Krwiolecznictwo

Historia

• Odkrycia grup krwi dokonał austriacki uczony

[[Karl Landsteiner]] w [[1901]] roku. Natomiast
[[Ludwik Hirszfeld]] wraz z Emilem von
Dungernem stworzył podstawy nauki o grupach
krwi, wprowadzając ich oznaczenie symbolami A,
B, AB, i 0, co następnie w [[1928]] roku przyjęto
na całym świecie. Równocześnie pierwszy
zajmował się dziedziczeniem zróżnicowania
grupowego krwi, co wykorzystał do wykluczania
niepewnego ojcostwa.

Układ AB 0

• Obecność antygenów tego układu

stwierdza się nie tylko w

krwinkach czerwonych

, ale i wszystkich

komórkach poza

neuronami

a w płynach

ustrojowych (poza

płynem mózgowo-rdzeniowym

) u ponad

80% populacji (tzw. wydzielacze).

Występowanie antygenu A i B (jednego

lub drugiego albo obu naraz) albo ich

braku (grupa zero) zależy od dwóch

genów.

Układ Rh

• Nazwa Rh wzięła się od małp

rezusów

Rhesus, u których po

raz pierwszy wykryto ten układ. Obejmuje ponad 47

antygenów, lecz 5 z nich, które kodowane są przez 3 geny,

ma znaczenie praktyczne:

• antygen C: genotypy CC lub Cc

• antygen c: genotyp cc

• antygen D: genotypy DD lub Dd.

Allel

d jest genem niemym

i genotyp dd nie koduje żadnego antygenu

• antygen E: genotypy EE lub Ee

• antygen e: genotyp ee

• Najsilniejszy jest antygen D i to jego obecność powoduje

zaliczenie kogoś do grupy Rh+ a brak Rh-. Przeciwciała

anty-D nie występują normalnie we krwi osób z grupą Rh-,

natomiast mogą się pojawić po kontakcie z antygenem D.

Wśród ludzi rasy białej około 85% posiada czynnik Rh.

Zasady krwiolecznictwa

• przetaczana krew musi być zgodna w układzie AB0

i antygenie D układu Rh

• wykonuje się

próbę krzyżową

: czy zachodzi

aglutynacja

między erytrocytami dawcy a surowicą

biorcy oraz surowicą dawcy, a erytrocytami biorcy

(eliminuje to błędy w określeniu grupy i

konflikt serologiczny

u osób z grupą "

Bombay

")

• u osób u których wystąpił kiedyś

konflikt serologiczny

dobiera się również krew w

pozostałych 4 podstawowych antygenach układu

Rh i zgodną w antygenie K układu Kell

• w bardzo rzadkich przypadkach powstaje konflikt

na tle niezgodności w układzie: MNSs - antygeny S

i U, Kidd - antygen Ik, Kell - antygen K

• Krew grupy 0- można przetoczyć

każdej osobie. Chory mający grupę
AB+ może otrzymać dowolną krew.
Osoba posiadająca grupę krwi 0- ma
najmniejszą szansę, że przypadkowy
człowiek może być dla niej dawcą.

Częstotliwość występowania grup krwi w

układach AB 0 oraz Rh w Polsce i na świecie

• Układ Rh- pojawił się jako mutacja w Europie ok. 25-35 tys.

lat temu, obecnie ma ten układ ok. 16% Europejczyków

(najczęściej spotykany wśród

Basków

- ok. 35%). Układ Rh-

występuje bardzo rzadko u rdzennych mieszkańców innych

kontynentów (którzy nie mają przodków Europejczyków) -

ma go zaledwie 9 na 10 000 osób w Afryce i 1 na 10 000 w

pozostałych kontynentach. Spośród mieszkańców USA ok.

15% osób ma układ Rh-, gdyż wielu z nich ma korzenie

europejskie (układ ten występuje np. u ok. 5-10%

Afroamerykanów). Genotyp Dd ma ok. 40-45%

Europejczyków, 3% rdzennych Afrykańczyków i mniej niż

1% rdzennych mieszkańców Azji, Ameryki i wysp Pacyfiku.

[2]

Transfuzja krwi,

przetoczenie krwi

• zabieg polegający na przetaczaniu

pewnej ilości

krwi

lub składników

krwi. Ma na celu substytucję
utraconych składników.

• W przypadku transfuzji niezbędne jest

stosowanie krwi zgodnej

grupowo

.

Oprócz zgodności głównej (układ AB0)
należy także wziąć pod uwagę
zgodność czynnika Rh.

• Osoba z grupą krwi 0 jest uniwersalnym

dawcą (obecność

przeciwciał

anty-A i

anty-B).

