TECHNIKI

MALARSKIE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI

rodzaje technik malarskich
action painting
akryl
akwarela
al secco
alla prima
blik
collage
chiaroscuro

SPIS TREŚCI

enkaustyka
fresk
gwasz
impast
kreda
lazerunek
olej
ołówek

SPIS TREŚCI

pastel
pointylizm
sfumato
sangwina
witrochromia
węgiel
tempera

RODZAJE TECHNIK

MALARSKICH

Do

najczęściej

spotykanych

zaliczamy:

akwarelę, collage, enkaustykę, fresk, gwasz,
malarstwo akrylowe, malarstwo kredkami,
malarstwo na szkle, malarstwo olejne,
malarstwo temperowe, itp.

ACTION PAINTING

Sposób

malowania

polegający

na

wykorzystaniu

spontanicznego,

nieskrępowanego regułami malarskimi gestu
bezpośredniego rozlewania farby na płótno.
Pojawił się w Stanach Zjednoczonych w latach
50. XX wieku w kręgu ekspresjonistów
abstrakcyjnych.
Terminu action painting po raz pierwszy użył
Harold Rosenber.

Number 1

Jackson Pollock

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Pollock_Number1.jpg

AKRYL

Farby akrylowe występują zarówno w postaci

zawiesin

umożliwiających

malowanie

na

papierze, są zbliżone do akwareli i gwaszu, jak

również

można

je

rozpuszczać

w

rozpuszczalnikach organicznych i uzyskiwać

farby zbliżone charakterem do farb olejnych.
W stosunku do akwareli malowanie farbami

akrylowymi jest łatwiejsze, umożliwia pełne

mieszanie kolorów i dokonywanie retuszy,

trudniej jest jednak za pomocą tych farb

uzyskać wrażenie "ulotności" tak bardzo

charakterystyczne dla akwareli.

AKRYL

W stosunku do farb olejnych farby akrylowe
dają nieco mniej swobody w nadawaniu
obrazom faktury, jednak podobnie łatwo
można za ich pomocą uzyskiwać wszelkie inne
efekty od wrażenia przenikania kolorów po
efekty przestrzenne.

Emballage „Hołdu pruskiego”

wedle Jana Matejki

Tadeusz Kantor

http://malarze.com/obraz.php?id=178&l=en&PHPSESSID=c44695da009df12b00584a63e17c7eb6

AKWARELA

Technika ta polega na malowaniu rozcieńczonymi

w wodzie pigmentami na porowatym papierze,

który szybko wchłania wodę.
Rozcieńczone pigmenty nie pokrywają całkowicie

faktury papieru, lecz pozostawiają ją dobrze

widoczną, z tego względu na efekt końcowy

bardzo duży wpływ ma barwa i faktura samego

papieru.
Technikę tę stosuje się do tematów, które

wymagają barw pastelowych i jednocześnie nie

wymagają "cyzelowania" detali - stosuje się ją

więc do pejzaży, "zwiewnych" portretów, itp.

Świteź

Julian Fałat

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Falat/Images/Switez.jpg

AL SECCO

Technika malarska polegająca na pokrywaniu
suchego tynku (w przeciwieństwie do fresku)
farbami zmieszanymi z wodą.
Nazwa pochodzi z języka włoskiego, w którym
oznacza „malować na sucho”.
Technikę tę stosowano już w starożytności, w
XV wieku wyparł ją fresk, który pozwalał na
uzyskanie większej trwałości malowidła.
Spoiwem

mogą

być:

mleko

wapienne,

tempera, kazeina, klej, olej, żywica.

ALLA PRIMA

Szybki sposób malowania, bez wykonywania
wcześniej na płótnie rysunku, stosowany m.in.
w impresjonizmie.

BLIK

Grubo nałożona na obrazie jasna farba, która
ma za zadanie odwzorowanie skupienia
odbitego światła, np. na gałce ocznej;
podkreśla

plastyczność

i

połyskliwość

malowanego przedmiotu.

