Ruch społeczny

„Solidrność”

Przyczyny strajku

• , 20 czerwca 1980 r., podjęto decyzję o

wprowadzeniu podwyżki cen drobiu, podrobów i
wędlin od 1 lipca 1980 r. „Podwyżka miała objąć
135 artykułów

• Była to bezpośrednia przyczyna strajków,

które zaczęły się już 1 lipca. Zastrajkowała
druga zmiana niektórych wydziałów ZM
„Ursus”, wydział W-5 Sanockiej Fabryki
Autobusów „Autosan”, Fabryki Obrabiarek
Specjalizowanych „Ponar”.

• 2 lipca protest poszerzył się o dalsze

zakłady m.in. WSK „Mielec”, filie „Ursusa”
w Ostrowie Wielkopolskim i Włocławku,
drugą zmianę stalowni W-35 i walcowni
grubej W-45 w Hucie Warszawa, „Polkolor”
w Piasecznie „Polmo” w Tczewie i Dąbrowie
Górniczej.

• Załogi wysuwały postulaty płacowe, m.in.

zaniechania podwyżek cen itp. Miały one
głównie ekonomiczny charakter.

• Władza zastosowała taką samą taktykę

ustępstw jak w latach siedemdziesiątych.
Powodowało to szybki kompromis, ale
powodowało rozszerzanie się strajków.
Sukcesy jednych zakładów powodowały
przystępowanie do strajków innych

• 3 lipca zakończył się strajk w niektórych

filiach „Ursusa”, który trwał od 1 lipca, do
strajków przystępowały inne zakłady, np.
4 lipca Tarnowskie Przedsiębiorstwio
Budownictwa Ogólnego.

• 14 sierpnia 1980 r., o godzinie 6.00

przerwały pracę wydziały K-1, K-3 Stoczni
Gdańskiej. Strajk rozpoczęto po zwolnieniu
z pracy Anny Walentynowicz, a przyjął on
formę strajku okupacyjnego; powołano
Komitet Strajkowy. Sformułowano żądania:
przywrócenie do pracy Anny Walentynowicz
i Lecha Wałęsy, powstania pomnika ofiar
grudnia 1970, zagwarantowanie
bezpieczeństwa wszystkim strajkującym,
podwyżki o 2000 zł dodatku drożyźnianego
i zasiłku rodzinnego – takiego samego jak
dla SB i MO

• 15 sierpnia 1980 r., Polska Agencja Prasowa

po raz pierwszy poinformowała o
„przerwach w pracy”. W swoim
komunikacie PAP wymieniła Zakłady
Przemysłu Pończoszniczego „Sandra” w
Aleksandrowie, Zakłady Tekstylno-
Konfekcyjne „Teofilów”, Stocznię Gdańską
oraz Komunikację Miejską w Warszawie

• W nocy z 16 na 17 sierpnia na terenie

stoczni powstał Międzyzakładowy Komitet
Strajkowy (MKS). Przewodniczącym został
Lech Wałęsa, w prezydium ważną rolę
odgrywali: Joanna i Andrzej Gwiazdowie,

• Bogdan Lis i Andrzej Kołodziej. 18 sierpnia

do MKS przystąpiło 156 zakładów Wybrzeża

• Wysunięto 21 postulatów strajkowych: „W

pierwszym najważniejszym z nich
domagano się zgody władz na utworzenie
niezależnych związków zawodowych.
Ponadto żądano: prawa do strajku;
gwarancji bezpieczeństwa dla strajkujących
i osób wspomagających strajk; wolności
słowa, druku i publikacji (w tym również
ukazujących się poza zasięgiem cenzury);
udostępnienia środków masowego

• przekazu przedstawicielom wszystkich

wyznań; przywrócenia do pracy i na
uczelnie wyższe osób wyrzuconych w
ramach represji za uczestnictwo w
wydarzeniach 1970 – 1976 r., uwolnienia
więźniów politycznych, zaprzestania represji
za przekonania; opublikowania w środkach
masowego przekazu informacji o powstaniu
MKS, a także podania do wiadomości treści
21 postulatów. Żądano też od władz
podjęcia energicznych działań, mających na
celu wyprowadzenie Polski z kryzysu,
zniesienia licznych

• przywilejów socjalnych ludzi w

aparacie władzy oraz umożliwienia
obejmowania stanowisk
kierowniczych przez osoby
kompetentne, niezależnie od ich
przekonań politycznych. Listę
postulatów uzupełniały żądania
ekonomiczne i socjalne, stanowiące
rozwinięcie haseł wysuwanych przez
stoczniowców w pierwszych dniach
strajku

