CO TO BÓL

CO TO BÓL



Ból to wg Międzynarodowego

Ból to wg Międzynarodowego

Towarzystwa Badania Bólu

Towarzystwa Badania Bólu

subiektywne, przykre i negatywne

subiektywne, przykre i negatywne

wrażenie zmysłowe i emocjonalne

wrażenie zmysłowe i emocjonalne

powstające pod wpływem bodźców

powstające pod wpływem bodźców

uszkadzających tkankę (tzw.

uszkadzających tkankę (tzw.

nocyceptywnych) lub zagrażających

nocyceptywnych) lub zagrażających

ich uszkodzeniem.

ich uszkodzeniem.

Rola bólu w organiźmie.

Rola bólu w organiźmie.



Rola bólu – jeden z najwcześniejszych

Rola bólu – jeden z najwcześniejszych

naturalnych sygnałów chorobowych

naturalnych sygnałów chorobowych

wskazuje na istnienie procesu

wskazuje na istnienie procesu

chorobowego, który wzywa do

chorobowego, który wzywa do

leczenia.

leczenia.

Czynnik nocyceptywny

Czynnik nocyceptywny

(bólowy)

(bólowy)



Czynnik powodujący uszkodzenie

Czynnik powodujący uszkodzenie

tkanek lub zagrażający ich

tkanek lub zagrażający ich

uszkodzeniem.

uszkodzeniem.

Złożona reakcja organizmu na

Złożona reakcja organizmu na

zadziałanie czynnika bólowego:

zadziałanie czynnika bólowego:



reakcje psychiczne (cierpienie)

reakcje psychiczne (cierpienie)



ruchowe (odruch obronny, skurcz

ruchowe (odruch obronny, skurcz

mięśni, grymas itp.)

mięśni, grymas itp.)



autonomiczne (przyspieszenie tętna,

autonomiczne (przyspieszenie tętna,

wzrost ciśnienia tętniczego,

wzrost ciśnienia tętniczego,

przekrwienie, pot itp..)

przekrwienie, pot itp..)



hormonalne (uwalnianie adrenaliny i

hormonalne (uwalnianie adrenaliny i

innych hormonów)

innych hormonów)

Podział bólu w zależności od

Podział bólu w zależności od

miejsca powstania:

miejsca powstania:



Ból receptorowy (nocyceptywny)–

Ból receptorowy (nocyceptywny)–

tzw. “ból kliniczny” lub “normalny” .

tzw. “ból kliniczny” lub “normalny” .

Dzielimy na:

Dzielimy na:

-Trzewny -narządy wewnętrzne

-Trzewny -narządy wewnętrzne

-Somatyczny -skóra, mięśnie, stawy

-Somatyczny -skóra, mięśnie, stawy



Ból neuropatyczny, przewodzeniowy

Ból neuropatyczny, przewodzeniowy



Ból psychogenny

Ból psychogenny

Etapy powstawania bólu:

Etapy powstawania bólu:



drażnienie mechaniczne, termiczne,

drażnienie mechaniczne, termiczne,

chemiczne, receptora somatycznego lub

chemiczne, receptora somatycznego lub

trzewnego (nocyceptora)

trzewnego (nocyceptora)



przewodzenie pobudzenia przez nerw

przewodzenie pobudzenia przez nerw

obwodowy do rogu tylnego rdzenia (istota

obwodowy do rogu tylnego rdzenia (istota

galaretowata)

galaretowata)



przewodzenie dośrodkowe bodźca przez

przewodzenie dośrodkowe bodźca przez

rdzeń kręgowy i pień mózgu

rdzeń kręgowy i pień mózgu



kora mózgowa (układ limbiczny) -

kora mózgowa (układ limbiczny) -

ostateczna percepcja bólu

ostateczna percepcja bólu

Mediatory bólu stymulujące

Mediatory bólu stymulujące

receptor bezpośrednio po

receptor bezpośrednio po

zadziałania urazu:

zadziałania urazu:



uwalniane z tkanek: potas, substancja P,

uwalniane z tkanek: potas, substancja P,

bradykinina, kallidyna, histamina, serotonina,

bradykinina, kallidyna, histamina, serotonina,



przez polimodalne receptory: neurosekrecja

przez polimodalne receptory: neurosekrecja

substancji P 2

substancji P 2



przez naczynia krwionośne: bradykinina

przez naczynia krwionośne: bradykinina



przez płytki krwi:serotonina

przez płytki krwi:serotonina



przez komórki tuczne:histamina.

przez komórki tuczne:histamina.



uwalniane przez komórki zapalne :

uwalniane przez komórki zapalne :

prostaglandyny (zwłaszcza E1), leukotrieny,

prostaglandyny (zwłaszcza E1), leukotrieny,

cytokiny, wolne rodniki tlenowe.

cytokiny, wolne rodniki tlenowe.

