Pochodzenie

roślin

telomowych

TELOM

jednostka morfologiczna - jednoosiowe odgałęzienie sporofitu ostatniego

rzędu, zawierające nierozgałęzioną wiązkę przewodzącą. Odgałęzienia

tego typu występowały u wymarłych psylofitów.

Psylofity

(Psilophyta) - gromada roślin

kopalnych, najpierwotniejszych,
pionierskich roślin lądowych.

TEORIA TELOMOWA

zakłada, że powstanie organów roślin
wyższych (mszaków, paprotników,
nasiennych) odbyło się na drodze

przekształceń telomów

. W procesie

przewyższania

jeden z telomów rósł szybciej i

przejmował funkcje łodygi (pędu osiowego).
Boczne telomy rozgałęziały się i układały na
jednej płaszczyźnie, zrastały się ze sobą, co
doprowadziło do wytworzenia liści.

Współczesne prace podają, że psylofity to klad
parafiletyczny, obejmujący trzy różne gromady:

ryniofity

, trymerofity i zosterofilofity.

Kuksonia (Cooksonia)

Telomowe rośliny

rośliny osiowe

• gromada roślin lądowych

o podobnym

typie przemiany pokoleń, z

dominującym

(z wyjątkiem mszaków)

sporofitem

, o

wysokim stopniu organizacji i budowie

osiowej, zróżnicowanym na łodygę i

liście,

gametoficie

najczęściej

zredukowanym, drobnym, o krótkim

okresie życia, wytwarzającym organy

rozmnażania płciowego ulegające różnym

przekształceniom u różnych grup.

Cooksonia

• najstarsza znana roślina lądowa,

należąca do

ryniofitów

.

• Pojawiła się w ok. 420 mln lat temu

i istniała do wczesnego dewonu.

• Osiągała wysokość do 10 cm. Była

najprawdopodobniej rośliną

bagienną lub przybrzeżną.

Posiadała kłącza, czyli podziemne

lub podwodne łodyżki. Kłącza

rozgałęziały się widlasto

(dychotomicznie).

• Pojedyncze odgałęzienie to telom.

Zawiera on wiązkę przewodzącą

ułożoną centralnie. U sporofitów

zarodnie znajdowały się zawsze na

szczycie telomu. U gametofitów

występowały tam natomiast kuliste

gametangia.

A

-

bezlistna
łodyga

B

– przekrój

łodygi,
wiązka
przewoząca

C

- zarodnie

Ryniofity

Bardzo wcześnie od

wspólnego

pnia

oddzieliły się

mszaki

, u których

rozwinęła się

dominacja gametofitu

nad sporofitem

Z ryniofitów powstały trymerofity i

zosterofilofity, u których coraz

bardziej

dominował sporofit,

uległy

one radiacji

dając początek

wszystkim pozostałym grupom

roślin lądowych

paprotniki

rośliny
nasienne

ROŚLINY

plechowce

organowce

Glony

Zielenice

,

brunatnice

,

krasnorosty

okrzemki

,

sinice

Rośliny

zarodnikowe

Rośliny

nasienne

mszaki

paprotniki

mchy

wątrobowce

paprocie

skrzypy

widłaki

nagonasienne

okrytonasienne

jednoliścienne

dwuliścienne

Mszaki

Bryophyta

• Mszaki (Bryophyta) - gromada roślin ziemno-

wodnych, w których rozwoju jeszcze

dominuje gametofit.

Systematyka mszaków

nie jest do końca ustalona.

mszaki nie są taksonem w
randze gromady (typu), ze
względu na parafiletyzm tej
grupy. Wchodzące w jej
skład klasy podniesiono do
rangi gromad, nazwę
mszaki zaczęto zaś
stosować jako termin
morfologiczny, a nie
taksonomiczny.

Mszaki są taksonem o w
randze gromady

Klasa:
wątrobowce

Klasa: mchy

Morfologia

mech płonnik, jego

gametofit

to

wzniesiona na kilkanaście
centymetrów,

ulistniona łodyżka

.

Na przekroju poprzecznym
widoczna jest tkanka okrywająca,
kora pierwotna (wypełniająca
łodyżkę oraz wzmacniająca ją tuż
pod skórką) oraz położona
centralnie prymitywna wiązka
przewodząca. Składa się ona z

komórek przewodzących wodę -
duże, martwe hydroidy oraz
komórek przewodzących
asymilaty - drobne, żywe leptoidy.

Elementy wiązki są więc
odpowiednikami drewna i łyka u
roślin wyższych. Listki okalające
łodyżkę mają budowę
wielowarstwową, łodyżka
gametofitu przytwierdzona jest
do podłoża za

pomocą

chwytników

.

• Sporofit

jest niewielki i

zależny od gametofitu - wrasta

w niego tzw. stopą, przez która

pobiera i związki organiczne.

