RUCHY SPOŁECZNE - wykłady, PolitologiaUJ


RUCHY SPOŁECZNE - WYKŁADY

Ruchy społeczne dotyczą dynamiki społecznej

A. Comte - ojciec socjologii, jako pierwszy mówił o statyce i dynamice społecznej

DYNAMIKA SPOŁECZNA = ZMIANA

Zmiana społeczna zawiera się w czasie (trudno jednoznacznie wyznaczyć granicę)

Dynamika to taśma filmowa

Statyka to robienie zdjęć

Społeczeństwo:

- świadoma tożsamość przynależności (jest wyuczona)

- więzi

- określony przedział czasu

- ludzka wspólnota

- można je odnieść do gatunku: organizuje się, pulsuje, jest w ruchu

Świadomość może być przedmiotem manipulacji politycznej (można ją osłabić bądź zniszczyć), jest kształtowana i nabywana.

Podmiotem sprawczym zmian są ludzie

4 podstawowe terminy socjologiczne opisujące ludzką aktywność:

JEDNOSTKA A GRUPA - rzeczywistość ludzka ma podwójną ontologię, czyli realnie istnieją te dwa elementy. Który z nich jest ważniejszy?? 3 opinie

  1. Stanowisko indywidualistyczne - istnieje jeden byt podstawowy - jednostka (suma cech grup społecznych = suma cech jednostek)

  2. Stanowisko holistyczne - grupa społeczna tworzy jednostkę, to grupa jest ważniejsza

  3. Stanowisko „bezpieczne” - zakłada wzajemne istnienie tych dwóch bytów, nawzajem się warunkują

Metafora Gryhajma - grupę tworzą ludzie w której cechy pojedynczej jednostki nie sumują się. Grupa społeczna wymaga więc odrębnego badania, jest osobnym zjawiskiem społecznym

AKTYWNOŚĆ ZBIOROWA - odnosi się do dużych grup społecznych

- jest to działalność kolektywna

- postrzeganie społeczeństwa poprzez jego masowość, działania w ogromnych zbiorowościach

- prowadzi ona do zmiany społecznej (jest trudna zauważalna, zazwyczaj dotyczy jednego pokolenia, ok.25 lat)

- od rewolucji francuskiej zmiany społeczne ulegają gwałtownej intensyfikacji, przyspieszeniu

- jest to stymulowane specyficznymi procesami społecznymi:

- zagęszczenie jednostek na danej przestrzeni (powstają duże osiedla)

- masowa komunikacja

- zatłoczenie ulic

- wytwarzanie towarów na skalę masową przy użyciu maszyn, znikają cechy

- konsekwencją jest zanieczyszczenie środowiska

- dostępność na każdym poziomie nauczania

- efektem jest spadek jakości wykształcenia

Teorie społeczeństwa masowego wskazują na:

Masowość - aktywność zbiorowa, która staje się powszechną formą życia społecznego

3 podstawowe formy aktywności zbiorowe:

  1. Działania masowe - charakteryzują się tym że ludzie działają w podobny sposób ale osobno

Są to procesy społeczne na które składają się nasze działania (są intencjonalne) i które są podejmowane indywidualnie. Powoduje to tzw. ślepe procesy społeczne, trudno je kontrolować, nie znane są ich efekty.

Cechy działań masowych:

- wielość, powtarzalność

- ten sam czas powtarzalności

  1. Zachowania zbiorowe - brak im intencjonalności, motywacji, przykładem jest tłum, mecz, manifestacja, wiec polityczny, panika

Teoretykami byli - Gustaw Le Bon, Gabriel Tarde

Cechy zachowań zbiorowych:

- jedna ograniczona przestrzeń fizyczna (wspólna przestrzeń), gdzie ludzie tam zebrani doświadczają tej samej sytuacji

