stan optymalny ludności utrzymać przez zrównoważenie liczny urodzeń i zgonów

Należy dostosowac l urodzen od l zgonow (NIGDY ODWROTNIE) <- srodki antykoncep

Nie można osiągnąć pelnej pomyślności ekonomicznej w kraju bez starannej optymalizacji zachodzących stosukowo ludnościowych

J Wolf 1901

Optymalny jest taki stan ludności któremu odpowiada najzywzszy udział jednostki w osiąganych dobrach ekonomicznych

Wszyscy trzej byli rzecznkami optimum ekonomicznego, najbardziej dojrzala wydaje się teoria anglika. Z jednej strony samo zagadnienie okreslenia optimum a z drugiej kwestia optymalizacji ( czyli dojscia do tego optimum)

Definicja ludności optymalnej

Skoro istnieje stan przeludnienia i stan niedoludnienia dto trzeba przyjąć, ze miedzy jednym a drugim znajduje się stan pośredni, odpowiadający sytuacji możliwe najlepszej – jest nim ludności optymalna

Lapard szwajcar– ludnością optymalna jest slup graniczny, który oddziela przeludnienie od niedoludnienia

Obie def zostaly odrzucone, o nie ukazuja istoty ludności optymalnej. Ponieważ wyprowadezaja pojecie ludności optymalnej z przeludnienia i niedoludnienia. Przeludnienie ma jednak charakter ekonomiczny a noeludnienie ma tresci geograficzne. Można pokazac ze swiat w jakims momencie był przeludniony w sensie ekonomicznym (np. brak żywności) ale w sensie geograficznym był swiatem niedoludnionym ( z przeciwstawieniua obu pojec nie można wyprowadzic def ludności optymalnej)

Francja A LANDRY – optimum demograficzne wyraża najkorzystniejsza relcaj miedzy stanem ludności, a wielkością zasobów naturalnych – najkorzystniejsza czyli taka która zapewnia spoleczenstwi maksymalna pomyslnocs

Demografowie organizacji narodów zjednoczonych (ONZ) – u podstaw ludnosci optymalnej lezy relacja ludności i zasobow

INNE DEF

• Optimum zależy nie tylko od bazy zasobów ale tez od technologii, infrastruktury oraz społecznej i ekonomicznej organizacji spol – Spengler

• Podstawowe charakterystyki ludności optymalnej to : nixki poziom umieralności, stabilna struktura ludności wg plci i wieku, sekularna stopa wzrostu ludności rowna zeru – L H Day

• Z punktu widzenia ekonomicznego i zdrowotnego oraz pomyślności ieszkancow korzystna jest nie za mala ale i nie za duza gęstość zaludnienia. Dotyczy to zarówno regionu, kraju jak i calego globu – R Fuchs i S F Singer

• Poziom ludności stanowiący ukoronowanie jej historycznego rozwoju i zapewniajacy spleczenstwu harmonijna relacja do środowiska – W O Roberts

DEFNICJA AKTUALNA

Podstawowym warunkiem ludności optymalnej jest takie ukształtowanie struktur i procesów demograficznych które zapewniają realizacje „najwyzzszej jakości zycia” prawie jak Arystoteles

OPTIMUM

• Matematyczne – jeżeli SA z wyznaczeniem tego kłopoty

• Wyrozumowane

OPTIMUM WYROZUMOWE

WADA: dyskusyjność i arbitralność; (intuicja może prowadzić do rozwiązań dobrych ale może tez zawieść)

ZALETY: przychodzi z pomocą wtedy, kiedy rachunki optymalizacyjne nie są możliwe; zawodność rachunków optymalizacyjnych

ZWOLENNICY TEORII LUDNOSCI OPTYMALNEJ

A Kautsky, A Carr-Saunders, J M Keynes, A Landry, A Sauvy, D J Bogue i inni

Wykład

Podstawowy desygnat ludności optymalnej

Takie ukształtowanie struktur I procesów demograf, aby odpowiadały postulatowi ”najwyższej jakości życia” problem pomoru jakości życia, co to jest cos więcej niż tylko poziom życia

Inne kryteria optymilizacyjnre

• Demograficzne – struktura ludności wg plci i wieku, współczynnik reprodukcji i ludności, długość trwania zycia, idealna wielkość rodziny

• Ekonomiczne – produkt na głowę mieszkańca, fundusz spożycia na głowę mieszkańca, poziom zycia, stopien wykorzystania zasobów pracy

• Społeczne – stopień zaspokojenia potrzeb ludności w zakresie oswiaty, zdrowia, kultury i rekreacji

• Obronne – stan liczebny sil zbrojnych i ich wyposażenie

• Ekologiczne – skutki nieszczacych przyrode i niebezpiecznych dla człowieka procesów uprzemysłowienia i urbanizacji i chemizacji rolnictwa

• Genetyczne – eliminowanie skutków patologii biologicznej i społecznej

Krytyka teorii optimum

• Enigmatyczność samego pojecia

• Brak precyzyjnej definicji ludności optymalnej

• Niemożność praktycznego wykorzystania tej koncepcji

• Czysto akademicki charakter tej koncepcji

• Maltuzjanski rodowód teorii optimum zaludnienia

• Uwzględnianie w rachunku optymalizacyjnym zmian wywołanych tylko przez wybrany czynnij przy zalozeniu stałości pozostałych

• Statyczność ujecia problemu (teorie optimum zakładały w większości niezmienność warunkow i czynnikow towarzyszących)

• Brak związków liczby ludność z pozostałymi elementami procesow demograficznych, czyli z „prawami ruchu ludności”

W wyniku tej krytyki podjeto szereg badan nmajacych na cleu udoskonalenie tej teorii optimum i obalic te zarzuty ( np. wprowadzenie jakis dynamicznych elementow do teorii)

Skutki krytyki

• Wzbogacenie koncepcji w ujęciu statycznym o elementy dynamiczne

• Uwzględnienie w koncepcji optimum „praw ruchu ludności”

• Ulepszenie metod badawczych: w modelach optymalizacyjnych wprowadzono funkcje kryterium oraz metody wyznaczania wartości ekstremalnych dla przyjętej funkcji kryterium

1 model optymilazycyjny opracowal demograf francuski dezo – model ludności ustabilizowanej. L urodzen = l zgonow a kolejne roczinki w strukturze ludności maja taka sama welkosc (struktura jest równomiernie rozlozona i nie ulega zmianom). Model

Model optymalizacyjny J Bourgeois-Pichat

• Jako zmienna, względem której szukał ekstremum funkcji kryterium przyjął współczynnik reprodukcji netto

• Jako funkcje kryterium przyjal obciążenie ludności w wieku produkcyjnym (20-59 lat) ludnością w wieku nieprodukcyjnym (0-19 i 60+)

• Jednostkowe spożycie ludzki młodych, w wieku produkcyjnym i starszych pozostaje w stosunku: 2/3:1:1

Funkcja kryterium:

(min Ro)T= 1+JoRo + Vo/Ro

Liczba corek które rodzi w zyciu kobieta dorastających do wieku w którym matka te corki urodzila – współczynnik reprodukcji netto (zastapienie matek przez corki). Aby zapewnic prosta repr ludności to około 2.08 dziecka kazda kobieta powinna urodzic.

• 1.03 wspolczynnik powinien być dla Francji

• Dla Polski (Greń)

  • 1975-76 = 1.06

  • 1976-80 = 1.07

  • 1986-90 = 1.08

  • 1991-95 = 1.10

  • 1996-2000 = 1.12 (był tak naprawde ok. 0.65)

• USA – lata siedemdziesiąte

  • Odsetek kobiet, które zostaja matkami powinien zmalec do 80% (z 88%)

  • Odsetek małżeństw posiadajacyhc 3 lub wiecej dzieci do 41 % z 50%

  • Odsetek małżeństw z 1 lub 2 dzieci do 59% z 50%

  • Przecietny wiek kobiet w chwili urodzenia 1 dziecka wzrosnoac winien o 2 lata

Drogi prowadzące do osiągnięcia demograficznego optimum

• Wzmocnienie rytmu reprodukcji ludności (urodzeń) – polityka pronatalistyczna

• Osłabienie rytmu reprodukcji ludności (urodzeń) – polityka antynatalistyczna

Optimum globalne – sprawy militarne i społeczno-ekonomiczne – Jan Timbergen pierwszy podjął kwestie globalizacji

• Optimum lokalne (interes narodowy)

• Optimum lokalne (interes narodowy)

To optimum globalne powinno chronić ludzi przed możliwymi katastrofami. Poszukiwanie globalnego optimum dziś czynione jest przez badaczy szukających sformalizowanych modeli świata. Dziś nie można odejść od optimów lokalnych…

Temat: Teoria przejścia demograficznego

Stworzona aby wyjaśnić zmiany ludnościowe które dokonywały się w krajach rozwiniętych Europy Australii i Ameryki północnej.

Postanie teorii

• Powstała w latach 1909-1945

• Twórcy: W.S. Thompson, A.Landry, F.W. Notestein

• Cel – charakterystyka i wyjaśnienie zmian demograficznych w krajach europu, ameryki północnej i Australii zachodzących pod wpływem modernizacji

Modernizacja

Ogol zmian społecznych i politycznych które towarzyszyły industrializacji w krajach cywilizacyjnych zachodnioeuropejskiej, takich jak: upowszechnienie oświaty, zmiany w strukturze zawodowej, wzrost ruchliwości społecznej, przeobrażenie się instytucji absolutystycznych w reprezentatywne i demokratyczne rządy, realizacja w nowoczesnym państwie idei solidaryzmu społecznego

Modernizacja dotknęła wszystkich dziedzin życia – ma ona wiele aspektów.

Sfery modernizacji

• Techniczno-ekonomiczna

• Społeczno-kulturowa

• Polityczna

• Osobowościowa

Sfera Techniczno-ekonomiczna –

• Przyspieszony rozwój nauki i techniki

• Samowspierajacy się wzrost gospodarczy

• Rozwój wielkoseryjnej produkcji towarowej

• Umaszynowienie produkcji

• Wzrost udziału sektora drugiego w produkcji i zatrudnieniu – I-rolnictwo, II- [przemysł i budownictwo, III- pozostałe usługi. W tradycyjnej gosp dominowała gospodarka sektora 1 a potem ten sektor się Kurczył i pojawiał się przemysł, aż w pewnym momencie I i II się kurczyły i pojawiał się coraz mocniej sektor III. Dziś w krajach przodujących sektor I Malo ma, II około 20% a III w USA około 70%

• Pogłębienie społecznego podziału pracy

• Rozszerzenie międzynarodowej współpracy gospodarczej i wymiany handlowej

• Wzrost poziomu życia i konsumpcji

Sfera społeczno-kulturowa

• Upowszechnienie oświaty

• Rozwój miast i miejsko-przemysłowego stylu życia

• Otwarcie struktur społecznych, drożność kanałów awansu

• Wzrost mobilności społecznej i przestrzennej

• Przemiany tradycyjnej rodziny

• Osłabienie więzi międzyludzkich

• Coraz sprawniejszy przekaz masowej informacji

• Równouprawnienie kobiet

• Dywersyfikacja ról i organizacji społecznych

Sfera polityczna

• Demokratyzacja systemów politycznych

• Wzrost interwencji państwa w różne dziedziny życia gospodarczego i społecznego

• wzmocnienie państwa i jego integrującej roli

• Realizacja idei solidaryzmu społecznego

• Rozwój partii politycznych i wzrost udziału obywateli w życiu społecznym

Sfera osobowościowa

• Dywersyfikacja światopoglądowa, rozpowszechnienie światopoglądu laickiego i racjonalistycznego

• Wzrost oceny życia w systemach wartości

• Wzrost zakresu indywidualizmu i egocentryzmu

• Wzrost aspiracji życiowych

• Wzrost otwartości na nowe idee i doświadczenia

• Niezalezienie od autorytetów

• Identyfikacja narodowościowa i polityczna

• Orientacja przyszłościowa

Dwie hipotezy

• Spadek umieralności występuję przed spadkiem płodności i jest przyczyna gwałtownego wzrostu liczebnego populacji

• Pojawiający się trochę później spadek płodności występuję. aż do osiągnięcia przez płodność poziomu umieralności –

Istotę teorii przejścia można by wyrazić tak: w społeczeństwach tradycyjnych współczynnik umieralności jest wysoki. W społeczeństwach nowoczesnych współczynniki umieralności i płodności są niskie

Istota teorii

W tradycyjnych społeczeństwach płodności, umieralność jest wysokie, w nowoczesnych płodność i umieralność są niskie. Pomiędzy tym jest przejście demograficzne

Definicja przejścia demograficznego

• Przejście demograficzne polega na ukształtowaniu się nowego jakościowo typu reprodukcji ludności. Obejmuje wiec:

  • Znaczne zmniejszenie współczynników urodzeń i zgonów – zmiany ilościowe

  • Przeobrażenia wzorców rozrodczości i umieralności

  • Zmiany struktur ludności wg wieku, a także niektórych innych cech

Modele przejścia demograficznego – dla tego jednego procesu rozpatruje się różne modele!!!! Jeden proces ale różne podejścia !!!!

