PORÓD

FIZJOLOGICZNY

Katedra i Klinika Rozrodu
Zwierząt Wydz.
Med. Wet. UP w Lublinie

Prof. dr hab. Władysław
Wawron

 

Poród ((partus –łac.; parturition jest
to złożony proces fizjologiczny w
efekcie którego dochodzi do wydalenia
z organizmu matki dojrzałego, żywego i
zdolnego do dalszego życia noworodka
oraz błon i wód płodowych.

Poród pozorny – syn. rzekomy, urojony.
( partus spurium – syn. sphalerotocia jest to
wystąpienie

u

wysokociążarnych

samic

przedwczesnych bólów porodowych- przed
spodziewanym terminem porodu- przy czym
brak jest typowych objawów zwiastunowych
takich jak obrzęk sromu, powiększenie szpary
sromowej, zwiotczenie więzadeł szerokich
miednicy i powiększenie gruczołu mlekowego z
pojawieniem się siary.

Poród przedwczesny- syn. poród przed
terminem
(partus praematurus jest to urodzenie
rozwiniętego fizycznie płodu ( prawidłowa
wielkość i owłosienie) przed osiągnięciem
dojrzałości do porodu. Noworodki takie są
zdolne do życia tylko w odpowiednich
warunkach bytowych; w przeciwieństwie
do noworodków człowieka, utrzymywanie
przy życiu wcześniaków zwierząt jest
sporadycznie praktykowane.

Fizjologia przebiegu porodu.

A. okres przygotowawczy – objawy zwiastunowe porodu.
- zwiotczenie więzadeł szerokich miednicy na 14 do 8 dni przed porodem,
- tzw. nalewanie dołem czyli postępujący obrzęk fizjologiczny wymienia,
- stopniowo powiększający się obrzęk sromu ( tzw. nalewanie górą),
- obrzęk i rozpulchnienie okołopochwowej tkanki łącznej i zapadanie się
słabizn,
- rozluźnienie nieruchomych zwykle połączeń kostnych w obrębie kości
miednicy,
- obrzęk warg sromowych, poszerzenie i wydłużenie krocza, powiększenie
szpary sromowej,
- tzw. puszczanie sznurów ( upłynnienie czopu śluzowego w zewn. ujściu
szyjki macicznej,
- pojawienie się siary w gruczole mlekowym,
- na 12-36 godz. przed porodem spadek ciepłoty ciała lecz nie niżej niż 38ºC.

Schemat hormonalnej regulacji porodu.

Pod wpływem płodowego ACTH ( wzrost sekrecji tej tropiny jest sygnałem, iż płód może poradzić sobie ze stresem
związanym z przebywaniem poza organizmem matki) dochodzi do wzrostu kortykosterydów nadnerczowych płodu. Poziom
kortykosterydów we krwi płodowej wzrasta i na 3 tyg. przed porodem wynosi 5 ng/ml. W 4 dniu przed porodem ma już
wartość 25 ng/ml a w chwili porodu około 70 ng /ml. W odpowiedzi na ten wzrastający poziom kortykosterydów płodowych,
przenikających do organizmu matki przez łożysko, wzrasta aktywność 17-α hydroksylazy, C-17 i C -20 hydroksylazy a także
aromatazy w łożysku, które z kolei stymulują przekształcanie w łożysku C-21 sterydów( progesteron, pregnenolon u klaczy)
do C-19 sterydów- prekursorów estrogenów, prowadząc do stopniowego wzrostu estrogenów, odpowiedzialnych między
innymi za przygotowanie dróg rodnych do zbliżającego się porodu. Rezultatem zmian w sekrecji tych hormonów jest
obniżanie stężenia progesteronu, dodatkowo wspomagane produkowaną w łożysku prostaglandyną F

2

α.

Niski poziom progesteronu a wzrastający
poziom

estrogenów

powodują

wzrost

kurczliwości mięśniówki macicy i jej
wrażliwość

na

oksytocynę,

która

bezpośrednio

odpowiada

za

skurcze

mięśniówki

macicy.

Przy

porodzie

fizjologicznym u krowy poziom progesteronu
na 48-24 godzin przed porodem jest niski i
przybiera wartość 1 ng/ml w surowicy krwi.

Istotnym hormonem biorącym udział w

przygotowaniu

do

porodu

jest

relaksyna,

odpowiedzialna za rozluźnienie szyjki macicznej
oraz sztywnych połączeń w obszarze kości
miednicy oraz rozluźnienie więzadeł szerokich
miednicy. Zlokalizowano ją w komórkach dużych
ciałka

żółtego

ciężarnych

krów.