- jest to zbiór ludzi gdzie między jednostkami brakuje więzi

- wspólny powód zebrania się

- wspólne emocje

- bezkrytyczność i bezrefleksyjność zachowań

- brak racjonalnego myślenia

- zachowania jednostek w tłumie mają charakter ekspresji (wyrażają emocje, uczucia)

- tłum wzmacnia emocje

- ludzie łatwo ulegają przywódcy (zachowania stadne - naśladowanie - teoria imitacji zachowań)

  1. Działania zbiorowe - dotyczą działalności ludzi w zbiorowościach, charakteryzuje ich wspólny cel - mają taki sam interes, którego nie da się osiągnąć w pojedynkę. Wspólna działalność staje się instrumentem przy pomocy którego jednostki mogą zrealizować wspólny cel.

Cechy działań zbiorowych:

- wyraźnie wyartykułowany cel działania

- wyraźnie określona strategia postępowania

- podział funkcji między uczestnikami

- koordynacja funkcji

- wyłonienie przywództwa

Realizacja zbiorowych celów wymaga:

- racjonalności

- umiejętności strategicznego myślenia (rozpoznanie istniejących uwarunkowań,

możliwie trafnego przewidywania konsekwencji)

- planowania działań (plan działań)

- najczęściej chodzi o realizację celów ideologicznych (mają wywołać realny skutek w

funkcjonowaniu państwa, społeczeństwa oraz powstrzymać pewne decyzje

- instrumentarium środków przypomina te stosowane z zachowaniach zbiorowych

Najważniejszą formą działań zbiorowych są RUCHY SPOŁECZNE, które w sposób wyraźny zastępują partie polityczne

2 cechy ruchów społecznych:

  1. są ukierunkowane na szczególny cel będący zmianą społeczną

  2. są niezinstytucjonalizowane, niesformalizowane

Najczęściej spotykane ruchy to:

- ruch antyaborcyjny i proaborcyjny

- ruch konsumentów za żywnością modyfikowaną i przeciw

- ruchy feministyczne

- polityczne

- religijne

- nacjonalistyczne

- antywojenne

- reformistyczne

- rewolucyjne

- w obronie praw człowieka

Ruchy społeczne coraz bardziej przejmują różne inicjatywy, które wcześniej należały do instytucji państwowych.

Pojawia się intensyfikacja ruchów społecznych, wynika to ze szczególnych warunków które miały miejsce na przełomie XIX i XX wieku:

- zmiany gospodarcze

- społeczne

- zmiany systemów politycznych

- pojawienie się społeczeństwa masowego

Współczesne warunki intensyfikujące ruchy społeczne:

2 formy wykluczenia:

- upośledzenie bezwzględne: realna nędza i bezrobocie

- upośledzenie relatywne: część ludzi nie jest w stanie doścignąć elit sukcesu i bogactwa (np. maluch zamiast mercedesa)

Inne formy przyczyny niezadowolenia:

- wzrost atomizacji społeczeństwa i poczucie samotności w tłumie

- presja ról krzyżujących się, powodująca anomię społeczną (role społeczne są coraz bardziej ze sobą sprzeczne) E. Durkheim i studium samobójstwa

- rozchwianie tradycyjnych wartości, chaos normatywny (utrata zdefiniowanych celów życia, właściwego zachowania)

Akcent kładzie się na:

- podmiotowość aktywności ludzkiej

- tworzenie historii

- rozumienie wielości scenariuszu rozwoju

Zróżnicowanie ruchów (kryteria porządkujące ruchy współczesne):

    1. Kryterium zakresu celowej zmiany społecznej

      • Ruchy rewolucyjne: gwałtowne wystąpienia, nastawione na zmianę społeczną, jest rozpięta w bardzo krótkim czasie, celem ruchów rewolucyjnych jest modyfikacja infrastruktury społecznej, zmiana prawa, norm, obyczajów moralnych, ogólnie zmiana instytucji

