Dr hab. Henryk Duda

AWF - AGH Kraków

Psychologiczne aspekty

rekreacji

Motywacja ważny czynnik emocjonalnego

zaangażowania w aktywność jednostki

• Motywacja – to ogół czynników

pobudzających człowieka do działania

• Procesy motywacyjne pełnią funkcję

ukierunkowującą

oraz

pobudzającą

sterowaniu aktywnością człowieka

Rodzaje motywacji:
• Zewnętrzna – nagrody, kary
• Wewnętrzna – realizacja celu z własnych

pobudek

Motywacyjne zachowanie człowieka zależy od 3 czynników

• Musi wystąpić bodziec inicjujący działanie
• Bodziec musi mieć dla osobnika określoną wartość (emocjonalne zabarwienie)
• Bodziec musi mieć realną możliwość realizacji -

prawdopodobieństwo realizacji

celu > 0

•

Motywacja jest funkcją użyteczności wyniku i oceny

prawdopodobieństwa sukcesu

M =f (U P)

- gdy U i P zbliża się do zera motywacja maleje

Motywacja – Prawa Yerkesa Dodtsona

1.Emocje a działanie
2. Trudność zadania a efekt

Charakterystyka motywacji:

• Kierunek motywacji
• Natężenie motywacji (siła, wielkość, intensywność)

Mechanizm regulacji zachowania rekreacyjnego – 3 ogniwa:

• System sterowania , oparty na metabolizmie informacyjnym (wartość bodźca

[zasób informacji], realność zrealizowania wartości bodźca)

• System zasilania , oparty na metabolizmie energetycznym – kondycja fizyczna
• System wykonawczy, charakteryzujący możliwości ruchowe realizacji bodźca

dla zachowania wolnoczasowego – poziom zdolności, umiejętności

Mechanizmy motywacyjne regulujące zachowanie

w czynnościach rekreacyjnych:

• Mechanizm Homeostatyczny –

to potrzeby , które

usuwają napięcie motywacyjne

, np. potrzeba aktywności,

wypoczynku, bezpieczeństwa.

Mechanizmy Homeostatyczne mają charakter

ochronny ,

przywracają pożądany stan emocjonalny

– są typowymi

zachowaniami rekreacyjnymi.

• Mechanizm Heterostatyczny – to

wyższe potrzeby

, nie

redukują napięcia emocjonalnego ale często to napięcie
potęgują

, np. potrzeby w zakresie aktywności biegu na

poziomie rekreacji ruchowej i rekreacji biegu maratońskiego,
turystyki górskiej o różnym poziomie niebezpieczeństwa itp

Rodzaje motywów w rekreacji ruchowej:

Motywy bezpośrednie – związane z:

• Przeżywaniem swoistego zadowolenia na tle aktywności rekreacyjnej
• Przyjemnością estetyczną (piękno ciała, sprawność fizyczna)
• Chęcią wykazania odwagi i zdecydowania przy wykonywaniu trudnych

zadań

• Chęcią współzawodnictwa
• Chęcią przynależności społecznej (grupowej)
• Dążeniem do doskonalenia własnej osobowości

Motywy pośrednie ;

• Poprawienie sprawności fizycznej
• Doskonalenie własnych cech (fizycznych, psychicznych) – w wymiarze

utylitarnym

• Poprawa zdrowia fizycznego i psychicznego
• Poczucie obowiązku w uprawianiu aktywności rekreacyjnej

(kształtowanie postawy, np. zdyscyplinowanie siebie)

Powyższe mechanizmy mają

charakter kompleksowy

przybierają zróżnicowane wartości w aspekcie przewagi
jednego mechanizmu nad drugim

Na rekreacyjne zachowanie człowieka

wpływają także:

• Potrzeby - stanowią zasadnicze i ogólne

źródło aktywności rekreacyjnej

• Zainteresowania - stanowią ukierunkowany

charakter aktywności rekreacyjnej

• Staż rekreacyjny – wyznaczony czasem

uprawiania określonej formy rekreacyjnej

• Stan zaawansowania rekreacyjnego – to

poziom wyznaczony specjalizacją w
uprawianiu określonej czynności rekreacyjnej

Fazy przebiegu „kariery rekreacyjnej”

• Poszukiwania – poszukiwania dla siebie formy rekreacji

zaspokajającą potrzeby

• Specjalizacji – ugruntowania i doskonalenia

(zwiększanie wymogów zgodnie z aspiracjami jednostki)

• Odejścia (zmiana zainteresowań, niemożność

uprawiania ze względu na wiek i zdrowie)

• „O wyborze zachowań rekreacyjnych rozstrzyga

jednostka zgodnie z przyjętą hierarchią wartości i
potrzeb wynikających z osobistych skłonności i
upodobań a także z przyjętych obyczajów”

• Najzdrowszą postacią rekreacji jest aktywność

jednostki wynikająca z osobistych (wewnętrznych)
potrzeb organizmu ludzkiego.

Potrzeby zaspakajane w działaniu rekreacyjnym człowieka:

• Potrzeba wypoczynku i relaksu ( zapewnienie odmienności

w życiu codziennym)

• Potrzeba aktywności psychofizycznej (kompensacja w

działaniu fizycznym i psychicznym)

• Potrzeba zmiany trybu i środowiska życia
• Potrzeba emocji ( zmienność stanów psychicznych: np.

niepewność wyniku, gorycz porażki, radość zwycięstwa, lęk,
uczucie przyjaźni)

• Potrzeba obniżenia poziomu samokontroli – „rozluźnienia”
• Potrzeba agresji – jako pierwotny instynkt gwarantujący

przetrwanie (np. pozytywna agresja w rywalizacji sportowej)

• Potrzeby ambicjonalne (osiągnięć prestiżu, uznania) –

będące „motorem napędowym” działań człowieka , jednak
niezaspokojone prowadzą do frustracji

• Potrzeby poznawcze – np. aktywność

turystyczna w poznaniu środowiska

• Potrzeby rozwoju i samorealizacji (jako

realizacja własnych wartości)

• Potrzeby estetyczne (aktywność w

poznawani przyrody, kultury, w doskonaleniu
własnego ciała – sylwetka)

• Potrzeby społeczne (przynależność do

grupy, kontakt społeczny)

• Wyżej wymienione potrzeby – to

przeciwwaga dla „normalnego i
poważnego życia” w którym dominuje

samokontrola i opanowanie

Wpływ aktywności rekreacyjnej na rozwój osobowości

człowieka - dotyczy

• Kształtowania równowagi pomiędzy spontanicznością a

samokontrolą (harmonijny rozwój sfery emocjonalnej)

• Zaspokajania potrzeb (utrzymuje równowagę funkcjonalną

organizmu)

• „Otwarciu” nowej przestrzeni (rozwój zainteresowań,

rozwój ukrytych pragnień)

• Stymulacji postaw (przełamywanie barier własnej wartości,

kontaktów społecznych)

• Kształtowania systemu wartości, aspiracji i postaw,
• Rozwijania swoich zainteresowań
• Kształtowania swojego charakteru , ucząc się opanowania,

odpowiedzialności i zaradności

• Kształtowania swoich stosunków z innymi ludźmi

• W psychologicznym znaczeniu czynności

rekreacyjne spełniają ważną

funkcję

psychoprofilaktyczną i
psychoterapeutyczną

– funkcja ta może

być uzyskiwana przez:

• Terapię zabawową,
• Muzykoterapię,
• Terapię poprzez taniec
• Terapię poprzez sport,
• Terapię poprzez sztukę
• Terapię poprzez turystykę
• Terapię poprzez czytanie książek