Nie

jest

produkowana przez łożysko tak jak to się dzieje u
człowieka, klaczy, kotek, macior, królików i małp.
Najwyższy poziom osiąga na 1 dzień przed
porodem i powraca do podstawowych wartości
podczas porodu. Rola relaksyny w przygotowaniu
dróg rodnych do porodu u krów jest ostatnio
kwestionowana.

Oksytocyna pozostaje na niskim poziomie do
czasu rozpoczęcia akcji porodowej (poniżej 3
pg/ml). Podczas przechodzenia płodu przez kanał
szyjki macicznej poziom jej dochodzi do 62-194
pg/ml i utrzymuje się do 2 godzin na tym
poziomie. Podczas wypierania łożyska obserwuje
się ponowny choć niższy wyrzut oksytocyny.

Trzy fazy porodu:

- I faza: rozwieranie szyjki macicznej ( 2- 10
godzin)
- II faza: wypieranie płodu, trwa zazwyczaj
od 30 minut do 2 godzin
- III faza: wypierania popłodu ( łożyska),
trwa od 6 do 12 godzin

Prowokowanie porodów u bydła.

Do wywoływania przedwczesnych porodów u była
wykorzystuje się PGF

2

α lub jej syntetyczne analogi.

Prostaglandyna ta jest w tym zakresie skuteczna do 120 dnia
ciąży (sztuczne ronienia) i powyżej 250 dnia ciąży ( poród
przedwczesny, prowokowany).Po przejęciu przez łożysko
produkcji progesteronu pomiędzy 120 a 250 dniem ciąży,
podanie egzogenne prostaglandyny F

2

α nie jest skuteczne. Do

wywoływania ronień czy przedwczesnych porodów można
wykorzystać

iniekcje

kortykoidów

/

Dexametazon,

Flumetazon /. Parenteralnie podane kortykosterydy naśladują
w działaniu płodowy kortyzol, powodując wzrost syntezy
estrogenów łożyskowych. Łączne podanie kortykosterydów i
prostaglandyny F

2

α wywołuje wydalenie płodu bez względu

na okres ciąży. Pomiar stężenia progesteronu może być
miarodajnym wskaźnikiem czasu wystąpienia porodu. Nagłe
obniżenie jego wartości poniżej 2 ng/ml występuje zwykle na
24 godziny przed porodem.

Podanie

19-norstroidu

–

RU-

486

( antyprogesteron) w 277 i 278 dniu ciąży
wywołuje,

bez

widocznych

klinicznie

skutków ubocznych, poród po około 55
godzinach od chwili podania.

W chwili obecnej na rynku dostępny jest preparat SENSIBLEX
zawierający w swoim składzie chlorowodorek denaweryny.
Wskazania do stosowania tego preparatu u bydla są następujące:
wywoływanie akcji porodowej u jałówek, aktywacja przerwanej
akcji porodowej, niedostateczne rozwarcie kanału miękkiego
odcinka dróg rodnych spowodowane nieprawidłowym położeniem,
postawą czy ułożeniem płodu- po usunięciu tych przeszkód;
zwężenia światła dróg rodnych w wyniku skrętu macicy – po
repozycji skrętu; w przypadku decyzji rozwiązania porodu metodą
fetotomii po uprzednim wykonaniu znieczulenia nadoponowego. W
przypadku aktywacji porodu preparat należy podawać w końcowej
fazie rozwierania szyjki macicznej. W razie potrzeby preparat
można podać ponownie po upływie 40 – 60 min, stosując te same
dawki tj. u jałówek 5-10 ml( 200-400 mg/zwierzę) i.m lub s.c.; u
krów – 10 ml ( 400 mg/zwierzę). Karencja nie obowiązuje

.

Denaweryna jest pochodną kwasu benzylowego i

wykazuje działanie relaksacyjne na mięśnie gładkie.
Działanie to odnosi się do mięśniówki macicy w
okresie

przedporodowym

oraz

powoduje

rozluźnienie i rozwarcie części miękkich kanału
rodnego. Wykazuje ponadto działanie znieczulające,
przeciwdrgawkowe

oraz

lekkie

działanie

uspakajające i przeciwgorączkowe. Po podaniu
domięśniowym, podskórnym czy dootrzewnowym
działanie preparatu następuje po 15- 30 minutach.
Działanie rozluźniające na mięśnie gładkie trwa kilka
godzin a efekt znieczulający 90 minut. Denaweryna
wspomaga działanie oksytocyny i morfiny. Po
pierwszym otwarciu flakonu i pobraniu części leku,
pozostałą zawartość należy zużyć w ciągu 28 dni.

