WYBRANE PROBLEMY

WYBRANE PROBLEMY

PEDAGOGIKI WSPÓŁCZESNEJ

PEDAGOGIKI WSPÓŁCZESNEJ

Autorka dr Maria J. Zajączkowska

Autorka dr Maria J. Zajączkowska

ZAKRES TEMATYCZNY PRZEDMIOTU:

ZAKRES TEMATYCZNY PRZEDMIOTU:



Pedagogika jako nauka i filozofia. Podstawowe pojęcia

Pedagogika jako nauka i filozofia. Podstawowe pojęcia

pedagogiki

pedagogiki



Współczesne nurty pedagogiczne. Wybrani

Współczesne nurty pedagogiczne. Wybrani

przedstawiciele pedagogiki alternatywnej

przedstawiciele pedagogiki alternatywnej



Edukacja i wychowanie wobec współczesnych wyzwań.

Edukacja i wychowanie wobec współczesnych wyzwań.

Globalizacja i wielokulturowość

Globalizacja i wielokulturowość



Kultura popularna i środki masowego przekazu jako

Kultura popularna i środki masowego przekazu jako

czynniki warunkujące proces wychowania.

czynniki warunkujące proces wychowania.



Uczeń w nowej perspektywie edukacyjnej. Szkoła

Uczeń w nowej perspektywie edukacyjnej. Szkoła

wspomagająca rozwój człowieka

wspomagająca rozwój człowieka



Osobowość wychowawcy opiekuna. Wzór i rola

Osobowość wychowawcy opiekuna. Wzór i rola

społeczna we współczesnych realiach

społeczna we współczesnych realiach



Deficyty umiejętności społecznych wśród dzieci i

Deficyty umiejętności społecznych wśród dzieci i

młodzieży. Konflikty, agresja, przemoc

młodzieży. Konflikty, agresja, przemoc

opracowanie: dr Maria J.
Zajączkowska

LITERATURA:

LITERATURA:

Cichoń W. (1996).

Cichoń W. (1996).

Wartości – Człowiek – Wychowanie

Wartości – Człowiek – Wychowanie

. Kraków:

. Kraków:

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Janowski A. (2002).

Janowski A. (2002).

Pedagogika praktyczna

Pedagogika praktyczna

. Warszawa:

. Warszawa:

Fraszka edukacyjna.

Fraszka edukacyjna.

Jaworska T., Leppert R. (red.)

Jaworska T., Leppert R. (red.)

(2001). W

(2001). W

prowadzenie do

prowadzenie do

pedagogiki. Wybór tekstów

pedagogiki. Wybór tekstów

. Kraków: Oficyna Wydawnicza

. Kraków: Oficyna Wydawnicza

„Impuls”.

„Impuls”.

Kruszewski K. (red.) (1998).

Kruszewski K. (red.) (1998).

Sztuka nauczania. Czynności

Sztuka nauczania. Czynności

nauczyciela

nauczyciela

. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kwiatkowska H. (red.) (1994).

Kwiatkowska H. (red.) (1994).

Ewolucja tożsamości

Ewolucja tożsamości

pedagogiki

pedagogiki

. Warszawa: IHNOiT.

. Warszawa: IHNOiT.

Kwieciński Z., Śliwerski B. (red. naukowa) (2003)

Kwieciński Z., Śliwerski B. (red. naukowa) (2003)

Pedagogika,

Pedagogika,

podręcznik akademic

podręcznik akademic

ki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe

ki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe

PWN Pomykało W. (red.) (1993). Encyklopedia pedagogiczna.

PWN Pomykało W. (red.) (1993). Encyklopedia pedagogiczna.

Warszawa: Fundacja Innowacja.

Warszawa: Fundacja Innowacja.

Nakoneczna D. (1995).

Nakoneczna D. (1995).

Wychowanie – jako zadanie

Wychowanie – jako zadanie

. Warszawa:

. Warszawa:

Towarzystwo Szkół Twórczych.

Towarzystwo Szkół Twórczych.

Suchodolski B. (red.) (1980).

Suchodolski B. (red.) (1980).

Pedagogika

Pedagogika

. Warszawa: PWN.

. Warszawa: PWN.

Suchodolski B. (1983).

Suchodolski B. (1983).

Wychowanie i strategia życia.

Wychowanie i strategia życia.

Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Śliwerski B. (red.) (1995).

Śliwerski B. (red.) (1995).

Pedagogika alternatywna. Dylematy

Pedagogika alternatywna. Dylematy

teorii.

teorii.

Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls

Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls

”.

”.

opracowanie: dr Maria J.
Zajączkowska

TERMIN

TERMIN

Pedagogika

Pedagogika

pochodzi z języka greckiego i oznacza czynność

pochodzi z języka greckiego i oznacza czynność

wychowywania dzieci (greckie

wychowywania dzieci (greckie

„pais”

„pais”

– chłopiec,

– chłopiec,

dziecko;

dziecko;

„ago”

„ago”

– prowadzę) – „kierowanie dzieckiem”.

