Skrypt wykładu
„Prawo karne skarbowe”
Autor: dr Magdalena Błaszczyk
„PRAWO KARNE SKARBOWE” – POJĘCIE, SPECYFIKA, ŹRÓDŁA
PRAWO KARNE SKARBOWE: (materialne) zespół norm określających przestępstwa skarbowe
i wykroczenia skarbowe (godzące w interesy finansowe Skarbu Państwa, jednostek
samorządu terytorialnego, Wspólnot Europejskich); kary grożące za ich popełnienie,
zasady odpowiedzialności karnej skarbowej
Dziedzina prawa na pograniczu prawa karnego i prawa finansowego
Podwójna specjalizacja prawa karnego skarbowego
- w stosunku do prawa karnego powszechnego
- w stosunku do prawa karnego gospodarczego
JEDYNE ŹRÓDŁO - KODEKS KARNY SKARBOWY z 10 września1999r. (t.j. Dz. U. Nr 111 z
2007 r., poz. 265, ze zm.); obowiązuje od 17 października 1999r.
(UWAGA: przepisy prawa finansowego – podatkowe, celne, dewizowe, regulujące
państwowy monopol loteryjny - uzupełniają blankietowe dyspozycje stosowane przez
ustawodawcę w KKS)
KODEKS KARNY SKARBOWY (KKS)
kodyfikacja zupełna - definiuje wszystkie przestępstwa skarbowe i wykroczenia
skarbowe
kodyfikacja kompleksowa - materia + proces + egzekucja
RELACJA POMIĘDZY PRAWEM KARNYM SKARBOWYM A PRAWEM
KARNYM POWSZECHNYM
MATERIA – KKS posiada własną część ogólną (Tytuł I Dział I KKS) i szczególną (Tytuł I
Dział II KKS);
- przepisy części ogólnej KK w zasadzie nie mają zastosowania do KKS, w drodze
wyjątku - wskazane enumeratywnie w KKS przepisy części ogólnej KK stosuje się
odpowiednio do przestępstw skarbowych (art. 20 KKS)
- przepisy części ogólnej KW nie mają zastosowania do wykroczeń skarbowych ;
jedyny wyjątek określa art. 186 § 5 KKS (art. 46 KKS)
PROCEDURA – w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia
skarbowe w zasadzie stosuje się odpowiednio (tzn. bez zmian, z koniecznymi
zmianami albo brak zastosowania) przepisy Kodeksu postępowania karnego,
jeżeli – wyjątkowo – przepisy KKS nie stanowią inaczej (art. 113 § 1 KKS);
Postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe –
Tytuł II KKS
EGZEKUCJA – do wykonywania orzeczeń w sprawach o przestępstwa skarbowe i
wykroczenia skarbowe stosuje się odpowiednio (zasada) przepisy Kodeksu
karnego wykonawczego, jeżeli przepisy KKS nie stanowią inaczej (wyjątek) (art.
178 § 1 KKS)
Postępowanie wykonawcze w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia
skarbowe – Tytuł III KKS
ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA PRZESTĘPSTWA SKARBOWE I
WYKROCZENIA SKARBOWE
Warunki konieczne odpowiedzialności karnej skarbowej określają przepisy art. 1 KKS
„Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe lub odpowiedzialności za wykroczenie
skarbowe podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony pod groźbą kary
przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.” (art. 1 § 1 KKS) (nullum crimen, nulla
poena sine lege poenali anteriori)
„Nie jest przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym czyn zabroniony, którego
społeczna szkodliwość jest znikoma.” (art. 1 § 2 KKS)
„Nie popełnia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego sprawca czynu
zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie popełnienia czynu.” (art. 1 § 3 KKS)
Art. 9 § 3 KKS (SPRAWSTWO ROZSZERZONE;odpowiedzialność zastępcza)
Za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten,
kto na podstawie:
- przepisu prawa (KSH – zarząd s-ki z o.o.),
- decyzji właściwego organu (np. rady nadzorczej s-ki akcyjnej; z o.o.);
- umowy (np. o pracę, zlecenia) lub faktycznego wykonywania (nieformalnie)
zajmuje się sprawami gospodarczymi (związanymi z działalnością gospodarczą;
organizacja + wymiana dóbr i usług), w szczególności finansowymi (księgowa; doradca
podatkowy; kierownik biura rachunkowego) osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki
organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają
zdolność prawną (np. KSH – s-ka jawna, partnerska, komandytowa)
