Układ oddechowy

Rola układu oddechowego

- wymiana gazowa (tlen, dwutlenek węgla)
- mowa
- zachowanie równowagi kwasowo zasadowej

Budowa anatomiczna

- krtań
- tchawica
- oskrzela
- płuco
- jamy opłucnej, śródpiersie

Krtań

- najbardziej zawiła budowa
czynność przewodu oddechowego
funkcja narządu głosowego
- położenie
przednia okolica szyi
u góry zawieszona na kości gnykowej
u dołu przechodzi w tchawicę
z tyłu część krtaniowa gardła
z boku pęczki naczyniowo-nerwowe szyi i płaty tarczycy
z przodu powierzchowne mięśnie szyi ( mostkowo-tarczowy
i mostkowo- gnykowy)

- górny brzeg krtani leży na wysokości IV i V kręgu szyjnego
- dolny na wysokości trzonu VII kręgu szyjnego
- szpara głosowa znajduje się na wysokości V kręgu szyjnego

Szkielet krtani tworzą chrząstki:

- tarczowata - chrząstka szklista
- pierścieniowata - chrząstka szklista
- nagłośniowa - chrząstka sprężysta
- nalewkowate - chrząstka szklista
- rożkowate - chrząstka sprężysta
- klinowate - chrząstka sprężysta

Chrząstka tarczowata

- największa
- dwie symetryczne blaszki czworokątne połączone w linii
pośrodkowej prawie pod kątem prostym
- z tyłu odległość ok. 3 cm
- 4 brzegi
- w linii połączenia grzebień, wyniosłość krtaniowa
- róg dolny odchodzący od krawędzi tylnej - dłuższy
- róg dolny
- linia skośna na powierzchni zewnętrznej - miejsce przyczepu
mięśni mostkowo-tarczowego i tarczowo-gnykowego

Chrząstka nagłośniowa

- kształt liścia
- położona w tyle za korzeniem języka
- ponad wejściem do krtani
- na powierzchni tylnej posiada liczne dołeczki - gruczoły śluzowe
- w dół przechodzi w szypułę
- łączy się z chrząstką tarczową na powierzchni tylnej,
poniżej wcięcia
- dwie powierzchnie: językowa i krtaniową

Chrząstka nalewkowata

- nieregularny kształt - podobny do piramidy
- podstawa, wierzchołek, trzy ściany
- podstawa łączy się z powierzchnią stawowa chrząstki
pierścieniowatej
- tylna ściana wypełniona przez poprzeczny mięsień nalewkowaty
- wierzchołek ścięty łączy się z chrząstką rożkowatą
- na podstawie dwa wyrostki: głosowy - łączy się z nim więzadło
głosowe, wyrostek mięśniowy - łączy się z nim mięśnie
pierścienno-nalewkowe

Chrząstka rożkowata

- kształt stożka
- bardzo mała
- podstawa spoczywa na wierzchołku chrząstki nalewkowatej
- jej wierzchołek zwrócony do tyłu i przyśrodkowo

Chrząstka pierścieniowata

- fundament krtani
- od dołu ściśle związana z tchawicą
- od góry nasadzone na nią chrząstki nalewkowate i tarczowata
- kształt sygnetu
- od przodu 5 mm łuk
- z tyłu 20mm blaszka
- od przodu w linii pośrodkowej grzebień
- powierzchnia stawowa tarczowa na powierzchni bocznej
- parzysta powierzchnia stawowa nalewkowa na górnym
brzegu blaszki

Połączenia chrząstek

- krtań zawieszona jest na kości gnykowej
- od górnego brzegu ch. tarczowatej ciągnie się więzadło
gnykowo-tarczowe środkowe i przyczepia się do górnego
brzegu kości gnykowej od tyłu (kaletka maziowa)
- od rogu górnego ch. tarczowatej a końcem rogu większego
kości gnykowej znajduje się więzadło gnykowo-tarczowe
boczne
- pozostałą przestrzeń między chrząstką tarczowatą a kością
gnykowa zajmuje szeroka blaszka - błona gnykowo-tarczowa

- z tchawicą łączy krtań więzadło pierścienno-tchawicze
rozciągające się od dolnego brzegu chrząstki pierścieniowatej
do najwyższego pierścienia tchawicy