• Model trzyfazowy

• Model czterofazowy

• Model pięciofazowy

Model trójfazowy

• I faza – system naturalny (faza tradycyjna)

• II faza – przejścia

• III faza – kontrolowanej nowoczesnej reprodukcji

Model czterofazowy

• I – faza tradycyjna – charakterystyczna dla społeczeństw żyjących na niskim poziomie rozwoju gospodarczego

  • Współczynnik dzietności – ponad 6 dzieci na kobietę

  • Przeciętna długość trwania życia – poniżej 45 lat

• II faza – eksplozja ludności- znaczne zmniejszenie umieralności przy utrzymywaniu się rodności na poprzednim wysokim poziomie

  • Współczynnik dzietności – 4.5-6 dzieci na 1 kobietę

  • Przeciętna długość trwania życia – 45-55 lat

  • Na przełomie II i III fazy przyrost naturalny osiąga najwyższy poziom

• III faza – implozji ludności – poziom rodności obniża się znacznie szybciej niż poziom umieralności

  • Dzietność – 3.0-4.5 dzieci na kobietę

  • Przeciętna długość trwania życia – 55-65 lat

• IV faza – nowoczesnej reprodukcji ludności – poziom natężenie urodzeń zbliża się do poziomu umieralności

  • Dzietność – poniżej 3 dzieci na kobietę

  • Przeciętna długość trwania życia – ponad 65 lat

Czynniki wpływające na umieralność i płodność

• Pozaswiadomosciowe

• Świadomościowo-wolicjonalne

Czynniki wpływające na spadek umieralności

• Główne pozaświadomościowe:

  • Poprawa wyżywienia

    • Wzrost produkcji żywności

    • Zwiększenie różnorodności pożywienia

    • Ulepszenie dietetyki

    • Wzrost zamożności społeczeństwa , a w konsekwencji lepsze zaspokojenie potrzeb żywieniowych

    • Pojawienie się parafarmaceutyków podwyższających odporność na choroby

    • Ustalenia i kontrolowanie norm zdrowotnych odnoszących się do żywności

  • Poprawa higieny publicznej

    • Wzrost świadomości dotyczącej różnorodnych zagrożeń zdrowia

    • Wzrost potencjału wytwórczego niezbędnego do budowy urządzeń sanitarnych i kanalizacyjno-wodociągowych

    • Wzrost dobrobytu

    • Wzrost roli państwa

  • Poprawa higieny osobistej

    • Upowszechnienie oświaty

    • Zwiększenie produkcji środków piorących i kosmetycznych

    • Wzrost produkcji taniej odzieży

    • Wzrost zamożności

    • Wzrost ceny życia w świadomości jednostek

  • Profilaktyka zdrowotna

    • Wzrost świadomości zdrowotnej spol

    • Wzrost aktywności państwa

    • Zwiększenie aktywności środków masowego przekazu

    • Wzrost zamożności

    • Zwiększenie liczby personelu medycznego

    • Wzrost kwalifikacji personelu medycznego

    • Wzrost dostępności do usług i świadczeń medycznych

Czynniki spadku rodności

Pozaświadomościowe (niewielki wpływ)

• Poprawa zdrowotności (zwiększa płodność i zmniejsza straty spowodowane umieralnością)

• Czynniki utrudniające założenie rodziny

Czynniki utrudniające założenie rodziny

• Dezintegracja tradycyjnej rodziny – brak oparcia w niej w momencie uzyskania dojrzałości

• Indywidualizacja zachowań i możliwość swobodnego wyboru partnera

• Wzrost ruchliwości przestrzennej i społeczno-zawodowej młodych ludzi

• Przeszkody materialne i (ewentualnie) administracyjne utrudniające założenie rodziny

Czynniki spadku rodności

Świadomościowe – regulacja urodzę:

• Upowszechnienie oświaty i wiedzy, zmiany światopoglądowe, wzrost świadomości

• Obniżenie umieralności – wyższa efektywność reprodukcji

• Zmiana roli społecznej kobiety (upadek rodzinnego sposobu produkcji)

• Zmiana ekonomiki gospodarowania domowego: wzrost poziomu wykształcenia, funkcja dochodotwórcza kobiety, wzrost kosztu utrzymania dziecka, wzrostu poziomu życia itp.

Wykład

Warunki wystąpienia regulacji urodzeń (czynniki świadomościowe)

• Brak presji ze strony dużej umieralności dzieci

• Znaczne osłabienie motywacji pronatalistycznych – nie trzeba było rodzic dużo dzieci żeby sukcesora (w średniowieczu należało mieć co najmniej 4 dzieci bo taka była wysoka umieralność z rożnych powodów)

• Akceptacja grupy społecznej wobec praktyk regulacji urodzeń -

• Dostępność Śródków regulacji urodzeń – trzeba było mieć czym zapobiegać urodzeniom; kasanowa używał jelita cielęcego ;p do tego aborcja itp.

• Efekt demonstracji –

Schemat wzajemnej zależności urodzeń żywych, przerywania ciąży, antykoncepcji, rozwoju społeczno-ekonomicznego i kulturowego – wykres!!!!

Kryteria typologii przejścia

• Czynniki determinujące przejście:

  • Endogeniczne – tkwią wew danego społeczeństwa, w jego procesach rozwojowych. Spol samoistnie zadziałały wew i spowodowały przejście

  • Egzogeniczne – czynniki przyniesione z zewnatrz, np. związane z 2 wojna światowa, gdy osiągnięcia medycyny z krajów wysoko rozwiniętych zaczęto stosować w krajach słabiej rozwiniętych. Np. USA armia była w Cejlonie (stacjonowała) zagrażała im malaria roznoszona przez moskito! Szukano sposobu na to i wynaleziono środek na zabicie Komarow. Tadaaaam dzięki czemu malaria już nie zagrażała biednym i uciśnionym amerykanom

• Kryteria czasowe:

  • Moment rozpoczęcia

  • Czas trwania

  • Zsynchronizowanie spadku umieralności i rozrodczości

  • Długość trwania poszczególnych faz

• Kryteria intensywności

  • Zakres wartości współczynników demograficznych (przyrostu naturalnego i urodzeń i zgonów)

  • Tempo spadku umieralności i rozrodczości

  • Globalny przyrost ludności

• Charakterystyki zmian struktur demograficzno-spolecznych

• Charakterystyki zmian wzorca umieralności

• Charakterystyki zmian wzorca rozrodczości

• Podobieństwo do wzorca

Typy przejścia demograficznego

• Typ pierwszy – kraje wysoko rozwinięte

  • Czynniki endogeniczne

  • Wczesne

  • Długotrwale (75-150 lat)

  • 2-3 krotny wzrost liczby ludności

  • Relatywnie Male wartości Wz i Wu, Wpn<2%

  • Umiarkowane tempo spadku umieralności i rozrodczości

• Typ drugi – kraje słabiej rozwinięte

  • Czynniki egzogeniczne

  • Późne

  • Krótkotrwałe (40-80 lat)

  • Nawet 10-krotny wzrost liczby ludności

  • Relatywnie duże wartości Wz i Wu, 2%<max Wpn<4%

  • Szybkie tempo spadku umieralności i rozrodczości.

Rysunek: podstawowe typy przejścia demograficznego – ale go nie mam ;/ źródło: J.C. Chesnais, la transition demographique, etapes, formes, implications economique, Pressem Universitarem de france, paris, 1986

Model pięciofazowy

• Natężenie urodzeń obniża się poniżej natężenia zgonów, czyli stadium zmniejszającej populacji z niskim współczynnikiem zgonów i niższym od niego współczynnikiem urodzeń

• Powstanie 1947 r

• Twórca C P Blacker

Schemat przejścia demograficznego wg Blackera – tyż go nie mam

Drugie przejście demograficzne – teoria

• Opóźnienie wieku zawierania małżeństwa, osłabienie trwałości małżeństwa, zmniejszenie częstości zawierania małżeństw, wzrost roli związków partnerskich, wzrost częstości rozwodów i liczby rodzin niepełnych

• Zmniejszenie dzietności poniżej reprodukcji prostej ludności, opóźnienie wieku urodzenia pierwszego dziecka, maksymalna płodność w starszych grupach wieku (30-34 lata w Holandii – najwyższa), społeczne akceptowany wzrost liczby urodzeń pozamałżeńskich

• Rozpowszechnienie metod i dostępności Śródków antykoncepcyjnych – planowanie wielkości rodziny

• Zmiana stylu życia

  • Wprowadzenie zdrowej diety i ruchu fizycznego, co wpływa na obniżenie się umieralności

  • Dążenie do osiągnięcia wysokiej pozycji społecznej i zawodowej – stres, korty negatywnie wpływa na zdrowie

W obu podpunktach generalnie granica wieku przesuwa się w gore. W pl odsetek urodzeń pozamałżeńskich na początku lat 90 około 5% dziś około 20%. A w Wałbrzychu nawet co drugie dziecko w związkach pozamałżeńskich się rodzi!!!!

Efekty przejścia demograficznego

• Znaczne zwiększenie liczny mieszkańców Ziemi (około 10-krotne)

• Istotne zmiany w rozmieszczeniu przestrzennym ludności

• Pojawienie się zupełnie nowych wzorców rozrodczości i umieralności (m. in.: znaczne wydłużenie życia ludzkiego, upowszechnienie małodzietności)

• Przemiany struktur ludności (demograficzne starzenie się społeczeństw, wzrost udziału ludności miejskiej)

Wykres: ruch naturalny ludności w latach 1989-2006

Najprawdopodobniej rok 2012 będzie punkt max wyzu urodzen w Polsce i będzie on spadal do około 2030-2035 kiedy zaklada się ze osiagnie poziom około 250 000 / rok.

