PELOPONEZ

1. Arkadia jest położona na wyżynach w centrum peloponezu.

Większosc obszaru akradii to teran górzysty. pokryta lasami jodłowymi pd. wsch czesc jeziorami

raczej uboga; hodowla bydla, polowania

dzieki malowniczosci uchodzila za przyslowiowy kraj szczesliwosci

specjalna czesc pan i artemide jej

wschodnie wybrzeże, pocięte cudowni zatokami i dumnymi cyplami,

oblewają wody zatoki Nafpliom i Morze Kreteńskie.

Stolica Trypolis w środku zalesionego płaskowyżu jest ważnym ośrodkiem rolniczym.

Położone dalej na południe Megapolis,

"wielkie miasto", zbudowano z latach 371-386 p.n.e., z myślą, że będzie stolicą Arkadii.

W czasach starożytnych był to wyizolowany obszar pozostający pod wpływami Sparty.

Około 370 r. p.n.e. tebański wódz Epaminondas założył Megalopolis,

a miasta Arkadii utworzyły Związek Arkadyjski.

Megalopolis stawiało opór Sparcie i przystąpiło do Związku Achajskiego w 294 r. p.n.e.

2. Achaja - głównie górzysty teren ! najbardziej na północ Peloponezu!

polozona nad zatoka korncka

3. argolida

o okr. myk gł. osr. achajow od ok. XI bc dorowie

pn-wsch czesc peloponezu, gorzysta, malo urodzajna,

Argos- stolica siedziba agamemnona

miasta: mykeny i Tyryns byly wazniejszymi osrodkami kultury mykenskiej

W starożytności w okresie achajskim silne kontakty handlowe z Kretą i Egiptem,

GR. WŁAŚCIWA !

1. Attyka płw. najbardziej na wschod w gr. wlasciwej oddzielony od beocji masywem gor Parnes

od zach. graniczacy z megara kraj sklada sie z kilku równin oddzielonych pasmami wzgorz

najwyzsze pentelikon (1109m) i hymettos (1027m)

ziemia sucha i niezbyt zyzna

wydobycie marmuru ,srebra (kopalnie w pasmie gor Laurion) i doskonala glinka ceramiczna

2 i pocz 1 tys bc skladala sie z malych panstewek stopniowo ustepujacym swojej niezaleznosci Atenom

Stolica - Ateny (uzyskały hegemonie)

2.Attyka (gr. Attike, łac. Attica) kraj w Grecji środkowej,

graniczący od północy z Beocją, od wschodu oddzielony wąskim przesmykiem od Eubei,

na południe Zatoką Sarońską od Argo-

lidy. Kraj był ubogi w wodę, płynął tam tylko Kefisos biorący źródło z Pentelikonu oraz Ilissos Wypływający z Hymetu.

Na północy znajdowały się góry Kitajron i Parnas, na południe obfitujące w srebro góry Laurion. Zboże rodziło się tylko na równinie ateńskiej,

eleuzyńskiej, maratońskiej i na tzw. Mesogaja (ziemia środkowa), rozciągającej się między Hymetem a Pen-telikonem. Bogactwo A. stanowiły marmur,

glinka, srebro i gaje figowe. Stolicą A. były Ateny (zob.); inne, mniejsze miasta w A., to:

Maraton, Eleusis, Kolones i in. A. odegrała najważniejszą rolę w rozwoju kultury, sztuki i nauki greckiej.

2. Etolia

Etolia (gr. Ajtolta, łac. Aetolia) część Grecji środkowej granicząca na zachodzie z Akarnanią, na północy z Epirem i Tesalią, na wschodzie z Dorydą i Lokrydą,

na południu z zatoką Patras (dziś tereny Artinia i Lepanto). Była to kraina górzysta i nieurodzajna, w historii i w kulturze greckiej nie odegrała większej roli. W II w. p.n.e. została podbita przez Rzymian i weszła w skład prowincji Achai.

Najważniejszymi miastami były Pleuron, Chalkis, Ojchalia i Kalidon

3. Arkanania

Akarnania (Ακαρνανία, Akarnanía) - kraina historyczna w zachodniej części Grecji,

między Etolią a Epirem, rozłożona nad Zatoką Ambrakijską. Jest to kraj górzysty,

w starożytności pokryty lasami i zamieszkiwany początkowo przez plemiona iliryjskie,

a później opanowany przez plemiona doryckie. W III wieku p.n.e. Akarnania należała do Związku Etolskiego.