• Osoba z grupą krwi AB jest

uniwersalnym biorcą (brak przeciwciał).

• Grupa A posiada

antygeny

A i

przeciwciała anty-B

• Grupa B posiada antygeny B i

przeciwciała anty-A

Powikłania

poprzetoczeniowe

• Ze względu na czas, w jakim pojawią się powikłania

poprzetoczeniowe, mówimy o powikłaniach:

• Wczesnych – występujących od czasu rozpoczęcia transfuzji

do 24 godzin po jej zakończeniu;

• Późnych – występuje najczęściej między 3 a 21 dniem po

transfuzji.

• Powikłania poprzetoczeniowe możemy również podzielić ze

względu na rodzaj ich przebiegu:

• Powikłania łagodne (najczęściej występują po zakończeniu

przetoczenia lub w kilka dni po przetoczeniu);

• Powikłania średnie;

• Powikłania ciężkie (przeważnie są to powikłania wczesne,

występujące już podczas przetoczenia krwi).

Powikłania wczesne – występujące od czasu

rozpoczęcia transfuzji, do 24 godzin po jej

zakończeniu:

• O łagodnym przebiegu:

– Odczyny alergiczne- najczęściej są spowodowane przez

przeciwciała dla białek osocza lub składnikami dodawanymi

do preparatów: substancje zapobiegające krzepnięciu oraz

stabilizatory zawarte w preparatach krwi;

–

Pokrzywka

;

• O średnio ciężkim przebiegu:

– zakażenie bakteryjne (spowodowane przeważnie

zainfekowaniem preparatu krwi w czasie przechowywania

lub zakażenie dawcy bakteriami znajdującymi się na skórze

pacjenta, bądź na nie sterylnym zestawie do przetoczeń)

objawia się dreszczami, gorączką;

– odczyn gorączkowy niehemolityczny – występują u około 2%

biorców; może być spowodowany obecnością przeciwciał dla

antygenów krwinek białych lub płytek krwi;

o ciężkim przebiegu

•

hiperkaliemia

– spowodowana jest wydostaniem się potasu z krwinek

czerwonych, krew przechowywana dłużej zawiera więcej jonów potasu,

gdyż większa ilość erytrocytów uległa rozpadowi;

•

hipokalcemia

– występuję przy masywnych toczeniach, podczas których

dochodzi do wiązania się cytrynianu (środka konserwującego) z wapniem,

który znajduje się w osoczu, w ten sposób cytrynian usuwa wapń z układu

krążenia. Przy transfuzjach masywnych magazyny wapnia znajdujące się w

kościach nie zdążą być uruchomione, wskutek czego dochodzi do zaburzeń

czynności serca, układu krzepnięcia.

• przeciążenie krążenia – spowodowane zbyt dużą ilością przetoczonych

preparatów krwiopochodnych przy zachowanej normowolemii, co objawia

się zaburzeniem czynności serca, zaburzeniami oddychania oraz wzrostem

ciśnienia tętniczego krwi

• ostry odczyn hemolityczny

• wstrząs septyczny

• wstrząs anafilaktyczny

•

ostra niewydolność oddechowa poprzetoczeniowa

(w 1:2000 przypadków

[1]

)

• zakrzepy i zatory w naczyniach serca i płuc (szczególnie gdy przetaczane

są preparaty wspierające układ krzepnięcia krwi).

Powikłania późne

• występuje najczęściej między 3 a 21 dniem po transfuzji:

• przeniesienie zakażenia kiłą (jeśli preparat był

przechowywany w temp. 4 °C krócej niż 96 godz)

• przeniesienie zakażenia HIV; 1:2–3 miliony przetoczeń;

zakażenie wirusem doprowadza do nieuleczalnej choroby

atakującej system immunologiczny – AIDS.

• zakażenie malarią

•

plamica poprzetoczeniowa

• zapalenie wątroby typu B i C; 1:40 000–200 000 przetoczeń

• zakażenie CMV

• choroba Chagasa

• opóźniony odczyn hemolityczny

• plamica poprzetoczeniowa małopłytkowa

• przeciążenie żelazem (szczególnie u wielokrotnych biorców)

• GvHD – choroba "przeszczep przeciwko biorcy".

Transfuzja krwi a religia

• Świadkowie Jehowy obecnie odmawiają

przyjęcia transfuzji (krwi pełnej jak również jej

4 głównych komponentów) odwołując się do

Pisma Świętego do słów z Dziejów

Apostolskich 15:28-29. Również nie zgadzają

się na autotransfuzje. Zgadzają się na

stosowanie dostępnych metod alternatywnych

wobec transfuzji jak hemodylucje i

śródoperacyjne odzyskiwanie krwi.