Strajk w Szczecinie

• O godzinie 15 odbyło się spotkanie

Komitetu Strajkowego Stoczni im. A.
Warskiego z I sekretarzem KW PZPR –
Januszem Brychem. Postulaty nie były
jeszcze do końca opracowane. Pełna ich
lista (36) została opracowana po godzinie
14 następnego dnia. Najważniejsze z nich
to: prawo do tworzenia wolnych związków
zawodowych, podwyżka płac, emerytur i
rent, poprawienia

• zaopatrzenia rynku w artykuły

żywnościowe, prawo do strajku, zniesienie
cenzury, zrównanie zasiłków rodzinnych do
poziomu wypłacanych w MO, wydruk Karty
Praw Człowieka, gwarancja bezpieczeństwa
dla strajkujących, nieprześladowanie
działaczy opozycji, msze w radiu i telewizji,
tablice przed bramą stoczni upamiętniającą
wydarzenia grudnia 1970 r., poprawę
służby zdrowia, likwidacja sklepów
komercyjnych i konsumów, lepsze
zaopatrzenie stoczni w materiały, wolne
soboty, rozwiązanie kwestii mieszkaniowej,

• ujednolicenie Karty Stoczniowca i

Górnika, zlikwidowanie zbędnych
wydatków, np. na loty kosmiczne,
ogłoszenie tych postulatów w prasie,
umożliwienia połączenia telefonicznego
z MKS w Gdańsku. J. Brych próbował
ograniczyć zasięg strajków obietnicami
płacowymi, ale nie powiodło się to i
strajkujący podtrzymali decyzje o
kontynuowaniu strajku. 20 sierpnia
rozpoczeły się rozmowy z Komisją
Rządową z Barcikowskim na czele.

Komisja Ekspertów

• 24 sierpnia 1980 r., powstała Komisja

Ekspertów przy MKS z
przewodniczącym T. Mazowieckim,
pozostali członkowie to: B. Geremek,
T. Kowalik, A. Wielowieyski, J.
Staniszkis, W. Kuczyński, B. Cywiński.
„Komisja Ekspertów służyła MKS–owi
pomocą w sprawach ekonomicznych,
prawnych i redagowaniu treści ustaleń

Podpisanie porozumień

• Szczecin 30 sierpnia 1980r.,
• Gdańsk 31 sierpnia 1980r.,
• Jastrzębie 3 września 1980r.,

Rejestracja „Solidrności”

• 24 października 1980 r.,

zarejestrowano związek NSZZ
„Solidarność”, dokonując istotnych
zmian w statucie. Sąd wykreślił
fragmenty zawierajęce prawo do
strajku. Dopisał fragmenty o
charakterze politycznym tzn. uznaniu
przez „Solidarność” przewodniej roli
partii, i sojuszy międzynarodowych.

• 10 listopada 1980 r., Sąd Najwyższy

zarejestrował NSZZ „Solidarność”, nie
dokonując tym razem zmian w statucie.
Jednocześnie trwały dyskusje nad
sposobami walki z „Solidarnością”,
ustalono, że nie można jeszcze wprowadzić
stanu wojennego.

• lutego 1981 r., Sejm powołał gen.

Jaruzelskiego na premiera. W swoim
exposé wzywał do odwołania strajków. 18
lutego 1981 r., podpisano Porozumienie
Rzeszowskie gwarantujące nienaruszalność
chłopskiej

• ziemi, ułatwienia w podejmowaniu

kredytu, lepsze zaopatrzenie wsi w
węgiel, oraz inne środki produkcji.

• 19 marca 1981 r. pobito przywódcę

regionu bydgoskiego Jana
Rulewskiego.

Krajowy Zjazd Delegatów

• 5-10 września 1981 r., odbył się w Gdańsku

pierwszy Krajowy Zjazd Delegatów 9,5 –
milionowej „Solidarności”. Druga tura trwała
od 26 września do 7 października 1981 r.

• 13 września 1981 r., na posiedzeniu Komitetu

Obrony Kraju stwierdzono, że przygotowania
do stanu wojennego są już zakończone.

• W dniach 11-12 grudnia 1981 r., zebrała się

w Gdańsku Komisja Krajowa. Planowano
przeprowadzenie referendum dotyczącego

• zasadniczych problemów. Rozważano dwie

formy powszechną i wewnątrzzwiązkową.
„Uchwały te nie miały już jednak znaczenia,
gdyż w nocy z 12 na 13 grudnia ekipa
Jaruzelskiego wprowadziła stan wojenny”.