ZBIEGI CZYNÓW I PRZEPISÓW
Ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo skarbowe albo tylko
jedno wykroczenie skarbowe (art.6 § 1 KKS)
Pozorny zbieg czynów: czyn ciągły (dwa lub więcej zachowań + krótkie odstępy czasu
(„uszczuplenie” albo „narażenie na uszczuplenie” – do 6 miesięcy; formalne - krócej) +
z góry powzięty zamiar albo taka sama sposobność (art. 6 § 2 KKS) + czynności
współukarane (art. 67 KKS); czyny wieloodmianowe (art. 65 KKS);
UWAGA – realny zbieg czynów – ciąg przestępstw skarbowych (art. 37 § 1 pkt. 3 KKS);
„kara łączna” (zbieg przestępstw skarbowych – art. 39 i art. 40 KKS + recypowane na
mocy art. 20 § 2 KKS wybrane przepisy KK ; zbieg wykroczeń skarbowych – art. 50 KKS)
Realny zbieg przepisów (DEFINIUJĄCYCH WYKROCZENIA) - Ten sam czyn zabroniony
wyczerpuje znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach KKS - KUMULATYWNA
KWALIFIKACJA CZYNU)(art. 7 § 1 KKS)
Pozorny zbieg przepisów - reguły wyłączania wielości ocen: specjalności (typy
wyspecjalizowane przestępstw skarbowych – np. uprzywilejowane – art. 54 KKS;
art. 55 KKS; kwalifikowane - art. 80 KKS; art. 107 KKS; typy „wyspecjalizowane” w
stosunku do przestępstw powszechnych – art. 67 KKS – do 270 KK); subsydiarności
(ostatnie artykuły w każdym rozdziale części szczególnej KKS)
Realny zbieg przepisów (DEFINIUJĄCYCH WYKROCZENIA I PRZESTĘPSTWA) Ten sam
czyn zabroniony wyczerpuje znamiona przestępstwa skarbowego lub wykroczenia
skarbowego oraz przestępstwa pospolitego lub wykroczenia pospolitego – IDEALNY
ZBIEG CZYNÓW KARALNYCH (art.8 § 1 KKS)
FORMY POPEŁNIENIA CZYNÓW SKARBOWYCH
I OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ
FORMY POPEŁNIENIA CZYNÓW SKARBOWYCH
FORMY STADIALNE
w przypadku wykroczeń skarbowych karalne jedynie dokonanie;
w przypadku przestępstw skarbowych przewidziana także karalność
usiłowania (art. 21 KKS) + nie we wszystkich przypadkach + uwaga! „czynny żal” na
etapie usiłowania bez warunku „dobrowolności”
FORMY ZJAWISKOWE
zawsze karalne formy sprawcze: sprawstwo + współsprawstwo + sprawstwo
kierownicze (sensu stricto i polecające)(art. 9 § 1 i 2 KKS)
w przypadku przestępstw skarbowych karalne również formy niesprawcze: podżeganie
+ pomocnictwo; także: prowokacja (art. 20 § 2 KKS i powołane tam przepisy KK)
OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ
WYŁĄCZENIE BEZPRAWNOŚCI – jedynie w przypadku typów przestępstw skarbowych -
JEDEN kontratyp – RYZYKO NOWATORSTWA (art. 20 § 2 KKS odwołuje do art. 27 § 1 KK)
WYŁĄCZENIE WINY
BŁĘDY (ART. 10 KKS)
NIEPOCZYTALNOŚĆ (art. 11 KKS)
ROZKAZ (art. 20 § 2 KKS odwołuje do art. 318 KK) – dotyczy jedynie przestępstw
skarbowych
POJĘCIE „PRZESTĘPSTWA SKARBOWEGO” I „WYKROCZENIA
SKARBOWEGO”
Czyn zabroniony – zachowanie o znamionach określonych w kodeksie, chociażby nie stanowiło
ono przestępstwa lub wykroczenia skarbowego.
Określenie czynu zabronionego może nastąpić tylko w KKS (art. 53 § 1 KKS)
PRZESTĘPSTWO SKARBOWE – czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych,
kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności. (art. 53 § 2 KKS)
WYKROCZENIE SKARBOWE
Czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub
narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza
pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. (tzw. „ustawowy próg”; na
rok 2008 wartość: 5 x 1126 zł) (art. 53 § 3 KKS)
Wykroczeniem skarbowym jest także inny czyn zabroniony, jeżeli kodeks tak stanowi. (art. 53 § 3 KKS)
W rozumieniu kodeksu wypadek mniejszej wagi to wykroczenie skarbowe zawierające niski stopień
społecznej szkodliwości. (art. 53 § 8 KKS)
Sposób definiowania wykroczeń skarbowych:
samodzielne typy czynów zabronionych; np. art. 57 § 1 KKS, art. 79 KKS, art. 106e KKS (sankcja – „podlega
karze grzywny za wykroczenie skarbowe”)
typy czynów zabronionych subsydiarne wobec przestępstw skarbowych albo innych wykroczeń skarbowych; art.