4. Dolopia - górzysty region

5. Epir pn. zach . Grecja nad M. jonskim

Ambrakia - stolica przeniesiona przez Pyrrusa !

Wybrzeże skaliste - utrudniony dostęp do morza - brak handlu morskiego

W epirze biorą początek dwie najwieksze rzeki w Grecji. Acheloa i Penejos.

Produkcja Drewna Dodon

Hodowla bydla

Brak powazniejszych politycznych powiązaŃ

Epir (gr. Epejros, łac. Epirus) pomocna część Grecji granicząca na zachodzie z Morzem Jońskim,

na wschodzie z Tesalią, na północy z Illirią, na południu z Zatoką Ambrakijską, Akar-nanią i Etolią.

Jest to kraj górzysty; najważniejsze pasma gór to Akrokeraunia, Pindos, Toma-ros.

Północną i środkową część Epiru zamieszkiwały ludy niegreckiego pochodzenia.

Grecy natomiast osiedlili się w części południowej i na wybrzeżu.

Z mieszkańców Epiru najbardziej znani byli Chaonowie, Tesprotowie i Molossowie. Kraj,

rozbity ze względu na strukturę geograficzną na kilkanaście państw,

został zjednoczony dopiero przez Pyrrusa (III w. p.n.e.),

którego rządy były najświetniejszym okresem w historii Epiru. W r. 168 p.n.e.

Emiliusz Paulus zajął Epir i zamienił go w prowincję rzymską.

6. Chalkidyka

Chalkidike górzysta kraina w północnej Macedonii, tworząca półwyspy: Pallene, Sithonia i Akte.

Została skolonizowana przez mieszkańców Chalkis, słynęła z kopalni ołowiu i z ożywionego handlu. W V w. p.n.e.

wchodziła w skład związku morskiego Aten. W r. 348 p.n.e. została, podbita przez Filipa II Macedońskiego.

Ojczyzna mówcy Izajosa oraz poetów: Likofrona i Euforiona.

AZJA> mniejsza

1. Eolia, Eolida (łac. Aeolia, Aeolis, gr. Ajolis) północno-zachodnie wybrzeże Azji Mn.,

od rzeki Hermos do Hellespontu, skolonizowane przez Eolów, z głównym miastem Kyme.

2. Doryda kraj w Azji Mn., skolonizowany przez Dorów z Peloponezu, położony na południowo-wschodnim wybrzeżu Karii i obejmujący miasta

Halikarnas i Knidos na kontynencie oraz lałysos,

Kamiros, Lindos, Kos na Rodos i Kos. Tworzyły one święty związek przy świątyni Apollina na przylądku Triopion w Azji Mn.

3. Troada (Troad, Troas) kraj w Azji Mn., skolonizowany przez Dorów z Peloponezu, położony na południowo-wschodnim wybrzeżu Karii

i obejmujący miasta Halikarnas i Knidos na kontynencie oraz lałysos, Kamiros, Lindos, Kos na Rodos i Kos. Tworzyły one święty związek

przy świątyni Apollina na przylądku Triopion w Azji Mn.

WYSPY:

Egina (gr. Ajgina) wyspa na Morzu Egejskim, w Zatoce Sarońskiej, pomiędzy Attyką i Argo-lidą, licząca 85 km2. Nazwa jej. miała pochodzić od imienia córki boga rzeki Asopos, uprowadzonej. przez Zeusa na tę wyspę.

E. była ojczyzną Platona. Objęta w posiadanie przez Dorów z Epidauru, wcześnie stalą się ważnym centrum gospodarczym (żegluga, garncarstwo, brązow-nictwo). Tutaj wybijano najstarsze monety greckie, z wyobrażeniem żółwia. W r. 455 p.n.e., po podbiciu E. przez Ateny,

ludność została wysiedlona; wyspa odzyskała wolność po wojnie peloponeskiej, nie odzyskała jednak dawnego znaczenia. W drugiej poł. VI w. p.n.e. E. była jednym z najczynniejszych ośrodków rzeźbiarskich.

Rzeźby przyczółkowe świątyni Afai, pochodzące z końca VI w. i z początku V w. p.n.e.,

należą 'do najpiękniejszych greckich rzeźb archaicznych.

