Psychopatologia

Definicja pojęcia, zakres

problematyki, i objawy

zaburzeń psychicznych

Definicja pojęcia psychopatologia

• Jest dziedziną wiedzy z pogranicza psychologii i

medycyny, która zajmuje się opisem i

kategoryzacją zjawisk psychicznych

odbiegających od normy.

• Norma to wzorzec cech (może dotyczyć

zachowania, przebiegu procesów psychicznych

osobowości, rozwoju).

Rodzaje norm określających

wzorzec normalności/zdrowia

• 1. Norma ilościowa to wynik pomiaru

• - norma biologiczna np. poziom hormonów

• - norma psychologiczna np. poziom objawów depresji

• 2. Norma społeczno – kulturowa to wzorzec

zachowania uznanego w danej kulturze za pożądany.

• - pełnienie ról społecznych określonych przez

socjologów

• - wyrażone są w kodeksie prawnym

• - wyrażone są w kodeksie moralnym np. kodeks

zawodowy

• 3. Norma teoretyczna

• - wzorzec zachowania podany w teoriach osobowości

Kryteria zdrowia psychicznego na

podstawie założeń teorii osobowości

• 1.postawa wobec Ja –pozytywna

samoocena, poczucie tożsamości

• 2. zdolność do rozwoju i samorealizacji
• 3. zdolność do integracji doświadczeń
• 4. autonomia - niezależność od wpływów i

samoregulacja

• 5. realistyczne postrzeganie rzeczywistości.
• 6. radzenia sobie z wymaganiami; zdolność

do adaptacji w zmieniającym się świecie.

Definiowanie procesów psychicznych jako

patologiczne -

podejście jakościowe lub ilościowe

• 1. Podejście jakościowe – analiza jakościowa zjawiska

• Poszczególne objawy zaburzonego funkcjonowania w sferze

poznawczej, emocjonalnej, zachowania porównuje się z normą

i stwierdza inną jakość

• np. halucynacja jest zaburzeniem spostrzegania -

spostrzeganie ma tu odmienną jakość

• Szczegółowy opis jakości dysfunkcji umożliwia np. stawianie

hipotez co przebiegu dysfunkcji i lokalizacji uszkodzenia w

CUN.

• Podejście ilościowe – obiektywne badania i pomiary

• Wiele wymiarów zaburzonego funkcjonowania równocześnie

odnosi się do normy ilościowej.

• Np. obniżona sprawność intelektualna lub nadmiernie wysoka

lub nadmiernie niska kontrola emocji lub samoocena.

Definiowanie zaburzeń psychicznych jako

wynik złego działania mechanizmów

przystosowawczych

• Podejście całościowe do zaburzenia

psychicznego

• Zaburzenie ujmowane jest wtedy jako

wyraz zaburzenia regulacji psychicznej.

• Np. człowiek nie może zaspokoić

potrzeb i obronić się przed
niebezpieczeństwami.

Wieloznaczność pojęć norma i zdrowie i

trudność definiowania zaburzeń

psychicznych

• Nie istnieje cecha wspólna dla wszystkich zachowań

nienormalnych.

• (Nie istnieje warunek konieczny nienormalności)

• Nie istnieje cecha różnicująca, występująca tylko w

przypadkach nienormalności a nie występująca w

żadnym normalnym przypadku.

• (Nie istnieje warunek wystarczający nienormalności)

• Dlatego nienormalność definiuje się na podstawie

występowania co najmniej jednej z kilkunastu

podanych dalej cech różnicujących patologię od normy.

c.d.Kryteria definiowania zjawisk

psychicznych jako patologiczne

• (1) niemożność zaspokojenia potrzeb
• (2) niemożność obrony własnej osoby przed

niebezpieczeństwami

• (3) cierpienie towarzyszące ich przejawianiu
• (4) nieprzystosowanie
• (6) naruszanie norm społecznych,
• (7) budzenie poczucia dyskomfortu u obserwatora.

