JAN LUDWIK VIVES

JAN LUDWIK VIVES

Anna

Figura

Katarzyna Grzyb

Anna

Kudłacz

Anna

Woźniak

Jan Ludwik Vives 1492 -

Jan Ludwik Vives 1492 -

1540

1540

Hiszpański humanista, pisarz, jeden z głównych

Hiszpański humanista, pisarz, jeden z głównych

przedstawicieli renesansu.

przedstawicieli renesansu.

Urodził się 6 marca 1492 roku w Walencji i tu

jako 12 latek rozpoczął studia uniwersyteckie,

które następnie uzupełnił w Paryżu.

W 1512 r. na stałe osiadł w Brugii, stolicy

państwa niderlandzkiego. Tu po raz pierwszy

zetknął się z Erazmem z Rotterdamu, dzięki

któremu w 1516r. uzyskał posadę nauczyciela

Wilhelma Croya. W roku 1523 został wezwany

przez króla Anglii Henryka VII na dwór, gdzie

powierzono mu pieczę nad wychowaniem

królewskiej córki Marii.

Jan Ludwik Vives niemal natychmiast przystąpił

Jan Ludwik Vives niemal natychmiast przystąpił

do pracy, w wyniku czego powstało znamienite

do pracy, w wyniku czego powstało znamienite

dzieło.

dzieło.

"De institutione feminae christianae" ("O edukacji

kobiety chrześcijańskiej") stanowiło podstawę

edukacji księżniczki. Program z założenia miał być

nowoczesny, jednak ograniczał się jedynie do

sporządzenia dwóch list lektur: „dobrych” i „złych”.

Na drugą listę trafiły wszelkiego typu romanse w

językach narodowych (głównie w języku

hiszpańskim, francuskim i flamandzki, brak w

języku angielskim, ponieważ autor nie znał ani tego

języka, ani literatury kraju). Takie książki były dla

Vivesa libri pestiferi, księgami szkodliwymi bo

wpajały czytelnikom niewłaściwe wartości i

kierowały wyobraźnię kobiet ku żądzom cielesnym.

Lista "dobrych lektur" natomiast dzieliła

Lista "dobrych lektur" natomiast dzieliła

się na 3 grupy:

się na 3 grupy:

1) wyłącznie teksty biblijne: części

Starego Testamentu, Ewangelii,
Dziejów Apostolskich i Listów

2) dzieła trzech ojców Kościoła: Sw.

Cypriana, Hieronima i Augustyna

3) pisma najlepszych filozofów-moralistów

świata antycznego tj.Boecjusz, Platon,
Cycero i Seneka (do wyboru przez
nauczyciela)

Złe oprócz czytania romansów było także

Złe oprócz czytania romansów było także

granie w karty czy w kości, eleganckie

stroje i taniec; ponadto kobieta (będąca w

związku małżeńskim) miała przestrzegać

tradycyjnego, Pawłowego nauczania

Kościoła: "(...) mają na tych

zgromadzeniach milczeć; nie dozwala się

im bowiem mówić, lecz mają być poddane,

jak to Pismo nakazuje. A jeśli pragną się

czego nauczyć, niech zapytają w domu

swoich mężów! Nie wypada bowiem

kobiecie przemawiać na zgromadzeniu".

Królowa z entuzjazmem przyjęła ogólne

Królowa z entuzjazmem przyjęła ogólne

argumenty

argumenty

"De institutione"

"De institutione"

.

.

Vives sporządził kolejny, tym razem

dokładniejszy program: "De ratione studii

puerilis". Hiszpan podał w nim:

-

zasady wymowy łacińskiej i greckiej

-

radził, aby wymagać uczenia się każdego dnia

jakiejś partii materiału na pamięć i co najmniej

dwukrotnie czytać ją przed snem dla utrwalenia,

-

polecał słowniki łacińskie i angielskie oraz

omawiał najnowsze dostępne gramatyki,

-

przeredagował swoją wcześniejszą listę książek

"dobrych" i dodał kilka pozycji z poezji, dołączył

też kilka książek dotyczących nauk politycznych,

-

zalecał codzienne czytanie Pisma Świętego rano

i wieczorem,

-

sugerował, by nauczyła się na pamięć

najbardziej znanych antycznych przysłów.

Dydaktyk napisał następnie, znów z myślą o

Marii, "Satellitium vel symbola" (zbiór

zabawnych, pouczających opowiadań, które

stosowane były jako zachęta do cnotliwego

prowadzenia się).