 

Owce, kozy

 
Okres przygotowawczy – objawy zwiastunowe porodu.
- zwiotczenie więzadeł szerokich miednicy, wyraźnie
widoczne u kóz; słabiej widoczne u owiec
ze względu na okrywę włosową (wełnę),
- obrzęk i przekrwienie sromu,
- powiększenie i obrzęk gruczołu mlekowego
- na kilka dni przed porodem wydłużenie szpary
sromowej i pojawienie się wydzieliny śluzowatej,

- pojawienie się siary w gruczole mlekowym na krótko
przed porodem.

Fazy porodu u maciorek:
- I faza porodu: rozwieranie szyjki macicznej, 2-6 go-
dzin,
- II faza porodu: wypieranie płodu - 30 do 120 minut,
- III faza porodu: wypieranie łożyska- trwa 5 do 8
godzin.
Łącznie poród trwa zwykle od 3 do 10 godzin ( w
zależności czy to pierwiastka czy wieloródka, płód
pojedynczy czy ciąża bliźniacza, trojacza, samica
młoda czy stara).

Mechanizm zapoczątkowania porodu opracowany
przez Thorburna w 1991 roku przedstawia się
następująco: w ostatniej fazie wzrostu płodu
następuje wzmożona produkcja PGE

2

przez łożysko.

Hormon ten stymuluje oś przysadkowo-nadnerczową
płodu,

zwiększając

sekrecję

kortyzolu

przez

nadnercza płodu. Przypuszcza się, że czynnikiem
stymulującym uwalniania kortyzolu może być także
hormon

melanotropowy-

alfa.

Wysoki

poziom

kortyzolu

wzmaga

aktywność

17α-hydrolazy,

wpływając na obniżenie stężenia progesteronu a
zwiększenie syntezy estrogenów. Wzrost stężenia
estrogenów przy równoczesnym spadku produkcji
progesteronu powoduje uwalniania z łożyska maciorki
PGF

2

α. Ten hormon tkankowy ostatecznie hamuje

syntezę

progesteronu

i

jednocześnie

wzmaga

aktywność skurczowa macicy w połączeniu z
estrogenami,

a

oksytocyna

powoduje

skurcze

porodowe mięśniówki macicy.

U kóz poród związany jest ze wzrostem PGF

2

α i 17-β

estradiolu

równoczesnym

obniżeniem

poziomu

progesteronu. Nadnercza płodu produkują w chwili
dojrzałości lodu do porodu, zwiększone ilości
kortykosterydów, które z kolei stymulują produkcję
PGF

2

α przez łożysko i endometrium macicy.

Prostaglandyna F

2

α hamuje syntezę progesteronu,

powodując spadek jego stężenia. Estrogeny zaś
„uczulają”

mięśniówkę

macicy

na

działanie

oksytocyny. Regulacja hormonalna ciąży u kóz różni
się od regulacji ciąży u owiec tym, że utrzymanie
ciąży u kóz zależne jest od nieprzerwanej sekrecji
progesteronu z ciałka żółtego ciążowego. Łożysko
kozy

produkuje

biologicznie

mało

aktywny

pregnanendion w miejsce progesteronu, stąd ciałka
żółte ciążowe są głównym źródłem produkcji
progesteronu, odpowiedzialnego za utrzymanie ciąży.

Wywoływanie porodów u kóz

Prostaglandyna F

2

α jest bardzo skuteczna w

wywoływaniu porodów u kóz, gdyż ciałko żółte jest
jedynym źródłem progesteronu. Podanie jednorazowo
15 mg PGF

2

α pomiędzy 140 a 142 dniem ciąży

inicjuje poród w 42-72 godzin. Dexametazon w dawce
16-20 mg stymuluje wystąpienie porodu po ok. 120
godzinach. W przypadku zastosowania ww.
prepa5ratów nie obserwuje się skutków ubocznych w
postaci zatrzymań łożyska jakie występują u bydła.

Wywoływanie porodów u owiec

1. Flumetazon w dawce 15-16 mg lub betametazon
w dawce 2 mg mogą być użyte od 139 dnia
ciąży. Porody następują po 24-50 godz. po
podania preparatu. Nie obserwowano zatrzymania
łożysk.

2. Naturalna PGF

2

α w ilości 15 mg lub jej

syntetyczny analog np. cloprostenol w dawce
0,250 mg są skuteczne jedynie w ostatnim dniu
ciąży, stąd nie znalazły szerszego zastosowania.

3. Benzoesan estradiolu w dawce 2 mg podany
przez kolejne 2 dni- od 142 dnia ciąży- wywołuje
porody jedynie u 53% maciorek., w czasie od 40 do
70 godz. po podaniu preparatu.