Układ nerwowy

Budowa i funkcja

Budowa i funkcja

Funkcje



Odbiór informacji

Odbiór informacji



Przetwarzanie

Przetwarzanie



Zapamiętywanie

Zapamiętywanie



Reakcja (wysyłanie inf. do

Reakcja (wysyłanie inf. do

efektorów)

efektorów)

Ośrodkowy Układ
Nerwowy

Rdzeń Kręgowy

Mózg



Pień mózgu - rdzeń przedłużony

Pień mózgu - rdzeń przedłużony

- most

- most

- śródmózgowie

- śródmózgowie



Móżdżek

Móżdżek



Międzymózgowie

Międzymózgowie



Kresomózgowie

Kresomózgowie

Mózg

Płyn mózgowo-rdzeniowy



Produkowany w

Produkowany w

splotach

splotach

naczyniówkowych

naczyniówkowych

komór (ok. 650

komór (ok. 650

ml/d)

ml/d)

- bariera krew/mózg

- bariera krew/mózg



Krąży w przestrzeniach płynowych

Krąży w przestrzeniach płynowych

OUN

OUN



Wchłaniany zwrotnie w

Wchłaniany zwrotnie w

ziarnistościach pajęczynówki

ziarnistościach pajęczynówki

Płyn mózgowo-rdzeniowy

Cyrkulacja płynu



Zewnętrzne przestrzenie płynowe

Zewnętrzne przestrzenie płynowe

(wokół mózgu i rdzenia)

(wokół mózgu i rdzenia)



Wewnętrzne przestrzenie płynowe

Wewnętrzne przestrzenie płynowe

- 2 komory boczne

- 2 komory boczne

- komora trzecia

- komora trzecia

- wodociąg

- wodociąg

- komora czwarta

- komora czwarta

- kanał środkowy rdzenia

- kanał środkowy rdzenia

Funkcje płynu



Mechaniczna (amortyzacja)

Mechaniczna (amortyzacja)



Transportowa

Transportowa

- O2, CO2, H2O – dyfuzja

- O2, CO2, H2O – dyfuzja

bierna

bierna

- glukoza, aminokwasy –

- glukoza, aminokwasy –

transport

transport

aktywny

aktywny

Receptory

Pobudzane zwykle jednym rodzajem

Pobudzane zwykle jednym rodzajem

energii

energii



Mechanoreceptory

Mechanoreceptory



Termoreceptory

Termoreceptory



Chemoreceptory

Chemoreceptory



Fotoreceptory

Fotoreceptory

Receptory – wg położenia



Eksteroreceptory

Eksteroreceptory

– w obrębie powłok

– w obrębie powłok

(dotyk, ucisk, temp. ból, smak)

(dotyk, ucisk, temp. ból, smak)



Interoreceptory

Interoreceptory

– w narządach i jamach

– w narządach i jamach

ciała (bólu, chemo-, baroreceptory)

ciała (bólu, chemo-, baroreceptory)



Proprioreceptory

Proprioreceptory

– w mięśniach,

– w mięśniach,

stawach, więzadłach, przedsionku

stawach, więzadłach, przedsionku

(położenie części ciała, kształty

(położenie części ciała, kształty

przedmiotów, wibracja)

przedmiotów, wibracja)



Telereceptory

Telereceptory

– wrażenia na odległość

– wrażenia na odległość

(wzrok, słuch,węch)

(wzrok, słuch,węch)

Cechy wspólne
receptorów



Próg pobudliwości

Próg pobudliwości

– poziom stanu

– poziom stanu

komórki, po przekroczeniu którego

komórki, po przekroczeniu którego

ulega ona pobudzeniu

ulega ona pobudzeniu



Prawo swoistej energii zmysłów

Prawo swoistej energii zmysłów

Müllera:

Müllera:

rodzaj czucia (wrażenia) zależy od

rodzaj czucia (wrażenia) zależy od

rodzaju receptora, a nie od rodzaju

rodzaju receptora, a nie od rodzaju

bodżca.

bodżca.

Czucie skórne



Mechanoreceptory

Mechanoreceptory

- ciałko Paciniego – wibracja

- ciałko Paciniego – wibracja

- ciałko Meissnera – częstość

- ciałko Meissnera – częstość

- tarczka Merkela – lokalizacja

- tarczka Merkela – lokalizacja

- ciałko Ruffiniego – wielkość i

- ciałko Ruffiniego – wielkość i

czas

czas

Czucie skórne

Termoreceptory



Receptory zimna – aktywne w

Receptory zimna – aktywne w

temp od 15 do 38

temp od 15 do 38





C

C



Receptory ciepła – aktywne w

Receptory ciepła – aktywne w

temp od 30 do 43

temp od 30 do 43





C

C

Poziom impulsacji z receptorów zimna i
ciepła w zależności od temperaturi
bodźca, przy stałej temperaturze skóry