Temat: Teorie płodności

Pod pojęciem TEORII PLODNOSCI rozumie się w demografii sposób systematyzacji lub objaśnienia poziomu, zróżnicowania i zmian płodności w populacjach ludzkich

Geneza współczesnych teorii tkwii w 19 wieku rozwazaniach uczonych. 1 był Malthus

Geneza współczesnych teorii płodności

• H. Spencer-

  • Miedzy zdolnoscia (sila) do utrzymania się ludzi przy zyciu a ich zdolnością do prokreacji wystepuje antagonizm

  • Zdolność do utrzymania się ludzi przy zyciu rosnie wraz z rozwojem układu nerwowgo człowieka, natomiast zdolność do prokreacji maleje

  • Wysoka płodność -> srodki utrzymania coraz rzadsze ( konieczność ulepszenia metod produkcji) -> rozwoj umysłu (jedna strona)

    • Wzrost napiecia nerwowego (po prawej, druga strona)-> osłabienie możliwości rozrodczych – obniżenie płodności

• H. Carey

  • Zdolność rozrodcza człowieka zmniejsza się w miarę jak staje się on bardziej cywilizowany

  • Rozwój liczebny ludności i wzrost bogactwa ->rozwój indywidualności i odpowiedzialności -> stosowanie srodkow ograniczających rozrodczość

• A. Dumont

  • Postęp cywilizacyjny wyzwala dążenie jednostek do poprawy pozycji w społeczeństwie -> zmniejszenie wielkości rodziny (mniejsza liczba dzieci)

Osłabienie chęci do prokreacji –spadek płodności (1 w prawo do 2 a potem oba do 3)

Pierwsza polowa XX wieku – USA

• Nurt biologiczny – prawidłowości procesu rozrodczego, determinowane przez naturalne cechu organizmu ludzkiego

• Nurt socjologiczny – zróżnicowanie Pol-ekonom płodności (wpływ systemu wartości, poziomu wiedzy i dostępu do informacji, mobilności społecznej)

• Nurt ekonomiczny- związek miedzy zamożnością rodziny, kosztami utrzymania dzieci, a ich liczba

Płodność naturalna

• Poziom płodności istniejący przy braku świadomej kontroli urodzę, płodność naturalna to płodność w populacji, w której zachowanie kobiet nie jest modyfikowane w zależności od liczny dzieci kiedykolwiek urodzonych. Urodzenie kolejnego dziecka nie zależy od liczby dzieci już urodzonych, a tylko od wieku matki i jej fizycznych możliwości

• Wzorzec płodności maksymalnej - rozkład współczynników płodności naturalnej wg wieku

• Kontrola urodzeń – zachowania zmierzające do ograniczenia płodności (które stosowane są tym intensywniej im więcej dzieci się już urodziło -> płodność kontrolowana

Cząstkowe współczynniki płodności małżeńskiej w wybranych zbiorowościach charakteryzujących się naturalna płodnością – wykresiki dwa

Rozklad płodności naturalnej – wykres

Rozklad czastkowych współczynników płodności naturalnej wedlug wieku zawierania małżeństw – wykres (J. Trussel, J, Menken)

Rozklad rodzin o zakończonym cyklu rozrodczym wg liczby zywo urodzonych dzieci w spol tradycyjnym i nowoczesnym – wykres

Koncepcja zmiennych pośredniczących – K Davis i J Blake

Zmienne posredniczace wplywajace na poziom płodności

• Stosunki płciowe (wpolzycie)

  • Formowanie i rozwiązywanie związków

    • Wiek rozpoczęcia wpolzycia

    • Celibat

    • Długość okresu rozrodczego po lub miedzy związkami

  • Stosunki w związku

    • Dobrowolna wstrzemięźliwość

    • Niezamierzona abstynencja

    • Częstość współżycia itp.

• Zmienne poczecia

  • Zdolność rozrodcza lub bezpłodność

  • Antykoncepcja

  • Sterylizacja

• Ciaza i porod

  • Poronienia samoistne

  • Poronienia sztuczne

11 czynnikow od wiek rozpoczęcia współżycia do poronienia sztuczne.

Teoria Davisa i Blake została zweryfikowana i potwierdzona empirycznie

• Zbiór 11 zmiennych pośredniczących jest kompletny i rozłączny

• Jednoznacznie oddziałuje na płodność

• Cztery z tych zmiennych: długość pozostawania w stabilnym związku z mężczyzna, zapobieganie ciąży, aborcja i długość bez płodności poporodowej wyjaśniają w ponad 95% międzygeneracyjną i międzypopulacyjną zmienność płodności

Wykład

Koncepcja zmiennych pośredniczących (p.o. ohadike)

• Zawieranie małżeństw (malzenskosc)- wiek w momencie zawarcia malzestwa, wiek w chwili pierwszego stosunku pliowego, zwyczaje okresu macierzyńskiego, małżeństwa dzieci, rozwody, wdowieństwo, ponowne związki

• Stosunki płciowe- kontrola stosunkow przedmałżeńskich, abstynenja, karmienie piersia, powrot miesiączkowania, wiek matki w chwili rodzenia ostatniego dziecka

• Warunki społeczno-strukturalne i społeczno-ekonomiczno- rola pokrewieństwa, preferencje dla posiadania synow, zależność od dorosłych dzieci, umieralno =, ciaza i porod

Nurt socjologiczny e teoriach rodnosci reprezentuje Friedman – czynniki socjo0ekonom wpływają w znaczacym ST na płodność i 2 zmienne pośredniczące wyodrębnił

Socjologiczna teoria Freedmana

Na zmienne pośredniczące oddziałują:

• Normy społeczne

• Status społeczno - ekonomiczne rodziny

Zmienne reprezentujące normy i status społeczno - ekonomiczne wykorzystywane najczęściej to religia, miejsce zamieszkani, poziom wykształcenia, zawód, przynależność do grupy społecznej

Wykres obrazujący czynniki wg Freedmana

Ekonomiczne teorie płodności

Teoria ekonomiczna Leibensteina – posiadanie dziecka wiąże się z kosztami (koszty) ale także przynosi pewne zyski (użyteczność)

• Użyteczność

  • Konsumpcja (źródło osobistej radości i satysfakcji rodziców) – dziecko daje radość, spełnienie itd.

  • Jako producenta-od pewnego wieku dziecko może pomagać w domu czy w działalności gospodarcze

  • Potencjalne zabezpieczenie rodziców – gdy rodzice nie będą już mogli zarobkować i się zestarzeją to dzieci dadzą utrzymanie rodzicom

• Koszty

  • Bezpośrednie- wydatki na utrzymanie dziecka

  • Pośrednia- utracone możliwości związane z posiadaniem dziecka – posiadając dziecko nie można iść do kina bo opiekę trzeba załatwić dziecku; potencjalnie można utracić możliwość awansu bo dziecko bardzo absorbuje itp.

Teoria ekonomiczna Leibensteina

W toku rozwoju gospodarczego na użyteczność i koszty dodatkowego dziecka wpływają:

• Efekt dochodowy _ wraz ze wzrostem dochodu użyteczność konsumpcyjna nie zmienia się, maleje użyteczność produkcyjna i zabezpieczająca (kwestia posiadania ubezpieczenia przez pracujących dziś)

• Efekt przeżycia – malejąca umieralność podnosi krzywa użyteczności, co powoduje spadek motywacji do posiadania dziecka – kiedyś znacznie mniej dzieci dożywało starszego wieku; dziś dużo niższa umieralność jest (dziś 6 promili a na początku wieku 200 promili (6/1000 do 200/1000))

• Efekt struktury zawodowej – rośną nakłady na awans społeczny, co powoduje wzrost obu rodzajów kosztów (liczy się bardziej jakość a nie ilość dzieci – Duzy nakład potrzebny żeby uzyskać wysoka jakość dziecka – rośną znacznie koszty wychowania dziecka)

Użyteczność konsumpcyjna jest stala, uzyte Prod i zabez maleje a koszty rosna co prowadzi do zmniejszenia rodzenia dzieci

Wykres: zaleznosc miedzy uzytecznoscia dziecka a dochodem na glowe w rodzinie

Czynniki płodności wg Easterlina

• Popyt dzieci Cd - liczba dzieci jaka rodzice chcieliby mieć, gdyby kontrola urodzeń nie powodowała kosztów

• Podaż dzieci Cn – potencjalna liczba dzieci, gdyby nie było świadomej kontroli urodzeń (wpływa na płodność naturalna i prawdopodobieństwo dożycia do wieku dorosłego)

• Koszty kontroli urodzeń

  • Determinanty popytu – dochody, koszty dziecka w porównaniu do kosztów dóbr trwałego użytku, wzrost poziomu zycia, wzrost poziomu kultury i wykształcenia

  • Determinanty podaży – płodność naturalna i prawdopodobieństwo dożycia wieku dorosłego

  • Koszty kontroli urodzeń

    • Obiektywne: czas i pieniądze

    • Subiektywne: psychologiczne

Teoria Easterlina

• Jeżeli Cn jest większe od Cd to występuje dążenie do kontroli urodzeń

• Jeżeli Cn jest mniejsze od Cd nie trzeba kontrolować urodzeń

Hipoteza Easterlina

Występują cykliczne zmiany płodności (cykl 20-25 lat)

Liczna generacja rodziców decyduje się na małą liczbę dzieci, z kolei malo liczna następna generacja decyduje się na posiadanie większej liczny dzieci

Teoria spadku płodności wg Caldwella

• Gospodarka rodzinna – brak przesłanek do ograniczania wielkości rodziny

• Gospodarka rynkowa (kapitalistyczna) - wystąpienie przesłanek do ograniczania wielkości rodziny (praca dochodowa kobiet – kobieta wychodzi z domu i pracuje czyli ogranicza to dzietność; transfer korzyści wew rodziny – powoduje tendencje do powstawania rodzin małych w związku z czym głównie tendencje do ograniczenia płodności)

Teoria funkcjonowania gospodarstwa domowego

Dziecko – jedno z dóbr luksusowych

Altruizm i egoizm w kontekście międzygeneracyjnych przepływów dóbr i usług

Determinanty płodność – dochody, koszty utrzymania dziecko, gusty rodziców

Płodność zależy od motywacji rodzicielskich wg C Foster

Determinanty podstawowego poziomu motywacji rodzicielskich:

• Predyspozycje genetyczne do karmienia

• Presja na posiadanie potomstwa lub bezdzietność (normy społeczne)

• Doświadczenia z wcześniejszych prób prokreacji

Modyfikacja podstawowego poziomu motywacji rodzicielskich o charakterze demograficzno - społecznym zależna jest od wielu zmiennych i czynników -> które prowadza do podjęcia decyzji o rodzicielstwie

Biospołeczny model motywacji do rozrodczości wg C Foster

Teorie umieralności

Geneza teorii umieralności

Do początków XX w uważano umieralność z zjawisko biologiczne, niemal całkowicie zależna od „sil natury” ->

Natężenie zgonów jest zdeterminowane przez uniwersalne i naturalne prawa wymierania, zgodnie z wiekiem poszczególnych członków populacji ( z poziomem ich zestarzenia się)

Regulacyjny charakter cyklicznych wzrostów natężenia zgonów

B. Gompertz (1825)

Wyczerpywanie się siły człowieka w przeciwstawianiu się śmierci jest proporcjonalne zależnie od wieku (ryzyko zgonu wg wieku opisuje funkcja wykładnicza)

Przyczyny zgonu

1. Przypadkowe pogorszenie stanu zdrowia prowadzące do zgonu

2. Bezpośrednio wpływające na wzrost niezdolności organizmu do przeciwstawiania się śmierci – ryzyko zgonu rośnie w postępie geometrycznym (od 30 roku życia ryzyko zgonu podwaja się co 8 lat)

Chorobowe uwarunkowania umieralności

• Zgony naturalne – choroby pojawiające się wraz z wyczerpywaniem się zdolności organizmu do przeciwstawiania się śmierci

• Zgony przedwczesne – inne schorzenia

Rozwój nauk medycznych -> Wyeliminowanie chorób -> długowieczność

Uwarunkowania umieralności

• Środowiskowe i społeczne

• Genetyczne i biologiczne

• Zachowania ludności

Współczesne teorie umieralności (od lat siedemdziesiątych XX w)

• Teorie biologiczno-medyczne – cały czas się rozwija, na gruncie biologii czy tez genetyki pro obuje się wyjaśnia przyczyny zgonów

• Teorie społeczno-ekonomiczne

• Teorie zintegrowane (mieszane) – łączące czynniki biologiczne ze spoleczno-ekonomicznymi

Teorie biologiczno - medyczne

• starzenie się jest zaprogramowane genetycznie

  • w pewnej fazie życia uaktywniają się geny starości emitujące „instrukcje końcową”

  • całkowite zaprzestanie funkcjonowania Komorek zależy od właściwości osobniczych

  • M A Burnet, L Hayflick, R L Walford, A V Everitt

• Starzenie sie jest wynikiem przypadkowych uszkodzeń genotypu

  • Czynniki przypadkowo pochodzące z otoczenia lub z wnętrza organizmu prowadza do uszkodzenia genotypu

  • H Curtis, L Orgel

Podejście społeczno – ekonomiczne

Rozwój spolecnzo-0ekonomiczny prowadzi do poprawy warunków życia ludności, co wpływa na poprawę stanu zdrowia i w konsekwencji automatycznie do obniżenia umieralności

Rozwój -> czarna skrzynka ->umieralność

Wpływy zagregowane: poprawa standardu życiowego, warunków mieszkaniowych oraz rozwój rolnictwa

Determinanty przeciętnego trwania życia (strzałki pokrecone)

Koncepcje mieszane

Konieczność odpowiedzi na pytanie: jaki jest kierunek i siła oddziaływania czynników społeczno – ekonomicznych na zachorowalność i natężenie zgonów -> wyodrębnienie czynników narażenia i określenie ich oddziaływania na przebieg choroby

Czynniki narażenia (zmienne pośredniczące)

• Charakteryzują organizm człowieka (waga w momencie urodzenia, stosunek wagi do wzrostu, poziom alkoholu, cukru czy tez cholesterolu w organizmie itp.)

