UKŁAD

ODDECHOWY

PTAK

ÓW

UKŁAD ODDECHOWY

- ptaków ma zupełnie specyficzną

budowę, podobnie specyficzny jest sposób oddychania.

Budowa układu oddechowego ptaków

.

Powietrze dochodzi do płuc przez

•

jamę nosową

•

gardło

•

krtań górną

•

tchawice

•

krtań dolna

•

oskrzela

Właściwym narządem oddechowym sa płuca. Narządy te

mają stale otwarte światło przewodu, dzięki temu, że ściany
ich są zbudowane z tkanki chrzęstnej lub kostnej, co
umożliwia swobodny przepływ powietrza. Do układu
oddechowego należą także worki powietrzne, które są
charakterystyczne dla ptaków.

Jama nosowa

Jama nosowa ptaków jest
mała, wąska, podzielona
całkowicie lub częściowo na
dwie symetryczne połowy
przez przegrodę nosową. Do
jamy nosowej prowadzą
nozdrza, mieszczące się u
nasady dzioba. Brzegi
nozdrzy obciągnięte są od
zewnątrz woskówką obydwu
połowach jamy nosowej
znajdują się 2 lub 3
małżowiny nosowe- dolne,
środkowe i górne, dzielące
jamę nosową na część dolną
oddechową i cześć górną
węchową.
Dolna cześć jamy nosowej
jest wysłana nabłonkiem
migawkowym, który ma za
zadanie oczyszczanie
wdychanego powietrza.
Znajdują się tam również
gruczoły nosowe,
wydzielające śluz, który
podczas lotu zabezpiecza
błony śluzowe przed
wyschnięciem.

Krtań górna

Krtań górna zbudowana jest z
chrząstki pierścieniowej i dwóch
chrząstek nalewkowych,
połączonych z nią stawami. Od
wewnątrz krtań wysłana jest
nabłonkiem migawkowym. U
wejścia do krtani, na dnie gardła
od strony jamy ustnej, znajduje się
fałd błony śluzowej pełniący
funkcję nagłośni.

Tchawica

Tchawica jest stosunkowo długa, o
przekroju okrągłym lub owalnie
poprzecznym zbudowana z
szeregu pierścieni chrząstkowych,
które u starszych gęsi i kaczek
kostnieją. Tchawica wysłana jest
od wew. nabłonkiem
migawkowym. U dołu tchawicy, w
miejscu jej rozwidlenia na
oskrzelach, mieści się krtań dolna,
gdzie znajduje się narząd głosowy.

Oskrzela i płuca

Tchawica dzieli się na 2 oskrzela, które zachowują początkowo
taka samą budowę. Oskrzela wchodzą do płuc mniej więcej w
połowie ich wysokości. Płuca ptaków są małe i zajmują tylko
cześć jamy piersiowej. Układ oskrzeli w obrębie płuc jest
złożony z powodu połączenia płuc z workami powietrznymi.
Oskrzele główne po wniknięciu do płuc przy krawędzi
brzusznej płuc rozszerza się w przedsionek, a następnie dzieli
się na 2 przewody i jednym przewodem wnika do worka
brzusznego, a drugim do worka piersiowego tylnego. Od
przedsionka oskrzela głównego odgałęziają się dwa rzędy
oskrzeli wtórnych-rząd grzbietowy i brzuszny. Większość z
oskrzeli wtórnych kończy się w miąższu płuc, są to tzw.
oskrzela wewnętrzne. Natomiast trzy odgałęzienia, zwane
zewnętrznymi, wychodzą poza płuca tworząc worki
powietrzne-piersiowy przedni, szyjny i międzyobojczykowy.
Oskrzela wewnętrzne przechodzą w oskrzeliki, te natomiast
przechodzą w drobniutkie rurki płucne, odpowiadają one
pęcherzykom płucnym ptaków, lecz nie tworzą systemu
zamkniętego, ale łączą się znów w oskrzeliki i oskrzela
wewnętrzne. Dzięki temu układowi powietrze może ciągle
płynąć przez płuca.

Worki powietrzne

Worki powietrzne są utworzone z
cienkiej błony śluzowej i są słabo
unaczynione. Nie mają nabłonka
respiracyjnego, więc nie odbywa się
tam wymiana gazowa. Od worków
powietrznych wychodzą zachyłki
wnikające do kości i powodujące ich
pneumatyzację, zachyłki te wnikają
także między mięśnie. Występuje 9
worków powietrznych; nieparzysty-
worek międzyobojczykowy oraz
parzyste-worki szyjne, piersiowe
przednie, piersiowe tylne i brzuszne.
Ponadto dzielą się one na przednie i
tylne.