Był nieugięty w poglądach na to, że kobiety nie

powinny używać perfum, kosmetyków, farbować

włosów, czy ubierać się pretensjonalnie.

Vives prowadził równocześnie wykłady

Vives prowadził równocześnie wykłady

poświęcone klasycznym autorom

poświęcone klasycznym autorom

łacińskim w Collegium Korpus Christii w

łacińskim w Collegium Korpus Christii w

Oksfordzie.

Oksfordzie.

Był autorem ogromnej liczby prac

naukowych,obejmujących tematykę
pedagogiczną, polityczną, gospodarczą,
historyczną, filozoficzną, moralną,
chrześcijańską.

Jan Ludwik Vives był teoretykiem

edukacyjnym. Krytykował wychowanie
średniowieczne i stworzył nowy system
wychowania i nauczania.

Uważał, że źródła mądrości należy szukać w

Uważał, że źródła mądrości należy szukać w

pracach wybitnych autorów starożytnych, a nie w

pracach wybitnych autorów starożytnych, a nie w

scholastycznych dyskusjach.

scholastycznych dyskusjach.

Według niego szkoła powinna znajdować się w

każdym mieście. Powinna być zlokalizowana na

obrzeżach miasta. „(...) niech nie będzie to miejsce

zbyt uczęszczane i niech leży z dala od warsztatów,

przy których jest dużo hałasu, (...). Ale nie powinno

to też być miejsce położone całkiem na odludziu,

aby, jeśli uczniowie coś zbroją, mieli świadków i

widzów swego postępku. Za pożądane też uważam,

by mieszkańcy najbliższych okolic szkoły byli

poważni, uczciwi, wzbudzający szacunek.” [S.

Wołoszyn Źródła do dziejów wychowania i myśli

pedagogicznej, t. 1, Dom Wydawniczy Strzelec,

Kielce 1995 r., str. 221]

W szkole powinna panować odpowiednia

W szkole powinna panować odpowiednia

atmosfera

atmosfera

wzajemnego poszanowania. Nauczyciele powinni

mieć wzorową postawę moralną i etyczną, być

dobrze wykształceni. „Toteż nauczyciele muszą

nie tylko być na tyle uczeni, by móc dobrze

kształcić, ale także mieć odpowiednią zręczność i

biegłość w nauczaniu. Charakter ich niech będzie

nieskazitelny: pierwszą ich troską winno być, by

nic takiego nie powiedzieli lub nie uczynili, z

czego by na słuchaczów mógł przejść zły przykład

(...)” [S. Wołoszyn Źródła do dziejów wychowania

i myśli pedagogicznej, t. 1, Dom Wydawniczy

Strzelec, Kielce 1995 r., str. 222]

Vives był też zdania, że nauczyciele powinni

dostawać godziwe wynagrodzenie od państwa,

jednak nie za duże, by nie kusiło osób do tej

roli niepowołanych. „Grono nauczające winno

otrzymywać pensję publiczną, i to taką, którą

by się zadowolił człowiek uczciwy, a na którą

by się nie złakomił zły. Chodzi o to, by – gdyby

była ona zbyt wysoka – nie zapragnęli jej z

chęci zysku nieucy i ludzie marni, nie byli zaś

wykluczeni dobrzy i wykształceni, którzy nie

umieją albo nie chcą przedsięwziąć

odpowiednich zabiegów. Niech nauczyciele nic

nie przyjmują od uczniów, ażeby nie stali się

wobec nich zbyt miękcy i pobłażliwi, wskutek

nadziei zysku.” [S. Wołoszyn Źródła do dziejów

wychowania i myśli pedagogicznej, t. 1, Dom

Wydawniczy Strzelec, Kielce 1995 r., str. 222]

Wg niego edukacją należało objąć dzieci między 7 a 15

Wg niego edukacją należało objąć dzieci między 7 a 15

rokiem życia, z tym, że wiek rozpoczęcia i okres trwania

rokiem życia, z tym, że wiek rozpoczęcia i okres trwania

nauki należało dostosować do indywidualnych

nauki należało dostosować do indywidualnych

predyspozycji dziecka.

predyspozycji dziecka.

„ Pierwszy etap edukacji powinien obejmować naukę

czytania liter alfabetu. Kiedy dziecko opanowało

dobrze sylaby i słowa, należało zapoznać je z częściami

mowy i równocześnie uczyć czytania i pisania. Po

zdobyciu tych umiejętności można było dopiero

wprowadzić deklinację i koniugację czasowników oraz

składnię. Ważną umiejętnością zdobytą w szkole miała

też być biegłość w przekładach tekstów z języka

ojczystego na łacinę. Uważał, że każdy uczeń powinien

ponadto opanować umiejętność posługiwania się

słownikiem, by móc sprawdzić w nim każde nowe,

nieznane mu słowo.” [Encyklopedia pedagogiczna XXI

wieku, t. 7, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa

2008 r., str. 8-9]

Vives rozwinął program nauki indukcyjnej.