• Determinują długość życia

• W znacznym stopniu zależą od środowiska spol-ekon w jakim żyje człowiek

Model uwarunkowań umieralność najmłodszych dzieci wg H Mosleya

(opracowanie wlasne na podstawie M Okólski (red.), determinanty umieralności w swietle teorii i badan empirycznych, SGPiS, Warszawa 1990

model zmiennych I Poola pozostających w związku z zumieralnoscia

opracowanie wlasne na podstawie I Pool is New Zealand a healthly country, New Zealand popultion review 1982 nr 8(2) s 2-27

model uwarunkowan umieralnosci wg m okolskiego

m sokólski modele czynnikow wpływających na wzrost i spadek zachorowalności i umieralności, raport CPBP

uwolniony model uwarunkowan umieranlnosci wg M Okólskiego

Wykład

Zbiorowości, jednostki, cechy i zdarzenia demograficzne

Zbiorowość statystyczna zespół elementów które charakteryzują się logicznie powiązane ale nie mogą być jednocześnie identyczne (jeśli byłyby identyczne to nie ma sensu badanie bo jest takie same. Zbiór elementów różnych ale jednocześnie logicznie powiązanych

Przedmiotem badan demograficznych – zbiorowości ludzkie zamieszkujące dany obszar w danym czasie

Jednostka

Jednostki w analizie demograficznej

• Pojedynczy człowiek (jednostki proste)

• Rodzina (jednostki złożone)

• Gospodarstwa domowe (jednostki złożone)

Jednostki statystyczne to najmniejsze elementy zbiorowości statystycznej posiadające te same cechy stale

Prowadząc badanie demograficzne musimy grupę określić, występujące w niej jednostki a także cechy demograficzne (właściwość która charakteryzuje jednostki demograficzne – którymi różnią się te jednostki demograficzne)

Cechy demograficzne stale (takie które są wspólne dla wszystkich jednostek danej zbiorowości- one nie są badane bo są stale); zmienne (gdy każdą jednostka posiada ale z rożnym natężeniem; gdy jedna jednostka posiada a inna nie posiada)

Właściwości które posiadają jednostki i którymi różnią się jednostki demograficzne

Cechy demograficzne

• Stałe – wspólne dla wszystkich badanych jednostek

  • Rzeczowa –przedmiot badania (kto? Co?)

  • Przestrzenna – zakres przestrzenny badania (gdzie?)

  • Czasowa – zakres czasowy badania (kiedy?)

• Zmienne – właściwości różnicujące badane jednostki

  • Jakościowe (niemierzalne) - jednostka posiada jakiś wariant cechy lub go nie posiada w ogóle (np. blondynka lub brunet; ktoś jest mężczyzną lub kobieta

    • Dwudzielne – kiedy są dwa warianty (Plec kobieta lub mężczyzną i nie ma innej opcji)

    • Wielodzielne – np. kolor oczu (niebieskie brązowe szare itd.), wykształcenie, stan cywilny

  • Ilościowe (mierzalne) – każdą jednostka posiada taka cechę ale u każdej z jednostek pojawia się ta cecha z rożnym natężeniem

    • Quasi ilościowe – taka która jest cechą ilościową ale wyrażona w sposób opisowy (ktoś może być młody w wieku dojrzałym lub stary), firma może być mała, średnia lub duża

    • dzieci w rodzinie

    • Ciągłe – wiek ( w pewnym obszarze empirycznym określonym na skali może przyjąć każdą pozycje)

3 podstawowe cechy demograficzne Plec, wiek i stan cywilny!!!!

Zbiorowość dynamiczna to np. urodzenia (bo one się dzieją ciągłe, kto się rodzi 1szego ktoś 5tego a inny w rożnych godzinach w obrębie danego dnia

Cechy człowieka (demograficzne)

• Absolutne- właściwości które posiada każdy człowiek, niezależnie od istnienia innych osób, np. płeć wiek

• Relatywne- właściwości jednostek wynikające z określonej sytuacji w jakiej znajdują się wobec innych osób…

Minimum demograficzne

• Plec (cecha złożona)

• Wiek (czas który dzieli moment obserwacji do momentu urodzenia)

• Stan cywilny (zespół cech określający status danej osoby w rodzinie: panna kawaler, żonaty zamężna, wdowiec wdowa, rozwiedziony rozwiedziona, separowany separowana)

Rodzina – zmienny stan liczebny i zmienna struktura

Gospodarstwo domowe – zbiorowość osób które prowadza wspólne gospodarstwo domowe (budżet) czyli więzi ekonomiczne

Zdarzenia demograficzne - Fakty mające wpływ na przebieg procesów demograficznych

Podstawowe zdarzenia demograficzne:

• Zmiany stanu cywilnego – ruch naturalny

• Urodzenia – ruch naturalny

• Zgony – ruch naturalny

• Zmiany miejsca zamieszkania –ruch wędrówkowy (mechaniczny)

Przyrost rzeczywisty ludności – różnica między ilością ludności w jakiś dwóch momentach (31.12.2011 odjąć 31.12.1950 (ilość ludzi w takich dniach)) przyrost naturalny (urodzenia zgony), przyrost wędrówkowy (co wyjechali i co przyjechali); zmiany granic administracyjnych (liczba ludności od razu wzrasta.

Cechy ważne w analizach struktury ludności

• Cechy demograficzne: Plec, wiek, stan cywilny, staż małżeński, stan rodzinny

• Cechy ekonomiczne – zawód wyuczony i wykonywany, stosunek do pracy, źródło utrzymania, staż pracy, kwalifikacje zawodowe, zamożność

• Cechy kulturowe - język ojczysty, narodowość, wyznanie, wykształcenie

• Cechy socjologiczne – obywatelstwo, stanowisko służbowe, uczestnictwo w życiu rożnych organizacji

Metody analizy demograficznej

• Analiza poprzeczna – polega na zebraniu danych o badanej zbiorowości w ściśle określonym momencie (nie wiemy ile kobieta urodzi dzieci, ale na podstawie zachowań możemy ta dzietność określić)

• Analiza wzdłużna – uporządkowany zbiór danych w ujęciu czasowym, opartych na obserwacjach poczynionych w regularnych odstępach czasu

  • Analiza kohortowa – badanie przebiegu w czasie jakiś zdarzeń demograficznych w populacjach zwanych kohortami (wyodrębnione ze względu na wspólną cechę dla wszystkich członków danej populacji; kohorta- np. zbiór kobiet na danym obszarze w tym samym wieku; zbiorowość kobiet które urodziły dziecko w wieku 20 lat i badamy wtedy ich dzietność (czy różni się od kobiet które dziecko miały pierwsze w wieku 28 lat))

  • Analiza przebiegu

Wiek rozrodczy kobiet od 15-49 wg demografii.

Rodzaje badan statystycznych

• Pełne – spis statystyczny, rejestracja bieżąca, inwentaryzacja, sprawozdawczość

• Częściowe – reprezentacyjne, niereprezentacyjne

• Szacunki – ekstrapolacja, interpolacja

Wszystkie mogą być

• Stale

• Okresowe

• Doraźne

Źródła informacji o ludności

• Spisy ludności – podstawowe źródło informacji, największe znaczenie dla badan demograficznych

• Bieżąca ewidencja ludności – podstawowe źródło informacji

• Specjalne badania prowadzone metoda reprezentacyjna - uzupełniające

• Specjalne badania monograficzne - uzupełniające

• Materiały wtórne – uzupełniające

Powszechny spis ludności

Pełne badanie statystyczne, które pozwala na ustalenie stanu liczebnego i struktury ludności według wybranych cech, na określonym terytorium, w ściśle określonym momencie, w drodze indywidualnego uzyskania informacji o wszystkich jednostkach podlegających badaniu

Historia spisów ludności

• Najwczesniejse wzmianki- Egipt IV w. p.n.e.

• Starozytna Japonia, Persja, Grecja

• Imperium Rzymskie (co 5 lat – cezusy)

• Nowoczesne spisy ludności:

  • Szwecja – 1749

  • Stany Zjednoczone – 1790 r (od tego czasu powtarzany co 10 lat)

Spisy ludności w Polsce

• 1789 – spis sumaryczny

• 1790 – spis imienny

• Księstwo Warszawskie – w latach 1808,1810 i 1811

• Okres zaborczy – spisy jak w państwach zaborczych

• Okres międzywojenny w 1921 i 1931

• Okres powojenny 1946 – spis sumaryczny, spisy pełne w latach 1950, 1960, 1970, 1978, 1988, 2002

Cechy powszechnego spisu ludności

• centralizacja – przeprowadza rzad danego kraju, wyznacza organy odpowiedzialne za zebranie i analizę i opracowanie

• powszechność – cala ludność danego kraju, bez powtórzeń

• imienność – każda jednostka spisywana imiennie

• jednoczesność -

• regularność i międzynarodowa porównywalność

• statystyczne ujecie wyników i zagwarantowanie tajemnicy statystycznej

wiek XVIII około 1% ludzi objetych spisem ( w skali swiata)

Zakres spisu ( zalecenia ONZ na przełomie XX i XXI w)

• cechy geograficzne

  • miejsce pobytu w czasie spisu

  • miejsce stalego zamieszkania

  • charakter miejsca zamieszkania (miasto, wies)

• informacje dotyczące gospodarstwa domowego

  • stosunek do Glowy gospodarstwa domowego

  • rodzaj gospodarstwa domowego

• cechy osobiste – Plec wiek stan cywilny obywatelstwo narodowość

• cechy ekonomiczne – zawod wykonywany, glowne źródło utrzymania , galaz gospodarki, stanowisko społeczne, stosunek do pracy, miejsce pracy

• cechy dotyczące wykształcenia

  • poziom wykształcenia

  • rodzaj wykształcenia

zakres NSP w Polsce – cechy zespołowe, cechy demograficzne i cechy społeczno-zawodowe

Wykład

Zakres NSP w Polsce –cechy społeczno-zawodowe – tabelka

Rejestracja bieżąca

Rejestracja podstawowych zdarzeń demograficznych powodujących zmiany w stanie i strukturze ludności pod wpływem ruchu naturalnego (urodzenia, zgony, małżeństwa, rozwody) i wędrówkowego (zmiany miejsca zamieszkania) ludności. W 1946 roku wprowadzono obowiązek zgłaszania tych czynników. W celu kontroli populacji miedzy spisami podejmuje się rożnego rodzaju badania specjalne (do najważniejszych zalicza się te prowadzone metoda reprezentacyjna, szacunki i badania prowadzone metoda monograficzna). Badania pełne i badania częściowe (gdy nie musimy mieć bardzo szczegółowych informacji; do tego są tańsze, szybsze i prostsze; czasem w procesie badania dochodzi do zniszczenia badanej jednostki np. jakość konserw i chcemy organoleptycznie ocenić jak ona wygląda, a zatem musimy ją otworzyć, posmakowac, powąchać – ale nie możemy calej partii produktu zbadac bo wtedy musielibyśmy otworzyc wszystkie dostępne)

W Polsce prowadzi się badania metoda reprezentacyjna np. BAEL,

Metoda szacunkowa – interpolacja (liczba ludności ustalona w ramach spisow powszechnych i chcemy znalezc l ludności w poszczególnych latach pomiedzy spisami) i ekstrapolacja. Gdy mamy jakies inf i chcemy uzyskac jakies wartości pomiedzy znanymi danymi wartości zmiennych.