KRETA (lac. Creta, gr. Kretę) duża wyspa na Morzu Śródziemnym, na południo-wschód od Peloponezu.

We wschodniej części wyspy ciągną się góry Leukoj (Białe), ze szczytami Berekyntos,

Tityros, Diktynnajon, w środku - góry Idą, na zachodzie - góry Dikte.

Dobrze rozwinięta linia wybrzeża i liczne dogodne porty sprzyjały stosunkom handlowym z sąsiednimi ludami,

a dogodne położenie geograficzne uczyniło z wyspy przed najazdem Dorów pośredniczkę między światem egejskim a Egiptem. Rozwój kultury,

datujący się od r. 3000 p.n.e., osiąga swój okres szczytowy wraz z uzyskaniem przez K. potęgi morskiej, tzw. talassokracji, która przypada na czasy panowania mitycznego króla Minosa (pół. II tysiąclecia p.n.e.).

Świadczą o tym ruiny pałaców i nekropolis w Knossos, Fajstos, Hagia Triada, Gurnia i Mallia. Najdawniejsi mieszkańcy pochodzenia pelazgijskiego i frygijsko--karyjskiego nazywani byli na zachodzie wyspy Kydones, na wschodzie Eteókretes.

Po najeździe Dorów całą ludność nazywano Kretes, Kreteńczykami.

Salamina (gr. Salamfs) 1. wyspa w pobliżu Attyki, na południe od Zatoki Eleuzyńskiej. Dawna stolica (tej samej nazwy) leżała na po-

-łudniowym wybrzeżu, późniejsza. Nowa'S. (dziś Ampelaki) na wschodnim. Wyspa słynna ze zwycięstwa odniesionego przez Greków nad Persami w bitwie morskiej w r. 480 p.n.e.

Chios duża wyspa na Morzu Egejskim, w pobliżu wybrzeża Azji Mn., słynna z hodowli wina, fig i ożywionego handlu, jak również z pięknego marmuru i gliny na wyroby ceramiczne. Należała do morskiego Związku Ateńskiego i w wojnach perskich stanęła po stronie Greków.

Melos (dziś Milo), jedna z wysp cykladzkich, zamieszkana przez Dorów. Po wojnach perskich nie należała do Związku Ateńskiego. W r. 426 p.n.e. przeciwstawiła się próbie narzucenia hegemonii przez Ateny. W r. 416 zdobyta została przez Ateńczyków, którzy dorycką ludność wymordowali lub sprzedali w niewolę,

wyspę zaś obsadzili ateńskimi kleruchami; w r. 405 Lizan-der sprowadził na powrót ludność dorycką. Liczne znaleziska archeologiczne świadczą o zamożności wyspy, uzyskanej dzięki eksportowi kopalin mineralnych, jak siarka, pumeks, ałun.

Tu został znaleziony w r. 1820 słynny posąg Afrodyty, znany pod nazwą Wenus z Milo.

Delos najmniejsza z wysp archipelagu Cyklad na Morzu Egejskim, czczona w starożytności jako miejsce urodzenia Apollina i Artemidy;

ruchliwe miasto portowe. W latach 477-454 p.n.e. znajdował się tam skarbiec Związku Morskiego. W r. 86 p.n.e. D., zniszczone przez wojska Mitrydatesa, zaczęło pustoszeć, wreszcie wyludniło się zupełnie. Od r. 1873 zaczęto prowadzić tu prace wykopaliskowe, które odsłoniły miasto, port i święty okrąg.

Samos (dziś gr. Samo, tur. Susam. Adassi) wyspa u zachodnich wybrzeży Azji Mn., oddzielona cieśniną od przylądka Mykale, urodzajna. Wzdłuż wyspy ciągną się góry Ampelos. Główne miasto S. na wybrzeżu południowo-wschodnim.

Wg najstarszych źródeł początkowo zajmowali wyspę Karyjczycy; później została skolonizowana przez Jonów. W VI w. p.n.e., za czasów Polikratesa, stała się pbtęgą morską i doszła do wielkiego znaczenia dzięki rozwojowi handlu' i rzemiosła (ceramika, tkaniny, budowa okrętów). Samijczycy pierwsi zaczęli budować triery (około r. 704 p.n.e.). Wzięli udział w powstaniu jońskim i obronili swą niezależność w bitwie pod Mykale w r, 479 p.n.e.

