Modele polityki społecznej:
Rezydualny model polityki społecznej, nazywany też liberalnym lub marginalnym. gdy jedynym problemem adresatów są bariery prawne, kompetencyjne)Podstawą stabilizacji społeczno - ekonomicznej jest w nim samodzielne zaspokajanie potrzeb socjalnych przez obywateli. Preferuje się tu zasadę samo zaradności jednostki. Uznaje się wolność jednostki, wolny rynek państwa za pośrednictwem własnych służb socjalnych i zasiłków w ostateczności i tylko tym którzy sobie nie radzą. Państwowa pomoc jest więc swego rodzaju „ostatnią deską ratunku”. Natomiast wszelkie potrzeby są zaspokajanie w oparciu o rynek prywatny. Model ten opiera się na założeniu, że obowiązkowe ubezpieczenie społeczne uzupełniane są powszechnie służbą zdrowia i zasiłkami rodzinnymi. Te świadczenia gwarantują obywatelom pewne minimum dochodu niezbędne zapewnienie wyższego poziomu bezpieczeństwa socjalnego. Zależy to od indywidualnych decyzji poszczególnych obywateli. Główne zadania polityki społecznej sprowadza się więc do złagodzenia biedy ponieważ przyjmuje się, że większość społeczeństwa jest w stanie zaspokoić swoje potrzeby samodzielnie lub też przy ewentualnej pomocy najbliższych członków rodziny i organizacji charakterystycznych Model rezydualny opiera się na założeniu, że istnieją dwa naturalne kanały, przez które jednostka może zaspokajać swoje potrzeby: rodzina i rynek. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy zaspokojenie potrzeb za ich pośrednictwem jest niemożliwe, ponieważ kanały te są niedrożne (np. dysfunkcjonalna rodzina) lub jednostka nie może korzystać z tych mechanizmów z powodu starości lub czy choroby. Państwo wkracza dopiero gdy zawiodą inne kanały zapewnienia dobrobytu, tzn. rodzina i rynek. Państwowa polityka społeczna wkracza do momentu gdy znów naturalne kanały zaczną działać. zatem polityka społ. Ma tu charakter uzupełniający i tymczasowy. Powiązanie z ideologiami politycznymi: Koncepcja rezydualna odpowiada więc doktrynie: „ indywidualizmu, własności prywatnej, wolnego rynku i minimalnego państwa”
Model korporacyjny - odnoszący się do modelu motywacyjnego. Styl bodźcowy (ludzie potrafią się zachowywać właściwie ale potrzebują bodźców/korzyści). Jego charakterystyczną cechą jest oparcie się na ubezpieczeniach społecznych zakłada się tu bowiem, że obywatel ubezpieczy się na czas bezczynności zawodowej, np. emerytury, renty. W modelu tym państwo jest gwarantem podstawowego bezpieczeństwa socjalnego ale zadania realizują organizacje pozarządowe. Programy socjalne w tym modelu stanowią ważny dodatek do gospodarki stąd też model ten określany jest jako socjalna gospodarka rynkowa. Chodzi o to aby programy socjalne w jak najmniejszym stopniu zakłócały mechanizmy funkcjonowania gospodarki i służyły rozwojowi gospodarczemu. Potrzeby ludzkie powinny być zaspokajane zgodnie z takimi kryteriami jak staż pracy, wydajność i inne zasługi a zatem prawo do pomocy i wysokości świadczeń. Zależy w tym modelu od statusu danej osoby na rynku pracy. Świadczenia przysługują głównie osobom ubezpieczonym i są obowiązkowe. Model ten funkcjonuje w takich krajach jak: Niemcy, Holandia, Belgia, Austria, Finlandia, parę jego elementów posiada system włoski i francuski.
Model opiekuńczy - nazywany instytucjonalno - redystrybucyjny,, czasem nazywany socjalnym. Styl opiekuńczy (powodem zachowań jest brak umiejętności i możliwości) Podstawowym podmiotem działań jest państwo. Stosuje się tu zasadę uniwersalizmu. Polityka Społeczna uważana jest za integralną instytucję w ramach danego społeczeństwa gwarantujący powszechny dostęp do świadczeń i usług opierający się na kryterium potrzeb. Istotą jest tu funkcja redystrybucji dochodów w wyniku uznania zasady odpowiedzialności całego społeczeństwa za dobrobyt i bezpieczeństwo socjalne jednostki. Polityka społeczna w tym modelu obejmuje wszystkich obywateli. Jest tu zachowany powszechny i zasadniczy system ochrony. państwo zapewnia swoim obywatelom wysoki poziom usług socjalnych, zatrudnienie, wyspecjalizowane służby społeczne. Rozwój związków zawodowych i klasy średniej jest asekurowany przez państwo. Polityka społeczna uważana jest za integralna instytucję społeczeństwa gwarantującą powszechny dostęp do świadczeń i usług. Ani rodzina ani rynek prywatny nie jest w stanie zagwarantować każdemu zaspokojenie potrzeb wszystkich obywateli. Realizowany jest powszechny, bezpłatny system ochrony zdrowia, emerytury i renty socjalne, zasiłki rodzinne wypłacane na każde dziecko, rozbudowany system publicznych usług socjalnych dla ludzi starych, niepełnosprawnych, rodzin z dziećmi. zdrowia, oświaty, rozbudowany system publicznych usług socjalnych dla osób starszych i niepełnosprawnych. Przestrzega się zasad społecznej odpowiedzialności. Państwo gwarantuje opiekę każdemu obywatelowi przez całe jego życie. Model ten realizowany jest głównie w państwach skandynawskich, Szwecja, Dania, Holandia.