– prowadzę) – „kierowanie dzieckiem”.

Nauka zajmująca się całością zjawisk wychowawczych:

Nauka zajmująca się całością zjawisk wychowawczych:

warunkami, w których one przebiegają, celami, którym

warunkami, w których one przebiegają, celami, którym

mają służyć, procesem i treścią działalności

mają służyć, procesem i treścią działalności

wychowawczej, metodami, które mają jej zapewnić

wychowawczej, metodami, które mają jej zapewnić

skuteczność, instytucjami, które tę działalność

skuteczność, instytucjami, które tę działalność

prowadzą.

prowadzą.

(B. Suchodolski, 1980)

(B. Suchodolski, 1980)

Pedagogika to nauka o wychowaniu, której

Pedagogika to nauka o wychowaniu, której

przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na

przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na

celu wyposażenie całego społeczeństwa

celu wyposażenie całego społeczeństwa

– a przede wszystkim młodego pokolenia – w wiedzę,

– a przede wszystkim młodego pokolenia – w wiedzę,

sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, system

sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, system

wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie

wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie

do oddziaływania na własny rozwój.

do oddziaływania na własny rozwój.

(W. Okoń, 2001)

(W. Okoń, 2001)

opracowanie: dr Maria J.
Zajączkowska

Pedagogika jako

Pedagogika jako

filozofia

filozofia

Filozofia nadaje znaczenie naszym

Filozofia nadaje znaczenie naszym

decyzjom i czynom.

decyzjom i czynom.

Pedagog bez filozofii jest bezbronny

Pedagog bez filozofii jest bezbronny

wobec narzuconych schematów

wobec narzuconych schematów

działania i rozmaitych mód.

działania i rozmaitych mód.

Filozofia kształtuje nasz pogląd na

Filozofia kształtuje nasz pogląd na

rzeczywistość, na to, jakie wartości i

rzeczywistość, na to, jakie wartości i

jaką wiedzę uznajemy za istotne, na

jaką wiedzę uznajemy za istotne, na

nasze dacyzje dotyczące programów

nasze dacyzje dotyczące programów

wychowawczych.

wychowawczych.

opracowanie: dr Maria J.
Zajączkowska

Pedagogika jako

Pedagogika jako

filozofia

filozofia

(2)

(2)

Główne kierunki filozofii w dziedzinie wychowania i

Główne kierunki filozofii w dziedzinie wychowania i

nauczania układają się na prostej od tradycyjnych i

nauczania układają się na prostej od tradycyjnych i

konserwatywnych (idealizm, realizm,

konserwatywnych (idealizm, realizm,

esencjonalizm) do współczesnych i liberalnych

esencjonalizm) do współczesnych i liberalnych

(pragmatyzm i egzystencjalizm; progresywizm i

(pragmatyzm i egzystencjalizm; progresywizm i

rekonstrukcjonizm).

rekonstrukcjonizm).

Jednak żaden kierunek filozoficzny nie powinien

Jednak żaden kierunek filozoficzny nie powinien

stanowić jako jedyny oparcia dla programu

stanowić jako jedyny oparcia dla programu

wychowania. Społeczeństwo demokratyczne nie

wychowania. Społeczeństwo demokratyczne nie

może bowiem poddawać się ekstremalnym

może bowiem poddawać się ekstremalnym

poglądom polityków i filozofów. Ze wszystkich

poglądom polityków i filozofów. Ze wszystkich

kierunków pedagogika ma czerpać przesłanie takie

kierunków pedagogika ma czerpać przesłanie takie

samo: wychować bardziej wartościowych obywateli,

samo: wychować bardziej wartościowych obywateli,

doskonalić społeczeństwo, poprawiać osiągnięcia w

doskonalić społeczeństwo, poprawiać osiągnięcia w

rozwoju wychowanka.

rozwoju wychowanka.

opracowanie: dr Maria J.
Zajączkowska

Pedagogika jako

Pedagogika jako

nauka

nauka

Na pytanie:

Na pytanie:

Jak postępować

Jak postępować

, aby

, aby

doprowadzić do przyswojenia wiedzy i cech

doprowadzić do przyswojenia wiedzy i cech

osobowości przez dzieci pedagogika

osobowości przez dzieci pedagogika

odpowiedziała dopiero w XIX w. dzięki

odpowiedziała dopiero w XIX w. dzięki

rozwojowi szkolnictwa powszechnego i

rozwojowi szkolnictwa powszechnego i

nauk ścisłych: socjologii, psychologii.

nauk ścisłych: socjologii, psychologii.

