Psychoterapia poznawcza

Korzysta z technik

behawioralnych

Koncepcja powstawania zaburzeń

psychicznych

Myślenie wpływa na emocje i zachowanie.
Dlatego
zniekształcenia w zakresie przekonań i

przetwarzania informacji lub deficyty w

umiejętnościach poznawczych wpływają

na powstawanie zaburzeń

emocjonalnych i zachowania.

(Bandura 1986).

Mechanizm działania przekonań na

emocje

(1) wydarzenie o charakterze negatywnym stresujące → (2)

system przekonań → (3) emocjonalne konsekwencje.

wyjaśnienie zdarzenia na podstawie racjonalnych przekonań
powoduje adekwatne emocjonalne konsekwencje, jak smutek,

żal, przykrość, oraz determinację, aby zmienić to, co można

zmienić w celu zapobieżenia pojawieniu się znowu

podobnego zdarzenia.

wyjaśnienie zdarzenia na podstawie nieracjonalnych

przekonań

powoduje nieadekwatne emocjonalne konsekwencje, jak

depresja, wrogość, lęk, poczucie daremności w

podejmowaniu wysiłku, poczucie bezwartościowości.

Mechanizm działania przekonań na

emocje

Konsekwencje myślenia w kategoriach

„muszę” i „powinienem”

Myślenie w kategoriach „muszę” i „powinienem” sprawia, że

pragnienia i preferencje uzyskują status konieczności.

Wtedy bowiem to, co człowiek „chce” osiągnąć, zamienia się w to, co

„musi” osiągnąć. Dotyczy to różnych dziedzin: „Muszę odnieść

sukces”, „Muszę być doceniony”, „Muszę być dobrze traktowany”,

„Życie musi być dobre i łatwe”.

Pochodną tego sposobu myślenia jest wyolbrzymiona ocena

negatywnych wydarzeń i niska odporność na frustrację.

Jeśli ktoś jest przekonany, że musi coś osiągnąć i tak się nie dzieje, to

myśli: ”Nie zniosę tego, że nie mam tego, co muszę mieć”.

Pochodną jest także ocenianie wartości własnej i innych ludzi na

podstawie tego, czy osiąga się to, co „musi” się osiągnąć.

Jeśli się tego nie osiąga, wtedy reakcją jest deprecjonowanie wartości

własnej lub innych i potępianie za to.

Przekonania dotyczące własnej osoby i ludzi i

pochodzące od nich myśli automatyczne

Aron Beck wyróżnia dwa rodzaje przekonań.

1. Podstawowe dysfunkcyjne założenia dotyczące własnej osoby oraz

innych ludzi

Ukształtowane w dzieciństwie i pozostające na granicy świadomości

2. Pochodne od tych założeń myśli automatyczne,których treść zależy

od kontekstu sytuacji.

Na przykład, ktoś przyjmuje dysfunkcyjne założenie o sobie: ”jestem

głupi”. gdy staje przed nim trudne zadanie, pojawia się myśl

automatyczna „nie poradzę sobie” lub „i tak wszystko popsuję” , a

wraz z nią lęk przed wykonaniem zadania i odłożenie go.

Beck przyjmuje, że pod wpływem zmiany myśli automatycznych

może nastąpić zmiana przekonania o sobie na głębszym poziomie.

Przykład przekonań związanych z depresją, lękiem

uogólnionym i społecznym

Przekonania o sobie: ja jestem bezwartościowy,
świat jest niesprawiedliwy
a przyszłość beznadziejna
Ocena wydarzenia negatywnego: ja je spowodowałem,
ma ono wpływ na wiele dziedzin mojego życia
skutki trwają do końca życia

Lęk: uogólniony - wyolbrzymiona ocena zagrożeń i zaniżona

ocena własnych możliwości

Fobia społeczna: ma się defekt lub jest się nieprzystosowanych

, gdy to się ujawni w sytuacji społecznej, doprowadzi do
ośmieszenia lub negatywnej oceny.