4. Kwestia zatrudnienia i bezrobocia w polityce społecznej.
Kwestia zatrudnienia rozpatrywana jest w wielu aspektach zarówno ekonomicznym, społecznym i psychologicznym. Aspekt ekonomiczny odnosi się do skali makro, gdzie brany jest pod uwagę tzw. dobrobyt państwa czyli produkt krajowy brutto, jako jeden z mierników dochodu narodowego stosowanych w rachunkach narodowych. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku). Ma znaczenie w rozwoju cywilizacji. Im większy wzrost tym następują mniejsze obciążenia dla pozostałych. Zatrudnienie jest ważnym składnikiem makroekonomicznym. Wysokie zatrudnienie gwarantuje wysoki rozwój cywilizacyjny jeżeli jest połączony z rozwojem technicznym. Wysoki poziom zatrudnienia to słabsze obciążenie dla pozostałych ponieważ wszyscy płaca podatki. W skali mikro zatrudnienie to pewien sposób na zmniejszenie ubóstwa, ponieważ ludzie, którzy nie pracują są zazwyczaj ubodzy. Chociaż mogą być takie przypadki, gdzie ludzie pracują ale mają niskie zarobki, że nie mogą wyjść z ubóstwa. Aspekt społeczny zatrudnienia odnosi się do podwyższenia statusu społecznego, co powoduje, ze relacje między ludźmi są udane. Pozwala również tworzyć wszelkiego rodzaju związki zawodowe, branżowe itp. Pozwala również w pełni uczestniczyć nie tylko w życiu społecznym, ale i kulturowym, a także stanowi w pewnym stopniu motywację do podnoszenia kwalifikacji a więc daje możliwość edukacji.
Aspekt psychologiczny ma na uwadze osiągniecie sukcesu w pracy zawodowej co powoduje dowartościowanie się. Dzięki temu ma to wpływ na samorealizację i rozwój osobisty. Staje się szansą osiągania założonych celów. Ustalony rytm pracy powoduje wypracowanie pewnych strategii dotyczących organizacji czasu pracy, wywiązywanie się z obowiązków jak i bycie odpowiedzialnym za powierzone zadania. Aspekt ten również nawiązuje do zdobycia umiejętności pokonywania trudności i rozwiązywania problemów.
Problem zatrudnienia odnosi się do kwestii pracowniczej, która pojawiła się wraz z rozwojem kapitalizmu. Do tej kwestii zaliczany jest na ogół długi czas wykonywanej pracy 12-15 godzin dziennie np. praca taśmowa . Co powoduje, że wynagrodzenie za tego typu prace jest niskie. Brak czasu na odpoczynek przejawia się utratą zdrowia. Nie ulega wątpliwości, ze w tej kwestii następuje pogorszenie relacji z pracodawcą.
Kwestia bezrobocia odnosi się do uwarunkowań, w których rolę odgrywają podatki i koszty pracy jakie ponoszą pracodawcy w związku z zatrudnieniem pracownika. Na ogół pracownik ma wypłacane najniższe wynagrodzenie a więc minimalna płaca, która niekiedy wiąże się z ograniczeniami pod względem bezpieczeństwa i warunków pracy, praca w warunkach szczególnych np. górnik w kopalni. W kwestii bezrobocia szczególna uwagę poświęca się temu czy dany pracownik ma dzieci a także ile czasu jest w stanie poświęcić pracy, najlepiej byłoby w oczach niektórych pracodawców żeby pracownik nie posiadał potomstwa i był dyspozycyjny 24 h na dobę. Również kwestia ta odnosi się do tego, ze niektórzy nie podejmują pracy ze względów na pojawienie się innych problemów społecznych np. niepełnosprawność. Zaletą kwestii bezrobocia jest to, że jest pewna grupa ludzi, którą można dokształcić , przekwalifikować, zdobędą nowe umiejętności potrzebne do podjęcia pracy. Pełni rolę motywacji a więc zwiększa działania i zaangażowanie co staje się powodem podniesienia wartości pracy. Bezrobocie pozwala na realizowanie pewnych działań i celów, które pozwalają spełnić się w roli studenta- pozwala podjąć studia, rodzica- czas na urodzenie i wychowywanie dzieci jak również spełnić się w roli podróżnika. Kolejna zaletą jest uzyskanie awansu, gdyż następuje czasowa mobilizacja a także nasilają się kontakty społeczne. Cechy pierwotne i wtórne kwestii społecznych Jolanta Supińska wyróżniła 7 cech definicyjnych kwestii społecznej, jako zespołu zjawisk, które
budzą niepokój, napięcie, poczucie, że "to jest nienormalne", „z tym trzeba zrobić" (może to konsolidować opinię publiczną przeciw władzy lub prowadzić do jej podziałów),
prowadzą do zachowań ludzi będących wyrazem tych niepokojów i napięć (panika, protesty, ucieczka, ruchy społeczne),
nie mogą zostać samodzielnie przezwyciężone (przez jednostki, rodziny, grupy społeczne),