84 KKS, art. 96 KKS, art. 106ł KKS, art. 111 KKS (schemat - § 1 – typ wykroczenia, § 2 – klauzula subsydiarności)
przepołowione typy czynów zabronionych (częściowo wykroczenie skarbowe, częściowo przestępstwo
skarbowe);
kryterium przepoławiające:
rzeczowe – „ustawowy próg”; np. art. 54 § 3 KKS;
ocenne – „wypadek mniejszej wagi”; np. art. 85 § 4 KKS
Kary w KKS
Za wykroczenie skarbowe (art. 48 KKS): grzywna kwotowa od 1/10
minimalnego wynagrodzenia do 20 x minimalnego wynagrodzenia
Za przestępstwo skarbowe (art. 23, 26, 27 KKS):
Grzywna od 10 do 720 stawek (nadzwyczajnie obostrzona – 1080
stawek); wartość stawki – min. 1/30 minimalnego wynagrodzenia;
max. 400 x 1/30 minimalnego wynagrodzenia
Ograniczenie wolności – możliwe do wymierzenia zawsze gdy
przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności (z
wyłączeniem przypadków nadzwyczajnego obostrzenia) oraz z
sankcji (jeden przypadek – art. 110 KKS nielegalna sprzedaż losu)
Pozbawienie wolności od 5 dni do 5 lat; wymierzane w dniach,
miesiącach i latach (nadzwyczajnie obostrzona – do 10 lat; w
warunkach kary łącznej – do 15 lat)
Kara aresztu wojskowego – najkrócej 5 dni, najdłużej 2 lata
ŚRODKI KARNE SENSU STRICTO
Za przestępstwa skarbowe (art. 22 § 2 KKS):
Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
Przepadek przedmiotów (art. 29-31 KKS)
Ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów (art. 32 KKS)
Przepadek korzyści majątkowej (art. 33 KKS)
Ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej (art. 33 KKS)
Zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu
lub zajmowania określonego stanowiska (art. 34 § 1-2 + 5 KKS)
Podanie wyroku do publicznej wiadomości (art. 35 KKS)
Pozbawienie praw publicznych (art. 34 § 1 + 3 + 5 KKS)
Za wykroczenia skarbowe (art. 47 § 2 KKS):
Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
Przepadek przedmiotów (art. 49 KKS)
Ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów ( art. 47 § 3 KKS - odwołanie do
art. 32 KKS)
UWAGA! – W POSTĘPOWANIU W SPRAWIE O WYKROCZENIE SKARBOWE ORAZ O PRZESTĘPSTWO
SKARBOWE STRONĄ MOŻE BYĆ INTERWENIENT – PODMIOT, KTÓRY ZGŁASZA W
POSTĘPOWANIU ROSZCZENIE DO PRZEDMIOTÓW PODLEGAJĄCYCH PRZEPADKOWI (art. 53 § 41
KKS + 119 KKS + 126 – 128 KKS; proceduralnie – „świadek”; gdy jeden podmiot jest
interwenientem i odpowiedzialnym posiłkowo – nie można go przesłuchać w charakterze
świadka- art. 125 § 4 KKS)
Czynny żal karnoskarbowy (ART. 16 KKS)
Instytucja degresji karania; dotyczy każdego wykroczenia skarbowego i przestępstwa skarbowego, bez względu
na jego ciężar
Sprawca wykroczenia skarbowego albo przestępstwa skarbowego, który przejawi czynny żal”, „nie podlega karze”, co
oznacza, że nie wszczyna się i nie prowadzi postępowania karnego skarbowego.
PRZESŁANKI:
Pozytywne (art. 16 § 1 – 3 KKS):
Zawiadomienie (pisemnie lub ustnie - do protokołu) przez sprawcę organu powołanego do ścigania o
popełnionym przestępstwie skarbowym lub wykroczeniu skarbowym i ujawnienie istotnych okoliczności tego
czynu, w szczególności osób współdziałających w jego popełnieniu;
Uiszczenie w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ postępowania przygotowawczego w całości
wymagalnej należności publicznoprawnej uszczuplonej popełnionym czynem zabronionym, a jeśli czyn nie
polega na uszczupleniu - złożenie przedmiotów objętych obligatoryjnym przepadkiem przedmiotów, a w razie
niemożności ich złożenia – uiszczenie ich równowartości (nie dotyczy „przedmiotów zakazanych”)
Bezskuteczność zawiadomienia, gdy zostało złożone (art. 16 § 5 KKS):
Kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego
lub wykroczenia skarbowego;
Po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności
sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego,
chyba, że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.
Wyłączenia podmiotowe (art. 16 § 6 KKS) :
Sprawca kierowniczy
Sprawca polecający
Organizator grupy lub związku mającego na celu popełnienie przestępstwa skarbowego, chyba że
zawiadomienia dokonał ze wszystkimi członkami grupy lub związku
Prowokator.
Odstąpienie od wymierzenia kary
Art.19 § 1 KKS – fakultatywne odstąpienie od wymierzenia kary za przestępstwo skarbowe albo za wykroczenie skarbowe +
możliwe( !- opcyjne) orzeczenie środka karnego (wszystkie sensu stricto; z wyłączeniem pozbawienia praw publicznych w
przypadku przestępstwa skarbowego) jeśli zachodzą warunki jego orzeczenia i cele kary zostaną przez ten środek
zrealizowane, w szczególności w wypadkach przewidzianych w KKS oraz:
Za przestępstwo skarbowe (pkt.1) – zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat lub karą
łagodniejszą (znakomita większość przypadków!), gdy stopień społecznej szkodliwości czynu nie jest znaczny (każdy do
znacznego!); wyłączenie – przestępstwa skarbowe popełnione w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia kary (art. 37 §
1 lub art. 38 § 2 KKS z uwzględnieniem wyjątków)
Za wykroczenie skarbowe (pkt.2 )– w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie, ze względu na
charakter i okoliczności popełnienia wykroczenia skarbowego oraz właściwości i warunki osobiste sprawcy i jego
zachowanie się po popełnieniu wykroczenia skarbowego
WYPADKI PRZEWIDZIANE W KKS (INSTYTUCJA STOSOWANA FAKULTATYWNIE)
odstąpienie od wymierzenia kary jako bonus za specyficzny „czynny żal” – art. 57 § 2 KKS oraz art. 77 § 4 i 5 KKS
odstąpienie od wymierzenia kary jako wariant nadzwyczajnego złagodzenia kary za przestępstwo skarbowe (art. 36 § 1
pkt. 2 i 3 KKS)
przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe – poczytalność ograniczona (art. 11 § 2 i 3 KKS);
wykroczenia skarbowe – nieusprawiedliwiony błąd co do okoliczności wyłączającej bezprawność albo błąd co do prawa
(karalności) (art. 10 § 5 KKS)