FUNKCJĘ WORKÓW
POWIETRZNYCH:

-pneumatyzacja kości
-ułatwiają wydalanie kału
-stanowią magazyn powietrza
-udział w oddychaniu -podczas lotu w
płucach zawsze jest powietrze z tlenem
-zabezpieczają narządy wewnętrzne
przed urazami
-amortyzacja kości
-regulują temperaturę ciała ptaka
-ochładzają organizm- narządy wew.
-nawilgacają tchawicę
-potęgują wydawany dźwięk
-zmniejszają ciężar właściwy i
umożliwiają pływanie po wodzie

Ptaki inaczej oddychają podczas spoczynku, a inaczej

podczas lotu. Różna jest także szybkość oddechu.
W czasie spoczynku ptak wciąga powietrze dzięki
ruchom mostka, zbliżającego się lub oddalającego od
kręgosłupa. Podczas wdechu pracują przede wszystkim
mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne, a także mięsień
piersiowy wielki i nadkruczy; przy wydechu - mięśnie
międzyżebrowe wewnętrzne oraz poprzeczne i proste
brzucha. Podczas wdechu powietrze dostaje się do
worków powietrznych tylnych, przy wydechu powietrze
przechodzi przez płuca trafiając do worków powietrznych
przednich, a potem na zewnątrz.
Podczas lotu mostek musi być nieruchomy w związku z
czym opisany sposób oddychania ulega modyfikacji.
Główną cechą układu oddechowego ptaków jest pełna
wymiana gazowa zachodząca podczas wydechu (u ssaków
zawsze część powietrza zostaje w płucach

).

Ptaki mają jeden z najbardziej
skomplikowanych , ale i
najsprawniejszy układów
oddechowych ze wszystkich zwierząt.
Ich płuca są pozbawione opłucnej.
Podczas wdechu 75% świeżego
powietrza omija płuca i kieruje się
bezpośrednio do tylnych worków
powietrznych, które ciągną się od płuc
i łączą z przestrzeniami powietrznymi
w kościach. Pozostałe 25% powietrza
płynie bezpośrednio do płuc. Podczas
wydechu zużyte powietrze wydostaje
się z płuc, a powietrze zachowane w
tylnych workach powietrznych jest
jednocześnie przenoszone do płuc.
Dzięki temu świeże powietrze
przepływa przez płuca ptaka zarówno
podczas wdechu, jak i wydechu.
Ptaki wydają dźwięki za pomocą
krtani tylnej – mięśniowej komory z
kilkoma błonami bębenkowymi, która
znajduje się na dolnym końcu
tchawicy, czyli tam, gdzie rozdziela się
ona na oskrzela.

Układ oddechowy ptaków

reprezentuje szczególnie

zaawansowane rozwiązania usprawniające wymianę gazowa.
Przede wszystkim wymian gazowa zachodzi w ciągu całego
cyklu oddechowego (wdech i wydech). Jest to możliwe,
ponieważ płuca nie mają postaci worków ze ślepo
zakończonymi rozgałęzieniami w postaci pęcherzyków, lecz
zbudowane są z kanalików, przez które powietrze stale
przepływa w tym samym kierunku.

Ptak cyklicznie wdycha świeże powietrze i wydycha
zużyte

(korzystając z ruchów żeber, a podczas lotu także ze

zmian objętości klatki piersiowej podczas ruchów skrzydeł).
Jak to możliwe, że powietrze płynie tchawicą raz w
jedną, raz w drugą stronę, a kanaliki płucne są stale
omywane świeżym powietrzem? Otóż w układzie
oddechowym ptaków oprócz płuc występują także worki
powietrzne, które wypełniają przestrzenie między narządami
oraz większość kości. To one umożliwiają owo

podwójne

oddychanie

(ryc.26.6): podczas wdechu przez kanaliki płucne

przepływa świeże powietrze z oskrzela głównego, trafiając do
przednich worków powietrznych, jednocześnie napełniając się
świeżym powietrzem tylne worki powietrzne. Z kolei podczas
wydechu worki powietrzne się zapadają. Zużyte powietrze z
przednich worków trafia do oskrzeli i tchawicy, a świeże
powietrze z tylnych worków- do kanalików płuc.

PODSUMOWUJĄC

•

W czasie wdechu powietrze
wchodzące do płuc dostaje się
częściowo do oskrzeli
grzbietowych i stamtąd do pow.
oddechowej płuc. Częściowo
płynie zaś do worków
brzusznych i piersiowych
tylnych. W tym czasie
powietrze zużyte, usuwane z
płuc, przechodzi do worków
powietrznych przednich.

•

W czasie wydechu powietrze z
worków tylnych wraca
oskrzelami workowymi do płuc,
przepływa przez system
oskrzelików, następnie dostaje
się do tchawicy razem z
powietrzem usuwanym z
worków przednich.

Wniosek

Płuca otrzymują w czasie wdechu

powietrze świeże z tchawicy, w
czasie wydechu- powietrze z
worków powietrznych tylnych.

ZOOHIGIENA

Czynniki środowiskowe a funkcjonowanie

układu oddechowego u drobiu

Wśród czynników wpływających na funkcjonowanie

narządów układu oddechowego należy wymienić
m.in.:

*

temperaturę panującą w pomieszczeniach
inwentarskich

*

stopień zapylenia powietrza

*

obecność w powietrzu szkodliwych gazów

*

oświetlenie

*

stres.