Metoda monograficzna – wszechstronny opis jakiejs wybranej jednostki, n. opis kształtowania się proceso demogr w jakiejs gminie; wtedy szczegółowo ta jednostke opisujemy bardzo dokladnie; istotne znaczenie ma wybor opisywanej jednostki;

Cel analizy demograficznej

• Ustalenie stanu w danym momencie lub okresie (zmienne charakteryzujące dana populacje)

  • Rozmiary

  • Struktura

  • Natężenie

  • Korelacja

  • Cech badanej populacji

• Ustalenie dynamiki

  • Badanie zmian zachodzących w badanych zjawiskach w czasie

Liczby wykorzystywane w analizie demograficznej

• Absolutne

  • Zasoby – wielkości charakteryzujące stan zbiorowości w ściśle określonym momencie (liczbę ludności)

  • Strumienie – wielkości składające się z jednostek powstających w pewnym okresie (urodzenia, zgony)

  • Można stosować wszystkie znane statystyczne metody analizy struktury zbiorowości – np. miary tendencji centralnej - średnia arytmetyczna, dominanta i mediana – miara pozycyjna, odchylenie standardowe (przeciętna różnicą w stosunku do średniego wzrostu),

• Względne podzielenie przez siebie dwóch wielkości bezwzględnych

  • Wskaźniki struktury –stosunek części zbiorowości do całej zbiorowości (Ni/N), lub stosunek jednej części zbiorowości do innej (Si=Nk/Nl gdzie k nie równa się l);

Np. N=25, Mezczyzn=4; Kobiet=21

Ni/N=4/25=0.16

Si=21/4=5,25 kobiety przypada na mężczyznę – współczynnik feminizacji

Si=4/21=0,2 mężczyzny przypada na kobietę – współczynnik maskulinizacji

• Wskaźniki natężenia – stosunek dwóch populacji, które pozostają we wzajemnym związku np. Wn=Ni/Mi – gęstość zaludnienia (l osób przypadająca na km2;); spożycie mięsa na jedna osobę; liczba dzieci przypadająca na kobietę – współczynnik dzietności

• Wskaźniki dynamiki - zmiany zachodzące w danych zjawiskach w czasie, uzyskujemy je poprzez indeks dynamiki- stosunek rozmiarów zjawiska w okresie badanym do rozmiarów w okresie przyjętym do badania Li=Yt/Yo

Gdzie więcej ludności w mazowieckim czy na Śląsku. Wg liczby absolutnej będzie to mazowieckie bo ma więcej, ale gdy wg względnych liczb to się okaże ze śląskie może mieć więcej (zależnie od wskaźnika jaki użyjemy)

URODZENIA TO SA WSKAZNIKI DEMOGRAFICZNE 

Współczynniki demograficzne obrazują przy pomocy jednej wielkości natężenie analizowanego procesu

Generalnie należą do wskaźników natężenia

Oblicza się je jako relacje:

• Zasobu do zasobu (np. współczynnik feminizacji)

• Strumienia do strumienia (np. współczynniki dynamiki demograficznej)

• Strumienia do zasobu (np. współczynnik urodzeń, zgonów, małżeństw, rozwodów)

Ogólna postać współczynnika demograficznego

W= F/L * C

Gdzie:

W – współczynnik demograficzny

F – liczba określonego rodzaju zdarzeń demograficznych w danej zbiorowości w okresie t

L – liczba osób w danej zbiorowości w okresie t

C - stała (1, 100, 1000…)

Za L przyjmuje się stan ludności w Polowie badanego okresie lub też Średni stan ludności w okresie, wyliczony wg wzoru:

$$\overset{\overline{}}{L} = \frac{L_{\text{ot}} + L_{1t}}{2}$$

Klasyfikacja współczynników demograficznych

• Szczegółowość ujęcia danego zjawiska

  • Ogólne (surowe) – np. współczynniki urodzeń, zgonów

  • Specyficzne (cząstkowe, grupowe) – np. współczynnik zgonów w poszczególnych grupach wieku

• Stopień wystawienia na ryzyko doznania określonego zdarzenia

  • Pierwszej kategorii ( w mianowniku występują osoby, które nie doznały tego zdarzenia) np. współczynniki zgonów

  • Drugiej kategorii (w mianowniku występują osoby, które zdarzenia nie doznały i te, które go doznały

• Rodzaj zbiorowości w sensie siatki Lexisa

  • Współczynniki, dla których zdarzenia tworzą zbiorowość pierwszego rodzaju (kohorta i wiek)

  • Współczynniki, dla których zdarzenia tworzą zbiorowość drugiego rodzaju -Kohorta i okres badany

  • Współczynniki, dla których zdarzenia tworzą zbiorowość trzeciego rodzaju -Wiek i okres badany

• Rodzaj analizy

  • Przekrojowe – zbiorowość trzeciego rodzaju

  • Wzdłużne (kohortowe) – zbiorowość pierwszego rodzaju

  • Przekrojowo - wzdłużne – zbiorowość drugiego rodzaju

Czynniki kształtujące współczynniki demograficzne

• Natężenie badanego zjawiska w wyodrębnionych grupach ludności

• Struktura ludności wg wariantów cechy będącej podstawa podziału ludności na grupy

Wykład

Czynniki kształtujące współczynniki demograficzne

• Natężenie badanego zjawiska w wyodrębnionych grupach ludności

• Struktura ludności wg wariantow cechy będącej podstawa podzialu ludności

Standaryzacja

Procedura standaryzacji (eliminacji, ustalania wpływu) polega na przyjęciu jednego z czynnikow za staly i badaniu wpływu drugiego czynnika na poziom indeksu ogolnego.

Znane sa rozne formuly standaryzacyjne. Najczesciej stosuje się formuly Laspeyersa i Paaschego. Formula Laspeyersa polega na przyjeciu za stale czynnikow na poziomie okresu podstawowego, natomiast formula Paaschego na poziomie okresu badanego.

Można uśrednić wpływ każdego z czynników stosując formule standaryzacyjna Fishera. Jest to średnia geometryczna z indeksów wyliczonych według formul Laspeyersa i Paaschego.

Jeżeli

W= F/L to Wi=fi/li przy czym

F= Suma fi oraz L= suma li stad

Fi= wi * li F= suma fi = suma wili

Podstawiając do W otrzymujemy

W= suma wili/suma li = suma wi * li/suma li

Przy czym:

li- część zbiorowoci

suma li- zbiorowość cała

suma wi- cząstkowy współczynnik demograficzny

Indeks wszechstronny – jednorodny

$$I = \frac{\text{Wn}}{\text{Wo}} = \frac{\frac{\sum_{}^{}\text{Wnilni}}{\sum_{}^{}\text{lni}}}{\frac{\sum_{}^{}\text{WoiLoi}}{\sum_{}^{}\text{loi}}}$$

Indeksy agregatowe : wielkości absolutnych(wzrost-powstaja poprzez zliczenie zmierzenie, zwazenie itd. Jednostek danej zbiorowości i sa wielkościami mianowanymi- zawsze wyrazamy w jakis jednostkach) i stosunkowych (stosunek dwoch wartości absolutnych. Wielkości demograficzne są wielkościami stosunkowymi (np. zgony i liczba ludności) – indeksty agregatowe wielkości stosunkowych.

Indeksy stalej struktury

• Paaschego

• Laspeyresa

Indeksy wpływu zmian strukturalnych

• Paaschego

• Laspeyresa

• Indeks Fishera – srednia geometryczna

• Równość indeksowa

• Inne formy standaryzacji

Współczynniki syntetyczne

Tworzone są na podstawie cząstkowych współczynników demograficznych i równają się sumie odpowiednich współczynników cząstkowych.

Np. współczynnik syntetyczny płodności jest suma cząstkowych współczynników płodności obliczonych wg wieku kobiet – nazywany jest współczynnikiem dzietności. Pokazuje ile dzieci przeciętnie kobieta urodzi w calym zyciu gdybyśmy przyjeli za stale warunki rozrodczości z tego okresu badanego, czyli np. z roku 2010 jeśli badamy ten rok. Faktyczna ilosc urodzen może się roznic, zmiany wzorcow prokreacyjnych. Faktyczna dzietność kobiet z danego rocznika ( z danej generacji) możemy obliczyc wówczas gdy kobiety skoncza czas prokreacji (generacja kobiet osiagnie wiek 50). Kobiety urodzone w roku 1960 moza zbadac w roku 2010

Temat: Siatka demograficzna

Siatka demograficzna – narzedzie, obraz pomiedzy data urodzenia, zgonu, wiekiem a czasem historycznym. Linie pionowe- linie obserwacji, linia pozioma- linia wieku

Siatka demograficzna Lexisa

Jakis wykres co Kinga spisala 

Pozwala usyalic liczbe osob żyjących w danym momencie, które sa w tym momencie w określonym wieku lyb zostaly urodzone w jakims roku. Można ustalic na podstawie tej siatki liczbe osob które zmarly w wybranych okresie w poiwiazaniu z ich wiekiem lub rocznikiem urodzenia. Siatka umozliwia prowadzenie analizy kohortowe wybranych procesow

Zbiorowości w siatce wykorzystanej do obserwacji zgonów

• Zbiorowości żywo urodzonych (Uo(t))

• Zbiorowości żyjących:

  • Zbiorowosci I rodzaju 0 osoby urodzone w tym samym roku, które dożyły w roku t wieku z ukończonych lat (Ux(t))

  • Zbiorowości II rodzaju 0 osoby należące do tej samej generacji i zyjace w okreslonym momencie

• Zbiorowosci zmarłych

  • Zbiorowości I rodzaju 0 zmarli w wieku x ukonczojnych lat, którzy urodzili się w tym samym roku

  • Zbiorowosc II rodzaju – zmarli w danym roku wywodzący się z tej samej generacji

  • Zbiorowość III rodzaju – zmarli w danym roku w wieku x ukończonych lat

Wykres ;p

Zbiorowości elementarne zmarłych

• Z ^x(t) – ogolna liczba zmarłych w roku badanym t w wieku x ukończonych lat

• ST^ Zx(t) – liczba osob zmarłych w roku t, które osiągnęły wiek z ukończonych lat w roku kalendarzowym zgonu, czyli roku t

• Mt^ Zx(t) – liczba osob zmarłych w roku t, które osiagnely wiek ukończonych x lat w roku kalendarzowym poprzedzającym rok zgonu (t-1)

st – starszych rocznikiem urodzenia nie wiekime

mt - młodszych rocznikiem urodzenia nie wiekiem

Problemy

• w którym roku zmarły dzieci urodzone w roku t i mające ukończony zerowy rok życia -> zbiorowości I rodzaju

• w jakim wieku były dzieci urodzone w roku t i zmarłe w roku t+4 -> zbiorowość II rodzaju

• w którym roku urodziły się dzieci zmarłe w roku t+3 w wieku 1 ukończonego roku -> zbiorowość III rodzaju

Wykład

Rozwój i rozmieszczenie ludności. Procesy urbanizacyjne

Ludność

• Liczba ludności

  • Duża (pozycja i prestiż państwa, potęga ekonomiczna i militarna, mniejsze jednostkowe koszty funkcjonowania państwa)

  • Mała (wyższy poziom życia, kultury itp.