COLLAGE

Inaczej kolaż, technika polegająca na formowaniu
kompozycji z różnych materiałów i tworzyw (gazet,
tkaniny, fotografii, drobnych przedmiotów codziennego
użytku, itp.), są one naklejane na płótno lub papier i
łączone z tradycyjnymi technikami plastycznymi (np.
farbą olejną, farbą akrylową, gwaszem).
Technikę kolażu jako pierwsi stosowali przedstawiciele
kubizmu- Georges Braque i Pablo Picasso; w
późniejszym czasie wykorzystywana była także przez
futurystów, surrealistów, dadaistów i konstruktywistów.
Pierwszym kolażem była „Martwa natura z plecionym
krzesłem” Pabla Picassa z 1911 roku.

Portret Natalii Gonczarowej

Michaił Łarionow

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Larionov_portrait_n_s_goncharovoi.jpg

CHIAROSCURO

Inaczej światłocień (z jęz. włoskiego chiaro -
"jasny" i oscuro - "ciemny"), technika
polegająca na uwydatnieniu kontrastu światła i
cienia na obrazie, dzięki czemu możemy
zobaczyć i podziwiać formę oraz kolor.
Nazwę technice nadał Leonardo da Vinci,
stosując go po raz pierwszy w swym obrazie
"Madonna w grocie skalnej" .
Najwybitniejsi malarze stosujący chiaroscuro to
Caravaggio i Rembrandt van Rijn.

Madonna wśród skał

Leonardo da Vinci

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Leonardo_da_Vinci_027.jpg

ENKAUSTYKA

Technika malarska stosowana w starożytności

przez Greków i Rzymian.
Farby

przygotowywano

na

bazie

wosku

pszczelego, który mieszano z pigmentami; ciepłą

masę nakładano szpachelkami, pędzelkami;

farba po zastygnięciu była odporna na wilgoć, ale

wrażliwa na podwyższone temperatury.
Enkaustyka pozwala długo zachować żywe barwy.
Do najbardziej znanych zabytków wykonanych ta

techniką należą portrety fajumskie.

Portret kobiety z Fajum

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Freski_z_Fajum_002.jpg

FRESK

Al fresco (z jęz. włoskiego „świeży”) maluje się na

mokrym tynku pokrytym kilkoma warstwami

zaprawy; pierwsza warstwa leży bezpośrednio na

murze, jest gruba i zawiera ona wapno gaszone,

gruboziarnisty piasek i odłamki cegieł lub kamieni,

druga warstwa Jest gładka i przygotowana do

malowania, zawiera wapno gaszone, drobny piasek

cedzony lub pył marmurowy.
Fresk malowany jest partiami (tak dużymi, jakie

można zamalować w ciągu jednego dnia)

specjalnymi farbami odpornymi na alkaliczne

działanie wapna; barwnik rozprowadzany jest wodą

deszczową.

FRESK

Fresk jest trwały, bo spaja się z podłożem i w
ten sposób uzyskuje się trwałe, intensywne
barwy; przed naniesieniem fresku na ścianę
tworzy się kartony i przy użyciu siatki wyciska
się kontury i powiększa wzór.
Początki fresku sięgają starożytności; od Giotta
następuje ogromny rozwój fresku, najbardziej
jednak rozpowszechnia się w renesansie, od
XVII do XIX wieku al fresco miesza się z al
secco.

Opłakiwanie

Giotto

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Giotto.mourning.750pix.jpg

GWASZ

Łączenie farby wodnej z domieszką kredy lub bieli

(od XIX wieku ołowiowej lub cynkowej) nadającej jej

właściwości kryjące z gumą arabską będącą

spoiwem.

Technika

znana

w

Europie

od

średniowiecza, stosowana głównie w XVII i XVIII

wieku, popularna do dzisiaj.
Technika gwaszu różni się od akwareli głównie tym,

że obrazy malowane gwaszem mają "pełne" kolory, a

nie prześwitujące jak w akwareli.
Malowanie gwaszem jest najczęściej stosowane do

wykonywania szkiców dla obrazów olejnych oraz do

wykonywania ilustracji do książek, rzadziej do

tworzenia gotowych dzieł.