są długotrwałe, mają szeroki i rosnący zasięg,
kumulują się w pewnych grupach społecznych („kwestie podmiotowe”),
wiążą się z niedostosowaniem instytucji społecznych do ludzkich potrzeb (wskutek zmian instytucji lub ewolucji potrzeb),
prowadzą do zakłóceń dalszego rozwoju społecznego. Wyróżniła ona również „wtórne” kwestie społeczne wywołane
złym definiowaniem kwestii społecznych (np. definicja ubóstwa jako kary za grzechy),
kamuflowaniem kwestii społecznych (np. cenzura informacji o ubóstwie w PRL),
wadliwym lub nieskutecznym zwalczaniem kwestii społecznych,
brakiem przeciwdziałania kwestiom społecznym. Narzędzia polityki społecznej. Podatki spełniają trzy główne funkcje: 1) fiskalną - są głównym źródłem dochodów budżetu państwa, gwarantują finansowanie wydatków publicznych. Jest to pierwotna, najstarsza funkcja podatków. ogół decyzji rządu dotyczących wydatków i podatków. Jest częścią polityki finansowej państwa. 2) redystrybucyjną - są instrumentem przesuwania dochodów pomiędzy różnymi grupami społecznymi. wtórny podział dochodów społeczeństwa dokonujący się za pośrednictwem budżetu państwa. Przebiega wielopłaszczyznowo i polega na obciążeniu działalności gospodarczej oraz dochodów wszystkich podmiotów gospodarczych różnymi rodzajami podatków i opłat, stanowiących dochód budżetu państwa. polega na świadomym oddziaływaniu przez państwo na ostateczny podział dochodów indywidualnych. Niezależnie od tego, jak kształtuje się podział dochodów pierwotnych, przez państwo poprzez politykę redukowania (podatki) i uzupełniania (pieniężne transfery socjalne) dochodów indywidualnych może wpływać na kształtowanie podziału dochodów w społeczeństwie 3) stymulacyjną - są wykorzystywane przez państwo jako instrument oddziaływania na decyzje podmiotów gospodarczych w celu skorelowania ich z założeniami polityki gospodarczej i społecznej państwa. Rola prawa. Prawne regulacje określające uprawnienia i zachowania obywateli dotyczące zaspokajania potrzeb
zapisane w konstytucji i innych aktach dotyczących swobód obywatelskich
szczegółowe regulacje prawne (prawo pracy, rodzinne)
Rola systemu zabezpieczeń społecznych.
Jednym z podstawowych celów polityki współczesnych państw jest zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa socjalnego obywateli. Realizacją zadań wynikających z tego celu zajmuje się system zabezpieczenia społecznego. Ma on gwarantować bezpieczeństwo socjalne (zwłaszcza ekonomiczne) poprzez działania nakierowane na zmniejszenie i kompensowanie następstw zaistnienia ryzyka socjalnego (zdarzeń, które powodują utratę dochodów lub ich zmniejszenie). System zabezpieczenia społecznego w Polsce jest bardzo rozbudowany. W jego skład wchodzą: ubezpieczenia majątkowe i osobowe, ubezpieczenia społeczne, ochrona zdrowia, rehabilitacja inwalidów, pomoc społeczna oraz uzupełniające świadczenia socjalne. Wszystkie te części łączy wspólne zadanie - udzielanie różnego rodzaju świadczeń zapewniających obywatelowi poczucie bezpieczeństwa socjalnego w różnych sytuacjach życiowych. Pomoc społeczna jest jednym z elementów polityki społecznej państwa i tym samym stanowi fragment systemu zabezpieczenia społecznego. Wynika to z celów jakie przed nią stoją: zaspokajania niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka, przy czym pomoc społeczna powinna w miarę możliwości doprowadzić do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz do ich integracji ze środowiskiem, a także zapobiegać powstawaniu trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie sami rozwiązać. Pomoc społeczna jako element zabezpieczenia społecznego pełni rolę uzupełniającą wobec świadczeń społecznych, jej znaczenie jest związane głównie z niewypełnieniem przez rodzinę funkcji opiekuńczej i ekonomicznej wobec swych członków. W systemie pomocy społecznej istotne są działania uwzględniające potrzeby osób i rodzin znajdujących się w szczególnie trudnych sytuacjach życiowych. Chodzi tu o rodziny dotknięte chorobą, niepełnosprawnością, rodziny niepełne, wielodzietne, czy patologiczne. W niektórych z nich współwystępują czynniki negatywne, takie jak niedostatek, bezrobocie, niewydolność opiekuńczo-wychowawcza, niepełnosprawność psychofizyczna.