      • Ruchy radykalne: mają cechy ruchów rewolucyjnych ale są zorientowane na zmianę systemów wartości, a więc głównie chodzi o zmianę zachowań - są one trudniejsze niż zmiany instytucji . Ruchy te często są związane z wprowadzaniem nowych rozwiązań, idei lub czasami są zachowawcze, sprzeciwiają się zmianom

  1. Kryterium domeny (wg tego czego dotyczą, obszar życia społecznego, politycznego, itd.)

  2. Kryterium strategii działania (zmiana społeczna wymagająca wpływu politycznego): takie ruchy zazwyczaj przekształcają się w partie polityczną, np. Solidarność, Zieloni. Innym przykładem są grupy nacisku, które próbują oddziaływać, kontrolować władzę. Dodatkowo mogą to być ruchy religijne, ideologiczne, które pozyskują media - starają się uzyskać wpływ na ludzkie myślenie

  3. Kryterium metod działania (repertuar kontestacji): ruchy te wykluczają przemoc, a stosują pokojowe akcje - chcą one utrzymać działanie nie naruszając porządku prawnego, np. Solidarność. Przeciwieństwem są ruchy nacjonalistyczne, separatystyczne oraz wszelkie ruchy fundamentalistyczne, które stosują przemoc

  4. Kryterium historyczne:

Stare ruchy (do1 połowy XX wieku):

- związane ze stanami społecznymi (ruchy mieszczańskie, chłopskie)

- chodziło im o interesy konkretnych stanów/grup społecznych

- cel tych struktur był czysto materialny, ekonomiczny, np. gwarancja

minimalnego zarobku, opieka socjalna

- często te ruchy przekształcały się w partie polityczne, bądź związki

zawodowe

Nowe ruchy (od połowy XX wieku):

- idą w poprzek struktur społecznych (znajdują się w nich przedstawiciele

Różnych klas/warstw społecznych

- reprezentują uniwersalne wartości (ludzi łączy wspólnota idei, a nie wymiar

klasowy, np. walka o ochronę środowiska naturalnego)

- nie są ukierunkowane na korzyści materialne ale mają charakter

uniwersalistyczny/postmaterialny

- są widoczne w społeczeństwach gdzie widoczny jest zadowalający poziom

życia

Grupy nacisku/interesu - jedna a form ruchy społecznego, odwołująca się do wpływu do wpływu na władzę.

Definicja Trumana - jest to taka grupa społeczna, która zajmuje wspólne stanowisko i wysuwa określone żądania względem innych grup społecznych, działając poprzez instytucje władzy

Cechą charakterystyczną grup nacisku jest niski poziom zorganizowania oraz to, że społeczeństwo nie może ich pociągnąć do odpowiedzialności.

Wpływają na decyzje państwa ale wyłącznie z procesu wyborczego.

Celem grup nacisku jest dyskretne sterowanie partiami politycznymi poprzez wybranych urzędników, którzy mają nadać właściwy kurs, korzystny dla danej grupy nacisku.

Grupy nacisku nie koniecznie są związane z jedną partią, szukają wpływów w różnych partiach, o ile pojawia się nadzieja że mogą one podjąć decyzje korzystne dla tej grupy interesu.

Członkostwo jest dobierane spośród różnych grup i warstw społecznych, ponieważ to co ich łączy to zajmowanie się określonym rodzajem wspólnoty, określonego interesu (nie ma tu celów ideologicznych)

Grupy interesu są nieograniczone liczbowo, mogą mieć zasięg ogólnopaństwowy

Kto do nich należy? Są to ludzie zróżnicowani pod wieloma względami

Współpraca z rządem/administracją zależy od tradycji w danych państwie, występują dwa modele interakcji:

parlamencie, ale też z grupami interesu, np. Szwecja

Grupy naciski a państwo:

