Wprowadzenie do metod badań społecznych
Wprowadzenie do metod badań społecznych
WYKŁAD 6
Problemy międzynarodowych
badań porównawczych
Badania robi się po to, aby coś wyjaśnić
– jakieś zjawisko, zależność.
Wyjaśnić to znaczy odwołać się do ogólniejszej
prawidłowości, czyli wskazać, że to co
wyjaśniamy, mieści się w jakiejś „normie,
zasadzie, regule”.
Im ogólniejsza prawidłowość, tym więcej
wyjaśnień.
Najogólniejsze prawidłowości to te, które
realizują się w skali międzykrajowej.
Badania porównawcze robi się po to, by te
prawidłowości odkrywać.
Rodzaje badań porównawczych:
1. Odwoływanie się do jakiegoś kontekstu
międzykrajowego w refleksji teoretycznej,
co występuje praktycznie we wszystkich
rodzajach analiz.
2. Porównania międzykrajowe na danych z
badań realizowanych w różnych krajach
osobno, niekoniecznie z pierwotną intencją
prowadzenia analiz porównawczych.
3. Porównania
międzykrajowe
w
najmocniejszym sensie, gdzie zaczynając
już od etapu konceptualizacji, tworzone są
porównywalne pojęcia i konstruowane są
porównywalne wskaźniki.
Główny problem
Prawie każde zjawisko społeczne osadzone
jest w jakimś kontekście krajowym –
specyficznej kulturze, tradycji narodowej,
cechach systemu politycznego, itd.
Jednak trzeba je porównać z odpowiadającymi
im (analogicznymi) zjawiskami w innych
krajach.
Główny więc problem to – jak pogodzić
specyfikę z uniwersalnością? Albo jeszcze
inaczej: jak nie rezygnując z trafności
wskaźników (trafności odnoszonej do specyfiki
krajowej),
zapewnić
im
przekładalność
międzykrajową.
Problem ten zwykło się porządkować, przy
pomocy dwóch pojęć:
(i)
ekwiwalentność nominalna – tożsamość
bodźców
(np.
pytań
kwestionariusza,
wskaźników). Ekwiwalentność nominalna
(między krajami ) występuje w tym stopniu,
w jakim pytania/ wskaźniki są identyczne.
(ii)
ekwiwalentność
funkcjonalna
–
jest
zapewniona w tym stopniu, w jakim pojęcia,
wskaźniki, pytania) pełnią te same funkcje w
porównywanych społeczeństwach, krajach,
kulturach, czyli wywołują te same „skutki”,
bo „funkcja” to „skutki”. Dopiero wtedy
można twierdzić, że porównywane zjawiska
mają w różnych krajach to samo znaczenie.
W praktyce porównywalne powinno być wszystko,
a w szczególności:
• Pytania w kwestionariuszu :
– równoległe tłumaczenie pytań
– tłumaczenie odwrotne (back translation).
• Schematy doboru próby.
• Schematy ważenia danych z próby.
• Operacjonalizacja wskaźników – np. dochody
powinny być wyrażone w tej samej walucie,
zmienna „wykształcenie” powinna mieć tyle samo i
takie same poziomy, zawód respondenta powinien
być zakodowany wg identycznej klasyfikacji, np.
ISCO 2008.
Podstawowa
różnica
między
międzykrajowymi
badaniami
porównawczymi a badaniami realizowanymi w poszczególnych
krajach z osobna:
Celem badania realizowanego w danym kraju (badania bez
orientacji komparatystycznej) jest wyjaśnienie „zróżnicowania”
(wariancji) rozpatrywanych zjawisk w ramach tego kraju.
Natomiast w badaniach porównawczych chodzi o wyjaśnienie tego
zróżnicowania również w terminach zmiennych makrosystemowych
(cech krajów, takich jak: GDP per capita, stopień demokracji,
poziom korupcji, odsetek samobójstw, czyli siła anomii).
Tak więc, o ile w przypadku badań realizowanych w poszczególnych
krajach
mamy
do
czynienia
tylko
ze
zróżnicowaniem
„wewnętrznym”, to w przypadku badań porównawczych mamy do
czynienia
ze
zróżnicowaniem
„wewnętrznym”
i
„międzysystemowym”.
Jeżeli
więc
np.
wprowadzenie
do
modelu
zmiennych
makrosystemowych nic „nie wyjaśnia” oznacza to, że między
krajami nie występują znaczące różnice, tzn. kraje te są do siebie
podobne.