• Jakość ludności (struktura i warunki życia rodzin, stan zdrowia ludności, poziom kwalifikacji, układy społeczne i zawodowe itp.)

Czynniki rozmieszczenia ludności

• Przyrodniczo-geograficzne (klimat, rodzaj gleb, ukształtowanie terenu, zasoby mineralne i energetyczne)

• Społeczno-ekonomiczne (stopień rozwoju społeczno-ekonomicznego i cywilizacyjnego, formy społecznej organizacji, rozwój techniki, instrumenty realizacji celów polityku społeczno-gospodarczej)

• Demograficzne (zróżnicowanie ruchu naturalnego i migracji)

Pomiar rozmieszczenia ludności

• Wskaźniki struktury – relacje zachodzące pomiędzy elementem całości a całością. ST części do całości – udział względny oraz ST jednej części do drugiej części – udział względny. Wskaźnik natężenie – stosunek dwóch zbiorowości pozostających w logicznej zależności

• Współczynnik gęstości zaludnienia

• Krzywa Lorenza i współczynnik koncentracji – pokazuje koncentracje jako nierównomierny rozdział zjawiska w zbiorowości (Lorenza) np. dochody będą rozkładem asymetrycznym DOPISAC WZOR OD KINGI L

• Centroid i standardowy dystans od centroidu – punkt ciężkości, stosuje się medianę, dzieli się ludność mieszkająca od zachodu na wschód dzieli się na pół jedna linia i północ południe druga linie, punkt przecięcia wyznacza centroid.

Materia żywa – liczne gatunki żywe, a w pewnym momencie pojawia się gatunek ludzki. Forma oddziaływania człowieka na przyrodę ( w ramach tej przyrody) jest gospodarka, człowiek wytwarza w procesie oddziaływania na przyrodę dobra mu służące. Z perspektywy przyrody, działalność gospodarcza nie może być oceniana w kategoriach dobrej lub zlej ponieważ nie ma kryterium zewnętrznego w stosunku do człowieka w ocenie tej relacji. Początkiem rozwoju gatunku ludzkiego było wyodrębnienie się małp człekokształtnych (przypuszczalnie 30 mln lat temu) w wyniku zmian klimatycznych. Prawdopodobnie równolegle występowało kilka gatunków homo himilini ;p (człowieka). Praprzodek człowieka pochodził z Afryki i pojawił się kilkanaście mln lat temu

Kxn = 1/p { p – suma ½ [(xini)x + (xi- lni- l) x] wi}

Rozwój życia na ziemi w układzie dobowym

• Godzina 0.00 – powstanie ziemi (4.5 mld lat temu)

• Ok. 4.00 – pojawienie się życia (proste jednokomórkowe organizmy)

• Ok. 20.30 – pierwsze morskie rośliny

• Ok. 20.50 – pierwsze meduzy oraz enigmatyczna fauna z Ediacaran

• Ok. 21.04 – trylobity i istoty z Burgess Shale

• Tuz przed 22.00 – inwazja roślin na lad

• Tuz po 22.00 – pojawienie się zwierząt lądowych

• Ok. godziny 22.55-23.39 dinozaury

• Godzina 23.39 – początek ery ssaków

• Godzina 23.56 – pojawia się praprzodek człowieka

• 2.5 min przed północą ( 7 mln lat temu) - australopitek, który zaczął wytwarzać narzędzia

• 40 sek przed północą – około 2 mln lat temu – pojawił się homo erectus

• 280 tys lat temu – pojawia się archaiczny homo sapiens

• 150 tys lat temu – wykształca się homo sapiens (około 3 sekundy przed północą

• Pisana historia ludzkości rozpoczyna się 1/8 sekundy przed północą

• Pojedyncze ludzkie Zycie – niemal niezauważalne mgnienie

Rozprzestrzenienie się homo sapiens

• Homo sapiens pojawił się w Afryce i kolejno zasiedlał

• Bliski Wschód – 90 tys lat temu

• Azje Wschodnią i Południowa – 75 tys

• Australia poprzez Archipelag Sundajski i nowa gwinee – 50-35 tys

• Europe 40 tys

• Ameryka poprzez pomost lądowy łączący Syberie z Alaską 40-15 tys

• Europe tak późno bo była skuta lodem, a od postępował z ustępującym lądolodem

Okresy ekspansji w rozwoju ludności świata

• 10000 pne – 3000 pne – narodziny rolnictwa (rewolucja rolnicza)

• 1000 pne – 500pne – rozwój kultur basenu Morza Śródziemnego Indii i Chin

• 1500-1600 – zamorska ekspansja Europy – początek integracji świata

• 1650-1700 – odrodzenie po okresie wyniszczających wojen w Europie i Chinach

• 1750 – 1850 – początek przyspieszonego wzrostu gospodarczego w wyniku integracji nauki z gospodarka (rewolucja przemysłowa)

• 1950 – 1970 – odrodzenie po okresie wyniszczających wojen światowych

Lokalne katastrofy ludnościowe w erze nowożytnej

• Europa – 200-600 – wędrówki ludów oraz upadek Cesarstwa Rzymskiego (-36,0)

• Azja 1200-1350 – spustoszenie Chin i Azji Środkowej podczas najazdów mongolskich (-22,5)

• Europa 1300-1350 – epidemia dżumy (czarna śmierć) (-33,0)

• Chiny 1600-1650 – zamieszki wewnętrzne oraz podbój przez Mandżurów (-35,5)

• Ameryka 1500-1600 – zniszczenie głównych indiańskich struktur społecznych w wyniku europejskiego podboju powodujące zastój w rozwoju ludności (-63,5 dalszy spadek o 20% do 1750 r)

• Czarna Afryka – 1600-1850 – zniszczenie afrykańskich struktur społecznych w wyniku europejskiego handlu niewolnikami powodujące długotrwały zastój w rozwoju ludności (-7,5)

• (liczby w nawiasach)=zmiana liczby ludności w %

• Mongołowie w pl – Kraków i hejnał, hejnalista chciał ostrzec miasto i zagrał hejnał i został ugodzony strzałą w kran

Czynniki eksplozji demograficznej

• Zastosowanie śródków chroniących przed chorobami zakaźnymi – np. dżuma, upadek cesarstwa zachodnio-rzymskiego – mówi się ze malaria to wybiła; choroby pasożytnicze przyczyniły się także do zahamowania rozwoju ludności Afryki

• Wykorzystanie w krajach słabo rozwiniętych osiągnięć medycyny, rozwój służby zdrowia, poprawa stanu sanitarnego

• Poprawa stanu oświaty

• Poprawa sytuacji ekonomicznej

Wykład

Środek ddt który amerykanie na Cejlonie użyli do wybicia Komarow (spadek zachorowań na malarie) – spadla umieralność, środek skuteczny ale gromadzi się w przyrodzie i później go aż w Amazonii znaleziono – zakazano używania. W Polsce używano pod nazwa azotom(azotoks). Amerykanie zrzucili na Polskę stonkę (wszyscy mieszkańcy zbierali stonkę) i używano do tego azotoksu – wycofano. Generalnie chodzi o erę wykorzystywania chemii w rolnictwie

W latach 80 XX wieku średnio kobieta rodziła 3 ½ dziecka, ale np. w Afryce >6 w Ameryce łacińskiej >4 a w europie 1.9. dziś dzietność teoretyczna w Polsce wynosi 1.4 (Polki w UK osiągają dzietność na poziomie 2.8 :P )

Wykres: zaludnienie wielkich regionow w latach 1950 – 2007 (najbardziej zaludniona jest Azja )

Gęstość zaludnienia wielkich regionow w latach 1950 – 2007

Najludniejsze kraje świata w latach 2000 i 2006

• Chiny 1311mln

• Indie 1118 mln

• USA 299 mln

• Indonezja 223 mln

• Brazylia 187 mln

• Pakistan 155 mln

• Rosja 142 mln

• Bangladesz 141 mln

Zaludnienie Polski w latach 1000 – 1900

	Ludność w mln	Powierzchnia w tyd km	Gęstość zaludnienia w osobach na km2
1900	19,2	234,7	81,8
1000	1,25	250	5,0
2007	38,1	121,7	312,7
2035	36	115	312,7

Ludność polski w latach 1921 – 2035 na podstawie spisow i szacunkow

Skala tempa wzrostu liczby ludności – Poursin

Przyrost ludnosci na danym obszarze zalezy od: przyrostu naturalnego – urodzenia i zgody- roznica pomiedzy liczba urodzen i liczba zgonow (jak ludzie w sposób naturalny zmieniaja swoja liczebność), przyrost wędrówkowy (saldo migracji zagranicznych i wewnętrznych); zmiana granic

Wzrost Lata Stopa wzrostu w %

Eksplozyjny 51-55 2,0 i wyżej

Przyspieszony 56-60 1,5-2,0

Szybki 61-65 1-1,5

Umiarkowany 46-50 i 66-85 0,5-1

Powolny Od 86 poniżej 0,5

Urbanizacja

Proces społeczny i kulturowy wyrażający się we wzroście liczby miast i ludności miejskiej oraz jej odsetka, powiększanie się obszarów miejskich, a także rozpowszechnianie się miejskiego stylu życia

Aspekty (wymiary) urbanizacji

• Demograficzny

• Przestrzenny – wzrost liczby miast i obszarów miejskich ( w Polsce jednostka która ma prawa miejskie) na świecie zależne od formy lub gęstości zaludnienia

• Ekonomiczny – przechodzenie ludności z zawodów rolniczych do pozarolniczych – zmiana źródeł utrzymania ludności

• Społeczny

Czynniki wzrostu liczby ludności miast

• Migracja ludności ze wsi do miast

• Zmiany administracyjne polegające na włączeniu do miast okolicznych zasiedlonych terenów

• Przyrost naturalny

Odsetek ludności miejskiej na świecie

1800 – 3%

1900 – 14%

1980 -43%

2000 – 50%

Geograficzne rozłożenie największych aglomeracji

lata 1950 1996 2015

USA 3 2 1

Europa 3 - -

Azja 3 5 6

Ameryka pd 1 3 2

Afryka - - 1

Wykład

Ludność wg Płci i wieku

Wiek i płeć to podstawowe kryteria są stosowane w analizach demograficznych. Struktura ludności w określonym wieku jest wyznacznikiem potencjału gospodarczego. Decyduje również o przebiegu procesów społecznych np. liczba dzieci będzie decydowała o liczbie przedszkoli. Struktura ludności wg cech demograficznych daje podstawę do określenia wielu społeczno-ekonomicznych konsekwencji na dziś i na przyszłość(np. zapotrzebowania na miejsca w szkołach, miejsca pracy, liczba małżeństw - mieszkania). Struktura ludności wg płci ma bezpośredni wpływ na reprodukcję ludności przez odpowiednie kształtowanie się procesu zawierania małżeństw, urodzeń i zgonów.

Mierniki struktury ludności wg płci

• Wskaźnik struktury Wm = M/L*100

• Współczynnik feminizacji (wyrażający stosunek liczby kobiet do mężczyzn) Wf = K/M*100

• Współczynnik maskulinizacji (wyrażający stosunek liczby mężczyzn do kobiet)Wm = M/K*100

W 1950 roczniki wyrównywały się w wieku 15- 19 lat, w 2000 był to wiek 40-43 lata, teraz już nawet 45.