• (3) nieracjonalność
• (4) nieprzewidywalność i brak nad nimi kontroli,
• (5) rzadkość występowania i niekonwencjonalność;

c.d.Kryteria definiowania zjawisk

psychicznych jako nienormalne/patologiczne

–podsumowanie

• Definiowanie

zjawisk

psychicznych

jako

patologiczne opiera się na

• występowaniu negatywnych konsekwencji dla

osoby je przejawiającej, jak niemożność

zaspokojenia potrzeb i obrony własnej osoby

przed

niebezpieczeństwami,

cierpienie,

nieprzystosowanie;

• oraz negatywnych konsekwencji dla otoczenia,

jak naruszanie norm społecznych, poczucie

dyskomfortu u obserwatora;

• jak również na podstawie cech świadczących o

nietypowości,

jak

nieracjonalność,

nieprzewidywalność i brak kontroli, rzadkość

występowania i niekonwencjonalność.

Zakres problematyki psychopatologii

Psychopatologia ogólna

• Psychopatologia ogólna definiuje i opisuje poszczególne objawy

zaburzeń psychicznych.

• 1. Objawy zaburzeń psychicznych w zakresie funkcji poznawczych:

• (1. 1) Zaburzenia uwagi

• (1.2) Zaburzenia pamięci

• (1.3) Zaburzenia spostrzegania

• (1. 4) Zaburzenia myślenia

• (1.5) Zaburzenia świadomości.

• 2.Objawy zaburzeń psychicznych w zakresie procesów

emocjonalnych i motywacji do działania.

• 3. Objawy zaburzeń psychicznych w zakresie zachowania

Zakres problematyki psychopatologii

Psychopatologia szczegółowa

• Psychopatologia szczegółowa

• 1.wyznacza kategorie diagnostyczne, na

podstawie których pojedyncze objawy

zaburzeń psychicznych grupowane są w

zespoły objawów tworzące jednostki

chorobowe

• 2. bada przyczyny powstania zespołów

biologiczne i psychologiczne oraz

środowiskowe. Środowiskowe czynniki traktuje

jako mediatory między czynnikami

biologicznymi i psychologicznymi a

wystąpieniem zaburzenia.

• 3. wskazuje formę leczenia zespołów.

Klasyfikacje

zaburzeń psychicznych

• 1. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i

Problemów Zdrowotnych (International Classification of
Mental and Behavioural Disorders) – ICD –10, opracowana
przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) .

• 2. Diagnostyczny i Statystyczny Podręcznik Zaburzeń

Psychicznych (Diagnostic and Statistical Manual of Mental
Disorders) - DSM-IV, opracowany przez Amerykańskie
Towarzystwo Psychiatryczne (APA).

Zakres problematyki psychopatologii

Psychopatologia rozwojowa

• Psychopatologia rozwojowa

koncentruje się na związkach między
zmieniającymi się w trakcie rozwoju
człowieka czynnikami wewnętrznymi
(biologicznymi i psychologicznymi)
oraz zewnętrznymi (środowiskowymi)
a podatnością na określone
zaburzenia psychiczne.

Objawy zaburzeń psychicznych w zakresie funkcji

poznawczych

Zaburzenia uwagi

• Uwaga jako mechanizm ograniczający nadmiar informacji w procesie

przetwarzania informacji powinna być selektywna, czujna (trwała, przerzutna,
podzielna) o szerokim zakresie

• (1) stała niemożność lub stałe ograniczenie zogniskowania uwagi

to zaburzenie czujnego podtrzymywania uwagi, które powoduje
brak wytrwałości w wykonywaniu czynności

• (2) wahania możliwości koncentracji uwagi to zmienność w

zakresie czujności uwagi powodująca także brak wytrwałości w
wykonywaniu czynności

