Istota, cele i funkcje

poznania naukowego

dyskretny urok tradycji

Istota, cele i funkcje poznania
naukowego



Pojęcie i cechy poznania naukowego



Cele badań



Struktura i funkcje wiedzy naukowej

Pojęcie i cechy poznania
naukowego

Pojęcie nauki:

Nauka

jest terminem

wieloznacznym, tym nie

mniej zawierają się w niej co

najmniej dwa elementy:

➢

proces określonych działań

➢

rezultat tych działań

Cechy poznania
naukowego

1.

Usystematyzowane

2.

Obiektywne

3.

Weryfikowalne (sprawdzalne)

4.

Utylitarne (praktyczne)

5.

Twórcze

6.

Podważająco – negujące

Ogólne właściwości
poznania naukowego

1.

Postępowanie badawcze zgodne z

przyjętymi rygorami i zasadami

2.

Ścisły i jednoznaczny język

3.

Twierdzenia dostatecznie uzasadnione

4.

Twierdzenia wewnętrznie niesprzeczne

5.

Krytycyzm (wobec badanej

rzeczywistości)

6.

Twórczy charakter (wyników poznania)

Cechy badacza

1.

Intelektualna dociekliwość

2.

Śmiałość i inwencyjność myślenia

3.

Krytycyzm i ostrożność

4.

Systematyczność, ścisłość i

precyzja

5.

Wszechstronność i bezstronność

6.

Rozległa, merytoryczna wiedza

Zasady i efekty poznania
naukowego

1. Cele badań naukowych

2. Prawa naukowe

3. Teoria naukowa jako efekt

(rezultat) działalności badacza

Cele badań naukowych –
badać? OK.. Ale po co???

1. Cele eksploracyjne

2. Cele opisowe

3. Cele wyjaśniające

1. Cele eksploracyjne

1. Dążenie do rozpoznania nowych

faktów, kwestii, problemów

dotyczących przedmiotu badania.

2. Tworzenie ogólnych, intelektual-

nych obrazów (modeli

semantycznych i izomorficznych)

badanych zjawisk

1. Cele eksploracyjne

3. Formułowanie problemów

przyszłych badań i
koncentrowanie się na nich.

4. Generowanie, tworzenie

nowych hipotez,
przypuszczeń, idei.

1. Cele eksploracyjne

5. Określanie możliwości

wykonania projektowanych

badań.

6. Rozwijanie technik

pomiaru, opisu i analizy

przyszłych danych.

2. Cele opisowe
(diagnostyczne)

1. Sporządzanie szczegółowych,

bardzo dokładnych opisów
badanej rzeczywistości.

2. Kojarzenie, odnoszenie

nowych danych do informacji
znanych już wcześniej.

2. Cele opisowe

3. Tworzenie zbioru kategorii

i klasyfikacji typów danych.

5. Dokumentowanie przyczyn

procesów i zjawisk oraz ich
mechanizmów

2. Cele opisowe

6. Opisywanie kontekstu

sytuacyjnego (holistyczne
ujęcie)

3. Cele wyjaśniające –
(teoretyczne)

1. Testowanie przesłanek i

założeń teorii przyjętej za

podstawę badań.

2. Wypracowywanie i

wzbogacanie zakresu

uzasadnień i wyjaśnień

teoretycznych.

3. Cele wyjaśniające

3. Poszerzanie dotychczasowej

teorii o nowe kwestie i

problemy.

4. Weryfikowanie (potwierdzanie

lub odrzucanie)

poszczególnych przesłanek -

hipotez

3. Cele wyjaśniające

5. Znajdowanie powiązań

między poszczególnymi

tematami i kwestiami z

ogólnymi zasadami

(istniejącymi w nauce).

6. Wybieranie najlepszych

(najsensowniejszych)

wyjaśnień danego problemu.

Istota, cele i funkcje

poznania naukowego

dyskretny urok tradycji

część druga

czwartek, 23 października
2008

…chciałem tylko zobaczyć,

czy tu jesteś. . .

. . . i rzeczywiście –

jesteś!

Za oknami tak pięknie . . .

Dopiero 01:43, a Ty na

zajęciach ?!

Ale dobrze wyglądasz…

… i jak widzę chyba Wiesz, co

robisz.

Masz dużą szanse przetrwania do

końca zajęć

Pozdrawiamiam i życzę

smacznego (apetyt na

wiedzę u Ciebie ogromny)

spędzenia czasu.

Się trzymaj…

Popatrz dlaczego inni nie

dotarli..

www.rotfl.com.pl

Twierdzenia i prawa
naukowe

Twierdzenie to tyle, co zdanie

orzekające o przedmiocie,
którego dotyczy (Nowak 1985,
s. 197) – klasyfikacja twierdzeń
(Nowak 1985, rozdział IV)

Teoria naukowa (szerzej na
ten temat S. Nowak (1985,
rozdział VII)

To system powiązanych ze

sobą w logiczny i rzeczowy

sposób twierdzeń

opisujących i wyjaśniających

określony fragment

rzeczywistości.

Rodzaje naukowego
wyjaśniania

Wyjaśnić komuś coś to tyle, co uczynić

zrozumiałym coś, czego się przedtem

nie rozumiało (Nowak 1985, s. 351)

1. Wyjaśnianie

genetyczne

2. Wyjaśnianie

funkcjonalne

3. Wyjaśnianie

teleologiczno –

funkcjonalne

4. Wyjaśnianie

logiczne

1. Wyjaśnianie genetyczne

(poszukiwanie genezy, przyczyny)



Podstawowe pytania:

„Dlaczego coś

zaistniało?”; „Jakie (jaka) przyczyny to

spowodowały?” itp.