Wcześniej szukano tylko odpowiedzi na

Wcześniej szukano tylko odpowiedzi na

pytanie, czego nauczać i jakie cechy

pytanie, czego nauczać i jakie cechy

wyrabiać.

wyrabiać.

Pedagog nie ma uprawnień do głoszenia,

Pedagog nie ma uprawnień do głoszenia,

że nauka sugeruje propagowanie jednych

że nauka sugeruje propagowanie jednych

postaw bardziej niż innych. Nauka tego nie

postaw bardziej niż innych. Nauka tego nie

czyni; zależy to od kontekstu: kraju,

czyni; zależy to od kontekstu: kraju,

zwyczajów i obowiązujących przepisów.

zwyczajów i obowiązujących przepisów.

opracowanie: dr Maria J.
Zajączkowska

Nauki współdziałające z

Nauki współdziałające z

pedagogiką

pedagogiką

opracowanie: dr Maria J.
Zajączkowska

nauki przyrodnicze

dotyczą biologicznego rozwoju i biologicznego

uwarunkowania procesu wychowawczego

dyscypliny medyczne

dotyczą zakresu defektologii i psychopatologii

psychologia ogólna i

rozwojowa

dotyczy funkcjonowania psychiki, głównie jej

rozwoju osobniczego

psychologia

wychowawcza

dotyczy psychicznych uwarunkowań rozwoju i

skutków wychowawczej działalności

nauki socjologiczne

głównie socjologia wychowania, pracy, miast i

wsi, kultury

nauki polityczne

dotyczą państwa, przemian i ideologii

społecznych, wychowania obywatelskiego

nauki filozoficzne

głównie antropologia filozoficzna, etyka

nauki ekonomiczne

dotyczą planowania oświatowego,

przygotowania kadr do pracy w oświacie

źródło: Encyklopedia Pedagogiki, red. W.
Pomykało (1993)

Podstawowy podział

Podstawowy podział

pedagogiki

pedagogiki

opracowanie: dr Maria J.
Zajączkowska

źródło: Encyklopedia Pedagogiki, red. W.
Pomykało (1993)

Teoria wychowania Teoria

Teoria wychowania Teoria

nauczania

nauczania

Teoria nauczania (dydaktyka)

Teoria nauczania (dydaktyka)

opracowanie: dr Maria J.
Zajączkowska

źródło: Encyklopedia Pedagogiki, red. W.
Pomykało (1993)

Dydaktyka ogólna Dydaktyki

Dydaktyka ogólna Dydaktyki

szczegółowe

szczegółowe

(poszczególnych przedmiotów)

(poszczególnych przedmiotów)

Teoria wychowania

Teoria wychowania

opracowanie: dr Maria J.
Zajączkowska

Dyscyplina pedagogiczna zajmująca się przede

wszystkim celami oraz sposobami i warunkami
działalności wychowawczej podejmowanej wobec
dzieci i młodzieży. Teoria wychowania zajmuje się:

1. formułowaniem celów
2. projektowaniem działalności wychowawczej
3. rozpoznawaniem czynników warunkujących

powodzenie lub
niepowodzenie zaprojektowanej działalności
wychowawczej.

Teoria nauczania (dydaktyka)

Teoria nauczania (dydaktyka)

zajmuje się kształceniem, nauczaniem i

uczeniem się.

opracowanie: dr Maria J.
Zajączkowska

Nauczanie

– planowa i systematyczna praca

nauczyciela z uczniem mająca na celu wywołanie
pożądanych, trwałych zmian w ich postępowaniu,
dyspozycjach i całej osobowości – pod wpływem
uczenia się i opanowywania wiedzy,
przekazywania wartości i działań praktycznych.

Uczenie się

– proces, w którego toku na

podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia
powstają nowe formy zachowania się i działania
lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte.

Kształcenie

(dotyczy rozwoju całej osobowości) –

system działań zmierzających do tego, aby
uczącej się jednostce lub zbiorowości jednostek
umożliwić:

1. poznanie świata,
2. przygotowanie się do zmiany świata
3. kształtowanie indywidualnej osobowości
(W. Okoń)

Zadanie wychowania

Zadanie wychowania

wg J. Pestalozziego (1746-1821)

wg J. Pestalozziego (1746-1821)

polega na rozwoju predyspozycji i zdolności

polega na rozwoju predyspozycji i zdolności

wszechstronnie, harmonijnie i w zgodzie z ideą

wszechstronnie, harmonijnie i w zgodzie z ideą

człowieczeństwa.

człowieczeństwa.