Po wojnach perskich wyspa należała do Związku Morskiego Aten. W okresie hellenistycznym często zmieniała przynależność. W okresie rzymskim była początkowo niezależna, w r. 84 p.n.e. została włączona do prowincji Azji. S. była ważnym ośrodkiem kulturalnym, ojczyzną wielu poetów, malarzy, rzeźbiarzy i filozofów. Za opiekunkę wyspy uważano Herę, czczoną pod imieniem Heraja i Tonea.

Samothrake (gr. Samothrdke, łac. Samothrace) wyspa na Morzu Trackim naprzeciw przylądka Sarpedon, na północ od wyspy Imbros. Ośrodek kultu Kabirów. Zamieszkiwana była przez Pelazgów, następnie skolonizowana przez Fenicjan, a około r. 1100 p.n.e. przez Jończyków z Samos. Homer nazwał ją Samos albo tracką Samos. Należała do Związku Morskiego Aten. W r. 46 włączona przez Rzymian do prowincji Tracji. W r. 1863 odnaleziono na -S'. posąg Nike (Nike z S.).

Lemnos dziś Stalimene; jedna z największych wysp na Morzu Egejskim, na wprost wejścia

Leonnatos z Pełli

do Hellespontu. Z powodu wulkanicznego charakteru uważana za siedzibę Hefajstosa.

Lakonia (Lacedemonia), granice w zasadzie są naturalne na wschodzie

granice wyznacza Koskaraka (rzeka) aż do gór Taygetos a potem od północy

właśnie tym pasmem. Od północy Lakonia graniczy z Arkadią, od zachodu z

Messenią, którą w okresie klasycznym Sparta wchłonęła jako swoją własność. Heloci.

Przez terytorium przepływa także Eurotas. 2 półwyspy Meni i Lakoński

Lakoniczne odpowiedzi. Żyzne ziemie.

Koryntia

Głównym miastem jest Korynt. Kraina położona na tzw. przesmyku od Koryntu nazwanego Korynckim od Północy graniczyła z Beocją, od zachodu z Achają, a od południa z Argolidą, z którą nie miała granicę umowną. Miasto zasłynęło z produkcji brązu i ceramiki. Na początku VI wieku pne przeżywało rozkwit. Korynt starożytny jest położony bardziej w głębi Peloponezu, natomiast nowy Korynt jest położony nad samą zatoką Koryncką.

Powód podbuj imperium rzymskiego. W starożytnym znajduja się pozostałości po doryckiej światyni Apollina. Nad ruinami wznosi się wzgórze Akrokorynt, na którym istniała w starożytności słynna na cały świat grecki świątynia Afrodyty, znana jako miejsce sakralnej prostytucji.

Elida

Wschodnia część Peloponezu, najbardzie płaska można powiedzieć. Od północy graniczy z Achają od wschodu z Arkadią i od południa z Messenią (granica rzeką Neda).

Na terenie Elidy rozegrały się pierwsze w historii igrzyska Olimpijskie

w 776r. pne. Główne miasta Elis, Olimpia.

Messenia

Od wschodu graniczy z Lakonią, której granicę już przybliżyłem, od północy z Elidą i Arkadią. Messenia była ważna bo stanowiła w okresie klasycznym spichlerz Sparty. Jej żyzne tereny dawały Sparcie dobre zaplecze żywnościowe.

Tesalia

Tesalia położona w północnej części Grecji uważana była za dom dwóch sławny herosów Achillesa i Jasona, ale również za dom potworów takich jak centaury oraz bojowych Myrmidonów. Tesalia była jakby odcięta od Grecji podobnie jak Epir i nie wdawała się w politykę tych z centralnej.

Prdukowała zboże, drewno oraz owoce. Dzięki dobrym warunkom naturalnym tzn. stosunkowo płaskim ukształtowaniu terenu, klimacie kontynentalnemu była jednym z najlepiej uwarunkowanych krain w Grecji. Główniejsze ośrodki - Olimbos, Herakleja, Termopile (wąwóz)

Fokida

Położona nad zatoką koryncką od wschodu graniczy z Beocją. Ten region pełnił głównie funkcje kultowe. Brak śladów dużych miast jedynym ośrodkiem który się liczył były Delfy. Pierwsze w świecie greckim pod względem ważności miejsce kultu. Wyrocznia w Delfach. Pytia.