Dysfunkcyjne przekonania wiążą się ze

zniekształcaniem procesu przetwarzania informacji

w taki sposób, aby potwierdzić przekonanie

(1) Myślenie typu „wszystko albo nic” „Jeśli nie mam wszystkiego, to nie mam nic”

(2) Generalizowanie negatywnych wydarzeń: „jedno negatywne wydarzenie

nieuchronnie zwiastuje nadejście innych negatywnych zdarzeń”

(3) Skupianie się na negatywnych aspektach sytuacji, a pomijanie pozytywnych

(4) Wyolbrzymianie minusów a pomniejszanie plusów

(5) Negatywne emocje dowodem, że się coś złego zrobiło” „Czuję się winny, więc

musiałem zrobić coś złego”.

(6) Stosowanie negatywnych nazw: wywołuje reakcję emocjonalną negatywną.

(7) Potwierdzanie negatywnego myślenia o sobie na podstawie nieistotnych

faktów, na przykład: „Wszyscy na mnie patrzyli, bo miałam wzdęty brzuch”.

(8) Myślenie zdominowane przez powinności i nakazy: „powinienem” i „muszę” .

(Burns 1980):

Koncepcja terapii oparta na teorii

poznawczej

Terapia poznawcza koncentruje się na procesach umysłowych.
Jej celem jest zmiana przekonań i zachowań (modyfikacja

poznawczo- behawioralna).

Aby wyeliminować problemy emocjonalne i zachowania,

trzeba oddziaływać na myślenie i wprowadzić zmianę w

myśleniu.

Zmiana w myśleniu wywołuje zmianę w emocjach i

zachowaniu.

1. Modyfikowane są nieracjonalne przekonania

Eliminowanie przekonań nieracjonalnych i wprowadzanie w ich

miejsce nowych, takich, które nie powodują negatywnych skutków

w zakresie emocji i zachowania.

2. Uzupełniane są deficyty umiejętności poznawczych

Ujawnianie nieracjonalnych przekonań

Ujawnienie interpretacji wydarzenia, które budzi

negatywne emocje.

zadając pacjentowi pytania dotyczące interpretacji

sytuacji, która budzi negatywne emocje,

bądź prosząc go o wyobrażenie sobie lub odegranie

jej i zwracanie uwagi, jakie myśli się pojawią

lub proponując mu obserwowanie, jakie myśli

towarzyszą sytuacjom budzącym negatywne

emocje w życiu codziennym.

Modyfikowanie nieracjonalnych przekonań przez

zakwestionowanie ich wartości, aby pacjent chciał

je odrzucić

1. Bada wartość przekonania pod względem jego zgodności z

rzeczywistością społeczną: „Jakie są dowody na to, że

zawsze musisz dobrze sobie radzić w pracy i stale

zadowalać szefa?”.

2. Może odwoływać się do logiki w przypadku przekonań, które

nie wynikają z przesłanek, na których się opierają: „Jaki jest

związek między dwoma częściami tego stwierdzenia:

«Muszę zawsze sobie dobrze radzić w pracy i zadowalać

szefa, ponieważ wtedy zasługuję na szczęście»?”.

3. Może odwoływać się do złych skutków utrzymywania

przekonania: „Jakie są skutki myślenia, że musisz zawsze

dobrze sobie radzić w pracy i stale zadowalać szefa?”.

4. Prosi, aby pacjent obronił zasadność nieracjonalnego

przekonania: „Jaki dowód masz na to, że musisz odnieść

sukces, aby mieć poczucie własnej wartości” lub

„Udowodnij, że musisz być popularny, aby czuć się

szczęśliwy”.

Modyfikowanie nieracjonalnych przekonań przez

testowanie ich prawdziwości w rzeczywistości –

kwestionowania ich wartości, aby pacjent chciał je

odrzucić

Pacjent sprawdza, czy jego założenia są słuszne, i przeprowadza w tym celu

eksperymenty.

Zbiera empiryczne dane na temat słuszności przekonań na podstawie

testowania rzeczywistości.