• (4) nadmierne koncentrowanie uwagi to ograniczenie przerzutności

Objawy zaburzeń psychicznych w zakresie funkcji

poznawczych

Zaburzenia pamięci (ilościowe i

jakościowe)

• Składniki pamięci: zapamiętywanie, przypominanie, odtwarzanie

• Zaburzenia pamięci ilościowe

• (1) Trudność zapamiętania lub przypomnienia sobie zdarzeń

odległych lub niedawnych (hipomnezja)

• (2) luka pamięciowa (amnezja) – niemożność odtworzenia

zdarzeń z jakiegoś odcinka czasu

• (3) Pamięć wzmożona (hipermnezja) – występuje rzadko i tylko

stanach zmienionej świadomości

c.d. zaburzenia pamięci jakościowe

• 1. Złudzenia (iluzje) pamięci – zaburzenie polega na zniekształceniu

wspomnień rzeczywistych pod wpływem przeżyć

• 1.1 Rozpoznanie , że wydarzenie podobne do wydarzenia obecnego wydarzyło

się w przeszłości: „już widziałem”; „już przeżywałem” ; podczas gdy nie miało

ono miejsca (przeżycie oswajające)

• 1. 2. Brak rozpoznania, że wydarzenie podobne do obecnego wydarzyło się w

przeszłości: „nigdy nie widziałem”; „nigdy nie przeżywałem”; podczas gdy

wydarzenie podobne miało miejsce (przeżycie wyobcowujące)

• 1.3. Kryptomnezja to przeżywanie wspomnienia z przeszłości jako aktualnie

się dziejącego wydarzenia. Wspomnienie jest nieuświadamiane jako

wspomnienie Np.popełnia się w tej sytuacji nieświadomy plagiat.

• 2. Fałszywe wspomnienia – przekonanie o realności wydarzeń, które nie miały

miejsca

• 2.1.Konfabulacje wypełniające luki pamięciowe o małym stopniu przekonania

• 2.2. Omamy - wspomnienia zafałszowane urojeniowo o dużym stopniu

przekonania.

• wrażenia – proste informacje z narządów zmysłów

• spostrzeżenia – wynik dopasowania do wrażeń schematów poznawczych i

przypisania wrażeniom znaczenia

• (1) Zniekształcenie właściwości przedmiotów i osób

fizycznych relacji przestrzennych i czasowych (pozostaje

świadomość zniekształcenia)

• (2) Utrata wrażeń zmysłowych częściowa lub całkowita

• (3) Złudzenia (iluzje) Błędne rozpoznawanie właściwości

przedmiotów lub osób bez świadomości popełniania błędu

• (4) Omamy (halucynacje) rozpoznawanie nieistniejących

przedmiotów lub osób bez świadomości popełniania błędu

Objawy zaburzeń psychicznych w zakresie funkcji

poznawczych

Zaburzenia spostrzegania

Objawy zaburzeń psychicznych w zakresie funkcji

poznawczych

Zaburzenia myślenia w zakresie treści i formy

• (1) Myśli nadwartościowe – przekonanie, które ma nadmierną ważność i

zachowanie jest mu podporządkowane.

• Np. idea naprawy społeczeństwa lub osiągnięcia sprawności fizycznej.

• (2) Urojenia - Fałszywe przekonania, niezgodne z rzeczywistością

• Np. urojenia oddziaływania to przekonanie, że ktoś lub instytucja ma wpływ

nadnaturalny – magiczny, duchowy, parapsychologiczny na uczucia i

zachowania osoby lub, że się samemu ma taki wpływ na kogoś.

• Np. urojenia prześladowcze - przekonanie, że inni mają złe zamiary i pozbawią

życia, zdrowia lub dóbr.

• Np. urojenia wyższościowe lub małej wartości, hipochondryczne, winy,

grzeszności, zubożenia, nihilistyczne (ja lub świat nie istnieje).