Dodona w Epirze drugim miejscem.

Chalkidyka

Dzisiaj wydobywa się tam głównie rudy żelaza i podjerzewam ze w starożytności też tylko z płytszych pokładów

Beocja

Od południa granicza z Megarą, od wschodu z Attyką (naturalna górska granica). Ma wielkie jezioro w samym środku które się zwie Copais. Ziemia aluwialna, nadająca się pod uprawę zboża (najwyzszej jakości), rosną wierzby. W Beocji łowiono węgorze. W Beocji rozwinęła się najwcześniej ceramika czernofigurowa.

Beocja ma też mitologiczny wymiar. Uważa się wg legend, że Teby są najstarszym miastem w Grecji. Z Beocji wywodzą się tacy ludzie jak Hezjod, Plutarch, czy Epaminedes. Główne ośrodki to Teby, Orchomenos, Plateje. Miasta nie pozwoliły Tebom na wzór ateński się zdominować. Beocja nie lubiła się z Arkadyjczykami. Jako kraina była teatrem działań wojennych na przestrzeni historii Grecji.

Wyspy jońskie

Nie grały zbyt ważnej roli w historii Grecji aż do wojny Peloponeskiej.

Największa z archipelagu to Korkyra, którą skolonizował Korynt. Wyspy jońskie stanowiły zaplecze dla handlu z Italią, Wenecją później, Epirem.

Itaka - wyspa związana z mitem o Odyseuszu.

Eubea

Jest drugą po Krecie co do wielkości zaludnioną wyspą. Hodowla bydła, zboża i produkcja drewna. W chalkis produkowano brąz i żelazo. Eretria i Chalkis głównymi miastami - duży udział we wczesnej wielkiej kolonizacji.

Ateny wygrały wyścig o dominację tej wyspy i można powiedzieć, że Eubea stała się naturalną ochroną Aten i Attyki ale i nie tylko, przed obcymi.

Skyros

Wyspa położona na północy. Jedna z większych. Wg legend miejsce śmierci Tezeusza oraz miejsce narodzin syna Achillesa Neoptolemusa ktory miał odegrać kluczową rolę w burzeniu Troi. Na wyspie tej jest stacja archeologiczna Palamari

Tasos

Najdalej na północ wysunięta wyspa grecka. Wyspa została skolonizowana przez Fenicjan skuszonych występowaniem złota. Założyli oni świątynię Heraklesa, która istniała jeszcze za czasów Herodota. Wedle legendy, Thasus, syn feniksa był wodzem Fenicjan i nadał nazwę wyspie. Kopalnie złota. Na Thasos produkuje się głównie miód i oliwę oraz wino, hoduje się owce i kozy, uprawia się rybołówstwo. Sprowadza się stamtąd drewno. Złoża na południu wyspy wyczerpane w starożytności.

Lesbos

Jedna z większych wysp na morzu Egejskim (pólnocny-wschód). Dom Safony słynnej poetki. Produkcja oliwy z oliwek, pasło się bydło. Największym miastem wyspy jest Mitylena.

Naksos

Największa wyspa cyklad. Uprawiana winna latorośl, olwiki, zboża, cytrusy

Wg wierzeń w jaskini na tej wyspie wychowywał się Zeus. Bogata jeśli chodzi o warunki naturalne. Hodowano także kozy i bydło.

Rodos

wg wierzeń Greków Helios wzniósł sobie tą wyspę bo cała ziemia została rozdzielona pomiędzy Zeusa, Posejdona i Hadesa. Od imienia jego małżonki.

W czasach starożytnych istniał wielki Kolos Rodyjski jeden z 7 cudów świata. Na wyspie kwitło rybołóśtwo, produkcja wina i oliwy. Położona w dogodnym miejscu jeżeli chodzi o kontakty ze światem (handel).

Thera, dzisiaj Santoryn

Wyspa była niegdyś ważnym ośrodkiem kultury egejskiej. Badania archeologiczne odkryły freski do eposów Homera. Po wybuchu wulkanu nie zamieszkana aż do kolonizacji przez Dorów. Utozsamiania z legendarną Atlantydą. wielka fala dotarła także do Krety i do Egiptu.

---