Vives rozwinął program nauki indukcyjnej.

Uczniowie mieli sami dochodzić do wiedzy, czyli na

przykład zasady poetyki wyciągano po przeczytaniu

dzieł najlepszych poetów. Zalecał obserwację i naukę

z rzeczywistości, a nie z książek. „W celu lepszego

przyswojenia podawanego w szkole materiału Vives

zalecał stosowanie różnorodnych metod nauczania;

przede wszystkim indukcji ( a nie tylko wywiadu),

różnorodnych systematycznych ćwiczeń, nauki

pewnych treści na pamięć, notowania, obserwacji,

częstych powtórzeń, przerw w nauce ( należało je

wypełniać zabawami i ruchem na powietrzu.”

[Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 7, Wydawnictwo

Akademickie Żak, Warszawa 2008 r., str. 8-9]

Rolą nauczycieli było zachęcenie uczniów

Rolą nauczycieli było zachęcenie uczniów

swoim przykładem do pilności i

swoim przykładem do pilności i

pracowitości.

pracowitości.

Vives bezwzględnie potępiał obelgi i

wyzwiska, uważał, że kary cielesne należy

ograniczyć do przypadków wyjątkowych,

że wystarczą pouczenia, upomnienia i

nagany. Wg niego niezbędnym warunkiem

powodzenia miało być przywiązanie

uczniów do nauczyciela; na to musi on

zapracować przez okazywanie młodzieży

życzliwości i dobrego przykładu, przez

staranne przygotowanie się do szkoły i

interesujący sposób wykładu.

Vives zalecał, by kształcić chłopców i

Vives zalecał, by kształcić chłopców i

dziewczęta.

dziewczęta.

Ich wychowanie i nauczanie było jednak

odmienne. Od najmłodszych lat podstawą do

nauki była zabawa, jednak dziewczynkom

przedmioty w niej wykorzystywane powinny

przypominać te wykorzystywane w pracach

domowych przez dorosłych. Od 7 roku życia

dziewczęta powinny uczyć się czytania i

pisania oraz prac ręcznych. Potem

kształcenie powinno opierać się na

książkach pobożnych i tych zawierających

treści o dobrym prowadzeniu się.

O Janie Ludwiku Vivesie mówi się też jako

O Janie Ludwiku Vivesie mówi się też jako

o prekursorze pedagogiki opiekuńczej.

o prekursorze pedagogiki opiekuńczej.

Stworzył koncepcję systemu opieki nad

biednymi i kalekami. „Uważał, że stan

ubóstwa wynika z upadku moralnego ludzi, z

braku miłości do będących w potrzebie.

Domagał się państwowych szkół dla biednych

dzieci, zagwarantowania każdemu

człowiekowi miejsca pracy, udzielenia stałej

pomocy osobom niesamodzielnym i

niezdolnym do pracy.” [A. Gąsiorowski (red.)

Historia wychowania: Słownik biograficzny,

Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-

Mazurskiego, Olsztyn 2002 r., str. 171]

Praktyczne i postępowe poglądy Vivesa

Praktyczne i postępowe poglądy Vivesa

nie znalazły poparcia w okresie

nie znalazły poparcia w okresie

odrodzenia.

odrodzenia.

Zostały jednak docenione i

wykorzystane w późniejszym czasie

przez Komeńskiego i Bacona. „Wiele z

nich ma charakter ponadczasowy,

m.in.. znaczenie wartości moralnych w

życiu, propagowanie pokoju,

pokonywanie narodowych konfliktów i

entocentryzmu”.

[Encyklopedia

pedagogiczna XXI wieku, t. 7, Wydawnictwo

Akademickie Żak, Warszawa 2008 r., str. 10]

Źródło:

Źródło:

Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 7,

Wydawnictwo Akademickie Żak,

Warszawa 2008 r. (Małgorzata Stawiak-

Ososińska)

A. Gąsiorowski (red.) Historia wychowania:

Słownik biograficzny, Wydawnictwo Uniwersytetu
Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2002 r.

S. Wołoszyn Źródła do dziejów wychowania i

myśli pedagogicznej, t. 1, Dom Wydawniczy
Strzelec, Kielce 1995 r.,