Sondaż opinii:

kwestionariusz i reguły

poprawności pytań

Ignatianum 2009

Agenda

• Co to jest sondaż?
• Do czego potrzebny jest sondaż?

Funkcje

• Etapy przygotowania sondażu:

eksplikacja i operacjonalizacja, badania

próbne i główne

• Kwestionariusz – narzędzie sondażu
• Rodzaje i funkcje pytań w sondażu
• Błędy pytań
• Problematyka sondażu
• Raport z sondażu

Co to jest korporacyjny

sondaż opinii?

Sondaż polega na zadawaniu losowo lub (rzadko) celowo

dobranym respondentom pytań dotyczących kwestii uznanych
za ważne przez badacza i analizowaniu uzyskanych odpowiedzi

• Sondaż pojawił się w ukształtowanej demokracji w odpowiedzi

na potrzebę przewidywania wyników wyborów

• W latach 30tych George Gallup wynalazł metodę

przewidywania wyników wyborów (survey – sondaż na próbie
reprezentatywnej)

• Wynalazek Gallupa rozszerzono na inne typy problemów
• Od lat pięćdziesiątych firmy wprowadziły na szerszą skalę

okresowe badania opinii pracowników (np.. Lufthansa, Ph.
Morris)

• W Polsce sondaże pojawiły się po 1956 roku; dziś są

przykładem badań najczęściej kojarzonych z socjologią

Funkcje sondażu

• Poznawcze:

• dotyczą „produkcji wiedzy” – za pośrednictwem badań

opinii członkowie społeczeństwa modyfikują jego
własne obrazy

• … dowiadują się, że społeczeństwo nie jest monolitem
• … dowiadują się, które oceny, poglądy i postawy

ulegają zmianom, które zaś pozostają pozostają
trwalsze

Funkcje sondażu

Perswazyjne:

Polegają na celowym urabianiu przekonań i ocen za pomocą

doboru

i interpretacji treści sondażu

• Media na ogół prezentują tylko część wyników badań

sondażowych

• Media akcentują za pomocą środków stylistycznych treści

sondażu przychylne dla „linii programowej” gazety, stacji tv,
rozgłośni radiowej

• Media zamieszczają wypowiedzi ekspertów – komentarze do

treści raportu z sondażu; niektóre treści sondażu są w ten
sposób dodatkowo eksponowane

Funkcje sondażu

Praktyczne

Sondaż = instrument polityki w społeczeństwie

• Sondaże wspomagają proces racjonalizacji

działań/strategii politycznych

• umożliwiają politykom uwzględnienie faktycznego

stanu opinii w ich działaniach i projektach
(wskazują na szanse powodzenia koalicji)

• Pozwalają poznać opinie przed ich materializacją

w postaci działań (np.. protestów, manifestacji,
strajków itp..)

Etapy przygotowania

sondażu

• Sformułowanie

problemu

badawczego

• Eksplikacja problemu badawczego
• Konstruowanie problematyki badań
• Hipotezy

badawcze.

Dobór

wskaźników i zmiennych

• Konstruowanie narzędzi badawczych

Etapy przygotowania

sondażu

• Określenie rodzaju próby (próba

losowa, celowa lub wyczerpująca)

• Dobór próby
• Badania pilotażowe i pretestowe

(sprawdzian

problematyki

i

narzędzi badawczych)

• Korekta narzędzi i problematyki

Etapy przygotowania

sondażu

• Opracowanie

instrukcji

realizacji narzędzi badawczych
(kwestionariusza)

• Badania terenowe
• Opracowanie instrukcji kodowej

(pytania zamknięte i otwarte)

• Opracowanie

planu

analizy

statystycznej danych

Etapy przygotowania

sondażu

• Kodowanie danych
• Wprowadzanie

danych

do

komputera

• Elektroniczne

przetwarzanie

danych

• Opracowanie raportu z badań

Kwestionariusz –

narzędzie sondażu

• Kwestionariusz 

świadomy, logiczny

układ pytań ważnych ze względu na

określoną problematykę badań

• Zatem: nie jakikolwiek zbiór pytań
• Rodzaje kwestionariusza:

(a) wystandaryzowany

(b) na pół wystandaryzowany
(c) kwestionariusz-wykaz problemów

Kwestionariusz –

narzędzie sondażu

• Dobry kwestionariusz musi

realizować dwie funkcje:

(a) przekładu problematyki badań na

język konkretnych pytań o

informacje ważne dla poznania

opinii

(b)komunikacyjną: umożliwienia

kontaktu z respondentami,

zachęcenia ich do odpowiedzi

Kwestionariusz –

narzędzie sondażu

O tym, czy kwestionariusz jest dobry

rozstrzyga w szczególności:

(a) jego język
(b) uwzględnienie układu odniesienia

respondentów

(c) uwzględnienie poziomu wiedzy

respondenta

(d) metodologiczna jakość pytań
(e) układ graficzny

Rodzaje i funkcje pytań

Forma logiczna:

(a) pytania rozstrzygnięcia (od

partykuły „czy...?”)