W idei człowieczeństwa zawiera się suma

W idei człowieczeństwa zawiera się suma

wszystkich wartości (miłość, zaufanie,

wszystkich wartości (miłość, zaufanie,

wdzięczność, religijność, poczucie

wdzięczność, religijność, poczucie

sprawiedliwości, miłosierdzie, gotowość do

sprawiedliwości, miłosierdzie, gotowość do

poświęceń i niesienia pomocy, dokładność,

poświęceń i niesienia pomocy, dokładność,

sumienność, niezawodność, siła woli,

sumienność, niezawodność, siła woli,

ofiarność, zmysł piękna, odpowiedzialność,

ofiarność, zmysł piękna, odpowiedzialność,

wierność, otwartość, wrażliwość itp.)

wierność, otwartość, wrażliwość itp.)

opracowanie: dr Maria J.
Zajączkowska

TERMIN

TERMIN

Wychowanie

Wychowanie

świadomie organizowana działalność

świadomie organizowana działalność

społeczna, oparta na stosunku wychowawczym

społeczna, oparta na stosunku wychowawczym

między wychowankiem a wychowawcą, której

między wychowankiem a wychowawcą, której

celem jest wywołanie zamierzonych zmian w

celem jest wywołanie zamierzonych zmian w

osobowości wychowanka. Zmiany te obejmują

osobowości wychowanka. Zmiany te obejmują

zarówno stronę poznawczo-instrumentalną,

zarówno stronę poznawczo-instrumentalną,

związaną z poznaniem rzeczywistości;

związaną z poznaniem rzeczywistości;

umiejętności oddziaływania na nią, jak i stronę

umiejętności oddziaływania na nią, jak i stronę

emocjonalno-motywacyjną, która polega na

emocjonalno-motywacyjną, która polega na

kształtowaniu stosunku człowieka do świata i

kształtowaniu stosunku człowieka do świata i

ludzi, jego przekonań i postaw, układu

ludzi, jego przekonań i postaw, układu

wartości i celu życia.

wartości i celu życia.

(W. Okoń, 2001)

(W. Okoń, 2001)

opracowanie: dr Maria J.
Zajączkowska

TERMIN

TERMIN

Wychowanie

Wychowanie

(2)

(2)

Wychowanie to długotrwały, trwający przez całe

Wychowanie to długotrwały, trwający przez całe

życie proces ciągnących się i konkretyzujących

życie proces ciągnących się i konkretyzujących

w wychowaniu zmian. To długotrwałe działania

w wychowaniu zmian. To długotrwałe działania

wychowawcze zawierające opiekę, kulturę,

wychowawcze zawierające opiekę, kulturę,

rozrywkę, wychowanie umysłowe, fizyczne,

rozrywkę, wychowanie umysłowe, fizyczne,

społeczne, moralne, estetyczne, ruchowe,

społeczne, moralne, estetyczne, ruchowe,

kształcenie zawodowe.

kształcenie zawodowe.

(D. Nakoneczna, 1995)

(D. Nakoneczna, 1995)

Akt wychowawczy – wszelka czynność

Akt wychowawczy – wszelka czynność

podejmowana przez człowieka z myślą o

podejmowana przez człowieka z myślą o

wywołaniu zmiany w postępowaniu innego

wywołaniu zmiany w postępowaniu innego

człowieka i przebiegająca w częściowo wspólnej

człowieka i przebiegająca w częściowo wspólnej

sytuacji symbolicznej

sytuacji symbolicznej

(K. Kruszewski, 1998)

(K. Kruszewski, 1998)

opracowanie: dr Maria J.
Zajączkowska

3 znaczenia wychowania

3 znaczenia wychowania

w użyciu społecznym

w użyciu społecznym



Wszelkie

Wszelkie

nieintencjonalne

nieintencjonalne

działania

działania

społeczne

społeczne

jakoś

jakoś

formujące człowieka

formujące człowieka

(socjalizacja, uspołecznienie).

(socjalizacja, uspołecznienie).



Wszelkie działania podejmowane

Wszelkie działania podejmowane

intencjonalnie

intencjonalnie

w celu

w celu

formowania

formowania

człowieka.

człowieka.



Działania podejmowane

Działania podejmowane

intencjonalnie

intencjonalnie

w celu

w celu

formowania tych aspektów osobowości

formowania tych aspektów osobowości

człowieka, które związane są z

człowieka, które związane są z

wartościami

wartościami

i

i

emocjami

emocjami

, a więc np. kształtowanie postaw do

, a więc np. kształtowanie postaw do

innych ludzi, różnych obiektów, idei

innych ludzi, różnych obiektów, idei

abstrakcyjnych i samego siebie.

abstrakcyjnych i samego siebie.



(A.Janowski

(A.Janowski

)

)

opracowanie: dr Maria J.
Zajączkowska

Pytanie:

Wieki XIX i XX to czas przygotowania

rzesz ludzi do pracy przez edukację.
Jaki będzie wpływ nowych urządzeń
elektronicznych i mediów na cele
kształcenia i wychowania w
najbliższych 20 latach XXI wieku ?