Jest pokoleniem krótkotrwałym,

zamiera po wytworzeniu

zarodników. Ma postać

pojedynczej, nierozgałęzionej

łodyżki - sety, zakończonej na

szczycie zarodnią. Zarodnia ta

ma w górnej części mechanizm

otwierający - wieczko,

umożliwiające wysyp dojrzałych

zarodników. Sporofity większości

mszaków mają aparaty

szparkowe, a niektóre nawet

chloroplasty, dzięki którym

mogą same wytwarzać związki

organiczne.

• ŚRODOWISKO ŻYCIA

:

• Na całym świecie (bez pustyń, oceanów), najbardziej

rozmaite w kl. wilgotnym.

• Małe wymagania życiowe, lubią wilgoć, na ogół żyją

w skupiskach (mszary), w Polsce w cienistych lasach,

wilgotnych łąkach, torfowiskach, przy wodzie

(słodkiej) i zbiornikach wod. naziemne - współtworzą

runo leśne, nadrzewne - porastają korę i gałęzie,

naskalne - porastają granie i szczyty górskie.

Niektóre znoszą okresowe skrajne susze - mogą

mieszkać w miejscach niedostępnych dla innych

(wydmy), kontynuują proces glebotwórczy porostów,

organizmy pionierskie.

• Formy amfibiotczne - w wodzie i na lądzie

(wątrobowiec wodny - 2 formy - z chwytnikami i bez).

Wątrobowce

• Gametofit ma różną postać morfologiczną –

od plechowatych, płaskich rozetek lub

rozwidlonych taśm do delikatnych pędów o

rozgałęzionych łodyżkach z listkami

• Sporofit ma krótszy trzonek i osadzoną na

nim okrągłą zarodnię z zarodnikami.

Tofrowce

• Łodyżka gametofitu stale rośnie

na długość, a jej dolne części

stopniowo zamierają.

• Listki zdolne są do

magazynowania dużej ilości

wody. Ich liście mają dwa rodzaje

komórek, jedne odpowiedzialne

są za proces fotosyntezy, inne

zaś za gromadzenie wody.

• U dojrzałych torfowców brak

chwytników i tkanki

przewodzącej.

• Torfowce rosną w miejscach

wilgotnych i bagnistych, tworząc

wraz z innymi roślinami

charakterystyczne zbiorowiska

roślinne, zwane torfowiskami.

• Znaczenie mszaków w przyrodzie i

życiu człowieka:

- wzbogacają podłoże w próchnicę, przygotowując je dla innych

roślin,

- pokrywając glebę zwartymi darniami, zmniejszają jej parowanie i

zabezpieczają

ją przed wymyciem przez wodę i wywianiem przez wiatr,

- tworząc torfowiska wpływają na kształtowanie się klimatu:

wiążąc duże ilości wody i nasycając nią powietrze- przyczyniają się

do zwiększenia opadów,

- powstałe ze szczątków mchów pokłady torfu są wykorzystywane

jako materiał opalowy, do wyrobu papieru, tektury, płyt

izolacyjnych oraz jako surowiec do otrzymywania gazu palnego,

- w ogrodnictwie torf używany jest do nawożenia gleby,

- w medycynie torf stosowany jest do kąpieli leczniczych jako tzw.

borowina

oraz do produkcji leków, np. preparatu torfowego.

- używane bywają również do uszczelniania budynków

drewnianych.

- zasiedlanie różnych nieużytków np. hałdy

-stają się często przyczyną zabagnień np. łąk- hamują wzrost

innych roślin tworząc zwarty kobierzec pokrywający gęsto glebę

Cykl rozwojowy

• CYKL ROZWOJOWY

• Przemiana pokoleń

u mszaków jest bardzo wyraźna.

• Samodzielny,

wieloletni gametofit

wytwarza

gametangia

. Są

one umiejscowione zazwyczaj na szczycie łodyżek, u niektórych

gatunków w kątach listków.

• Jeśli na jednym gametoficie powstają

gametangia męskie

(plemnie)

i żeńskie (rodnie),

mamy do czynienia z rośliną

jednopienną

.

Jeśli natomiast powstają tylko gametangia męskie,

a na innym osobniku tylko żeńskie - roślina jest

dwupienna.

• Gametangia mają wielokomórkowe ścianki, a wewnątrz nich

powstają gamety. Plemnie zwykle mają kształt maczugowaty lub

kulisty, a rodnie butelkowaty, z wąską szyjką.

•

Plemniki są ruchliwe

i po pęknięciu ściany plemni w kropli wody

przedostają się do rodni, gdzie następuje

zapłodnienie

pojedynczej komórki jajowej.

• Z zygoty wyrasta sporofit, na szczycie którego tworzy się

zarodnia.

• W niej zachodzi mejoza, w wyniku czego powstają

haploidalne

zarodniki.

• Przy suchej pogodzie zarodnia się otwiera, a zarodniki się

wysypują i kiełkują w gametofit.