przestępstwa skarbowe – podżegacz i pomocnik, gdy czynu nawet nie usiłowano popełnić (art. 20 § 2 KKS w zw. z art. 22
§ 2 KK); usiłowanie nieudolne (art. 21 § 3 KKS w zw. z art. 14 § 2 KK); wobec współdziałającego w przestępstwie
skarbowym, którego nie dotyczy okoliczność osobista wpływająca na wyższą karalność (art. 20 § 3 KKS)
•
Warunek zastosowania odstąpienia od wymierzenia kary w przypadku, gdy w zw. z wykroczeniem skarbowym albo z
przestępstwem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej – tylko, gdy wymagalna należność została w
całości uiszczona przed wydaniem wyroku (art. 19 § 2 KKS) – gdy brak uszczuplenia – warunek nieoperacyjny
•
Sąd odstępując od wymierzenia kary może też odstąpić od wymierzenia środka karnego, chociażby jego orzeczenie było
obowiązkowe – jedyny wyjątek – przepadek przedmiotów „zakazanych”; określonych w art. 29 pkt. 4 KKS (art. 19 § 3 KKS)
•
W postępowaniu w stosunku do nieobecnych (art. 173 – 177 KKS) orzeczenie „co do kary” można ograniczyć do przepadku
przedmiotów (w przypadkach, gdzie przewidziany jest przepadek) (art. 19 § 4 KKS)
Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
(ART. 17-18 + ROZDZ. 16 KKS)
Instytucja degresji karania; dotyczy wykroczeń skarbowych i przestępstw skarbowych.
ISTOTA: Sprawca sam występuje do finansowego organu postępowania przygotowawczego z wnioskiem o określone
skazanie i ustala z tym organem wysokość kary grzywny i rodzaj środków karnych podlegających przepadkowi.
Instytucja o charakterze mieszanym – częściowo materialnoprawna (uznana za „środek karny”, uregulowana w
rozdziale zatytułowanym „Zaniechanie ukarania sprawcy”), częściowo proceduralna
Materia – art. 17 – 18 KK ; Procedura – art. 142 – 149 KKS
PRZESŁANKI:
Wina sprawcy i okoliczności sprawy nie budzą wątpliwości
Uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną, jeśli nastąpiło uszczuplenie
Sprawca uiścił kwotę odpowiadającą co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za popełniony przez niego czyn
Sprawca wyraził zgodę na przepadek przedmiotów co najmniej w takim zakresie w jakim jest on obligatoryjny; w razie
niemożności złożenia tych przedmiotów – uiścił ich równowartość pieniężną (w stosunku do przedmiotów zakazanych
(art. 29 pkt. 4 KKS), przysposobionych do popełnienia tego czynu zabronionego albo gdy uiszczona należność
publicznoprawna dotycząca przedmiotów objętych przepadkiem była niewspółmiernie niska w stosunku do kwoty
równowartości przepadku – nie można orzec uiszczenia równowartości przepadku; sprawca musi się zgodzić na
przepadek, nawet, gdy nie może złożyć przedmiotów)
Uiszczono co najmniej zryczałtowaną równowartość kosztów postępowania (wykroczenie skarbowe - 1/12 min.
wynagrodzenia; przestępstwo skarbowe – 1/10 min. wynagrodzenia)
WYŁĄCZENIA:
Przestępstwo skarbowe zagrożone jest karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności
Przestępstwo skarbowe zagrożone tylko karą grzywny popełniono w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia kary (art.
37 § 1 lub art. 38 § 2 KKS)
Zgłoszono interwencję co do przedmiotu podlegającego przepadkowi, chyba że zostanie cofnięta przez interwenienta
do czasu wniesienia aktu oskarżenia do sądu (przeszkoda – bo interwencja powoduje bezskuteczność zgody sprawcy na
przepadek przedmiotów; istotą interwencji jest roszczenie do przedmiotów podlegających przepadkowi)
Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
Wyrok
Dwie fazy proceduralne: negocjacje prowadzone obligatoryjnie przez
finansowy organ postępowania przygotowawczego (art. 142 – 147
KKS) oraz faza decyzji sądu (art. 148 – 149 KKS)
Sąd udzielając zezwolenia na dobrowolne poddanie się
odpowiedzialności orzeka wyrokiem:
Tytułem kary grzywny kwotę uiszczoną przez sprawcę (maksymalnie
do wysokości połowy górnej granicy ustawowego zagrożenia za
popełniony przez sprawcę czyn)
Przepadek przedmiotów tylko w granicach w jakich sprawca się
zgodził, a w razie niemożności ich złożenia – uiścił ich równowartość
pieniężną
Uiszczenie określonej kwoty tytułem grzywny za przestępstwo skarbowe
w drodze dobrowolnego poddania się odpowiedzialności nie stanowi
przesłanki recydywy skarbowej
Prawomocny wyrok o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się
odpowiedzialności nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego
Odpowiedzialność posiłkowa (ART.24-25 + ART.53 § 40; 124-125;
155 § 5; 184 KKS)
ISTOTA: Osobista odpowiedzialność majątkowa osoby trzeciej za grzywnę wymierzoną sprawcy
przestępstwa skarbowego (nie dotyczy wykroczeń skarbowych!) oraz za ściągnięcie równowartości
„przepadku przedmiotów” (przedmiotów objętych przepadkiem) (art. 24 § 1 i 2 KKS)
W przypadku kilku podmiotów odpowiedzialnych posiłkowo – odpowiedzialność solidarna (art. 24 § 4
KKS)
ART. 24 KKS określa materialnoprawne przesłanki:
odpowiedzialności posiłkowej za grzywnę wymierzoną sprawcy przestępstwa oraz za
równowartość przedmiotów objętych przepadkiem
zwrotu przez podmiot odpowiedzialny posiłkowo korzyści majątkowej (w całości lub w części)
uzyskanej z przestępstwa skarbowego (zwrot na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu
terytorialnego)
Obligatoryjnie czyni się osobę trzecią - osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie
mającą osobowości prawnej - odpowiedzialnym posiłkowo - w całości lub w części - za grzywnę
wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego oraz za orzeczony środek kary w postaci ściągnięcia
równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów, gdy:
Sprawca przestępstwa skarbowego jest zastępcą ww. podmiotu prowadzącym jego sprawy jako
pełnomocnik, zarządca, pracownik lub działający w jakimkolwiek innym charakterze
(REPREZENTANT);
Zastępowany podmiot odniósł lub mógł odnieść z popełnionego przestępstwa jakąkolwiek korzyść
majątkową.