Współczynnik feminizacji w Polsce

Współczynnik ten spadał. Najwyższy współczynnik był po wojnie w 1946 roku- 118, 1980- 105,2, 2035- 107.

Współczynnik feminizacji w największych miastach Polski: Warszawa 117, Łódź 119,6

Liczba kobiet na 1000 mężczyzn w Polsce:

Lata	K/1000M
1850	1073
1880	1056
1900	1011
1920	1069
1930	1056
1946	1185
1950	1098
1960	1068
1970	1059
1980	1052
1990	1052
1999	1062

Ludność wybranych krajów wg płci w 2004 roku

	Ludność w mln	Współczynnik feminizacji
Kraje o liczebnej przewadze kobiet
Rosja	142,6	115
Ukraina	46,8	116
Dania	5,4	102
Polska	38,2	107
Austria	8,3	107
Kraje o liczebnej przewadze mężczyzn
Turcja	72,9	98
Chiny	1311	94
Indie	1119,5	93

Ludność wybranych krajów wg płci w 1999 roku:

Przewaga mężczyzn nad liczbą kobiet w krajach: Turcja, Chiny, Egipt, Indie, Pakistan

Przewaga kobiet nad liczbą mężczyzn: Łotwa, Rosja, Portugalia, Austria, Polska, Włochy, Hiszpania, Niemcy, USA.

Czynniki określające relację liczebności mężczyzn i kobiet

• Liczebna nierównowaga płci noworodków (wpływ zróżnicowań kulturowych)

• Różnice w poziomie umieralności mężczyzn i kobiet

• Nierównowaga płci wśród migrantów

Struktura ludności wg. płci i wieku

Graficznym obrazem jest tzw. Piramida wieku- specjalny wykres w którym na lewo od osi odkłada się mężczyzn na prawo kobiety. Na osi odciętych liczby bezwzględne kobiet i mężczyzn, na osi rzędnych przedziały okresu czasu.

Modelowe piramidy wieku (Sundbarg)

• Progresywna

• Zastojowa (stacjonarna)

• Regresywna

1)Społeczeństwo młode o stosunkowo dużej rosnącej z roku na rok liczbie urodzeń. Cechą charakterystyczną jest stały wzrost liczby ludności. Graficznym obrazem struktury wieku takiej zbiorowości jest piramida w kształcie trójkąta równoramiennego (podstawa to duża liczba urodzeń). Niewiele osób w wieku starszym (skutek wymieranie ludności lub migracje)

2)Mamy do czynienia ze zbiorowością, w której roczna liczba urodzeń równa jest rocznej liczbie zgonów, a każdy następny rocznik urodzeń zbliżony jest do poprzedniego. Graficznym obrazem tej struktury jest piramida w kształcie dzwonu.

3)Mamy do czynienia z malejąca z roku na rok liczbą urodzeń, graficznym obrazem takiej struktury jest piramida o wąskiej podstawie przypominająca kształt wrzeciona. Roczniki osób młodych- dzieci młodzieży są najmniej liczne, Duzy udział osób w wieku starszym.

Struktura ludności w podstawowych typach piramid wieku

PIRAMIDA
0-14
15- 49
50 +

Analiza piramidy wieku

• Proporcje między liczebnościami ludności wg płci w określonych grupach wieku

• Zmiany dynamiczne wynikające z przesuwania się w miarę upływu czasu ku górze poszczególnych grup wieku

Mierniki struktury ludności wg wieku

• Wskaźnik struktury (1)

• Mediana wieku (2)

• Współczynnik aktywności zawodowej (3)

• Współczynnik obciążeń demograficznych (4)

(1)

$\text{Wx} = \ \frac{l_{x}^{t}}{\sum_{}^{}l_{x}^{t}}$ , lx- liczebność ludności w wieku x

Klasyfikacja ludności według wieku:

……………………….

(2)

• Miar y przeciętne

  • Średnie arytmetyczne- w modelach demograficznych (nie stosujemy w modelach wielomodalnych)

  • Mediana (wartość środkowa)- w analizach faktycznych rozkładów wieku ludności.

Ekonomiczna klasyfikacja wieku

• Wiek przedprodukcyjny

• Wiek produkcyjny

  • Wiek mobilny

  • Wiek niemobilny

• Wiek poprodukcyjny (pokrywa się z wiekiem emerytalnym)

Granice wieku produkcyjnego

Zasoby związane z rynkiem pracy

(3)

• Ogólny

Wo= Lo/ L Wo= Lo/ L15+ Wo= Lo / Lwp

Musi być współmierność między mianownikiem a licznikiem.

• Cząstkowej: płeć wiek miejsce zamieszkania, charakter związków zawodowych z rolnictwem

Inne miary:

• Wskaźnik zatrudnienia Wz= Lp/ Lwp

• Stopa bezrobocia Sb= Lb/Lo

• Długość życia zawodowego

Wykład 18.05

Wspolczynniki obciążenia demograficznego

3 wzory

Ludność w wieku produkcyjnym w Polsce w latach 50-2000

Odsetek ludności w Polsce wzrastal w pl – coraz wiecej osob utrzymywalo osoby w wieku poprodukcyjnym.

Skala problemow – w drugiej Polowie xx wieku dwukrotnie wzrasta obciążenie ludności ludnoascia w wieku poprodukcyjnym

Ludność pl w latach 2007-35 wg ekonomicznych grup wieku

Odsetek ludności w wieku produkt będzie nmalec (zasoby pracy będą się kurczyc). Roczniki zasobow pracy opuszczaja licznie rodzone roczniki wyzu demogra a będą je zasilac slabo obsadzone roczniki z przelomu xx i xxi wieku. Wzrost urodzen z pierwszej dekady xxi wieku nie wpłynie jakos znacząco na to. Caky czas rosnie odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym. W 2030 co 4 obywatel pl będzie w wieku poprodukcyjnym –proces starzenia się ludności. Mamy ludność w wieku zdolności do pracy podzielic na dwie grupy _ w wieku mobilnym 18-44 lata i wieku niemobilnym. Pierwsza szuka miejsca na rynku pracy, stabilizacji, doświadczenia. Druga czesc niemobilny) stabilizacja zawodowa i schodzenie z rynku pracy. Odsetek ludności w wieku mobilnym w 2007 62% będzie malal wyraznie pozniej 52% w 2035. Będzie rosl udzial osob w niemobilnym (co drugi pracownik w 2035).

Wskaźniki obciążenia ludności w wieku produkt w latach 2007-2035

Tabelka

Na 100 osob w wieku 15-59 lat przypada osob w wieku

Tabela x 2 – na dwie osoby dojrzale jedna osoba w wieku starszym, na dziecko 1 będzie 5 osob dojrzalych (nie pamiętam jaki rok)

Dziadkowie i wnuki w woj. kuj-pom w latach 95-2030

1995 dwoje dziadkow ma 3 wnukow

2006 dwoje dziadkow maja dwoje dzieci

2030 2 dziadkow ma jednego wnuka

Zmiany stanow ludności w latach 2007-2035

Wielka, tabelka z ogromna iloscia numerkow

Starzenie się

Starzenie się jest ogólnobiologiczna prawidłowością, która jest właściwa wszystkiemu co żywe. To długotrwały, stopniowo rozwijający się proces, w którego przebiegu zachodzą określone zmiany w ustroju prowadzące do śmierci.

Starzenie się to naturalne, nieodwracalne, nasilające się zmiany fizjologiczne uwarunkowane genetycznie zachodzące w osobniczym rozwoju żywych organizmów.

Starość

Starość jest końcowym okresem procesu starzenia się, który nieuchronnie kończy się śmiercią.

Starość to okres życia ustroju następujący po wieku dojrzałym, charakteryzujący się on obniżeniem funkcji życiowych i szeregiem morfologicznych zmian w poszczególnych układach i narządach.

Progi starości

• Starość chronologiczna (kryterium wieku)

• Starość biologiczna (kryterium testów sprawności) – poprzez testy możemy sprawdzić jaka sprawność zachowują osoby, lub sprawność która w teorii powinna stosownie do wieku występować

• Starość prawna (kryterium uprawnień emerytalnych) -

• Starość ekonomiczna (kryterium zaprzestania aktywności zawodowej).

Bismarck koniec wieku XIX – przeciętne wówczas trwanie życia w Niemczech około 45 lat. Dziś w Polsce kobiety 80, mężczyźni 75.

Periodyzacja okresu starości

Według K. Dzienio:

• 60-69 lat – wiek początkowej starości

• 70-74 lata – wiek przejściowy miedzy początkową starością a wiekiem o znacznym ograniczeniu sprawności psychofizycznej

• 75-84 lata – wiek zaawansowanej starości

• 85 lat i więcej – niedołężna starość

Według: Amerykańskie stowarzyszenie zdrowia

• Do 75 roku życia – wczesna starość

• Po 75 roku życia – pozna starość

Według: Edward Rosset

• Do 80(85) roku życia – pierwszy okres starości

• Po 80(85) roku życia - pozna (sędziwa) starość

Według: Światowej Organizacji Zdrowia

• 60-75 - wiek podeszły

• 75-90 – wiek starczy

• > 90 – wiek sędziwy

Poziomy analizy procesu starzenia się

• Poziom jednostki

• Poziom malej grupy społecznej (rodzina, gospodarstwo domowe)

• Poziom rożnych zbiorowości ludzkich – np. społeczeństwo polskie

• Poziom dojrzałości społecznej i cywilizacyjnej – cywilizacje młode, dojrzale i w okresie schyłkowym (upadku)

Starzenie się ludności (starość demograficzna)

Proces dynamiczny, który dotyczy zmian w strukturze w wieku ludności i oznacza wzrost udziału ludzi starych w społeczeństwie – w strukturze wieku coraz większy udziału maja grupy w przedziale najstarszym wieku.

Miary starości demograficznej

• Udział ludności starszej w populacji

• Stosunek liczby ludności starszej do liczby dzieci lub stosunek wnuków do dziadków

• Inne współczynniki obciążenia

• Skale starości demograficznej – przy jakim odsetku ludności starszej możemy mówić ze dane społeczeństwo jest społeczeństwem starym

Skala starości demograficzne

Udział osób w wieku 60 lat i więcej w ogóle ludności:

• Poniżej 8% - brak oznak starości demograficznej

• 8-10% - wczesna faza przejścia od młodości do starości demograficznej

• 10-12% - pozna faza przejścia od młodości do starości demograficznej

• 12% i więcej – stan starości demograficznej

Wydaje się ze nie powinno się zmieniać progów tych odsetek, ale zwiększyć poziom wieku uznawanego za starość

Przyczyna procesu starzenia się ludności

• Malejąca i niska płodność – coraz mniej dzieci (odsetek dzieci coraz mniejszy) toteż inne grupy będą zajmować więcej miejsca w społeczeństwie

• Spadek umieralności – wydłuża się trwanie życia ludzkiego

• Migracje – emigrują głównie młodzi ludzie, co wpływa na przyspieszenie procesów starzenia się. W krajach do których imigranci napływają, poprawia się struktura starości (następuje odmłodzenie). Urodzone dzieci np. polki rodzące w uk, dzieci maja obywatelstwo brytyjskie i to odmładza strukturę uk.

Ludność Polski w latach 1950-2030 według wieku (w mln)

Tabelka

Mężczyźni i kobiety w Polsce w latach 1950-2030 według wieku (w mln)

Tabelka – tadaaaam !!