Na przykład, terapeuta sugeruje podjęcie pewnego działania, które ma na

celu dostarczenie pacjentowi przyjemnych doznań. Ten zaś odpowiada,

że z góry wie, iż nie doświadczy przyjemności. Wtedy terapeuta prosi,

aby potraktował to przekonanie jako hipotezę i przeprowadził

eksperyment w celu sprawdzenia jej.

Jeśli pacjent na przykład stwierdza, że nie jest w stanie znieść odrzucenia

przez płeć przeciwną, wtedy ma za zadanie poprosić trzy osoby płci

przeciwnej o spotkanie i sprawdzić w ten sposób hipotezę, że nie jest w

stanie znieść odrzucenia.

Jeśli perfekcjonista twierdzi, że nie jest w stanie znieść sytuacji, gdy coś jest

nie w porządku z jego wyglądem, ma za zadanie na przykład, nosić dwie

skarpetki w różnym kolorze.

Jeśli pacjent depresyjny twierdzi, że nie doświadczy przyjemności, idąc do

teatru, ponieważ nic mu nie sprawia przyjemności, ma za zadanie pójść

do teatru i stwierdzić empirycznie, czy miało to wpływ na jego nastrój.

Uzupełnianie deficytów w zakresie myślenia i

zachowania Trening radzenia sobie ze stresem –

„trening uodporniania się stres”

Ma na celu poprawienie umiejętności radzenia sobie w stresujących,

interpersonalnych sytuacjach.

Opiera się na założeniu, że przyczyną braku tych umiejętności, a co za tym idzie

doświadczania w nich stresu są deficyty w zakresie myślenia i zachowania.

Na przykład brak asertywności u pacjenta z depresją może wynikać z przekonania,

że nie powinien wyrażać swoich potrzeb.

■ Łączy (1) modyfikację przekonań z (2) behawioralną techniką zwaną

treningiem samoinstruowania, która polega na kierowaniu własnym

zachowaniem przez dawanie sobie instrukcji.

Pacjent obserwuje, jak terapeuta radzi sobie w sytuacji społecznej, w której on

sobie nie radzi, a następnie podaje sam sobie instrukcje dotyczącą

modelowego zachowania równocześnie powtarzając to zachowanie.

Gdy się znajdzie w rzeczywistej sytuacji wypowiada w myślach instrukcję, na

przykład: „Mam prawo wyrażać swoje potrzeby” i zachowuje się adekwatnie do

niej, na przykład prosi zwierzchnika o takie godziny pracy, które najlepiej

odpowiadają jego potrzebom.

■ Trening może dotyczyć uczenia się pozytywnych opinii na własny temat, może

włączać techniki relaksacyjne (Meichenbaum, 1977). Może być wspomagany

wyobrażaniem sobie siebie w stresujących sytuacjach i werbalizowaniem uczuć

oraz odgrywaniem konstruktywnych zachowań w sytuacjach symulowanych, co

powoduje obniżenie poziomu lęku i ułatwia wprowadzenie zmiany zachowania.

Uzupełnianie deficytów w zakresie myślenia i

zachowania Trening rozwiązywania problemów

Uczy, jak rozwiązywać problemy interpersonalne i intrapsychiczne.

Opiera się na założeniu, że głównym źródłem problemów zarówno

natury intrapsychicznej, jak i interpersonalnej są deficyty

poznawcze, które prowadzą do braku umiejętności ich

rozwiązywania (Nezu i in. 1989).

Obejmuje następujące kroki:
precyzyjne definiowanie problemu,
generowanie jak największej liczby alternatywnych rozwiązań,
wybór najlepszego rozwiązania,
planowanie wprowadzenia rozwiązania w życie,
ocena skutków, jakie dała realizacja tego rozwiązania.
W przypadku, gdy wybrane rozwiązanie nie wyeliminowało problemu

lub ograniczyło go tylko, należy wybrać inny sposób, zastosować i

ocenić skuteczność.

Jest uważany za metodę poznawczą, ponieważ dotyczy umiejętności

podejmowania decyzji.

Wykorzystuje behawioralne odgrywanie ról, gdy istnieje potrzeba

wypróbowania nowego zachowania.