WYŁĄCZENIE PODMIOTOWE (art. 25 § 1 KKS) – nie dotyczy państwowych jednostek budżetowych
(jednostki sektora finansów publicznych – jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i
gospodarstwa pomocnicze)
Odpowiedzialność posiłkowa - egzekucja
Następuje jedynie wówczas, gdy skazany nie zapłaci grzywny w terminie i zostanie
stwierdzone, że nie jest możliwe jej ściągnięcie w drodze egzekucji (art. 184 KKS)
Odpowiedzialność posiłkowa nie obciąża spadku.
Odpowiedzialność posiłkowa nie wygasa:
W razie śmierci skazanego (sprawcy) po uprawomocnieniu się orzeczenia o
nałożeniu odpowiedzialności posiłkowej;
Jeżeli kary grzywny lub środka karnego w postaci ściągnięcia równowartości
przepadku przedmiotów nie wykonano wobec skazanego z powodu jego
nieobecności w kraju.
***************************************************************************
OBOWIĄZEK ZWROTU KORZYŚCI
Nakładany niezależnie od odpowiedzialności posiłkowej na podmiot, który uzyskał
korzyść z popełnionego przez swojego reprezentanta przestępstwa skarbowego
(nawet, gdy nie miał świadomości, że korzyść pochodzi z przestępstwa.
Może być nałożony na podmiot odpowiedzialny posiłkowo (albo na kilka takich
podmiotów) – obok tej odpowiedzialności – w przypadku uzyskania przez ten podmiot
korzyści majątkowej z popełnionego przestępstwa
Nadzwyczajne obostrzenie kary (ART. 37-38 KKS)
Instytucja progresji karania; możliwa w przypadku popełnienia przestępstwa skarbowego
OBLlGATORYJNA GDY SPEŁNIONE PRZESŁANKI:
uszczuplenie należności publicznoprawnej dużej wartości albo duża wartość przedmiotu (większa
niż 500 minimalnych wynagrodzeń); (+ wyjątek z art. 37 § 2 KKS)
stałe źródło dochodu;
ciąg przestępstw skarbowych; (+ wyjątek z art. 37 § 2 KKS)
recydywa skarbowa;
struktury zorganizowane; ( + wyjątek z art. 37 § 3 KKS)
przemoc lub groźba użycia przemocy;
nadużycie stosunku zależności lub wyzyskanie krytycznego położenia innej osoby;
SZCZEGÓLNE – wielka wartość uszczuplenia ( większa niż 1000 minimalnych wynagrodzeń) +
popełnienie któregoś z enumeratywnie wskazanych w art. 38 § 2 KKS przestępstw skarbowych
ZASADY WYNIARU KARY OBOSTRZONEJ:
Sąd wymierza karę pozbawienia wolności:
do 6 miesięcy albo ograniczenie wolności – przy sankcji: grzywna do 360 stawek (+ fakultatywna
grzywna)
do 1 roku albo ograniczenie wolności – przy sankcji: grzywna powyżej 360 stawek (+ fakultatywna
grzywna)
przewidzianą za popełnione przestępstwo w wysokości od 1 miesiąca do górnej granicy zagrożenia
(GG) + ½ GG (+fakultatywna grzywna do GG + ½ GG)
SZCZEGÓLNE – pozbawienie wolności od 3 miesięcy go 2 x GG + fakultatywna grzywna do GG + ½
GG
Nadzwyczajne złagodzenie kary (ART. 36 KKS)
Instytucja degresji karania; stosowana jedynie wobec sprawcy przestępstwa skarbowego; uregulowana w
ART. 36 KKS
Istota: sąd wymierza sprawcy przestępstwa skarbowego karę łagodniejszą od przewidzianej za
popełnione przestępstwo skarbowe.
Niewiele w KKS samoistnych podstaw do zastosowania tej instytucji (brak ich w przepisach art. 36 KKS)
– art. 20 § 2 KKS recypuje przepisy art. 60 § 1 i § 2 KK;
Przesłanki stosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary - art. 60 § 1 KK – wypadki przewidziane w
ustawie + młodociany i art. 60 § 2 KK – zawsze, gdy sąd uzna to za konieczne).