• (3) Automatyzmy psychiczne - przekonanie, że się nie ma się wpływu na własne

przeżycia i zachowania i odczuwanie ich jako nie podlegających własnej woli.

• Np. Ruchy lub myśli nasłane

• (4) Obsesje - myśli natrętne z poczuciem niemożności odsunięcia ich, o treści

neutralnej lub zagażającej np. bluźniercze u osoby religijnej.

c.d. zaburzenia myślenia w zakresie formy

• 1.Spowolnienie lub przyspieszenie myśli. Nasilone spowolnienie to zaleganie jednej

myśli; nasilone przyspieszenie to bezproduktywna gonitwa

• 2. Natłok myśli lub otamowanie chwilowe myśli (pustka w głowie)

• 3 Rozwlekłość polega na niekończeniu wątku i rozpoczynaniu nowego,

zbytecznego

• 4. Zubożenie myślenia (alogia) manifestuje się w wypowiadaniu niewielu myśli lub

podejmowaniu niewielu wątków tematycznych (stereotypie).

• 5. Myślenie nielogiczne manifestuje się w niezrozumiałych wypowiedziach. Np.

używanie neologizmów, myślenie nazbyt konkretne lub nazbyt abstrakcyjne.

• 6. Myślenie nieskładne manifestuje się w niegramatyzmach i nieskładnym toku

wypowiedzi.

• 7. Myślenie niekomunikatywne manifestuje się w wypowiedziach oderwanych od

rzeczywistości, na tematy abstrakcyjne lub koncentracji na własnym życiu

wewnętrznym.

Objawy zaburzeń psychicznych w zakresie funkcji

poznawczych

Zaburzenia świadomości

w zakresie (1) uświadamianie sobie i (2)

przytomności

• 1. Zaburzenia w zakresie uświadamiania sobie

otoczenia

• 1.1. Zaburzenia poczucia otoczenia (derealizacja)- poczucie

zagrażającej, nieokreślonej zmiany otoczenia.

• 1.2. Zaburzenia poczucia czasu – poczucie przyspieszenia, zaniku,

przeżywanie czasu obecnego wraz z innym czasem, dezorientacja

- niezdolność oceny czasu obecnego.

• 1.3. Zaburzenie poczucia przestrzeni –niemożność przestrzennego

usytuowania przedmiotów lub znalezienia drogi.

c.d. zaburzenia świadomości w zakresie

uświadamiania sobie

• 2. Zaburzenia w zakresie poczucia własnej osoby

• 2.1. Zaburzenia poczucia realności własnej osoby: „ja to nie ja”

(depersonalizacja); przeżycia oceniane jako obce, sztuczne i

niespójne z własnym ja.

• 2.2. Poczucie zdrowia podczas gdy jest się chorym psychicznie –

niezdolność do oceny, że stany chorobowe są chorobowe, uważa się

je za subiektywną rzeczywistość.

•

• 2.3. Poczucie choroby fizycznej podczas gdy nie stwierdza się zmian

chorobowych w tkankach ciała lub podłoża neurologicznego.

•

• 4. Poczucie utraty świadomej kontroli nad przeżywaniem i

zachowaniem

• Np. nieświadoma wędrówka (fuga) lub osobowość mnoga

c.d. zaburzenia świadomości – w zakresie

przytomości

• 1. Zaburzenia ilościowe polegają na wyłączeniu świadomości różnego

stopnia

• 1.1. Senność

• 1.2. Śpiączka

• 2. Zaburzenia jakościowe

• 2.1. Przymglenie polega na nieostrości spostrzegania i trudności oceny

relacji przestrzennych przedmiotów w polu widzenia (reakcje

spowolniałe, zaburzona orientacja w miejscu i czasie, oraz co do własnej

osoby pozostaje niepamięć, że stan taki miał miejsce.