- między podstawą c. nalewkowatej a c. pierścieniowatą znajduje
się staw pierścienno-nalewkowy
- w torebce stawu w części tylnej znajduje się więzadło
pierścienno-nalewkowe
- między dolnymi rogami c. tarczowatej a c. pierścieniowatą
znajduje się parzysty staw pierścienno-tarczowaty
- torebkę tego stawu wzmacnia więzadło tej samej nazwy
- między łukiem c. pierścieniowatej a dolnym brzegiem c. tarczowatej
znajduje się więzadło pierścienno-tarczowe środkowe

- wierzchołek c. nalewkowatej z c. rożkową łączy chrząstkozrost
włónisty

- chrząstkę nagłośniowa łączy z c. tarczowatą więzadło tarczowo
nagłośniowe

- pod błoną śluzowa krtani znajduje się błona sprężysta, tworzy
ona stożek sprężysty, pęczki idące specjalnie do wyrostka
głosowego tworzą więzadło głosowe

Mięśnie krtani

- mięśnie zewnętrzne

- mięśnie wewnętrzne, które dzielą się na:
- mm. rozszerzające
- mm. zwieracze krtani

- wszystkie mięśnie krtani są poprzecznie prążkowane

• mięśnie zewnętrzne
- jedyny mięsień reprezentujący tą grupę to mięsień
pierścienno - tarczowy (m. cricothyreoideus)
- jest to najsilniejszy mięsień krtani
- rozciąga się wachlarzowato od łuku c. pierścieniowatej
do dolnego brzegu c. tarczowatej
- wpływa na napięcie fałdów głosowych

• mięśnie rozszerzające krtań
- są reprezentowane tylko przez jeden mięsień:
pierścienno-nalewkowy tylny (m. cricoarytaenoideus posterior)
- rozciąga się od tylnej powierzchni blaszki c. pierścieniowatej
do wyrostka mięśniowego chrząstki nalewkowatej
- rozszerza szparę głosową

• mięśnie zwieracze krtani

- m. pierścienno-nalewkowy boczny
biegnie od bocznej części c. pierścieniowatej do wyrostka
mięśniowego chrząstki nalewkowatej, zwęża szparę głośni

- m. tarczowo-nalewkowy (m. thyreoarytaenoideus)
dzieli się na wewnętrzny czyli mięsień głosowy
oraz zewnętrzny

• mięśnie zwieracze krtani c.d.

- m. tarczowo-nalewkowy (m. thyreoarytaenoideus)
dzieli się na wewnętrzny czyli mięsień głosowy
oraz zewnętrzny

• mięśnie zwieracze krtani c.d.

- m. nalewkowy poprzeczny (m. arytaenoideus transversus)
leży na tylnej wklęsłości chrząstki nalewkowatej (od chrząstki
pierścieniowatej do rożkowatej), zamyka głośnię

- m. nalewkowy skośny (obliquus)
jest najbardziej powierzchownym mięśniem ze wszystkich
zwieraczy kratni

Jama krtani

- chrząstki ograniczają przestrzeń zwaną jamą krtani
- wyróżniamy część górną - przedsionek
- jamę krtaniową środkową
- jamę krtaniowa dolną
(granica o fałdy kieszonki krtaniowej)
- kształt klepsydry
- wejście do krtani: ograniczone przez brzeg górny nagłośni,
fałdy nalewkowo-nagłośniowe, z tyłu przez
fałd międzynalewkowaty

Tchawica

• wyróżniamy część szyjną i piersiową
- odcinek górny cechuje większa ruchomość
- kształt cylindrycznego przewodu długości 11 - 13 cm
- początek na wysokości VI i VII kręgu szyjnego
- koniec tchawicy tworzy rozwidlenie tchawicy, które leży
na wysokości IV i V kręgu piersiowego

• w części szyjnej przed tchawica leżą:
- m. mostkowo-gnykowy, mostkowo-tarczowy
- za nimi przestrzeń przedtchawicza wypełniona tkanką łączną
- tarczyca - na wysokości od 2 - 4 pierścienia
- za tchawicą przebiega przełyk

• w części piersiowej
- stanowi granicę śródpiersia przedniego i tylnego
- przed tchawicą nad jej rozwidleniem leży łuk aorty
- u dzieci grasica