Pocałunek mongolskiego księcia

w lodowej pustyni

Stanisław Ignacy Witkiewicz

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za:

http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Witkacy/Images/Mongolski_ksiaze.jpg

IMPAST

Technika stosowana w malarstwie olejnym lub
akrylowym (rzadziej temperowym), polegająca
na nakładaniu farby grubą, wypukłą warstwą
przy pomocy pędzla lub szpachli.
Impast ma na celu podkreślenie efektów
świetlnych poprzez uzyskiwanie niejednolitej
faktury.

Portret Karola V

Tycjan

http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Tizian_066.jpg

KREDA

Naturalny węglan wapnia, używany w pracach
artystycznych tak samo jak węgiel.
Ze względu na właściwości kryjące i biel
stosowany jest do gruntów kredowo-klejowych,
również jako tani wypełniacz w farbach
olejnych

(w

mieszankach

takich

jest

przezroczysta);

bardzo

drobna

kreda

stosowana jest także w produkcji pasteli (po
dodaniu do pigmentu rozjaśnia odcień
oryginalnego koloru).

LAZERUNEK

Przezroczysta lub półprzezroczysta warstwa

farby, zmieniająca ton lub barwę niższych

warstw obrazu, zwłaszcza olejnego.
Laserunki stosowane były w średniowieczu, z

wykorzystaniem bardzo rozcieńczonych temper

lub gwaszy, jednak w pełni rozwinęły się dopiero

wraz z rozwojem malarstwa olejnego; aż do

końca XVII w. i rozwoju techniki alla prima,

laserunki były nieodłącznym elementem techniki

olejnej (stosował je Rembrandt van Rijn).

LAZERUNEK

Efekty osiągane dzięki laserunkom tylko
częściowo nadają się do mechanicznej
reprodukcji; głębia i niezwykłe efekty barwne
warstw laserunków nie mogą być też
naśladowane innymi technikami.
Ze względu na ogromną pracochłonność
malarstwo laserunkowe zanikło w XVIII wieku.

Wymarsz strzelców

Rembrandt

http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:De_Nachtwacht01.jpg

OLEJ

N

ajbardziej

rozpowszechniona

technika

malarska

polegająca

na

pokrywaniu

naprężonego i zabielonego płótna lub gładkiej
deski gęstymi farbami, w skład których
wchodzi olej lniany lub rzadziej inne roślinne
oleje

schnące

(konopny,

makowy)

i

odpowiednie

pigmenty;

sporadycznie

stosowany był też wosk, który pełnił funkcję
stabilizatora spowalniającego oddzielanie się
oleju lnianego od pigmentów.

OLEJ

Malarstwo olejne jest bardzo kosztowną

techniką malarską, ale daje bardzo dużą

swobodę w doborze i mieszaniu barw,

tworzeniu złożonych faktur, uzyskiwania efektu

matu lub błysku, efektów półprzezroczystości i

przenikania barw, a nawet wychodzeniu "w

trzeci wymiar" przez nakładanie bardzo

grubych warstw farby.
Malarstwo

olejne

umożliwia

wielokrotne

retuszowanie

przez

nakładanie

kolejnych

warstw farby na obraz, cechuje się też dużą

trwałością.

Święto Jordanu

Teodor Axentowicz

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za:

http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Axentowicz/Images/Swieto_Jordanu.jpg

OŁÓWEK

Pręt grafitowy służący do wykonywania
rysunku na papierze lub drewnie, rzadko
technika samodzielna.
Cechuje

się

możliwością

zmazywania

naniesionego rysunku, co czyni ją techniką
nietrwałą.

L. H. O. O. Q

Marcel Duchamp

http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Marcel_Duchamp_Mona_Lisa_LHOOQ.jpg

PASTEL

Środek rysunkowy w formie kolorowego
sztyftu, kredki lub ołówka, służący do
nanoszenia kolorowych pigmentów na podłoże.
Pigment, kredę i spoiwo z gumy miesza się ze
sobą i formuje w wałeczki, następnie
pozostawia się je do wyschnięcia; przed
wyschnięciem pastele mają konsystencją
ciasta, stąd nazwa (z jęz. włoskiego pasta –
„ciasto”).