Współczynnik feminizacji ludzi starych w Polsce

Tabelka :P

Współczynnik obciążenia demograficznego (l. wnuków na l dziadków)

wcześniej opisane

współczynniki starości demograficznej w wybranych krajach w latach 2000-2003

tabelka – odsetek ludności w wieku 60+ lat - USA dość młode społeczeństwo, ale głównie dzięki imigracji

proces starzenia się ludności krajów Europy Środkowej i Wschodniej

Skutki pozytywne

• Przymusowe oszczędności w funduszach emerytalnych, które stają się ważnym źródłem finansowania rozwoju gospodarczego

• Wzrost globalnego popytu, ponieważ w rękach emerytów i rencistów znajduje się znaczna część funduszy finansujących konsumpcje

• Zmiana struktury konsumpcji

• Możliwość pracy dla ludzi młodszych

• Polska przeznacza na emerytury 19.5 %

Przyczyny ocen negatywnych

• Przeświadczenie, że starość jest przyczyna wielu zjawisk ujemnie oddziałujących na całość procesów społeczno-gospodarczych

• Starzejące się społeczeństwa charakteryzuje obniżona kreatywność w wielu dziedzinach życia, przede wszystkim w gospodarce i kulturze oraz spowolnienie dynamizmu politycznego

Negatywne konsekwencje starości demograficznej

• Obniżenie produktywności siły roboczej – nie do końca prawda (oni są słabsi w zajęciach fizycznych czy tez refleks gorszy, ale jeśli chodzi o dokładność czy sumienność to są lepsi)

• Wzrost postaw zachowawczych

• Pogarszanie się ogólnego stanu zdrowia oraz wzrost liczny osób niepełnosprawnych i przewlekle chorych wymagających stale opieki – badania wskazują ze poziom niepełnosprawnych utrzymuje się na pewnym stałym poziomie

• Zmiana relacji miedzy konsumpcja i akumulacja w skali makro

• Mniejsza skłonność do inwestowania („krotka” przyszłość z perspektywy życia ludzi starszych)

• Wzrost liczby osób uzyskujących dochody ze świadczeń społecznych - przyrost wydatków publicznych i wpływ na politykę podatkowa państwa

• Niewydolność repartycyjnych systemów emerytalnych – systemy kapitałowe się nie sprawdziły ( pierwszy kraj to Chile – okazało się po prawie 40 letnim funkcjonowaniu, ze 40% tych którzy w tym systemie oszczędzało i na emeryturę, nie uzyskują nawet tej min emerytury oferowanej przez państwo (40% faceci i 60% laski)) – wynika to z braku konkurencji i braku efektywności instytucji zarządzających tymi systemami. Ludzie nie wybierali funduszu bo najlepiej działał, ale dlatego ze np. nowi członkowie otrzymywali prezenty

• Trudności utrzymania realnej wartości świadczeń emerytalnych – wzrost transferow dochodow od ludności pracującej do emerytow

• Spadek liczby lt przepracowanych przypadających na każdy rok przebywania na emeryturze – krótszy czas przeznaczony na sfinansowanie wlasnych emerytur

• Zmiana struktury gospodarstw domowych – wzrost udzialu gospodarstw jednoosobowych i w konsekwencji wzrost kosztow opieki nad samotnymi ludzmi starszymi, chorymi i niedołężnymi

• Postępująca instytucjonalizacja zycia społecznego ludzi starszych - domy opieki i inne placówki tego typu

• Ageism – procesy dyskryminacji ludzi starszych

• Zmiana struktury wieku elektoratu politycznego i wprowadzanie do programów politycznych kwestii popieranych głownie przez ludzi starych

• Tworzenie loby ludzi starych

Starosc należy przyjąć jako fakt niezmieniany i należy go zaakceptowac. W literaturze coraz wiecej jest pozytywnych cech związanych ze starzeniem: transfer materialny.malo mowi się o opiece osob starszych nad 3 pokoleniem czy tez nad calym gospodarstwem (pomoc dzieciom czy wnukom). Zamiast odsuwac należy wlaczac

Wykład 25.05

Ludność według stanu cywilnego

Kategorie stanu cywilnego

• Wolny: kawalerowie, panny

• Małżeński: żonaci, zamężne

• Wdowi: wdowcy, wdowy

• Rozwiedziony: rozwiedzieni, rozwiedzione

• Separowany: separowani, separowane

Powody dużego znaczenia struktury ludności wg stanu cywilnego

• Istotne oddziaływanie na procesy reprodukcji ludności (zdecydowaną większość stanowią urodzenia małżeńskie)

• W starszych grupach wieku maleje częstość pozostawania w związkach małżeńskich w wyniku procesów naturalnych, co ma istotne znaczenie dla polityki społecznej oraz gerontologii społecznej

Mierniki

• Wskaźniki struktury obrazujące udział osób należących do poszczególnych kategorii stanu cywilnego w:

  • Ogóle ludności lub

  • W tej części ludności, która osiągnęła wiek małżeński (umownie: 15 lat i więcej)

• W Polsce małżeństwo od 18 lat, w latach 90 mężczyźni od 21 lat

Dolna granica wieku zdolności do zawierania małżeństw

• Kraje europejskie, Ameryka Płn, Australia

  • Kobiety 16 do 21 lat

  • Mężczyźni: 18 do 21 lat

• Kraje pozostałe

  • Kobiety: 15 do 21 lat

  • Mężczyźni: 17 do 22 lat

• Typowe:

  • Kobieta: 18 lat

  • Mężczyzna: 18 lat

Roźna interpretacja małżeństwa: małżeństwa religijne i cywilne. W Polsce międzywojennym okresie oba były prawnie uznawane, po drugiej wojnie światowej powstały urzędy stanu cywilnego i tylko małżeństwa tam zawarte były prawnie uznawane. Do 1959 roku występowały małżeństwa wyznaniowe, które nie musiały być legalizowane w urzędzie stanu cywilnego. Rodziło to szereg problemów np. małżeństwo religijne nie zalegalizowane w urzędzie stanu cywilnego i gdy jeden współmałżonek umierał to drugi pozostawał na lodzie ( nie miał żadnych praw do dziedziczenia itd.). od 1959 roku zabroniono tego typu praktyk tzn, uzgodniono ze małżeństwa religijne mogą być zawarte dopiero po zalegalizowaniu w urzędzie stanu cywilnego. Najpierw małżeństwo cywilne i dopiero później kościelne. 1993 konkordat - możliwość zawierania małżeństw wyznaniowych (konkordatowych)- jednakże kandydaci musze przedstawić w parafii zawiadomienie ze nie ma przeciwwskazań, a ksiądz udzielający w ciągu 5 dni od daty zawarcia ślubu musi urząd stanu cywilnego zawiadomić o tym fakcie, po to aby małżeństwo było legalnie zawarte.

Stan cywilny formalny – wynika z dokumentów.

Stan cywilny nieformalny – osoby pytane mogą odpowiadać subiektywnie np. formalnie nie są w małżeństwie, ale żyją ze sobą od lat i w czasie spisu powszechnego może odpowiedzieć ze są w małżeństwie.

1950 roku stan cywilny nie brany pod uwagę stanu cywilnego w spisie ludności (jeden jedyny raz)

Ewolucja struktury ludności według stanu cywilnego

• Rośnie, zarówno ogółem, jak i w poszczególnych grupach wieku udział kawalerów i panien

• Maleje ogółem i w poszczególnych grupach wieku udział osób w stanie małżeńskim

• Zawieranie związków małżeńskich przesuwa się do starszych grup wieku

• Rośną odsetki osób rozwiedzionych i separowanych

• Na poziomie niezmienionym pozostają odsetki osób w stanie wdowim

• Następuje opóźnienie procesu wdowienia kobiet

Struktura społeczno-zawodowa ludności

Cechy społeczno-zawodowe w zadaniach demograficznych

• Źródło utrzymania

• Wykształcenie ludności

• Sektory i sekcje działalności gospodarczej

• Forma własności

• Zawod

• Aktywność zawodowa ludności w roznych przekrojach (Plec, wiek, źródło utrzymania)

Zrodlo utrzymania

• Rolnicza

• Pozarolnicza

• Niezarobkowa

Trójsektorowa struktura zatrudnienia

• Sektor I – rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo, rybołówstwo

• Sektor II - przemyśl, górnictwo, budownictwo

• Sektor III – usługi

Schemat klasyfikacji dzialanosci gospodarczej – PKD

• Sekcje - o

  • Dzial - --

    • Grupa - --, -

      • Klasa - --,--

        • Podklasa - --,--o

• O – litera

• - - - liczba

Klasyfikacja działalności gospodarczej (do 2007 roku)

• Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo

• Rybolowstwo, rybactwo

• Przemysl

  • Gornistwo i kopalnictwo

  • Przetwórstwo przemysłowe

  • Wytwarzanie i zaopatrywanie

• Pośrednictwo finansowe

• Obsluga nieruchimosci i firm, nauka

• Administracja puliczna i obrona narodowa, obowaizkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne

• Edukacja

• Ochrona zdrowia

Klasyfikacja dzialanosci gospodarczej (od 2008 roku)

• A – rolnictwo lesnictwo łowiectwo rybactwo

Formy własności

• wlasnosc publiczna

  • panstwowa

  • komunalna

  • mieszana

• wlasnosc prywatna:

  • krajowa

    • osoby fizyczne

    • spoldzielnie

    • spolki

    • inne

  • zagraniczne

  • mieszane

Ludnosc

• ludność aktywna zawodowa

  • pracujący

  • bezrobotni

• ludność bierna zawodowa

aktywna zawodowa nie rowna się czynna zawodowo, czynna okresla się czasem pracujących

Pracujący

• osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy lub stosunku służbowego

• pracodawcy i pracujący na wlasny rachunek

  • właściciele współwłaściciele i dzierżawcy indywdualnu gosp rolnych

  • właściciele i wspowlasciciele podmitow prowadzacych dzialanosc gospod

  • osoby pracujace na wlasny rachunek

• osoby wykonujacce prace nakladcza

• agenci

• członkowie spółdzielni produkcji rolniczej

• duchowni

Zawod

Zespol czynności wyodrębnionych w ramach społecznego podzialu pracy wymagających przygotowania (kwalifikacji) wykonywaniy przez jednostke stale lub dorywczo i stanowiący dla niej źródło utrzymania

• wyuczony – zespol czynności, do których wykonywania jednostka uzyskala przygotowanie teoretyczne i praktyczne

• wykonywany – zespol czynności których wykonywanie stanowi glowne źródło utrzymania jednostki

specjalności

zawod może się Dzielic na specjalności. Specjalność jest wynikiem podzialu pracy w ramach zawodu, zawiera czesc czynności o podobnym charakterze ( związanych z wykonywana funkcja lub przedmiotem pracy). Wymagających pogłębionej lub dodatkowej wiedzy i umoejetnosci, zdobytych w wyniku dodatkowego szkolenia lub praktyki.

Umiejętność

Umiejętność określono jako sprawdzona możliwość wykonania odpowiedniej klasy zadan w ramach zawodu (specjalności), natomiast przez kwalifikacje zawodowe rozumiane sa układy wiedzy i umiejętności wymagane do realizacji składowych zadan zawodowych.

Poziomy kwalifikacji

• pierwszy poziom kwalifikacji – oznacza kwalifikacje elementarne – odniesiono do poziomu wykształcenia uyskiwanego w szkole podstawowej

• drugi poziom kwalifikacji – odniesiono do wykształcenie z gimnazjum, liceum ogolnoksztalcace, liceum profilowanym, zasadniczej szkole zawodowej

• trzeci poziom kwalifikacji – szkola policealna i technikum

• czwarty poziom kwalifikacji – studia wyższe zawodowe (licencjat, inżynier), magisterskie, studia podyplomowe oraz studia doktoranckie

grupy wg GUS

wielkie10

duze 42

srednie 132

elementarne 412

zawodow 2320?

Wykształcenie – w znaczeniu poziomu

• wyższe

  • magisterskie

  • zawodowe

• policealne

• srednie zawodowe

• srednie ogólnokształcące

• zasadnicze zawodowe

• gimnazjalne

• podstawowe

• niepelne podstawowe i bez wykształcenia szkolnego