Przewodzenie bólu przez nerwy

Przewodzenie bólu przez nerwy

obwodowe

obwodowe

Włókna A-delta szybko przewodzące,

Włókna A-delta szybko przewodzące,

20% bodźca, ból zlokalizowany.

20% bodźca, ból zlokalizowany.

Włókna C cienkie, wolno przewodzące,

Włókna C cienkie, wolno przewodzące,

80% bodźca, ból rozlany.

80% bodźca, ból rozlany.

Podstawowym mediatorem

Podstawowym mediatorem

przewodzenia w drogach nerwowych

przewodzenia w drogach nerwowych

jest substancja P.

jest substancja P.

Natężenie odczucia bólu zależy

Natężenie odczucia bólu zależy

od:

od:



wielkości i siły działającego bodźca

wielkości i siły działającego bodźca



czynników wzmacniających odczucie

czynników wzmacniających odczucie

bólu

bólu



mechanizmów hamujących i

mechanizmów hamujących i

modulujących odczucie bólu

modulujących odczucie bólu

Czynniki wzmagające odczucie

Czynniki wzmagające odczucie

bólu:

bólu:



neurotrofiny– białka produkowane w

neurotrofiny– białka produkowane w

unerwianych tkankach, komórkach

unerwianych tkankach, komórkach

nerwowych i glejowych, ich wzrost

nerwowych i glejowych, ich wzrost

obserwowany jest po urazach, oparzeniach,

obserwowany jest po urazach, oparzeniach,

zapaleniach stawów, uszkodzeniach

zapaleniach stawów, uszkodzeniach

nerwów (komórki osłonki Shwanna)

nerwów (komórki osłonki Shwanna)



substancja P i Calcitonine Gene Related

substancja P i Calcitonine Gene Related

Peptide

Peptide



zwiększenie wrażliwości OUN

zwiększenie wrażliwości OUN

Układy hamujące i modulujące

Układy hamujące i modulujące

czucie bólu

czucie bólu



w rogach tylnych rdzenia -kontrola neuronów wstawkowych

w rogach tylnych rdzenia -kontrola neuronów wstawkowych

poprzez ponadrdzeniowy układ serotoninoergiczny

poprzez ponadrdzeniowy układ serotoninoergiczny

np. bodźce z włókien A blokują dopływ impulsów z włókien C.

np. bodźce z włókien A blokują dopływ impulsów z włókien C.



w pniu mózgu –działanie peptydów opioidowych

w pniu mózgu –działanie peptydów opioidowych

- enkefaliny i endorfiny, serotoniny noradrenaliny, kalcytoniny,

- enkefaliny i endorfiny, serotoniny noradrenaliny, kalcytoniny,

cholecystokininy, somatostatyny, normotensyny.

cholecystokininy, somatostatyny, normotensyny.

(substancja szara okołowodociągowa, jądra szwu, wzgórze i

(substancja szara okołowodociągowa, jądra szwu, wzgórze i

podwzgórze, jądro migdałowate)

podwzgórze, jądro migdałowate)



kora mózgowa –filtracja, selekcja i modulacja dopływu

kora mózgowa –filtracja, selekcja i modulacja dopływu

bodźców (najmniej poznany).

bodźców (najmniej poznany).



układ limbiczny – ostateczna emocjonalna ocena bólu.

układ limbiczny – ostateczna emocjonalna ocena bólu.

Czynniki obniżające próg

Czynniki obniżające próg

odczuwania bólu:

odczuwania bólu:



Osobowość introwertyczna, depresja,

Osobowość introwertyczna, depresja,

lęk, obawa

lęk, obawa



Gniew, smutek, nuda

Gniew, smutek, nuda



Bezsenność, zmęczenie

Bezsenność, zmęczenie



Dyskomfort, wszelkie stany

Dyskomfort, wszelkie stany

chorobowe

chorobowe



Izolacja, zaniedbanie społeczne

Izolacja, zaniedbanie społeczne

Czynniki podwyższające próg

Czynniki podwyższające próg

odczuwania bólu:

odczuwania bólu:



Dobre samopoczucie, sympatia,

Dobre samopoczucie, sympatia,

zrozumienie,

zrozumienie,



Towarzystwo, aktywność,

Towarzystwo, aktywność,



Sen, wypoczynek, zredukowanie lęku

Sen, wypoczynek, zredukowanie lęku



Stan ogólnego zdrowia, poprawa

Stan ogólnego zdrowia, poprawa

nastroju

nastroju