Agresja u ludzi

5. Wybrane kryteria

klasyfikowania zachowań

agresywnych

4 Kryteria klasyfikowania
agresji



Występowanie komponenty emocjonalnej w zachowaniu,

np. niechęć, złość, gniew

( Buss 1961; Feshbach 1970, 1971 )



Intensywność czynienia szkody, kierowanie się motywem

czynienia zła, wyrządzenia krzywdy przedmiotowi działań

( Dollaed, Doob, Miller, Mowrer, Sears 1939; Frączek 1973;

Ranschburg 1980; Tedeschi, Smith, Brown 1974; Wójcik 1977 )



Spowodowanie konkretnych konsekwencji zachowań, np.

efekt działania w postaci zadania cierpienia

( Frączek 1975, 1986; Kosewski 1072; Wójcik 1977; Zakrzewski

1986 )



Modyfikujący wpływ kontekstu społecznego zachowań,

np. związanego z pełnioną rolą społeczną, statusem

społecznym, realizowanym zadaniem, miejscem w

hierarchii władzy czy społecznymi konsekwencjami

perspektywicznymi – nauczyciel, stomatolog itp.

( Frączek 1973; Wójcik 1977. Zwolińska 2000 ).

Klasyfikowanie agresji -

założenia



Agresję cechuje wysoka złożoność, zatem

korzystne jest wyodrębnienie więcej niż jednego

kryterium;



Czynności agresywne należą do zachowań
społecznych ( za wyjątkiem samoagresji ), gdyż
są realizowane w trakcie interakcji społecznych

=

agresja interpersonalna

jako jeden ze

sposobów regulacji stosunków człowieka z
otoczeniem.

Tak rozumiana agresja

podlega socjalizacji!

Klasyfikacje agresji



Kryterium genezy czynności agresywnych ( I )



Kryterium wartościujące z uwzględnieniem

czynników społeczno-kulturowych ( II )



Kryterium przedmiotu agresji ( III )



Kryterium struktury czynności agresywnych

( IV )



Kryterium złożoności z uwzględnieniem

procesów i struktur intrapsychicznych ( V )



Kryterium cech formalnych, celów, funkcji,

głównych mechanizmów , możliwości

transformacji oraz doświadczeń

socjalizacyjnych jednostki ( VI )

I. Rodzaje agresji ze
względu na genezę
czynności agresywnych

Podział ten implikuje występowanie takich

źródeł czynności agresywnych, jak:

-

specyficzne emocje negatywne
podmiotu

( złość, gniew… )

-

potrzeby indywidualne podmiotu
działania

-

realizowane przez jednostkę zadania

Klasyfikacja ze względu na

genezę cd.



agresja gniewna



agresja instrumentalna



agresja zadaniowa

Klasyfikacja ze względu na

genezę cd.



agresja gniewna

„gorąca” ( Obuchowska 1989 )
„wrodzona reakcja organizmu na zablokowanie

dążeń lub doznanie szkody”; jest to czynność
definiowana przez wskazanie charakteru
procesów emocjonalno-motywacyjnych leżących
u jej podłoża

( Frączek1975; Feshbach 1989 )

Klasyfikacja ze względu na

genezę cd.



agresja instrumentalna

„zimna” albo „wroga”
jej podstawą jest wyuczona czynność sprawiająca

ból i cierpienie, powodująca szkodę;

jej podstawową funkcja jest redukcja ważnych

dla jednostki potrzeb;

jest podejmowana z premedytacją .
( Aronson, Wilson, Akert 1997 ).

Klasyfikacja ze względu na

genezę cd.



agresja zadaniowa

wywołana jest ze względu na realizowane

zadania, np. związana z pełnieniem
określonych ról społecznych rodzica,
nauczyciela, przełożonego

( Frączek 1975; Reykowski 1977 )

II. Kryterium
wartościujące



agresja dopuszczana przez daną kulturę

- kary
- więzienia
- wojny



agresja odrzucana przez nią

( Obuchowska 1989 )

III. Kryterium przedmiotu
agresji



agresja skierowana na innych ( ma
charakter społeczny )



samoagresja

( Frączek 1975, 1986; Gaś 1981;

Obuchowska 1989 )

IV. Kryterium struktury

czynności agresywnych

Dotyczy stopnia złożoności, organizacji i

perspektywy czasowej ):



agresja reaktywna – reakcja na proste bodźce

zewnętrzne lub wewnętrzne wywołujące

specyficzne pobudzenie do agresji;



czynności agresywne – są zorientowane na cel,

bardziej złożone i rozciągnięte w czasie



działalność agresywna – zakłada długotrwałość

aktywności ludzkiej, opisywanej i wartościowanej

według kulturowych standardów zachowań

( Berkowitz 1964; Malak, Frączek 1986;

Zimbardo, Ruch 1988 )

V. Kryterium złożoności z

uwzględnieniem procesów i struktur

intrapsychicznych



agresja reaktywno-impulsywna



wrogość



agresja instrumentalno-zadaniowa



agresja immanentno-spontaniczna

Każdą a nich uruchamia inny mechanizm
( Frączek 1986 ).

VI. Kryterium cech formalnych, celów, funkcji,

głównych mechanizmów, możliwości

transformacji i doświadczeń socjalizacyjnych

jednostki



agresja reaktywno-emotogenna



agresja zadaniowo-instrumentalna



agresja dla przyjemności
( charakterystyczna dla sadystów )



agresja wroga, destruktywna

( Frączek 1996 )

Postawy agresywne

Różnicuje się postawy agresywne ze względu na:



Moralną treść zachowania pozwalającą wyróżnić:

- agresję aspołeczną, niszczącą
- agresję prospołeczną, służącą interesom jednostkowym i

grupowym

( Sears 1961 )



Rozróżnienie, czy agresja jest narzędziem czy celem
działania:

- agresja afektywna
- agresja instrumentalna



Charakter zachowań ( aspekt motywacyjny działania ):

- agresja atakująca
- agresja obronna
( Ranschburg 1980 )

Analiza znaczenia agresji

Psychologiczna-społeczne znaczenie

agresji może być także analizowane z
punktu widzenia:



„obserwatora” ( standardy
normatywne )



„podmiotu” ( ofiara )