Istota:

Daje obraz przemian, okoliczności

warunkujących stopień wpływu i nasilenia

czynników powodujących zmiany.



Zastosowanie:



W badaniach historycznych



W badaniach nad instytucjami

społecznymi (rodzina, różne placówki,

organizacje itp.)

2. Wyjaśnianie funkcjonalne

(zależności warunkujące zjawiska)



Podstawowe pytania:

“Jak jest?”; „Jaki

wpływ wywiera zjawisko A na zjawisko

B?” itp.



Istota:

Poszukujemy zależności

(sprzężeń) wielokierunkowych,

istniejących z wysokim stopniem

prawdopodobieństwa, następnie

selekcjonujemy i wybieramy zjawiska

zasadnicze, czyli takie, które określają

stopień ich wzajemnego uzależnienia

(uwarunkowania).

2. Wyjaśnianie funkcjonalne

(zależności warunkujące zjawiska)



Zastosowanie:

Do badania takich

zjawisk, relacji społecznych, w

których chcemy określić

wewnętrzne, wielokierunkowe

łańcuchy zależności. Np. Rozmaite

skutki pracy zawodowej kobiet

(wzrost liczby przedszkoli i

żłobków, braki w opiece nad

dziećmi, przestępczość dzieci,

narkomania, zaburzenie funkcji

rodziny itp

.)

3. Wyjaśnianie teleologiczno –
funkcjonalne

(celowościowo -

warunkujące)



Podstawowe pytania:

„Po co?”;

„Jaki cel miało zdarzenie A?”; „Jakie

zadania ma spełnić instytucja X?”



Istota:

Poszukujemy „przyszłych,

mających być” okoliczności dla

uzasadnienia faktów, zdarzeń,

sensu istnienia (np. danej

instytucji) itp.

3. Wyjaśnianie teleologiczno –
funkcjonalne

(celowościowo -

warunkujące)



Zastosowanie:

Badając np. grupy i

zjawiska społeczne można określić ich

istotę i sens dopiero wówczas, gdy

wyjaśnimy rzeczywiste cele (realizowane w

przyszłości), dla których zostały powołane

do życia. Np. rodzina nie jest grupą

społeczną pozytywną z definicji. O tym czy

jest dobra, świadczą dopiero skutki jej

działania (przyszłe). Jest dobra wtedy, gdy

dzieci będą zadbane, kochane,

wykształcone itd.

4. Wyjaśnianie logiczne

(związki i

zależności wynikające z zasad logicznego
myślenia)



Podstawowe pytania:

„Jaki związek

występuje między danymi elementami?”



Istota:

Opieramy rozumowanie o formalne

schematy logicznego wnioskowania

(prawa logiczne, sylogizmy, schematy

zdaniowe itp.), których prawdziwość

zagwarantowana jest wewnętrzną budową

lub oczywistością. Np. Jeżeli występuje

zależność między A i B oraz między B i C,

to z pewnością jest związek między A i C.

4. Wyjaśnianie logiczne

(związki i

zależności wynikające z zasad logicznego
myślenia)



Zastosowanie:

Do wyjaśniania

związków między problemami,

kwestiami, zdarzeniami itp.

Np. studenci nie rozumieją

tematu, bo nie uważali z

powodu wykładowcy, który

niewystarczająco skupił ich

uwagę.

Wyjaśnienia nomotetyczne
i idiograficzne



Wyjaśnienie idiograficzne – odnosi
się do pojedynczych, konkretnych
sytuacji

(idio – wyjątkowy, konkretny,

szczególny, odmienny)



Wyjaśnianie nomotetyczne – odnosi
się do pełnej klasy (rodzaju) sytuacji
a nie do pojedynczych przypadków

Rozumowanie indukcyjne i
dedukcyjne w nauce (i życiu
codziennym),

(Babbie, 2003, s 46n oraz 70n )

Teorie

Hipotezy

obserwacje

Uogólniena

empiryczne

Koło nauki Wallace (por. Babbie, s. 47)

konkluzja



Nauka współcześnie zajmuje się
tym, co jest, a nie tym, co być
powinno



Nauka, w tym także pedagogika,
nie może rozstrzygać sporów o
wartości



Stanowczo polecam dalsze lektury

lektury

teksty



Alternatywy myślenia o/dla edukacji (2000) Z. Kwieciński

(red) Warszawa IBE (tekst R. Paulstona)



Babbie E., (2004) Badania społeczne w praktyce,

Warszawa:PWN



Benton T.,Craib I. (2003), Filozofia nauk społecznych,

Wrocław:DWSE



Hejnicka-Bezwińska T., (2008) Pedagogika ogólna, Warszawa:

Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, rozdział 5 i 7



Konarzewski K. (2000), Jak uprawiać badania oświatowe,

Warszawa



Nowak M., (2008) Teorie i koncepcje wychowania, Warszawa:

Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne



Nowak S. (1985), Metodologia badań społecznych,

Warszawa



Palka S., (2006), Metodologia badania. Praktyka

pedagogiczna, Gdańsk:GWP



Rubacha K., (2008) Metodologia badań edukacyjnych,

Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne

zapraszam na następny wykład

– jakościowe podejścia badawcze