Kontekst kulturalny: grupy nacisku ustalają się w określonym środowisku, ich akceptacja wynika z kultury politycznej danego społeczeństwa. Od lat 70 i 80 w USA pojawiają się jednopunktowe grupy interesu, które są związane z interesami natury moralnej, np. odnoszą się do ochrony życia lub przeciwnie, prawa dla homoseksualistów. Są one wąsko wyspecjalizowane, wszyscy uczestnicy mają ujednolicony system wartości - używają często metod skrajnie radykalnych

Strategie grup interesu:

- lobbing (zdobywanie informacji, kontrola, nadzór)

- kontakty z administracją każdego szczebla

- kontakty z władzą sądowniczą

- apele do społeczeństwa

- demonstracje

- protesty z użyciem siły

Anatomia ruchów społecznych - tworzenie się

Etapy powstawania ruchów:

I. GENEZA:

  1. Sprzyjający kontekst strukturalny: masowość życia zbiorowego, duże skupiska ludzkie, łatwość komunikacji, reżim społeczny

  2. Kontekst napięcia: wyraźne zróżnicowania społeczne, głębokie, uświadomione przez ludzi

  3. Uogólnione przekonania: uświadomienie sobie rozbieżności interesu między ludźmi. Zróżnicowanie na poziomie interesu zostaje emocjonalnie przeżyte. Kategoria interesu ma charakter socjologiczny (jest wszechobecna)

Kto definiuje interesy? Jest to pojęcie ambiwalentne

U Marska występuje interes obiektywny i subiektywny.

Luddyści - masowy ruch robotniczy w XIX wieku a Anglii, którego celem było niszczenie maszyn (był to ich wróg). Był to ich subiektywnie rozumiany interes - tak chcieli zabezpieczyć swoje życie, pracę, ale obiektywnie to prowadziło do nikąd - obiektywnym interesem było np. przekwalifikowanie się.

Uogólnione przekonania dotyczą 3 doznań:

Deprywacja relatywna, inaczej efekt demonstracji - pojawia się gdy rzeczywiste warunki życiowe rozchodzą się z aspiracjami, tzn z warunkami których jednostka oczekuje.

- nagłe pogorszenie warunków życia (kryzys gospodarczy, utrata pracy).

- wzrost aspiracji jednostki przy niezmienionym poziomie życia, np. powrót do kraju z emigracji

- zderzenie z ideologią, która przedstawia miraż

Rewolucja wybujałych aspiracji - rodzaj relatywnej deprywacji, pojawia się kiedy po okresie stabilizacji, poprawy warunków życia, okazuje się że proces poprawy zatrzymuje się

  1. Zdarzenie inicjujące: posiada duży ładunek emocjonalny, który powoduje wyjście ludzi na ulicę, np., Ruch solidarności po zwolnieniu Walentynowicz. Ma on jednostkowy charakter, jednorazowy, przełamuje ignorancję pluralistyczną (pasywność ludzi). „Tak jak ja myślę i czuje tak myśli wielu” - poczucie siły

II ETAP KARIERY RUCHÓW:

  1. Rekrutacja członków: dwa modele: wulkaniczny i mobilizacji zasobów

Model wulkaniczny:

- presja czynników oddolnych napięć doprowadza do eksplozji

- jest obserwowana gdy eksplodujący ruch społeczny motywowany jest pewnymi względami, które uruchamiają emocje (różnice klasowe, konflikty religijne, ideologiczne spory)

Model mobilizacji zasobów:

- celem tych ruchów są wartości publiczne, cenne dla nas wszystkich, np. bezpieczeństwo

- model ten jest obserwowany przy mocno rozwiniętej socjotechnice (spin doktorzy, ci którzy zarządzają prawda)

- główną rolę odgrywają profesjonalni działacze, pozyskują sympatyków ruchu

- ludzie znajdujący się w takim ruchu często nie odczuwają wewnętrznej potrzeby bycia częścią ruchu; nie ma takich emocji

- problemem jest przełożenie celu ruchu na prywatne interesy potencjalnych członków ruchu

- ruch ten ma uruchomić racjonalne motywacje, subiektywny rachunek korzyści, aby skłonić ludzi do wzięcia w nim udziału