Budowa tchawicy

- szkielet tworzą chrząstki tchawicze
- obejmują 3/4 obwodu
- liczba chrząstek 15 - 20
- wysokość 3-4mm, grubość 1mm
- pierwszy pierścień jest znacznie wyższy
- zbudowane z chrząstki szklistej pokrytej ochrzęstną
- łączą się ze sobą więzadłami obrączkowatymi
- tam gdzie brak szkieletu chrzęstnego więzadła łączą się
w ścianę błoniastą
- ściana błoniasta zawiera błonę mięśniową, którą przykrywa
tkanka łączna

- wewnętrzną powierzchnię tchawicy wyścieła błona śluzowa
- nabłonek wielowarstwowy migawkowy
- duża liczba gruczołów tchawiczych głównie w obrębie
ściany błoniastej

Oskrzela

- tchawica dzieli się na wysokości IV i V kręgu piersiowego
- wyróżniamy dwa oskrzela: prawe i lewe
- oskrzela rozchodzą się pod kątem ok. 90°
- prawe jest krótsze (ok. 3 cm), grubsze, zawiera od 4-8
chrząstek, nad nim przechodzi żyła nieparzysta
- lewe jest dłuższe (4-5cm), węższe, zawiera 8-12 chrząstek,
nad lewym oskrzelem zagina się łuk tętnicy głównej
- pod rozwidleniem tchawicy znajduje się główne skupienie
węzłów limfatycznych

Płuca

- wyróżniamy płuco prawe i lewe
- kształt stożka ściętego
- prawe jest nieco większe niż lewe (masa i objętość)
- w największym stopniu wypełniają klatkę piersiową

• wyróżniamy powierzchnie:
- przeponową lub podstawy płuca
- góry koniec płuca - szczyt
- przyśrodkowa
- żebrowa
- śródpiersiowa - część powierzchni przyśrodkowej zwrócona
do serca, jest wklęsła tworzy dół sercowy,
lepiej zaznaczony na płucu lewym
- wnęka płuca - na powierzchni śródpiersiowej, powyżej środka
i bliżej brzegu tylnego

• wyróżniamy trzy brzegi
- brzeg przedni - w płucu lewym znajduje się na nim
wcięcie sercowe, wyrostek płuca
ograniczający wcięcie od dołu nazywamy
języczkiem płuca
- brzeg dolny - charakter ostry
- brzeg tylny - zaokrąglony, powierzchnia żebrowa przechodzi
w śródpiersiową bez wyraźnej granicy

• płuco dzieli się na płaty

• płaty oddzielone są wcięciami międzypłatowymi (szczelinami)

• liczne odmiany podziału na płaty, najczęściej 2 płaty płuca lewego,
i trzy płaty płuca prawego

• wnęka płuca
- głębokie o wyraźnych granicach wcięcie gdzie wchodzą:
naczynia krwionośne i limfatyczne, oskrzela i nerwy tworząc
trzon płuca
- prawe płuco: najwyżej oskrzele, niżej tętnica i niżej żyły płucne

• wnęka płuca
- głębokie o wyraźnych granicach wcięcie gdzie wchodzą:
naczynia krwionośne i limfatyczne, oskrzela i nerwy tworząc
trzon płuca
- lewe płuco: najwyżej t. płucna, niżej i nieco do tyłu oskrzele
i żyły płucne

• płuco pokryte opłucną
- składa się z blaszki włóknistej i nabłonka
- przezroczysta, gładka, zwilżona płynem surowiczym
- prześwituje przez nią tkanka płucna, podzielona na pólka
o średnicy ok. 0.5 - 1.2 cm
- każde pólko odpowiada zrazikowi

• rozgałęzienia oskrzeli w płucach
- oskrzele główne oddaje gałęzie oskrzelowe, dzieli się
nie dychotomicznie oddając szereg oskrzeli pierwszorzędowych
- najcieńsze oskrzelka ok. 1 mm średnicy zaopatrują zraziki
i są nazywane oskrzelkami zrazikowymi, które przechodzą
w oddechowe, a te w przewody pęcherzykowe i pęcherzyki płucne

• pęcherzyki płucne
- blaszka łącznotkankowa
- pokrywa ją nabłonek wielowarstwowy płaski
- gęsta sieć naczyń włosowatych z zewnątrz
- to pozwala na wymianę gazową między krwią a powietrzem

• budowa segmentowa

• jama opłucnej