Helenka

Stanisław Wyspiański

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za:

http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Wyspianski/Images/Helenka.jpg

POINTYLIZM

Neoimpresjonistyczna technika kształtowania formy

obrazu polegająca na budowaniu kompozycji

obrazu poprzez zapełnianie gęsto rozmieszczonymi,

różnobarwnymi punktami i kreskami kładzionymi na

płótno czubkiem pędzla. Bazowała na XIX i XX-

wiecznych

odkryciach

z

zakresu

optyki,

wskazujących, iż niewielkie płaszczyzny czystych

kolorów położone obok siebie, a oglądane z oddali

mieszają się "w oku" w inny kolor.
Twórcą

techniki

był

Georges

Seurat,

a

wykorzystywał ją m.in. Paul Signac.

Niedzielne popołudnie na

Grande Jatte

Georges Seurat

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Georges_Seurat_-_Un_dimanche_apr%C3%A8s-midi_%C3%A0_l

%27%C3%8Ele_de_la_Grande_Jatte.jpg

SFUMATO

W malarstwie olejnym łagodne przejścia z
partii ciemnych do jasnych, dające mgliste,
niebieskie efekty kolorystyczne.
Technika ta wykorzystywana była m.in. przez
Leonarda da Vinci.

Mona Lisa

Leonardo da Vinci

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Mona_Lisa.jpeg

SANGWINA

Rysunek wykonany ciemnobrunatną kredką.
Technika używana do tworzenia szkiców lub
rysunków, rozpowszechniona w renesansie.

Rysunek sangwiną

Leonardo da Vinci

http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Anatomy_of_a_Male_Nude.jpg

WITROCHROMIA

Technika

malowania

na

przezroczystym

podobraziu, np. na szybie.
Występuje w sztuce ludowej, np. Podhala,
popularna u formistów.

WĘGIEL

Węgiel drzewny używany jest do wykonywania

prac

graficznych

niewymagających

odwzorowania wielu szczegółów, takich jak

wielkoformatowe portrety i martwe natury;

pozwala na swobodną i płynną pracę; często

używany jest wraz z kredą lub pastelami.
Podczas

pracy

można

używać

techniki

rozmazywania - za pomocą gumki chlebowej,

papierowego ręcznika lub miękkiej szmatki

można usunąć lub podkreślić ślady zostawione

przez węgiel. Prace zrobione węglem utrwala

się za pomocą fiksatywy.

TEMPERA

Technika

malowania

przy

użyciu

farb

temperowych, znana od starożytności, była
wiodącą techniką w okresie średniowiecza.
Farby temperowe schną stosunkowo szybko i
nie wymagają gruntowania, nadają się do
malowania na płótnie, desce i na zwykłym
papierze.

TEMPERA

Podstawowym wyróżnikiem tej techniki jest

zastosowanie jako spoiwa farb, tzw. emulsji

temperowej, która powstaje dzięki połączeniu

trzech składników: fazy tłustej (np. olej schnący

lub werniks), fazy wodnej (woda lub roztwór

wodnego kleju) i emulgatora, który umożliwia

zmieszanie faz w jednolite spoiwo.
Najczęściej wykorzystywanym przy samodzielnym

ucieraniu temper emulgatorem jest żółtko jaja

kurzego; inne klasyczne emulgatory to sok figowy,

czosnkowy, niektóre żywice z drzew liściastych, a

także mleko i różne rodzaje żywicznych mydeł.

Narodziny Wenus

Sandro Botticelli

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Sandro_Botticelli_046.jpg

BIBLIOGRAFIA

Prezentację przygotowano w oparciu o prace:
J. Horton, M. Wright, Szkoła rysowania i
malowania, Wydawnictwo Arkady, Warszawa
2002,
A. Makine, Jak malować. Akwarela. Olej. Pastel.
Akryl, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2005.