- hamulcem w rekrutacji zwolenników staje się syndrom pasażera na gapę - egoistyczna racjonalność, kalkulacja zysków i strat, racjonalność instrumentalna jest sprzeczna z dobrem wspólnym, jeśli ruch przegrywa - przegrywa też pasażer na gapę

- ruchy starają się neutralizować gapowiczów poprzez wykazywanie że osiągnięcie celu jest wielką wartością dla ludzi i warto ponieść ryzyko -> modyfikacja rachunku indywidualnych interesów: wskazanie na istnienie wartości dodatkowych z tytułu uczestniczenia w ruchu (np. dostęp do funduszy, wyróżnienia)

W rekrutacji wskazuje się na 2 fale:

Rekrutacja pierwotna - pobudki ideologiczne, moralne, cel ruchu jest zrozumiały i bardzo ważny, przeżyty. Członkowie ci są gotowi do wyrzeczeń, ponoszenia kosztów i strat.

Rekrutacja wtórna - pobudki są spowodowane kalkulacją, ściąga ona ludzi kiedy ruch zwycięża. Popularność ruchu powoduje realizację własnych interesów jednostek. Kiedy ruch odnosi klęskę to ci członkowie uciekają najszybciej - koncentryczne kręgi zaangażowania rzeczywistego (im dalej od centrum tym kręgi członków są mniej zaangażowane)

  1. Wyłonienie przywódcy: zaczyna się kiedy ruch zaczyna działać, przywódca mobilizuje i koordynuje. W ruchach społecznych przywódca ma charakter charyzmatyczny - umiejętności, wiedza, siła moralna, szczególne przymioty, cechy. Wskazuje się że przywódcą charyzmatycznym zostaje się gdy udaje się trafić w oczekiwania społeczeństwa, taka osoba potrafi czuć nastroje tłumu, posiada wysoki poziom empatii. O zbiór ludzi tworzy przywódcę - takie przywództwo jest szybko zatracane kiedy chce się iść na przedzie tłumu a nie za nim

  1. Krystalizacja ideologii:

- ideologia jest poprzedzona diagnozą istniejącego stanu rzeczy, która zazwyczaj jest niezwykle skrajna oraz wskazuje jednostki odpowiedzialne za ten stan

- wynika z przekonań członków ruchu

- wskazuje jego cel

- jest to utopijna wizja doskonałego świata, przyszłego stanu rzeczy

- za utopią i diagnozą kryje się ocena i wartościowanie (ideologia nie posiada wymiaru science, odwołuje się do filozofii polityki)

- ideologia daje ruchowi poczucie jedności, emocjonalnie angażuje członków

  1. Powstanie struktur biurokratycznych/biurokratyzacja ruchu:

- w ruchu pojawiają się szczeble władzy

- każdy członek otrzymuje inny status

- tworzą się wyspecjalizowane komórki, które usprawniają działanie ruchu

- pod koniec tego etapu ruch staje się organizacją sformalizowaną

- ostatnim momentem konsolidacji jest etos normatywny - zespół reguł organizujących powstępowanie członków

- kodyfikacja metod działania zamyka dojrzewanie ruchu

  1. Kryzys Wiktorii:

- zwycięstwo zewnętrzne ruchu jest momentem wewnętrznego kryzysu

- okazuje się że to co było ideologią, wersją przyszłości jest niczym zaskakującym, ideologia w konfrontacji z realnym światem przegrywa (tylko zależy jeszcze w jakim stopniu - czasami udaje się wprowadzić w życie pewne fragmenty z zakładanej wizji)

- dodatkowo przy realizacji celu pojawiają się niezamierzone efekty, które często są negatywne dla społeczeństwa

(kultura ewaluacyjna - polega na gotowości przeprowadzania badań kontrolnych przez obywateli, pozwalają one ujawnić pulę nieoczekiwanych konsekwencji, weryfikują decyzje polityczne)