• Według A. Dudka: „W świetle ujawnionych

dotychczas dokumentów wprowadzenie
stanu wojennego nie było konieczne (...)
Przekonuje o tym m.in. protokół z
posiedzenia Biura

• Politycznego KC PZPR odbytego 10 grudnia

1981

• Gdy wprowadzano stan wojenny trwały

jeszcze obrady Komisji Krajowej.
„...Komandosi zdobywali budynki telewizji i
radia oraz centra telekomunikacji i
łączności (akcja „Azalia”), a do miast
zaczęły wkraczać kolumny pancerne wojska
i milicji. Użyto w tej operacji łącznie ok. 70
tys. Żołnierzy, 30 tys. funkcjonariuszy
milicji, 17050 czołgów, 1400 pojazdów
opancerzonych, 500 wozów bojowych, 9
tys. samochodów.

• Pod broń powołano kilkadziesiąt tysięcy

rezerwistów, a żołnierzom służby
zasadniczej pozostającym w koszarach,
jedynemu rocznikowi odizolowanemu od
wpływu idei „Solidarności”, po raz
kolejny przedłużono służbę wojskową

• Stan wojenny wprowadzono w imieniu

powstałej dzień wcześniej Wojskowej
Rady Ocalenia Narodowego. Faktycznie
przy wprowadzeniu go pracowali
najbardziej zaufani współpracownicy
Jaruzelskiego. W

• nocy z 12 na 13 grudnia zaczęły się

aresztowania, objęły one ok. 5-7 tys. osób
w ramach tzw. akcji „Jodła”. Liczby
podające ile osób zostało internowanych
są różne, według Czesław Kiszczaka osób
takich było 6647, a oficjalne dane MSW,
mówią o 10131

• Konsekwencje wprowadzenia stanu

wojennego były następujące:

• zawieszono działalność wszelkich

organizacji, stowarzyszeń, związków
zawodowych;

• zakazano organizowania strajków,

wszelkich zgromadzeń, manifestacji
(oprócz obrządków religijnych);

• zmilitaryzowano główne zakłady i

gałęzie przemysłu;

• wprowadzono godzinę milicyjną między

22.00 a 6.00, zakaz opuszczania
miejsca zamieszkania bez przepustki;

• wyłączono telefony, wprowadzono

cenzurę korespondencji, a potem
wznowionych połączeń telefonicznych;

• zawieszono zajęcia w szkołach,

uczelniach wyższych;

• zakazano publikacji zostawiając tylko,

prorządowe publikacje,

• wprowadzono surowe kary za

nieprzestrzeganie powyższych
ustaleń, do kary śmierci włącznie – za
organizowanie strajku

Wydarzenia w kopalni

„Wujek” 16grudnia 1981r.,

• Walka była zaciekła – obrońcom „Wujka”

udało się unieszkodliwić dwa czołgi, jeden
nawet podpalić i wziąć do niewoli kilku
zomowców. Dowódca operacji parokrotnie
bezskutecznie zwracał się do
zwierzchników o zgodę na użycie ostrej
amunicji. W niewyjaśnionych do końca
okolicznościach, z odległości
kilkudziesięciu metrów, w chmurach gazu
łzawiącego, pluton specjalny ZOMO

• zaczął strzelać do górników. Sześciu z

nich zginęło na miejscu, trzech
następnych zmarło w szpitalu; rany
postrzałowe otrzymało jeszcze 21
innych, w sumie 44 z poważnymi
obrażeniami hospitalizowano;
rannych milicjantów było 41.
Uniemożliwiano nawet ewakuację
rannych górników – wyrzucano ich z
karetek pogotowia, bijąc przy tym
sanitariuszki i kierowców

• wiosną 1983 r., zakatowano na

komisariacie MO w Warszawie 19-letniego
Grzegorza Przemyka, syna Barbary
Sadowskiej - poetki i działaczki
opozycyjnej. Wcześniej 3 maja 1983 r., to
ją i 4 inne osoby pobito w czasie napadu
na Prymasowski Komitet opieki nad
Osobami Pozbawionymi Pomocy. Władza
zorganizowała pokazowy proces w
którym na ławie oskarżonych zasiedli
pielęgniarze karetki wezwanej do
zabrania Przemyka.