Wypadki przewidziane w KKS: art. 10 § 5 KKS – nieusprawiedliwiony błąd co do prawa i kontratypu; art.
11 § 2 KKS – poczytalność ograniczona; specyficzny przypadek – art. 77 § 4 KKS)
Pozostałe podstawy prawne „przejęte” z KK: usiłowanie nieudolne; nieskuteczny czynny żal przy
usiłowaniu; nieskuteczny czynny żal współdziałającego; pomocnictwo; współdziałający, którego nie
dotyczy okoliczność osobista wpływająca na wyższą karalność; podżegacz i pomocnik, gdy czynu
głównego nawet nie usiłowano dokonać
W zasadzie stosowane przez sąd fakultatywnie
Wyjątkowo - obligatoryjne nadzwyczajne złagodzenie kary dla tzw. „MAŁEGO ŚWIADKA KORONNEGO”
(ART. 36 § 3 KKS)
przesłanki: sprawca współdziałający z inną osobą lub osobami w popełnieniu przestępstwa
skarbowego ujawnił przed organem postępowania przygotowawczego wszystkie istotne informacje
dotyczące tych osób oraz okoliczności jego popełnienia;
wyłączenia podmiotowe - nie stosuje się nadzwyczajnego złagodzenia:
gdy sprawca wezwany do złożenia wyjaśnień lub zeznań, nie potwierdził w postępowaniu w
sprawie o przestępstwo skarbowe ujawnionych przez siebie informacji;
wobec: sprawcy kierowniczego, sprawcy polecającego, prowokatora
CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA KKS
Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom
podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji i subwencji (rozdz. 6 KKS; art. 54 –
84 KKS)
Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom
celnym oraz zasadom obrotu z zagranicą towarami i usługami (rozdz. 7 KKS;
art. 85 – 96 KKS)
Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obrotowi
dewizowemu (rozdz. 8 KKS; art. 97 – 106ł KKS)
Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko organizacji gier i
zakładów wzajemnych (rozdz. 9 KKS; art. 107 – 111 KKS)
Specyfika typizacji czynów skarbowych:
- strona podmiotowa – umyślność; nieumyślność - jedynie wyjątkowo;
-
większość – formalne; materialne – skutek polega na uszczupleniu albo
narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej;
-
około ¾ typów czynów zabronionych w KKS stanowią czyny zabronione
przepołowione
SPECYFIKA POSTĘPOWANIA W SPRAWACH O PRZESTĘPSTWA
SKARBOWE I WYKROCZENIA SKARBOWE
JEDNOLITE REGUŁY POSTĘPOWANIA W SPRAWACH O PRZESTĘPSTWA SKARBOWE I WYKROCZENIA
SKARBOWE (art. 113 § 1 KKS); STOSUJE SIĘ ODPOWIEDNIO PRZEPISY KPK
POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE: w sprawach o wykroczenia skarbowe skarbowe prowadzi
się dochodzenie (art. 152 KKS); w sprawach o przestępstwa skarbowe – z reguły dochodzenie,
wyjątkowo – śledztwo (art. 151a KKS)
POSTĘPOWANIE SĄDOWE:
w sprawach o wykroczenia skarbowe orzeka się wyłącznie w postępowaniu: w
przedmiocie udzielenia zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności;
nakazowym, uproszczonym, w stosunku do nieobecnych;
w sprawach o przestępstwa skarbowe możliwe także postępowanie zwyczajne, jeżeli
prowadzono śledztwo.
W sprawach o wykroczenie skarbowe możliwy mandat karny (maksymalna grzywna nakładana w
drodze mandatu karnego – 2 x minimalnego wynagrodzenia).
ART. 120 KKS – STRONY POSTĘPOWANIA KARNEGO SKARBOWEGO
POSTĘPOWANIE W SPRWACH O PRZESTĘPSTWO SKARBOWE
OSKARŻYCIEL PUBLICZNY
OSKARŻONY
PODMIOT POCIĄGNIĘTY DO ODPOWIEDZIALNOŚCI POSIŁKOWEJ
INTERWENIENT
POSTĘPOWANIE W SPRAWACH O WYKROCZENIE SKARBOWE
OSKARŻYCIEL PUBLICZNY
OSKARŻONY
INTERWENIENT
POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE W SPRAWACH O
PRZESTĘPSTWA SKARBOWE I WYKROCZENIA SKARBOWE
Organy postępowania przygotowawczego (art. 118 KKS):
- finansowe: urząd skarbowy, inspektor kontroli skarbowej, urząd celny (nadrzędne – izba skarbowa, izba
celna, Minister Finansów)
- niefinansowe: Straż Graniczna, Policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Żandarmeria Wojskowa,