- sukces ruchu rozpręża i pozbawia członków dyscypliny, następuje moment demobilizacji, równocześnie zachodzi proces oligarchizacji ruchu

- ostatecznie ideologia traci na wartości

- można powiedzieć że każdy ruch ma swój czas, każdy ruch kiedyś przeminie, różny jest tylko kontekst czasu, czasami od razu ulega rozpadowi, przyczynami mogą być: masowo odpływający zwolennicy, represje zewnętrzne wobec ruchu

Podsumowanie:

Rola nowych ruchów społecznych:

Ruchy nacjonalistyczne:

Teoria ta bardzo słabo wypadła w badaniach empirycznych - uważa się że jej elementy mają wymiar historyczny. Jej główna teza „nacjonalizm jest spowodowany industralizacją” została obalona = sfalsyfikowana.

Teoria nacjonalizmu została skonstruowana w ramach podejścia funkcjonalistycznego (myślenie systemowe, holistyczne - system zawsze dąży do równowagi). Współcześnie myślenie wg schematu systemowego jest nieadekwatne:

- funkcjonalizm usuwa konflikt, zmianę społeczną

- nie ma w nim miejsca na napięcia, podziały rodzące się w konflikcie interesu

- brakuje uwzględnienia świadomości, autorefleksji, w wyniku której ludzie zmieniają swoje zachowania

Powyższe ograniczenia osłabiają teorię nacjonalizmu, ale trzeba zaznaczyć że pomimo nieaktualności pewnych elementów część teorii pozostaje ważna.

Anthony Smiths - krytyk teorii nacjonalizmu

2 sytuacje:

- państwo narodowe uznaje odrębność kulturą mniejszości, np. Anglia, Hiszpania

- nie uznaje, np. Palestyńczycy, Kurdowie

Stosunek UE do ruchów nacjonalistycznych: UE prowadzi politykę przekazywania władzy społecznościom lokalnym, regionalnym - daje to wsparcie ruchom społecznym!

Ruchy mają inny charakter w krajach uprzemysłowionych, a inny w państwach rozwijających się.

Państwa postkolonialne zostały arbitralnie wyznaczone, bez uwzględnianie kontekstu zróżnicowań etnicznych, kulturowych i ekonomicznych. W efekcie Afryka jest mozaiką „etni”. Pocięte „etnie”, połączone w jedno państwo stanęły przed problemem stworzenia poczucia przynależności do wspólnoty politycznej, gdzie każda grupa ma zagwarantowane swoje interesy. Różnice językowe, kulturowe i religijne uniemożliwiły stworzenie jednego państwa narodowego. Na terenach postkolonialnych toczą się nieustanne wojny domowe, brutalne dyktatury, rywalizacja kulturowa, językowa. Wyjątkiem są obszary postkolonialne gdzie istniała wspólnota kulturowa na większym obszarze. W efekcie państwa te są kwalifikowane do państw upadłych - przestają być stróżem porządku normatywnego.

W obliczu globalizacji tradycyjne państwo narodowe staje się coraz słabsze - „państwa wydrążone” tracą swoje wszystkie funkcje związane z państwem narodowym. Inni badacze twierdzą że państwa narodowe mają się całkiem dobrze co najwyżej można mówić o osłabieniu funkcji gospodarczych państwa.

Różnica między starymi a nowymi ruchami społecznymi:

Nowa lewica - nurt myśli intelektualnej pojawiający się w latach 60' i 70' związany z protestem. Nawiązuje on do filozofii i teorii socjalistycznej Marksa. Zwiera także elementy innych ruchów” anarchizm, filozofia egzystencjalna. Nowa lewica krytykowała rozwinięte społeczeństwo przemysłowe, była to reakcja na konsekwencje uprzemysławiania, pojawili się ludzie niczyi, zbędni

Reakcja na państwo uprzemysłowione:

