Wprowadzenie do metod badań społecznych

Wprowadzenie do metod badań społecznych

WYKŁAD 6

Problemy międzynarodowych

badań porównawczych

Badania robi się po to, aby coś wyjaśnić
– jakieś zjawisko, zależność.

Wyjaśnić to znaczy odwołać się do ogólniejszej
prawidłowości, czyli wskazać, że to co
wyjaśniamy, mieści się w jakiejś „normie,
zasadzie, regule”.

Im ogólniejsza prawidłowość, tym więcej
wyjaśnień.

Najogólniejsze prawidłowości to te, które
realizują się w skali międzykrajowej.

Badania porównawcze robi się po to, by te
prawidłowości odkrywać.

Rodzaje badań porównawczych:
1. Odwoływanie się do jakiegoś kontekstu

międzykrajowego w refleksji teoretycznej,
co występuje praktycznie we wszystkich
rodzajach analiz.

2. Porównania międzykrajowe na danych z

badań realizowanych w różnych krajach
osobno, niekoniecznie z pierwotną intencją
prowadzenia analiz porównawczych.

3. Porównania

międzykrajowe

w

najmocniejszym sensie, gdzie zaczynając
już od etapu konceptualizacji, tworzone są
porównywalne pojęcia i konstruowane są
porównywalne wskaźniki.

Główny problem
Prawie każde zjawisko społeczne osadzone

jest w jakimś kontekście krajowym –

specyficznej kulturze, tradycji narodowej,

cechach systemu politycznego, itd.

Jednak trzeba je porównać z odpowiadającymi

im (analogicznymi) zjawiskami w innych

krajach.

Główny więc problem to – jak pogodzić

specyfikę z uniwersalnością? Albo jeszcze

inaczej: jak nie rezygnując z trafności

wskaźników (trafności odnoszonej do specyfiki

krajowej),

zapewnić

im

przekładalność

międzykrajową.

Problem ten zwykło się porządkować, przy

pomocy dwóch pojęć:

(i)

ekwiwalentność nominalna – tożsamość

bodźców

(np.

pytań

kwestionariusza,

wskaźników). Ekwiwalentność nominalna

(między krajami ) występuje w tym stopniu,

w jakim pytania/ wskaźniki są identyczne.

(ii)

ekwiwalentność

funkcjonalna

–

jest

zapewniona w tym stopniu, w jakim pojęcia,

wskaźniki, pytania) pełnią te same funkcje w

porównywanych społeczeństwach, krajach,

kulturach, czyli wywołują te same „skutki”,

bo „funkcja” to „skutki”. Dopiero wtedy

można twierdzić, że porównywane zjawiska

mają w różnych krajach to samo znaczenie.

W praktyce porównywalne powinno być wszystko,

a w szczególności:

• Pytania w kwestionariuszu :

– równoległe tłumaczenie pytań
– tłumaczenie odwrotne (back translation).

• Schematy doboru próby.

• Schematy ważenia danych z próby.

• Operacjonalizacja wskaźników – np. dochody

powinny być wyrażone w tej samej walucie,

zmienna „wykształcenie” powinna mieć tyle samo i

takie same poziomy, zawód respondenta powinien

być zakodowany wg identycznej klasyfikacji, np.

ISCO 2008.

Podstawowa

różnica

między

międzykrajowymi

badaniami

porównawczymi a badaniami realizowanymi w poszczególnych

krajach z osobna:

Celem badania realizowanego w danym kraju (badania bez

orientacji komparatystycznej) jest wyjaśnienie „zróżnicowania”

(wariancji) rozpatrywanych zjawisk w ramach tego kraju.

Natomiast w badaniach porównawczych chodzi o wyjaśnienie tego

zróżnicowania również w terminach zmiennych makrosystemowych

(cech krajów, takich jak: GDP per capita, stopień demokracji,

poziom korupcji, odsetek samobójstw, czyli siła anomii).

Tak więc, o ile w przypadku badań realizowanych w poszczególnych

krajach

mamy

do

czynienia

tylko

ze

zróżnicowaniem

„wewnętrznym”, to w przypadku badań porównawczych mamy do

czynienia

ze

zróżnicowaniem

„wewnętrznym”

i

„międzysystemowym”.

Jeżeli

więc

np.

wprowadzenie

do

modelu

zmiennych

makrosystemowych nic „nie wyjaśnia” oznacza to, że między

krajami nie występują znaczące różnice, tzn. kraje te są do siebie

podobne.