Przyjmowanie frakcji z 4 głównych

komponentów jest kwestią sumienia.

Preparaty krwiopochodne

• Krew pełna, 1 jednostka

• Koncentrat krwinek czerwonych
• Koncentrat płytkowy
• Koncentrat lukocytarny
• Osocze

Krew pełna

Krew pełna

• 1jednostka = 450 ml krwi + 63 ml

płynu konserwującego

• Ht 36 –44 %
• Przechowywana w chłodni +2 + 6 o C
• Okres ważności zależy od użytego

płynu konserwującego

• Pełna krew < 5 dni do przetoczeń

wymiennych u noworodków

Wskazania przetoczeniowe

krwi pełnej

• transfuzja wymienna u noworodków
• masywne krwawienia z utratą >25%

objętości krwi krążącej

• objawy wstrząsu krwotocznego

Powikłania:

• przeciążenie krążenia

• hemolityczne reakcje poprzetoczeniowe

• dreszcze, pokrzywka, gorączka

• immunizacja antygenami HLA i erytrocytów

• przeniesienie zakażenia kiłą /jeśli przechowana w temp.4o

C krócej niż 96 godz

• przeniesienie zakażenia HIV, zapalenia wątroby

• rzadko – zakażenie malarią

• zakażenie bakteryjne

• hyperkaliemia /  K/

• plamica poprzetoczeniowa

• ostra niewydolność oddechowa poprzetoczeniowa

• zespół ALI ostre uszkodzenie płuc

Zasady przetaczania:

• Stosowanie filtrów
• Mniejsza ilość erytrocytów/straty w

czasie przemywania /większa ilość
przetoczeń w celu  Ht

• Temperatura

Zasady przetaczania preparatów

krwi

• Zasada dobierania KKCz:
• zawsze oznaczenie grupy krwi biorcy

(pacjenta)

• przed przetoczeniem preparatu

zawierającego krwinki czerwone
obowiązuje wykonanie próby
zgodności krzyżowej

Przed przetoczeniem:

•

Decyzja:

•

Po co ?

•

Co, jaki preparat ?

•

W jakiej ilości ?

•

Zawsze:

•

oznaczenie grupy krwi biorcy

•

udokumentowane

•

wpis potwierdzony pieczątką lekarza

•

wątpliwości – lepiej powtórzyć badanie

•

Próba krzyżowa:

•

pobranie krwi biorcy /pacjenta/ na ”krzyżówkę”

•

2 probówki - 1.na skrzep

•

•

Oznakowanie probówki:

•

imię, nazwisko pacjenta

•

data urodzenia pacjenta

•

data, godzina pobrania

•

nazwisko osoby pobierającej

•

przy braku danych – oznaczenie pacjenta np. numerem, wiek przypuszczalny, płeć

•

Próba zgodności krzyżowej:

•

krew biorcy

•

krew dawcy (z obciętej od worka końcówki drenu /po sprawdzeniu zgodności danych dawcy

•

odwirowanie – oddzielenie surowicy, krwinek obu próbek /dawcy, biorcy

•

wykonywana w 2 odczynach

•

Inkubacja krwinek biorcy z surowicą dawcy i odwrotnie.

•

Brak aglutynacji = ujemna próba krzyżowa

Przetaczanie:

• potwierdzony dokument w raz z

preparatem krwi potwierdzający zgodność
krzyżową

• oznaczenie grupy krwi preparatów
• podanie numerów poszczególnych worków
• kontrola przez lekarza grupy krwi

pacjenta /dokument!/

• sprawdzenie dokumentu o próbie

zgodności

Preparat do przetoczenia:

• wyciągnięty z lodówki
• ogrzewany
• sprawdzenie przez lekarza zgodności:

to co na wyniku próby krzyżowej

• z danymi na worku + na dołączonych

do drenu pilotkach

• specjalny dren z filtrem 170 m

Wymagania dla filtra:

• skuteczny klinicznie  ONO /TRALI
  Odczynów gorączkowych leuk.
• bez uszkodzenia erytrocytów
• odpowiednia przepustowość,

pojemność

• prosty w obsłudze
• niezawodny

Przechowywanie krwi:

• przed przetoczeniem – lodówka +2

+6oC

• jeśli nie wykorzystana oddać do

banku krwi /protokół zwrotu krwi

• przerwanie procesu chłodzenia krwi -

temp.> 8oC

Po przetaczaniu:

• pozostawienie opakowania po

preparacie przez 24 godz. w lodówce

• pobranie próbki krwi z drugiej

przeciwnej rurki, pozostawienie 24
godz. /ewentualna kontrola
poprzetoczeniowych odczynów/