Nocyceptory



BÓL –

BÓL –

nieprzyjemne wrażenie

nieprzyjemne wrażenie

zmysłowe, informujące o

zmysłowe, informujące o

uszkodzeniu ciała:

uszkodzeniu ciała:

-

-

wewnętrznym lub zewnętrznym

wewnętrznym lub zewnętrznym

- potencjalnym lub dokonanym

- potencjalnym lub dokonanym

Ból somatyczny
(powierzchowny)



Szybki

Szybki

(początkowy) – szybko

(początkowy) – szybko

meldowany, wyrażnie zlokalizowany,

meldowany, wyrażnie zlokalizowany,

wywołuje:

wywołuje:

- odruch cofania

- odruch cofania

- reakcję współczulną

- reakcję współczulną



Powolny

Powolny

(późny) – powoli narasta, tępy,

(późny) – powoli narasta, tępy,

trudny do zlokalizowania, powoduje:

trudny do zlokalizowania, powoduje:

nudności, poty,

nudności, poty,





RR

RR

Ból trzewny



Zaczyna się w narządach

Zaczyna się w narządach

wewnętrznych

wewnętrznych



Odnoszony do miejsc na skórze

Odnoszony do miejsc na skórze



Rozpoznanie może być oparte na

Rozpoznanie może być oparte na

bólu z odniesienia, np.: - serce – ból

bólu z odniesienia, np.: - serce – ból

w klatce p.

w klatce p.

- nerka – okol.

- nerka – okol.

lędżwiowa

lędżwiowa

Ból projekcyjny



Spowodowany drażnieniem

Spowodowany drażnieniem

włókien na przebiegu nerwu

włókien na przebiegu nerwu



Projektowany na okolicę,

Projektowany na okolicę,

unerwianą przez ten nerw

unerwianą przez ten nerw



Ból fantomowy

Ból fantomowy

Neurony czuciowe



I A

I A





- mielinowe

- mielinowe





12-20

12-20





m 80-

m 80-

120 m/s

120 m/s



II A

II A





- „ 6-12 35-

- „ 6-12 35-

75 m/s

75 m/s



III A

III A





„ 1-6 5-30

„ 1-6 5-30



IV C bezmielinowe < 1 0,5-2

IV C bezmielinowe < 1 0,5-2

m/s

m/s

Drogi czuciowe



Drogi sznurów tylnych

Drogi sznurów tylnych



Droga rdzeniowo-wzgórzowa

Droga rdzeniowo-wzgórzowa



Droga rdzeniowo-móżdżkowa

Droga rdzeniowo-móżdżkowa

przednia

przednia



„ „ „

„ „ „

tylna

tylna

Drogi sznurów tylnych

Inf z proprioreceptorów, czucie

głębokie, ucisku, położenia.

I neuron

- ze zwojów

nerwów czuciowych
- korzeniem tylnym
- sznurem tylnym
- do jądra smukłego i klinowatego
II neuron
- część do móżdżku
- część po skrzyżowaniu do

wzgórza

Droga rdzeniowo-
wzgórzowa

Nerwy czuciowe z nocy- i termoreceptorów,

Nerwy czuciowe z nocy- i termoreceptorów,

część dróg dotyku i ucisku

część dróg dotyku i ucisku

I neuron – ze zwojów nerwów czuciowych

I neuron – ze zwojów nerwów czuciowych

do komórek rogów tylnych

do komórek rogów tylnych

II neuron

II neuron

- skrzyżowany w danym segmencie

- skrzyżowany w danym segmencie

rdzenia

rdzenia

- sznurem bocznym do wzgórza

- sznurem bocznym do wzgórza

III neuron dróg
czuciowych



Ze wzgórza do kory mózgowej

Ze wzgórza do kory mózgowej



Jako jedna z dróg projekcyjnych

Jako jedna z dróg projekcyjnych

(obok drogi wzrokowej,

(obok drogi wzrokowej,

słuchowej,...)

słuchowej,...)



Do obszarów projekcyjnych kory

Do obszarów projekcyjnych kory

(tzw. kora czuciowa, w zakręcie

(tzw. kora czuciowa, w zakręcie

zaśrodkowym płata

zaśrodkowym płata

ciemieniowego)

ciemieniowego)

Swoiste drogi projekcyjne

Ośrodki czuciowe OUN

Kora czuciowa mózgu

Nieswoiste drogi
wstępujące

(„siatkowate”)



Ze wzgórza do wielu pól asocjacyjnych, głównie kory czołowej

Ze wzgórza do wielu pól asocjacyjnych, głównie kory czołowej



Przewodzone nimi informacje pochodzą z tworu siatkowatego

Przewodzone nimi informacje pochodzą z tworu siatkowatego

Drogi zstępujące



Układ piramidowy (dowolnoruchowy)

Układ piramidowy (dowolnoruchowy)

- od kory ruchowej do rdzenia

- od kory ruchowej do rdzenia

- uszkodzenie dróg piramidowych prowadzi

- uszkodzenie dróg piramidowych prowadzi

do zniesienia ruchów dowolnych, spastyki i

do zniesienia ruchów dowolnych, spastyki i

wygórowania odruchów

wygórowania odruchów



Układ pozapiramidowy (mimowolnoruchowy)