•

• 2.2. Zmącenie polega na zmienności w zakresie ostrości spostrzegania

(dominują zaburzenia spostrzegania, iluzje i omamy, zaburzona

orientacja w miejscu i czasie, oraz co własnej osoby, pozostaje

niepamięć, że taki stan miał miejsce

• 2.3. Zwężenie polega na tym, że pole percepcji staje się ograniczone,

brak kontaktu z otoczeniem, reakcje niezrozumiałe i nieproporcjonalne do

sytuacji. Pozostaje niepamięć zaburzenia.

Objawy zaburzeń psychicznych w zakresie procesów

emocjonalnych i motywacji do działania

• Występowanie emocji określonego typu nadmiernie intensywnych i

niedostosowanych do okoliczności

• 1. Obniżenie nastroju

• 1.1. Depresyjny - poczucie małej wartości, winy lub bezsilności

• 1.2. Dysforyczny - poczucie żalu, krzywdy, zniechęcenia

• 1.2.Astenia - poczucie wyczerpania i lękliwość

• 2. Podwyższenie nastroju

• 2.1. Mania - radość; poczucie dużej wartości i osiągnięć, ekspansywne pomysły

• 2.2.Euforia - wesołość, samozadowolenie, poczucie szczęścia, emocje te są

niedostosowane do realnej sytuacji osoby

• 2.3. Ekstaza - poczucie niezwykłej doniosłości własnej roli

• 3. Lęk i poczucie zagrożenia

• 3.2. Uogólniony

• 3.2. Napadowy (panika)

• 3.3. Fobie (unikanie sytuacji lękotwórczych)

• 4. Złość - poczucie krzywdy lub ograniczenia, upokorzenia, lub żalu wobec

siebie. Emocje te są niewspółmierne do okoliczności

• 4.1. Wybuchy złości krótkotrwałe

• 4.2. Złość uogólniona, długo utrzymująca się

c.d. zaburzenia emocji

• Zaburzenia emocji w zakresie dynamiki (niezależnie od typu

emocji)

• 1. Apatia - brak uczuć

• 2. Spłycenie - ograniczenie intensywności

• 3. Zubożenie - przewaga emocji związanych zaspokojeniem

potrzeb biologicznych a zmniejszenie emocji związanych z

zaspokajaniem potrzeb społecznych

• 4.Zaleganie - długotrwale utrzymywanie się emocji

• 5. Chwiejność - szybka zmiana przeciwstawnych emocji

• 6. Nietrzymanie – występowanie gwałtownych emocji o

ujemnym lub dodatnim znaku pod wpływem błahych

bodźców

3. Objawy zaburzeń psychicznych w zakresie zachowania

•

1. Zahamowanie ruchowe

•

1.1. Zastyganie w bezruchu

•

■ (stupor) brak ruchów, reakcji na bodźce, kontrolowania czynności fizjologicznych i

mowy brak kontaktu z otoczeniem

•

■ katalepsja - zesztywnienie lub giętkość nadmierna mięśni

•

1.2. Spowolnienia ruchów; towarzyszy mu uległość sugestiom otoczenia

•

2. Wzmożenie aktywności ruchowej

•

■ dużego stopnia - poruszanie się stale, brak działania celowego, słowotok, wyczerpanie

organizmu i podejmowanie działań ryzykownych, ponieważ brak oceny tych działań.

•

■ małego stopnia – niepokój, działanie celowe zachowane

•

3. Natrętne czynności - nieracjonalne i przymusowe (natręctwa ruchowe, kompulsje)

•

4. Zaburzenia impulsów sfery popędowej - łaknienia, snu, popędu płciowego, i realizacji

seksualnej: wytrysk przedwczesny, impotencja, brak orgazmu.

•

5. Zaburzenia w sferze nawyków – wyuczone impulsy do podejmowania działania lub

unikania działania:

•

■ do podejmowania działania - kradzież , podpalanie, hazard

•

■ do unikania działania - fobie: agorafobia, społeczna, specyficzna