SKŁADNIKI MINERALNE I

ICH SUPLEMENTACJA

PODZIAŁ SKŁADNIKÓW
MINERALNYCH

Składnikami mineralnymi nazywamy te

pierwiastki, które po spaleniu tkanek
pozostają w postaci popiołu. Stanowią
one ok.4% masy ciała dorosłego
człowieka. Rozpatrując ich zawartość
w ustroju oraz wielkość dziennego
zapotrzebowania, dzielimy je na
makroelementy i mikroelementy.

MAKROELEMENTY i
MIKROELEMENTY



Makroelementy to składniki mineralne,
których zawartość w organizmie jest
większa niż 0.01%, a zapotrzebowanie jest
wyższe niż 100mg/os/dobę.



Mikroelementy to składniki, występujące w
organizmie w ilościach nie
przekraczających 0.01%, a
zapotrzebowanie na te pierwiastki jest
mniejsze niż 100mg/os/dobę.

Zawartość makroelementów i
mikroelementów w
organizmie osoby dorosłej

Makroelementy

Mikroelementy

Wapń – 2%
Fosfor – 1%
Potas – 0,35%
Siarka – 0,25%
Sód – 0,15%
Chlor – 0,15%
Magnez – 0,05%

Żelazo – 0,004%
Fluor – 0,004%
Cynk – 0,002%
Mangan – 0,0003%
Miedź – 0,00015%
Jod – 0,00004%
Selen – 0,00002%
Molibden – 0,00002%
Chrom – 0,000005%
Kobalt – 0,000002%

FUNKCJE SKŁADNIKÓW
MINERALNYCH



Stanowią materiał budulcowy dla kości,

zębów, skóry, włosów (Ca, P, Mg, S, F)



Wchodzą w skład związków bardzo ważnych

dla funkcjonowania organizmów, np.:

hemoglobiny, mioglobiny (żelazo) tyroksyny

(jod), witaminy B12 (kobalt)



Uczestniczą w utrzymaniu równowagi wodno

– eletrolitowej organizmu (sód, potas, chlor),

równowagi kwasowo zasadowej, działania

układu nerwowego i mięśniowego.

WAPŃ

Odgrywa dużą rolę w procesie krzepnięcia krwi i

regulacji przepuszczalności błon komórkowych,

uczestniczy też w przewodzeniu impulsów nerwowo

mięśniowych ( zapewnia prawidłową pobudliwość

serca i mięśni szkieletowych).

Niedobory wapnia prowadzą do zmian w kościach. U

małych dzieci objawia się krzywicą, u osób

dorosłych dochodzi do rozmiękczenia kości (tzw.

ostemalacja), kości stają się porowate i

kruche( osteoporoza) i są podatne na złamania.

Deficyt wapnia przyczynia się do powstawania

tężyczki.

Fosfor

Jest składnikiem mineralnym kości,

kwasów nukleinowych (DNA i RNA), błon

komórkowych, związków

wysokoenergetycznych (ATP) oraz

koenzymów. Uczestniczy w metabolizmie

białek, tłuszczów, węglowodanów i

kwasów nukleinowych. Niedobór fosforu

będzie się objawiał podobnie jak wapnia,

ostemalacją, osteoporozą i tężyczką.

MAGNEZ

Uczestniczy w przemianach ATP i wytwarzaniu energii

oraz w procesie biosyntezy białka i kwasów

nukleinowych, reguluje skurcze mięśni prążkowanych i

gładkich, zapewnia właściwe funkcjonowanie układu

nerwowego. Jego rola polega też na utrzymywaniu

stałej temp. ciała, udziale w metabolizmie

węglowodanów i lipidów, oprócz tego zmniejsza

stężenie cholesterolu we krwi. Niedobory magnezu

przyczyniają się do: zwiększonej pobudliwości układu

nerwowo mięśniowego, zwiększonej kurczliwości

mięśni, zaburzeń rytmu serca, nadciśnienia tętniczego,

rozwoju miażdżycy oraz nowotworów, a także potęgują

stres.

FLUOR

Fluor chroni zęby przed próchnicą.

Przyczynia się do prawidłowej

mineralizacji tkanki zębowej, dzięki

czemu szkliwo jest odporne na

działanie szkodliwych kwasów.