- próbowano budować idee państwa dobrobytu, opiekuńczego (struktury demokratyczne, ale o charakterze socjalnym) - państwo miało iść z pomocą jednostkom wykluczonym

- socjalizm państwowy wg wzoru radzieckiego przy dopuszczaniu radykalnych instrumentów wprowadzania

Nowa lewica odrzucała oba rozwiązania i zaproponowała aby poddać totalnej krytyce społeczeństwo industrialne i uznać, że jest z natury rzeczy oparte na wycisku i nie ma na to lekarstwa - tak musi być. Warunkiem istnienia państwa jest sprzeczność interesów, ucisk. Jedynym remedium na społeczeństwo przemysłowe jest zwrócenie uwagi na poszczególne jednostki - pojawia się hasło wyzwolenia jednostki.

Nowa lewica rozczarowała się możliwościami klasy ludzi pracujących - okazała się bezużyteczna i niezdolna do przejęcia inicjatywy we wprowadzaniu zmiany systemowej.

U nowej lewicy pojawiła się idea preferująca decentralizację państwa, rozsadzania struktur biurokratycznych, oraz nawoływała do demokracji uczestniczącej.

Ruchy społeczne są badane przez:

- politologię empiryczną (w Polsce mało praktykowana, głównie rozwija się na Zachodzie)

- socjologię

Jak zmieniały się poglądy na znaczenie ruchów społecznych:

  1. W okresie między wojennym teoretycy społeczeństwa masowego: E. Fromm, H Arendt - byli zdecydowanymi przeciwnikami ruchów społecznych. Modelową strukturą społeczną była struktura społeczeństwa masowego, które było generowane procesami urbanizacji i industrializacji, a te powodowały zmiany gospodarcze, polityczne i demograficzne, zanikała struktura stanowa a pojawiła się klasowa, następował rozwój demokracji. Był to moment postępu, rozwoju, okres przechodzenia społeczeństw na wyższy i jakościowo lepszy poziom życia, każda klasa zyskiwała reprezentantów w parlamencie

Jeśli w ramach społeczeństwa masowego powstawały ruchy to ich funkcjonowanie poza instytucjami budziło protest. Uważano, że ruchy miały charakter populistyczny.

Fromm twierdził, że ruchy to specyficzna forma ucieczki od wolności. Uważał, że do ruchu przyłączają się jednostki wyalienowane, zbędne, niczyje, które nie mogły znaleźć dla siebie miejsca w nowej strukturze społecznej, nie mogące sobie samodzielnie radzić, będące na marginesie życia społecznego. Poddając się woli przywódcy, uzyskiwały irracjonalną pewność poczucia bezpieczeństwa, czuły, że ktoś się nimi opiekuje.

Fromm stwierdził, że ci ludzie tworzyli ruchy faszystowskie i komunistyczne. W związku z tym ruchy były postrzegane jako niebezpieczne dla społeczeństwa.

  1. Gdy mówimy o nowy ruchach (lata 60' i 70' XX w.) ich ocena jest zupełnie inna: nowe ruchy postrzega się jako znaczących aktorów społecznych, którzy sięgają po nieformalne i niekonwencjonalne środki działania (z czynnika dysfunkcjonalnego zaczynają być postrzegane jako znaczący gracze, na równi z innymi graczami konwencjonalnymi i formalnymi, czyli instytucjami).

Współcześnie są one dowodem na rosnące rozproszenie i fragmentaryzację władzy w społeczeństwie postindustrialnym (opartym na wiedzy i komunikacji).

Nowe ruchy nie działają w społeczeństwie industrialnym, ale postindustrialnym - nastąpiła jakościowa zmiana życia społeczeństw. W związku z tym nowe ruchy odgrywają inna rolę - nie jest to szkodnik, ale partner i ważny aktor w polityce.

W miejsce dawnej polityki opartej na strukturze klasowej, pojawia się polityka oparta na pluraliźmie politycznym.

Nowa rola ruchów społecznych:

Ocena nowych ruchów społecznych: