Ruch społeczny składa się z następujących konstytutywnych komponentów:
Istnieje zbiorowość ludzi działających razem.
Wspólnym celem działania zbiorowego jest jakaś zmiana ich społeczeństwa definiowana przez uczestników w podobny sposób.
Zbiorowość jest relatywnie rozproszona , z niskim poziomem organizacji formalnej.
Działania cechuje relatywnie wysoki poziom spontaniczności, przyjmują niezinstytucjonalizowane, niekonwencjonalne formy.
Podsumowując : przez ruchy społeczne rozumiemy luźno zorganizowane zbiorowości działające wspólnie w niezinstytucjonalizowany sposób w celu wytworzenia zmiany w ich społeczeństwie.
Te same akcenty można znaleźć w licznych definicjach występujących w literaturze. W kilku klasycznych sformułowaniach ruchy społeczne rozumie się jako:
„Przedsięwzięcia o charakterze zbiorowym, dążące do ustanowienia nowego porządku życia” (Blumer, 1951; 199);
„Przedsięwzięcia o charakterze zbiorowym, mające spowodować zmianę porządku społecznego” (Lang, Lang, 1961:507);
Współcześni autorzy poddają bardziej rozbudowane charakterystyki ruchów społecznych jako:
„Wyraz woli wśród członków społeczeństwa” lub w szczególności : „ próby wyrażania żądań i niezadowolenia i /lub działania na rzecz zmiany lub jej przeciwdziałania” (Zald, Berger, 1978:824,841);
Wreszcie w bardziej kontekstowym , opisowym stylu o ruchach społecznych mówi się, że jest to:
„Specyficzny rodzaj grup wspólnego działania; istnieją dłużej i są bardziej zintegrowane niż masy czy tłumy , a nie są jeszcze tak zorganizowane, jak kluby polityczne i inne stowarzyszenia” (Rudolph Heberle , w : Banks, 1972:8).
Ruch społeczny wytwarza lub wpływa na zmiany w społeczeństwie nie tylko wtedy, gdy sam jest całkowicie, ostatecznie ukształtowany, ale raczej przez cały czas, od samego początku, w trakcie swojej wewnętrznej morfogenezy. Podobnie zmiany w społeczeństwie zachodzą cena zewnątrz samego ruchu oddziałują zwrotnie na jego rozwój nie tylko, kiedy są zakończone, ale przez cały czas ich stopniowego nasilania się; nieustannie modyfikują karierę ruchu , jego siłę rozpędu , prędkość i kierunek.
Piotr Sztompka.; Socjologia zmian społecznych. Kraków 2005, s. 256.
Tamże
Piotr Sztompka.; Socjologia zmian społecznych. Kraków 2005, s. 257.
Piotr Sztompka.; Socjologia zmian społecznych. Kraków 2005, s. 274.