Centralne Biuro Antykorupcyjne (nadrzędne – prokurator; prokurator wojskowy) (art. 53 § 37 – 39 KKS)
Przeważnie postępowanie przygotowawcze prowadzą finansowe organy postępowania (art. 133 KKS). Mogą je
prowadzić „także” niefinansowe organy postępowania przygotowawczego. W sprawach o przestępstwa
skarbowe i wykroczenia skarbowe żołnierzy – Żandarmeria Wojskowa. Niefinansowe organy postępowania
przygotowawczego (oprócz Żandarmerii Wojskowej i CBA) mogą przekazać wszczętą sprawę właściwemu
finansowemu organowi postępowania przygotowawczego (art. 134 § 2 KKS)
***************************************************************
Organ uprawniony do wnoszenia i popierania aktu oskarżenia jest oskarżycielem publicznym, choćby nie był
prokuratorem (ART. 121 § 1 KKS)
PRZED SĄDEM WOJSKOWYM OSKARŻYCIELEM JEST WYŁĄCZNIE PROKURATOR WOJSKOWY (ART. 121 § 3
KKS)
AKT OSKARŻENIA W SPRAWACH O PRZESTĘPSTWO SKARBOWE (ART. 155 KKS):
-
PO DOCHODZENIU – prowadzonym przez finansowy organ postępowania przygotowawczego SPORZĄDZA I
WNOSI I POPIERA W SĄDZIE (OSKARŻYCIEL – UDZIAŁ OBOWIĄZKOWY) FINANSOWY ORGAN
POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO; prowadzonym przez niefinasowy organ postępowania
przygotowawczego SPORZĄDZA TEN ORGAN, ZATWIERDZA I WNOSI PROKURATOR
(prokurator zawsze może przejąć sprawę i prowadzić dochodzenie – wtedy sporządza i wnosi akt
oskarżenia, a właściwy rzeczowo finansowy organ postępowania przygotowawczego może
dołączyć do procesu w roli oskarżyciela obok prokuratora! – jako drugi oskarżyciel publiczny)
-
PO ŚLEDZTWIE – prowadzonym przez finansowy organ postępowania przygotowawczego SPORZĄDZA
FINANSOWY ORGAN POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO I PRZEKAZUJE Z AKTAMI SPRAWY
PROKURATOROWI; WNOSI DO SĄDU I POPIERA PROKURATOR (uwaga! OBOK – MOŻE DZIAŁAĆ W
POSTĘPOWANIU SĄDOWYM FINANSOWY ORGAN POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO – JAKO
DRUGI OSKARŻYCIEL PUBLICZNY!); prowadzonym przez prokuratora – WNOSI I POPIERA PROKURATOR
AKT OSKARŻENIA W SPRAWACH O WYKROCZENIE SKARBOWE WNOSI I POPIERA FINANSOWY ORGAN
POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO; Z NIEFINANSOWYCH – POLICJA I STRAŻ GRANICZNA (ART. 121 § 2 KKS)
POSTĘPOWANIA SZCZEGÓLNE W KKS
POSTĘPOWANIE MANDATOWE (ART. 136 – 141 KKS)
PROWADZONE PRZEZ FINANSOWY ALBO NIEFINANSOWY ORGAN POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO JEDYNIE W SPRAWACH O WYKROCZENIA
SKARBOWE
WARUNEK NAŁOŻENIA GRZYWNY W DRODZE MANDATU – ZGODA SPRAWCY (GDY OBOWIĄZKOWY PRZEPADEK – TAKŻE ZGODA NA PRZEPADEK); GDY
BRAK ZGODY - SPRAWA PODLEGA ROZPOZNANIU NA ZASADACH OGÓLNYCH
MOŻLIWE GDY:
OSOBA SPRAWCY I OKOLICZNOŚCI POPEŁNIENIA WYKROCZENIA SKARBOWEGO NIE BUDZĄ WĄTPLIWOŚCI
NIE ZACHODZI POTRZEBA WYMIERZENIA KARY SUROWSZEJ NIŻ 2 x MINIMALNE WYNAGRODZENIE
NIE STOSUJE SIĘ GDY:
W ZW. Z WYKROCZENIEM SKARBOWYM NASTĄPIŁO USZCZUPLENIE NALEŻNOŚCI PUBLICZNOPRAWNEJ, CHYBA ŻE DO CHWILI PRZYJĘCIA MANDATU
WYMAGALNĄ NALEŻNOŚĆ W CAŁOŚCI UISZCZONO
ZACHODZI ZBIEG REALNY PRZEPISÓW DEFINIUJĄCYCH WYKROCZENIA SKARBOWE I PRZESTĘPSTWA SKARBOWE (SPRAWCA ODPOWIADA ZA PRZESTĘPSTWO
SKARBOWE)
ZGŁOSZONO INTERWENCJĘ
RODZAJE MANDATÓW:
KREDYTOWANY – REGUŁĄ - (PRAWOMOCNY Z CHWILĄ POKWITOWANIA ODBIORU)
GOTÓWKOWY – MOŻLIWY JEDYNIE GDY SPRAWCA JEDYNIE CZASOWO PRZEBYWA NA TERYTORIUM RP LUB BRAK MIEJSCA STAŁEGO ZAMIESZKANIA ALBO
POBYTU; STALE PRZEBYWA NA TERYTORIUM RP, ALE CZASOWO JE OPUSZCZA (PRAWOMOCNY Z CHWILĄ UISZCZENIA GRZYWNY)
W RAZIE UCHYLENIA MANDATU – POSTĘPOWANIE TOCZY SIĘ NADAL NA ZASADACH OGÓLNYCH
POSTĘPOWANIE NAKAZOWE (ART. 500 – 507 KPK + ART. 171 –172 KKS)
TRYB DOPUSZCZALNY W SPRAWACH ZARÓWNO O PRZESTĘPSTWA SKARBOWE JAK I WYKROCZENIA SKARBOWE; ZAWSZE - W SPRAWACH O KAŻDE
WYKROCZENIE SKARBOWE ; W SPRAWACH O PRZESTĘPSTWA SKARBOWE OPRÓCZ TYCH W KTÓRYCH NIEDOPUSZCZALNY TRYB UPROSZCZONY