Skutkiem jego niedoboru jest

próchnica oraz osteoporoza, szkodliwy

może być również nadmiar fluoru,

objawiający się fluorozą zębów i kości.

SIARKA

Jest jednym z podstawowych składników

budulcowych chrząstek. Wchodzi też w
skład włosów paznokci i skóry. Cysteina,
cystyna i metionina to aminokwasy
siarkowe, ponadto wiele biologicznie
czynnych substancji zawiera siarkę np.
wit. B1, H, insulina koenzym A.
Niedobory siarki nie występują w
organizmie.

ŻELAZO

Jest niezbędne do transportu i magazynowania tlenu, bierze

udział w oddychaniu komórkowym oraz umożliwia

działanie wielu enzymów w organizmie. Ponadto

pierwiastek ten zapewnia odporność immunologiczną

organizmu. Niedobór żelaza powoduje niedokrwistość,

natomiast niedotlenienie tkanek wywołane

niedokrwistością pogarsza zdolność do wysiłku fizycznego,

zaburza regulację temp. ciała, pogarsza rozwój fizyczny,

psychiczny i intelektualny. Dodatkowo osłabia się

odporność organizmu na zakażenia. Niedobory żelaza są

najczęściej spotykanymi u ludzi niedoborami mineralnymi.

Ich przyczyną jest niedostateczne spożycie żelaza z

pożywieniem, zwiększone zapotrzebowanie na nie lub
znaczna utrata krwi.

MIEDŹ

Największe stężenie miedzi stwierdzane jest w wątrobie i w

mózgu, ale ponad połowa ogólnej ilości tego pierwiastka

w organizmie człowieka występuje w mięśniach i

kościach. Miedź bierze udział w metabolizmie tkanki

nerwowej, w procesach krwiotworzenia, wytwarzaniu

tkanki łącznej i kostnej, jest składnikiem wielu enzymów.

Przemiany miedzi w organizmie są ściśle związane z

przemianami żelaza, oba te pierwiastki uczestniczą w

procesach utleniania. Objawami niedoboru miedzi są:

niedokrwistość, pękanie naczyń krwionośnych,

zwiększona łamliwość kości, zaburzenia pracy serca,

podniesienie stężenia cholesterolu, spadek odporności

organizmu i brak pigmentacji skóry.

CYNK

W mięśniach szkieletowych i kościach znajduje

się 90% całej ilości cynku w organizmie

człowieka. Jest on niezbędny do

prawidłowego funkcjonowania wielu

enzymów, do syntezy białek i kwasów

nukleinowych, ochrony przed wolnymi

rodnikami. Niedobory cynku u osób dorosłych

prowadzą do wystąpienia zmian skórnych,

wypadania włosów, zaburzeń w odczuwaniu

smaku, spadku odporności, upośledzenia

gojenia się ran, kurzej ślepoty.

JOD

Jest składnikiem trójjodoturoniny (T3) i

tyroksyny (T4), hormonów

produkowanych przez tarczycę. Hormony

te zwiększają tempo metabolizmu w

komórkach, decydują o rozwoju mózgu i

OUN, pełnią też rolę w produkcji ciepła.

Niedobór objawia się przerostem

tarczycy, niedorozwojem umysłowym i

fizycznym oraz zaburzeniami

rozrodczości

SELEN

Wchodzi w skład peroksydazy

glutationowej, która ma działanie

przeciwutleniające. Jest niezbędny w

przemianach hormonów tarczycy.

Niedobory selenu prowadzą do zaburzeń

pracy serca, zaników mięśni, mogą też

sprzyjać powstawaniu chorób ukł.

krążenia, nowotworów i chorób

degeneracyjnych mózgu (np. choroba

Alzheimera).

CHROM

Reguluje poziom glukozy we krwi,

może obniżać poziom cholesterolu
we krwi ( ma więc znaczenie w
profilaktyce miażdżycy).
Niedostateczne spożycie chromu
może przyczyniać się do
powstawania cukrzycy i chorób
układu krążenia.

MANGAN

Jest aktywatorem wielu enzymów, m.in..

biorących udział w przemianach
węglowodanów i białek, w likwidacji wolnych
rodników. Jest niezbędny w procesie
wytwarzania chrząstek, decyduje o stanie
tkanki kostnej i łącznej. Brak manganu w
pożywieniu może być przyczyną odwapnienia
kości, zwiększonego stężenia cholesterolu i
glukozy we krwi. Nie obserwuje się
niedoborów manganu u ludzi.