(b)pytania dopełnienia (od partykuły

„jaki..?” „który...?”,
„dlaczego ...?” itp..)

Rodzaje i funkcje pytań

Forma gramatyczna:

(a) Pytania zamknięte
(b)Pytania „półotwarte”
(c) Pytania otwarte

Rodzaje i funkcje pytań

Funkcje:
(a) pytania „filtrujące”: umożliwiają

odsiew osób, które nie mają nic do

powiedzenia w danej sprawie

(b) pytania sprawdzające/kontrolne: gdy

chcemy upewnić się, czy respondent

odpowiada zgodnie z prawdą

(c) Pytania projekcyjne: gdy chcemy

„obejść” samocenzurowanie się

respondentów lub stworzyć pełniejszy

kontekst odpowiedzi (dialogi,

historyjki, zdania niedokończone)

Błędy pytań

• Pytania o syntezy, trudne,

wymagające specjalistycznej wiedzy:

„Jak zmiana koalicji rządzącej w

Niemczech wpłynie na warunki
przyjęcia Polski do Unii
Europejskiej?” (pytanie z sondażu
CBOS)

Błędy pytań

• Pytania sugerujące:
„czy zgadza się Pan(i) z Janem

Pawłem II, że kara śmierci
powinna być powszechnie
zniesiona?” 27% TAK (wg badań
Pentora dla „Wprost”)

Błędy pytań

• Pytania z wyrazami o zabarwieniu

emocjonalnym:

„Czy rodziny wielodzietne winny

mieć przywileje?”

Błędy pytań

• Pytanie o dwie sprawy na raz:

„Czy rolnicy mają powody do tego, by

protestować, urządzać blokady dróg?”

(pytanie w sondażu PBS dla

„Rzeczypospolitej”)

„Czy rodzice poparli Twój wybór

kierunku studiów?”

Błędy pytań

• Pytania naruszające prywatność:

„Ile Pan(i) miesięcznie zarabia?” –

można zastąpić to pytanie
wyliczeniem przedziałów
zarobków i prośbą o wskazanie
jednego z tych przedziałów

Błędy pytań

• Pytania zawierające skróty

literowe:

„Kiedy ostatnio załatwiał(a) Pan(i)

sprawy w DW6?”

Błędy pytań

• Pytania zawierające zwroty

obcojęzyczne lub specjalistyczny
żargon:

„Czy brygadzista powinien

decydować o wprowadzeniu job
enlargement w grupie roboczej?”

Błędy pytań

• Pytania wymagające zbyt

wielkiego wysiłku pamięci:

„ile razy w zeszłym roku kupował(a)

Pan(i) chleb w kiosku
osiedlowym?”

Błędy pytań

• Pytań ze zbyt rozbudowanymi

listami możliwości odpowiedzi do
wyboru:

• Np.. prośba o wskazanie najczęściej

kupowanych środków do prania na
liście zawierającej 59 nazw takich
środków

Błędy pytań

• Pytania sformułowane wbrew

zasadom logiki

„Czy zwiększenie skuteczności

policji można osiągnąć przez wzrost
zatrudnienia w policji czy też przez
wzrost zarobków policjantów?” TAK
– NIE

Przykład pytania w

sondażu

Które z niżej wymienionych cech pracy mają dla

Pana(i) największe znaczenie? Prosimy o wskazanie

trzech odpowiedzi i przypisanie im wartości liczbowych

od 1 (dla najważniejszej

)

do 3 (dla najmniej ważnej)

• pewność zatrudnienia

• BHP

• możliwość podnoszenia kwalifikacji

• wysokość płacy

• reputacja firmy

• uznanie za dobrą pracę

• czas pracy-godziny pracy

• współpraca

• możliwość decydowania o treści własnych

zadań

Raport z sondażu

• Wstęp, podziękowania
• Streszczenie wyników sondażu
• Prezentacja metodologii sondażu
• Prezentacja wyników badań w

rozdziałach wg sekwencji pytań w

kwestionariuszu

• Wnioski z badań i rekomendacje
• Aneks (kwestionariusz, tabele i wykresy

nie zamieszczone w tekście raportu)