Układ pozapiramidowy (mimowolnoruchowy)

- od jąder podkorowych do jąder ruchowych

- od jąder podkorowych do jąder ruchowych

rdzenia

rdzenia

- odpowiada za automatyzmy ruchowe,

- odpowiada za automatyzmy ruchowe,

regulację postawy ciała

regulację postawy ciała

Drogi korowo-rdzeniowe



Z kory ruchowej (zakręt przedśrodkowy

Z kory ruchowej (zakręt przedśrodkowy

płata czołowego)

płata czołowego)



Przez torebkę wewnętrzną, konary

Przez torebkę wewnętrzną, konary

mózgu, most do rdzenia przedłużonego

mózgu, most do rdzenia przedłużonego



80% skrzyżowane na wys rdzenia

80% skrzyżowane na wys rdzenia

przedłużonego (droga piramidowa

przedłużonego (droga piramidowa

boczna)

boczna)



20% skrzyżowane na wys odpowiedniego

20% skrzyżowane na wys odpowiedniego

segmentu rdzeniowego (droga

segmentu rdzeniowego (droga

piramidowa brzuszna)

piramidowa brzuszna)

Kora ruchowa i drogi
korowo-rdzeniowe

Układ pozapiramidowy



Droga czerwienno-rdzeniowa

Droga czerwienno-rdzeniowa

(skrzyżow. )

(skrzyżow. )



„

„

siatkowo- rdzeniowa „

siatkowo- rdzeniowa „



„

„

przedsionkowo-rdzeniowa,

przedsionkowo-rdzeniowa,

nieskrzyż

nieskrzyż



„

„

czworaczo-rdzeniowa

czworaczo-rdzeniowa

(skrzyżow.)

(skrzyżow.)

Łuk odruchowy



Jest to droga, jaką przebywa impuls od

Jest to droga, jaką przebywa impuls od

receptora do efektora

receptora do efektora



Składa się z 5 części:

Składa się z 5 części:

- receptora

- receptora

- drogi dośrodkowej

- drogi dośrodkowej

- ośrodka nerwowego

- ośrodka nerwowego

- drogi odśrodkowej

- drogi odśrodkowej

- efektora

- efektora

Odruch monosynaptyczny

Odruch ścięgnisty

Odruch polisynaptyczny



Utworzony przez więcej niż 2 neurony

Utworzony przez więcej niż 2 neurony



Receptor jest przestrzennie oddalony od

Receptor jest przestrzennie oddalony od

od efektora (np. swędzenie w nosie –

od efektora (np. swędzenie w nosie –

kichanie)

kichanie)



Czas trwania odruchu dłuższy

Czas trwania odruchu dłuższy

(opóźnienia synaptyczne)

(opóźnienia synaptyczne)



Nasilenie odpowiedzi ruchowej zależy od

Nasilenie odpowiedzi ruchowej zależy od

siły bodźca (pokasływanie – ciężki

siły bodźca (pokasływanie – ciężki

kaszel)

kaszel)

Odruch zginania

ODRUCH WARUNKOWY

Bodziec obojętny (nie wyzwalający

Bodziec obojętny (nie wyzwalający

odruchu) może w

odruchu) może w

określonych warunkach

określonych warunkach

zacząć wywoływać reakcję odruchową:

zacząć wywoływać reakcję odruchową:

1) gdy występuje razem z

1) gdy występuje razem z

bodźcem bezwarunkowym (odruch

bodźcem bezwarunkowym (odruch

warunkowy I rzędu)

warunkowy I rzędu)

2) lub z dobrze utrwalonym bodźcem

2) lub z dobrze utrwalonym bodźcem

warunkowym (odruch warunkowy II

warunkowym (odruch warunkowy II

rzędu)

rzędu)

Bodziec bezwarunkowy

Może występować

Może występować

1) równocześnie z bodźcem

1) równocześnie z bodźcem

obojętnym

obojętnym

2) z opóźnieniem

2) z opóźnieniem

3) nawet po ustaniu działania

3) nawet po ustaniu działania

bodźca obojętnego

bodźca obojętnego

co z czasem zmieni odruch obojętny w

co z czasem zmieni odruch obojętny w

warunkowy.

warunkowy.

Sterowanie odruchem
warunkowym



Ośrodkiem odruchów

Ośrodkiem odruchów

warunkowych jest kora mózgowa

warunkowych jest kora mózgowa



Ośrodki podkorowe mają zdolność

Ośrodki podkorowe mają zdolność

pobudzania i hamowania

pobudzania i hamowania

odruchów.warunkowych (np. na

odruchów.warunkowych (np. na

skutek zbyt wielkiej siły bodźca

skutek zbyt wielkiej siły bodźca

lub pojawienia się innego bodźca)

lub pojawienia się innego bodźca)