MOLIBDEN

Jest składnikiem enzymów

uczestniczących w powstawaniu
kwasu moczowego. Niedobory mogą
powodować zaburzenia
neurologiczne ( bóle głowy, brak
orientacji, śpiączka) oraz
przyspieszenie oddechu.

W populacji polskiej najczęściej występują

niedobory wapnia, żelaza i jodu, a także

magnezu. Niedobory innych pierwiastków są

spotykane znacznie rzadziej, zdarzają się u

osób chorych, stosujących specjalne diety.

Aby uniknąć konsekwencji zdrowotnych

należy odpowiednio skomponować dietę,

uwzględniając w niej taką zawartość

składników mineralnych, która odpowiada

zapotrzebowaniu człowieka.

ZALECANE DZIENNE

SPOŻYCIE SKŁADNIKÓW

MINERALNYCH DLA LUDZI DOROSŁYCH W WIEKU 19-60
LAT

Składnik mineralny

Jednostki

Normy zalecana
kobiety/mężczyźni

Wapń

mg/os

900-1200/900-1200

Fosfor

mg/os

700-900/700-900

Magnez

mg/os

300-380/370

Żelazo

mg/os

18-26/15

Cynk

mg/os

13-21/16

Jod

ug/os

160-200/160

Selen

ug/os

60-75/ 70

Miedź

ug/os

2,0-2,7/ 2,0-2,5

Fluor

mg/os

1,5-4,0/ 1,5-4,0

Potas

mg/os

3500/3500

Sód

mg/os

575-625/ 575-625

Chlor

mg/os

750-800/ 750-800

Chrom

ug/os

50-200

Mangan

mg/os

2-5

Molibden

ug./os

75-250

Wapń

Sery twarogowe, sery topione, mleko, konserwy rybne,

nasiona roślin strączkowych, brokuły, orzechy

Fosfor

Nasiona roślin strączkowych, sery twarogowe, mięso, ryby,

drob,

Magnez

Kakao, czekolada, orzechy, kasza gryczana, warzywa zielone

Fluor

Herbata, woda pitna, ryby morskie,

Siarka

Jaja, serwatka, mięso, ryby, kapusta, kalafior, groch, cebula

Żelazo

Wątroba, natka pietruszki, kasze, chleb gruboziarnisty

Miedź

Orzechy, wątroba, produkty zbożowe, ryby,mięso

Cynk

Mięso, produkty mięsne, podroby, sery, jaja, orzechy

Jod

Sól kuchenna, ryby morskie, nabiał, warzywa(kapusta,

szpinak)

Kobalt

Nasiona roślin strączkowych, cebula, warzywa kapustne.

Sód

Sól kuchenna, wędliny, sery, pieczywo, śledzie solone

Potas

Nasiona roślin strączkowych, orzechy, ziemniaki, banany,

ryby,pomidory

Chrom

Drożdże piwne, ryby, jaja

Mangan

Orzechy, kasze, herbata, warzywa, banany, jagody

Molibden

Podroby, warzywa, mięso, kasza gryczana

Selen

Podroby, ryby, orzechy

Suplementacja polega na uzupełnianiu naszej

diety. Celem suplementacji żywności jest

uzupełnienie jej o te składniki, które zostały

utracone w procesie produkcji lub

wzbogacenie w składniki, które zwykle w nich

nie występują. Związki chemiczne dodawane

do żywności jako źródła składników

mineralnych muszą być bioprzyswajalne i nie

mogą powodować zagrożenia życia lub

zdrowia człowieka. Nie mogą także wpływać

na zmianę smaku, zapachu, barwy żywności.

Aby efekt wzbogacenia był odczuwalny dla

organizmu produkt powinien zawierać nie
mniej niż 15% zalecanego dziennego
zapotrzebowania na dany składnik w
100g/100 ml produktu. Natomiast
maksymalna ilość nie może przekraczać 50%
zalecanego dziennego spożycia. Uzupełnienie
lub wzbogacenie żywności musi być oparte
na badaniach i normach żywieniowych.