POSTĘPOWANIA (PO ŚLEDZTWIE) ORAZ GDY STOSUJE SIĘ PRZEPISY O ODPOWIEDZIALNOŚCI POSIŁKOWEJ ALBO ZGŁOSZONO INTERWENCJĘ (CHYBA,
ŻE ZOSTANIE COFNIĘTA DO WNIESIENIA AKTU OSKARŻENIA)
WYROKIEM NAKAZOWYM MOŻNA ORZEC:
ZA PRZESTĘPSTWO SKARBOWE – GRZYWNĘ DO 200 STAWEK ALBO OGRANICZENIE WOLNOŚCI
ZA WYKROCZENIE SKARBOWE – GRZYWNĘ DO 10 x MINIMALNE WYMAGRODZENIE
POSTĘPOWANIE W STOSUNKU DO NIEOBECNYCH (ART. 173 – 177 KKS)
MOŻLIWE (FAKULTATYWNE) W STOSUNKU DO SPRAWCY PRZESTĘPSTWA SKARBOWEGO LUB WYKROCZENIA SKARBOWEGO PRZEBYWAJĄCEGO STALE ZA
GRANICĄ ALBO GDY NIE MOŻNA USTALIĆ JEGO MIEJSCA ZAMIESZKANIA LUB POBYTU W KRAJU (ODPOWIEDNIO STOSOWANE DO ODPOWIEDZIALNEGO
POSIŁKOWO);
PRZESŁANKI NEGATYWNE – WINA SPRAWCY LUB OKOLICZNOŚCI CZYNU BUDZĄ WĄTPLIWOŚCI; OSKARŻONY O PRZESTĘPSTWO SKARBOWE UKRYŁ SIĘ
PO WNIESIENIU DO SĄDU AKTU OSKARŻENIA; W TOKU POSTĘPOWANIA PRZED SĄDEM USTALONO JEGO MIEJSCE ZAMIESZKANIA LUB POBYTU
OBOWIĄZKOWY UDZIAŁ OBROŃCY Z URZĘDU;
ZASKARŻALNE – TRYB W ART. 177 KKS
ODPOWIEDZIALNOŚĆ „KARNA” PODMIOTU ZBIOROWEGO
Podmiot zbiorowy ponosi odpowiedzialność za czyn zabroniony jako przestępstwo albo przestępstwo
skarbowe - wymienione w zamkniętym katalogu (art. 16 uopz); ich popełnienie może generować
następczą odpowiedzialność podmiotu zbiorowego
[ art. 16 ust. 1 uopz – typy przestępstw (pospolitych i gospodarczych; zdefiniowanych w KK oraz w
przepisach karnych ustaw dodatkowych); art. 16 ust. 2 uopz - typy przestępstw skarbowych ]
DEFINICJA „PODMIOTU ZBIOROWEGO” (art. 2 uopz):
osoba prawna (np. spółka akcyjna, spółka z o.o., partie polityczne, fundacje, stowarzyszenia)
oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy
przyznają zdolność prawną (np. spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka
komandytowo-akcyjna, spółka akcyjna w organizacji) z wyłączeniem Skarbu Państwa,
jednostek samorządu terytorialnego i związków jednostek samorządu terytorialnego;
także: spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu
terytorialnego lub związku takich jednostek; spółka kapitałowa w organizacji; podmiot
w stanie likwidacji; przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną, a także zagraniczna
jednostka organizacyjna (np. oddział czy przedstawicielstwo przedsiębiorcy zagranicznego)
Definicja przez wyliczenie, pojęcia o ustalonym zakresie
PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOŚCI :
Czyn osoby fizycznej (art. 3 uopz)
Stwierdzony prawomocnym orzeczeniem (art.4 uopz)
- przesłanka formalna
Korzyść dla podmiotu zbiorowego (art. 3uopz in fine )
- przesłanka obiektywna
Wina podmiotu zbiorowego (art. 5 uopz) - przesłanka subiektywna
ŚRODKI KARNE STOSOWANE WOBEC PODMIOTÓW ZBIOROWYCH
ŚRODEK ZASADNICZY - kara pieniężna w wysokości od 1.000 do 20.000.000 złotych, nie
więcej niż 10 % przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono
czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego (art.7
uopz)
ŚRODKI „DODATKOWE”:
-
orzekany obligatoryjnie przepadek: przedmiotów oraz korzyści majątkowej
uzyskanej chociażby pośrednio z popełnienia czynu zabronionego; gdy brak
przedmiotów/korzyści majątkowej – przepadek równowartości przedmiotów/korzyści
majątkowej (art.8 uopz)
-
orzekane fakultatywnie: podanie wyroku do publicznej wiadomości oraz zakazy:
promocji lub reklamy prowadzonej działalności, wytwarzanych lub sprzedawanych
wyrobów, świadczonych usług lub udzielanych świadczeń; korzystania z dotacji,
subwencji lub innych form wsparcia środkami publicznymi; korzystania z pomocy
organizacji międzynarodowych, których RP jest członkiem; ubiegania się o
zamówienia publiczne; prowadzenia orzekane w określonej działalności podstawowej
lub uboczne (zakazy orzekane w latach, na okres od 1 roku do 5 lat) (art. 9 uopz)